Quaestio 27

MEMBRUM I. Utrum universaliter omni bono opponatur malum ?

Primo ergo queritur, Utrum universaliter omni bono opponatur malum ?

Et circa hoc queritur duo, scilicet si opponatur? Et,quo genere oppositionis ?

MEMBRUM II. Utrum malum habeat esse in bono universaliter ?

Deinde queritur, Si malum habeat esse in bono universaliter ?

Et videtur, quod sic: quia 1. Dicit Augustinus, quod malum non coalescit nisi in bono: et loquitur universaliter: ergo videtur, quod malum non sit nisi in bono.

2. Adhuc, In XII primae philosophiae dicit Aristoteles, quod Pythagorici dixe- runt malum boni regionem esse: et si malum est regio boni, tunc bonum ert in malo: ergo et malum in bono.

3. Adhuc, Malum fundatur in enter, quod constat. Aut ergo fundatur in ip. secundum quod est ens, vel secundum quod est unum, vel secundum quod verum, vel secundum quod est bonum Non secundum quod est ens: fundatui enim in illo quod corrumpit, et non cor rumpit ens. Eadem ratione non funditu: in eo quod est verum, vel in eo quoi cs! unum. Relinquitur ergo, quod fundetu in eo quod est bonum.

4. Adhuc, Corruptio non est nisi in corrupto: malum autem est corruptio boni: ergo malum est in bono.

In conrRarium est, quod oppositiuin non est in opposito, nec potest esse: quia licet nala sint esse circa idem, lamen unum non potest esse in alio.

Sotuno. Sicut dictum est in prahaliitis, bonum uniuscijusque est secundum actum connaturalem et proprium ad quem terminatur virtus ejus, ut inI Bé hcorum vult Aristoteles: et est in modo, commensuratione, et harmonia ad illum. Et haec tria habitudinem potentia dicunt ad ultimum et optimum, quod propter hoc quod ultimum est potentia, et cxtremum in bono, est virtus ejus: et ratione horum trium dicitur unumquodque bonum. Et si queritur subjectum mali universaliter, dicimus quod tam in corporalibus quam in spiritualibus, ut dicil Dionysius, potentia determinata modo, commensuratione, et harmonia ad ultimum et optimum, sive secundum esse, sive secundum bene esse, subjectum est mali. Sicut patet in cecitate, qua est malum oculi: hoc enim ut malum non est in oculo, nisi secundum quod potentia oculi modo, commensuraltione, et harmonia se habet ad visum: eo quod visus est ultimum et optimum a quo determinatur virtus oculi.

Unde malum est in eo quod est bonum, quamvis non sit in ipso secundum quod stat sub actu et babitu boni: quia aliter opposita essent in eodem simul: quod esse non potest. Et iste est verus intelleclus Augustini.

Pythacorici autem eadem ralione privalionem vocabant malum. Et quia privalio relinquit malum cum modo, commensuratione, et harmonia ad formam secundum quam materia receptibilis est forme que est bonum materiae, dicebant malum esse boni regionem: non peccanles in alio, ut dicit Aristoteles, nisi quia camdem receptibilitatem dixerunt esse loci et materie. Hoc enim non est verum, cum locus contineat id quod recipit, et sic formaliter se habeat ad ipsum: materia autem ab eo quod recipit, contineatur. Et ideo dicebant equale bonum: co quod hoc ad equum terminat modum, commensurationem, et harmoniam. Inwquale autem dicebant malum: eo quod secundum modum, commensurationem, et harmoniam ad equam non respondet, ct ideo indeterminatam relinquit poten- tiam.

Ad aliud dicendum, quod malum fundatur in ente secundum habitudinem ad honum, ut jam dictum est: sed non fundatur in ‘ipso secundum quod stat sub habitu et actu boni.

Ad aliud dicendum, quod hoc modo corruptio omnis fundatur in corrupto, ut dicit Dionysius: quia non corrumpitur quid existentium: sed circa existens corrumpuntur modi, commensurationes, et harmonie, quibus se habet existens ad optimum.

Quon objicitur in contrarium, jam solutum est.

MEMBRUM. III. Utrum malum sit corruptio boni universaliter '?

Tertio queritur, Si malum sit corruptio boni universaliter ?

Et videtur, quod non. 1. Non enim corrumpit id quod relinquit: relinquit autem ens: ergo non est. corruptivum entis. Relicto autem ente, sequitur quod sit bonum in quantum est ens. Dicit enim Dionysius, quod "omnia existentia et non existentia participant bonum." Ergo videtur, quod bonum non corrumpit ad minus universaliter.

2. Adhuc, Si visus sequeretur ad subjecti posilionem, cecitas non posset esse corruptio visus: quia aliter opposita - essent simul in eodem. Ergo a simili, quia bonum sequitur ad positionem entis, malum non potest esse corruptio boni: sequitur enim, si malum est, est: et si est bonum, est. Ergo si malum corruptio boni est: et quod corruptum est, non est: sequitur, quod idem sit bonum et malum, et quod idem est et non est, quod esse non potest. -

3. Si forte quis dieat, quod roaluen en” 3 od est in toto corruptum bonum, sed in parte. Videtur, quod hoc sit derisorium, Est enim bonum simplex habitus: simplex autem si corrumpitur, in toto corrumpitur. Si ergo malum est corruptio boni, videtur et universaliter et in toto corrumpi.

4, Adhuc, Hoc videtur in demonibus et damnatis, in quibus nihil boni videtur: nec relinquitur ibi potentia ad bonum, nec habilitas, nec habitus et actus boni. Et sic videtur, quod non in parte, sed in toto corruptum sit et privatum.

5. Adhuc, Quod impossibile est ad bonum, nullam habet potentiam vel aptitudinem ad bonum, nec habitum, nec actum boni. Demones impossibiles sunt ad bonum. Ergo nullam habent potentiam, nec aplitudinem, nec habitum, nec actum boni. Quod autem sic se habet universaliter est privatum bono. Ergo videtur, quod malum ad minus aliquod universaliter sit privativum boni.

6. Adhuc, Si malum in parte privaret bonum, et. non in toto: tunc malum nihilaliud esset nisi diminutum vel particulatum bonum. Bonum autem diminutum vel particulatum, ut dicit Dionysius, non opponitur malo: et si non opponitur, non corrumpit ipsum: et tunc sequeretur, quod malum non esset corruptio boni: quod est contra Dionysium et contra Augustinum. Non ergo potest dici, quod malum in parte corrumpit bonum, sed universaliter.

7. Adhuc, Nulla privatio sic opponitur habitui, quod in parte privet, et in parte non privet. Si enim sic opponeretur, privatio intenderetur et remitteretur: et sic unus esset cecior alio, ef unus surdior alio: que absurda sunt omnia. Ergo si malum privative, opponitur bono, videtur quod universaliter privet ipsum, et non secundum partem.

In contrarium hujus est, quod secundum comparationem dicitur malum, peJus, pessimum: quod non posset esse si malum in toto privaret bonum: tunc enim positivus diceret rem suam in termino, et sic non haberent locum comparativus et superlativus: ambo enim illi gradus excessum dicunt super positivum.

SotuTio. Dicendum secundum Augustinum et Dionysium, quod malum universaliter non potest esse privatio boniin aliquo existentium. Et hujus causa dicta est in objiciendo: quia ex quo relinquitur ens, et ens et bonum convertuntur secundum supposita, sequitur quod sit bonum: et si est bonum, non universaliter est boni ratione privatum. Et hujus causa est, quod bonum dicit intentionem communem, et est de transcendentibus omne genus sicut et ens: et ideo ab ente separari non potest. Secus autem esl in aliis privationibus et habitibus, in quibus habitus non ponit nisi particulare ens et determinatum, ut visus: et ih possunt privare privatione particulari, sicut ens in genere determinatum et specificatum privari potest genere remancnte. Bonum enim, ut dicunt Aristoteles ef Dionysius, est ex una tota et sola causa, malum vero omnifariam. Unde ex particularibus et diversis causis est malum: et ideo non potest privare bonum universaliter: sed privat quoad hoc, vel quoad illud. Et quoad hoc quod privat, non est: simpliciter tamen est: sicul cecus vel mancus, quoad hoc quod cacus est, nihil est, simpliciter tamen est: ita privatum habitu, vel actu boni, vel aliqua conditione boni, in quantum tale, non est, simpliciter tamen est, ut dicit Dionysius. Et hoc modo malum nihil est, et privatio est.

Et per Hoc patet solutio ad duo prima. Ex quo enim bonum ex universali et tota causa est et sola et perfecta, malum autem ex particulari corruptione, sequitur quod nihil universaliter est malum. Et ex quo bonum intentio communis est ab ente inseparabilis, non erat simile de bono et visu, et de malo et cecitate. Et quod dicitur, quod malum non in toto corrumpil bonum, verum est.

Et ad objectum in contrarium, dicendum quod licet bonum sit simplex habitus, non tamen est ex una et simplici causa, et una et simplici conditione: et ideo dicitur esse ex una et tota et universali causa. Tota autem et-universalis est, que ex omnibus ad bonirationem facientibus est congregata. Et ex illa parte defectus potest esse in parte, et non in toto: et sic incidit malum. Sicut est videre in visu, qui est bonum oculi, et fit ex una et tota et universali causa visus, que constituta est ex bona dispositione spirilus visivi clari, non commixti, et ad pupillam directi, et optima dispositione nervi optici, et debita figura et positione et claritate miringarum oculi, et debito ordine humoris crystallini. Ex toto enim illo sic congregato fit bonum oculi. Malum autem oculi omnifariam fit ex quolibet particulari defectu, licet visus sit simplex habitus.

Ad id quod objicitur de damnatis et demonibus, dicendum quod non tniversaliter privati sunt bono, ut dicit Dionysius.

Et quod objicitur, quod impossibiles sunt ad bonum, dicendum quod impossibilitas illa dupliciter consideratur, sci- licet secundum comparationem ad natu ram in qua radicatur, et secundum comparationem ad actum, ut scilicet actu honiformes fiant, ut dicit Dionysius. In prima consideratione non est in eis impossibilitas ad bonum: natura enim intellectualis quantum est de se, ordinabilis est ad bonum. Jn secunda autem consideratione est impossibilitas ex alia causa, scilicet ex ordine justilia condemnationis finaliter.

Patet etiam per hoc solutio ad sequens: non enim habent omnimodam impossibilitatem ad bonum.

Ad aliud dicendum, quod malum id quod est, est diminutum et corruptum bonum :. non tamen extrahit rationem oppositionis, sed a ratione privationis: ct ex hoc pugnat contra bonum quod deficit a bono perfecto. In antehabitis enim jam probatum est, quod bonum sub defectu causa mali est.

Ad aliud dicendum, quod licet privatio in quantum est opposita habitui, non intendatur et remittatur: tamen in quantum privat causam habitus, intendi potest et remitti. Sic enim non tantum dicit privationem habitus, sed elongationem ab habitu vel a potentia habituali, secun- dum quod privat a bono quod est ultimum et optimum potentiz. Bonum enim est indivisio actus a potentia, sicut in antehabitis dictum est.

MEMBRUM IV. Si malum est corruptio boni, quomodo corrumpat illud, et quod sit bonum illud?

Quarto queritur, Si malum est corruptio boni, quomodo corrumpat illud, et quod sit bonum illud?

Videtur autem, quod hoc bonum quod corrumpitur a malo,

1. Non sit bonum gratiae: hoc enim totum tollitur per quodlibet malum mortalis culpa: bonum autem quod corrumpitur a malo, corrumpitur plus et minus per iterationem peccatorum.

2. Si dicatur, quod hoc sit bonum nature, quero que sit illa natura ? Non enim videtur esse natura intellectus, vel voluntatis, vel liberi arbitrii: hac enim non corrumpuntur in malis: quod patet, quia Dionysius de damnatis et demonibus dicit, quod "data illis naturalia dona nequaquam ea mutata esse dicimus, sed sunt integra et splendissima." Ergo videtur, quod malum talium non sit corruptio.

3. Si forte dicatur, quod tria sunt in anima, ut dicit Aristoteles in IT Ethicorum, potenti, passiones, et habitus. Et potentiarum non est corruptio malum, sed passionum que sunt affectiones ad- bonum, et habituum naturalium virtutum: ita quod naturales virtutes dicantur ex naturalibus acquisite, secundum quod dicit Glossa super Matth. 1x, 1 et seq., quod paralyticus ille naturales habuit virtutes, quibus portabatur ad Dominum. Videtur non esse verum. Affectiones enim ad bonum et virtutes naturales sepe sunt in malis in peccato mortali existentibus incorrupte remanentes: malum ergo non erit corruptio talium affectionum et talium habituum.

4, Adhuc, Constat, quod multi Stoicorum fidem non habentes, et in gratia non existentes, qui virtutem ponebant summum bonum, et omnia alia referenda dicebant ad virtulem, affectiones optimas habebant, et virtutes non solum morales, sed etiam heroicas: cum tamen non essent in gratia: videlur ergo, quod malum etiam mortalis peccati, talium affectionum et talium habituum non sit corruptio.

5. Si forte quis dicat, quod bonum quod dicitur nature bonum, non est ipsa anime natura, nec potentia, nec affectio, nec passio, nec habitus: sed est habitudo potentie ad bonum et habilitas, que magis corrumpitur per peccati iterationem. Hac enim est responsio communis. Videtur hoc non esse verum. Habitudo enim hec comparatio et relatio est, et non est nisi in comparato et relato: nec potest corrumpi, nisi secundum esse quod habet. Non ergo potest corrumpi, Nisi in comparato et relato. Comparatum ergo corrumpilur per se, et habitudo illa non nisi per accidens, corruptione scilicet comparati sive relati. Malum autem corruptio est boni per se. Non ergo malum videtur esse corruptio talis habitudinis sive habilitatis.

Uxrsrivs queritur, Si corruptio haec sit una, vel plures ?

Videtur autem, quod una. 1. Unum enim uni opponitur: unum ergo malum unam solam infert corruptionem: est autem una corruptio unius solius corruptio: unum ergo malum corrumpit unum solum.

2. Hoc etiam videtur per hoc quod dicitur, Nahum, 1,9: Non consurget duplex tribulatio: sive, sicut dicit alia translatio, non puniet Deus bis in idips sum. Unius ergo mali sive peccatt non est nisi unica ademptio boni.

In contrarium autem hujus est, 1. Quod dicunt Dionysius et Augu stinus,quod malum scilicet est corrupt modi, commensurationis, et harmonii: sive modi, speciei, et ordinis: ergo videtur, quod unum malum plures inferat corruptiones: plurium enim corruploram plures sunt corruptiones.

2. Adhuc, Hoc videtur per Augustinum in libro de Natura boni. Dicit enim, quod homo ex peccato inobedientie quatuor incidit in peenas: et hoc idem etiam dici! Beda, scilicet impotentiam sive infirmttatem, ignorantiam, concupiscentiam rerum noxiarum, et malitiam sive malignitatem, hoc est, ad malum pronitatem, secundum quod dicitur, Genes. vin, 21: Sensus et cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adolescentia sua, Istee enim plures corruptiones sunt: et tamen ex uno oriuntur peecato: corruptio ergo peccati non est una, sed multa.

Ulterius queritur, Si bonum nature quod corrumpilur per peccatum, in toto sit auferibile ?

Et videtur, quod sic. Finitum enim est: si ergo peccatum unum aliquotam tollit illius boni partem, secundum peccatum quale primo, tantam tollit, et tertium simile, et quartum: tot ergo possunt esse peccata que totum auferunt bonum.

Nec valet solutio quam quidam ponunt, scilicet quod secundum peccatum non tantam tollit quantam primum, sed tollit aliquotam residui, sicut est in divisione in infinitum in continuo. Dicit enim Aristoteles, quod "nihil per aliquotas dividitur in infinitum, sed stat divisio acceptis aliquotis per divisionem."

Preterea, Non est ratio quare secundum minus tollat quam primum: cum bonum nature magis debile sit ad resi-

stendum secundo quam primo,et peccalum secundum tante virlutis sit in corrumpendo quante primum. Unde dictum istorum figmento est simile.

Ulterivs queritur, Cum peccatum sit mortale et veniale, utrum quodlibet istorum faciat istam corruptionem ?

Et, videtur quod non. Venialeenim compatitur secum bonum gratie et non corrumpit ipsum: ergo multo magis compatitur secum bonum nature, ita quod non corrumpit ipsum.

Soxutio. Sicut in antehabitis dictum est, unumquodque existentium, ut dicit Aristoteles in I Ethicorum, habet connaturale et proprium nature sue bonum, quod ad ultimum per dispositiones et habitus et organice deservientia et condecorantia ipsum deductum est in na+ turz sue optimo: et actus non impeditus secundum illud quasi felicitas ejus. Propter quod etiam felicitatem hominis in optimo et non impedito actu rationis ponimus secundum felicitatem activam: secundum felicitatem autem contempla- tivam in optimo et simplicissimo actu in- tellectus. Ex hoc autem relinquitur, quod uniuscujusque habitudo sit ad sui optimum, que quidem habitudo per dispositiones, habitus, organice deserventia et condecorantia perficitur ad optimum: et quecumque corrumpunt dispositiones, habitus; et organa condécorantia, sunt malum illius: corrumpunt enim habitudinem ad bonum, que est bonum uniuscujusque. Et hoc modo peccatum est corruptio boni nature: quia adimit et corrumpit habitudinem nature et potentie ad optimum. Et per hoc patet quid est illud bonum, et qua corruptione corrumpitur.

Ad primum ergo dicendum, quod bonum gratiae non est illud bonum: bonum enim gratiae in toto auferibile est: bonum autem quod corrumpitur malo, ut dicit Augustinus, non in toto est auferibile.

Ad aliud dicendum, quod natura in- tellectus vel voluntatis dupliciter consideratur, simpliciter scilicet, et secundum quod substrata est habitudini-ad optimum. Et primo quidem modo non cor- rumpitur, sicut dicit Dionysius. Secundo’ autem modo corrumpitur per peccatum per corruptionem talis habitudinis in ipsa: quia illa est bonum ejus.

Ad aliud dicendum, quod potentia, affectiones, et habitus ex naturalibus acquisita simpliciter considerata non sunt bonum nature quod corrumpitur per peccatum: sed potentia sub habitudine ad optimum accepte, et affectiones et dispositiones ad optimum, et habitus ut rationi in modum nature consentanei ad optimum, secundum quod etiam dicit Philosophus, quod virtus est dispositio perfecti ad optimum, ut coadjuvantia habitudinem ad bonum, sunt aliquid boni nature’: et contraria istorum sunt mala. Et hoc modo quo sunt aliquid boni nature, adimuntur et corrumpuntur per peccatum, et non sunt in malis nisi diminuta et corrupta. Et quod dicit Glossa, quod paralyticus habuit virtutes naturales, dieendum quod cum dicitur, virius naturalis, adjectivum naturalis diminuit rationem boni in virtute. Dicit enim Aristoteles, quod virtus in bono est extremum, licet in passionibus et operationibus in quibus est, sit medium.

Et per noc etiam patet solutio ad se- quens. Et ideo dicit Augustinus in libro de Doctrina Christiana, quod "si virtutes nobis persuadent, ut eas: propter se amemus, etiam ipsas virtutes amare desistimus: quia cum sint ad aliud in-eo quod virtutes sunt, illo non amato ad quod sunt, etiam ipse amari non possunt: tamen tota ratio amoris ejus quod propter aliud diligitur, fit in eo propter quod diligitur." Unde patet, quod Stoicorum et aliorum virtutes sunt imperfecta, et diminutum et ademptum estin eis bonum habitudinis ad optimum.

Ad aliud dicendum, quod in veritate habitudo illa per se accepta non corrumpitur, sed in comparato: sed compara- tum secundum se non est oppositum malo peccati: et ideo nov corrumpitur hoc modo a peccato: sed vere loquendo et proprie potentia naturalis secundum quod substat habitudini ad optimum, per corruptionem habitudinis corrumpitur, sicut oppositum corrumpilur ab opposito. Dicit cnim Aristoteles in V Physicorum, quod id quod in motu corrumpitur, duplex est, scilicet quod corruptioni subjicitur, et quod in motu abjicitur ut contrarium. Potentia ergo corrumpitur ut subjectum: habitudo autem ut contrarium.

Ad 1 quod ulterius queritur, Si corruptio haec sit una, vel plures ?

Dicendum, quod in veritate una est, eo quod unius est. Est autem plurium ad constitulionem unius convenientium, sicut modi, speciei, et ordinis, qua sunt unius, et ad unum conditiones. Et sic dicitur in libro de Causis, quod intelligentia plures per influentiam a prima causa accipiens bonitates, non multiplicatur, sed unitur: quia per omnes illas magis ordinatur ad unumet simplificatur in illo. Ita habitudo ad unum multis ad unum juvantibus eam non multiplicatur, sed potius unificatur, Et sic intelligitur quod dicitur Nahum, 1,9, quod non consurget duplex tribulatio. Una enim ab uno et unius tribulatio est, licet secundum plura fieri possit.

Ad id quod objicitur de Augustino et Beda de quatuor peenis, dicendum, quod illa quatuor ex uno sunt et unius in communi, licet secundum plura ordinabilia secundum aliud in quatuor dividantur. Bonum enim anime est, ut dicit Dionysius, secundum rationem esse, et malum ejus est esse contra rationem, Corruptio enim potest esse in obedibiliad rationem secundum facultatem obediendi: et sic corruptio ejus est infirmitas, que est difficultas ad bonum agendum. Potest esse in participando qualiter ratione, sive ordine rationis: et sic corruplio ejus erit ignorantia. Potest esse ex movente contra rationem: et sic corruptio eril concupiscentia. Potest esse ex privationc ordinis ad finem rationis: et sic erit malitia, Et quia hec quatuor in omni peccato sunt secundum aversionem ab incommutabili bono, et conversionem ad commutabile bonum, propter hoc hae quatuor peene sunt omnis peccati, et sunt poene unius et ab uno: sed secundum diversa que sunt in uno, multiplicanturin quatuor. Et quod quidam dicunt, quod ista accipiuntur secundum aversionem ab incommutabili bono in quo sunt potentia, scientia, bonitas: et quod per aversionem a potentia incidimus in infirmitatem, per aversionem vero a scientia vel sapientia in ignorantiam, per aversionem vero a bonitate in malitiam, et per perversitatem appetilus abstracti a bono incommutabili incidimus in concupiscentiam: secundum aptationem quidem satis bene dictum est, sed non dicit veram causam. Vera enim causa est, quia ordinabile ad bonum rationis dictis quatuor modis a quolibet peccato vitiatur.

Ad id quod ulterius queritur, Utrum bonum nature in toto sit auferibile ?

Dicendum, quod non. Et causa quam assignat Augustinus, bona est, scilicet quod remanente subjecto semper remanet ordinabilitas ad bonum, sine qua nec esse nec intelligi potest subjectum, et infinite se habet ad ipsum secundum virtutem. Malum autem quantumcum que multiplicetur, relinquit subjectum, et per consequens relinquit ordinabilitatem ad bonum, que est bonum nature: et ita non universaliter tollit bonum. Et ideo dicit Aristoteles in II] Ethicorum, quod malum si universaliter malum sit, etiam seipsum destruit. Ratio tamen inducta de secundo et tertio malo, de necessitate procedit. Et solutio quam dixerunt antiqui, figmentum est: et causa vera est que dicta est, scilicel quod malum subjectum relinquit, et ad bonum ordinabilitatem. Unde sicut in continuo vera causa divisionis in infinitum est, quod omnis divisio quantumcumque multiplicetur, relinquit formam continui in divisis: ila vera causa est, quod numquam adimi potest universaliter bonum per malum, quia omnis ademptio boni per malum quantumcumque multiplicetur, semper formam boni relinquit in adempto. Iste est intellectus Augustini.

Ad id quod queritur de veniali, dicendum quod non corrumpit bonum. Et hoc est ideo, quia non proprie est malum, sed dispositio ad malum: et ideo disponit ad hoc, ut facilius per mortale sequens, bonum corrumpatur, et sic aliquid facit ad corruptionem.

MEMBRUM V. Utrum malum in omnibus corporalibus et spiritualibus sit per unam rationem, vel diversas ?

Quinto queritur, Utrum malum in omnibus corporalibus et spiritualibus sit per unam rationem, vel diversas ?

Et videtur, quod per unam. 1. Dicit enim Dionysius, quod malum Angeli est contra deiformem intellectum esse secundum corruptionem modi, commensurationis, et harmonic. Malum anime contra rationem rectam esse: et iterum secundum corruptionem modi, commensurationis, et harmonize ad rectam rationem. Dicit adhuc, quod bonum corporis terminatio partium est ad formam corporis: cujus malum est turpitudo, vel infirmitas, vel defectus: et hoc iterum non est nisi corruptio modi, commensurationis, et harmonie ad formam. Et generaliter considerato uniuscujusque bono, quo, secundum quod ante habitum est, promovetur et disponitur ad ultimum in quo est virtus ejus. Et extremum in bono malum esse non potest, nisi infirmitas ad illud per corruptionem modi, commensurationis, et harmoniae ad ipsum. Videtur ergo, quod una ratione malum sit in omnibus.

2. Adhuc, Una est ratio boni in omnibus: videtur ergo, quod per oppositum una ratio sit mali in omnibus. Dicitur enim bonum generaliter indivisio actus a potentia. Malum ergo in communi rationem habebit, quod est corruptio modi, commensurationis, et harmoniae potentia ad actum: et per hance communem rationem videtur esse in omnibus malum: ergo per unam ratio- nem est in omnibus.

In contrarium hujus est, quod 1. Sicut dicit Augustinus, malum in universitate est ad decorem universi, et ut eminentius commendentur bona. Quod autem est ad decorem, et ut eminentius commendentur bona, non potest esse corruptio modi, commensurationis, et harmoniae ad optimum: sed potius perfectissime habet modum, speciem, et ordinem: non ergo per unam rationem malum dicitur in omnibus.

2, Adhuc, Objiciunt quidam per Dionysium dicentem in libro de Divinis nominibus: "Krit malum ad omnis completionem conferens, et toti non imperfectum esse per seipsum largiens ’." Quod autem per seipsum perfectum esse largitur, non potest esse corruptio modi, commensurationis, et harmoni#. Per unam ergo rationem non dicitur de universo et de unoquoque.

Apuvc queritur, $i bonnm possit esse sine malo?

Et videtur, quod non. 1. Virtus enim sive monastica sive politica, sive etiam heroica, media semper est duarum malitiarum: medium autem sine extremis esse non potest: ergo bonum virtutis sinc malo esse non potest.

2. Adhuc, Sibonum est indivisio actus a potentia, bonum est terminativum potentia exeuntis de privatione ad actum, et sine tali potentia esse non potest. Privatio autem, ut dicit Aristoteles in fine primi Physicorum, semper imaginatur ad maleficium ab aliquo protendente intellectum. Dicit enim privationem actus qui est bonum potentie. Quod autem dicit privationem -boni, malum est: et sic bonum universaliter sine malo esse non potest, ut videtur.

3. Adhuc, Aristoteles in XII prime philosophiae ex Pythagora inducit, quod boni regio malum est, sicut et locus mali bonum. Ergo non est receptio boni nisi malum sit: bonum ergo ad minus secundum participationem dictum, non potest esse sine malo..

Uvrerivus queritur, Si universitas sive mundus esset melior, si nullum esset malum, sed omnia essent bona et aqualiter bona?.

Et videtur, quod non. Si enim careret mundus eo quod eminentius commendat bona, sive commendabilia facit, pejor esset quam habens illud: malum autem, ut dicit Auguslinus in libro de Natura boni, eminentius commendat bona: ergo mundus carens malo pejor esset,. quam. habens malum. Et hoc dicit Glossa super illud Psalmi vu, 2: Domine Deus meus, in te speravi, quod de singulis, Genes. 1, 10, 12, 18, 25, dicitur: Vidit Deus quod esset bonum. De omnibus autem simul, ibidem, ¥. 31: Vidit Deus cuncta que fecerat: et erant valde bona. Non enim simpliciter bona, sed valde bona sunt, ut dicit Glossa, in quibus etiam malum positum eminentius commendat bonum. In contrartum hujus est, 1. Quod dicit Dionysius de malo, quod est incausale, non habens causam, involuntarium, non intentum, infceecundum, et pigrum. Tale autem ad nullius completionem conferre potest, vel decorem, vel commendationem. Malum ergo nihil confert ad commendationem universi.

2. Adhuc, Superius habitum est ex Aristotele et Dionysio, quod bonum est, quod omnia desiderant. Ergo per oppositunr malum est, quod omnia -fugiunt et abhorrent. Quod autem omnia fugiunt et abhorrent, ad nuilius valet perfectionem, vel pulchritudinem, Malum ergo ad universi perfectionem et pulchritudinem nihil valet.

3. Adhuc, Dionysius dicit, quod "omnia ad bonum respicientia volunt quidquid volunt, et agunt quidgquid agunt, et appetunt quidquid appetunt: et nihil est quod respiciens ad malum aliquid velit, vel appetat." Et hoc probat ex eo quod nihil vult corruptivum sui, cum esse appetatur ab omnibus. Quod autem tale est, ad nullius facit pulchritudinem et commendationem: quod enim facit ad pulchritudinem, pulchrum est: et quod facit ad commendationem, bonum est. Habitum autem est a Dionysio, quod omnia pulchrum et bonum desiderant: et sic malum esset desideratum, quod valde inconveniens est.

Ulterivs querit Dionysius, Quomodo. providentia existente in Deo, permittitur malum fieri, ex quo ipsum corruptio boni et pulchri est?

Artifex enim homo provisiva virtute artis suae non permittit malum fieri, quod corrumpit pulchrum et bonum in his que fiunt ab arte sua. Cum ergo Deus sit omnipotens, cui nihil est impossibile, videtur quod non deberet permittere malum, quod est corruptio pulchri et. boni que sunt in operibus suis.

Solutio. Ad primum quesitum dicendum, quod in veritate una ratione communi communitate analogie dicitur malum de omnibus malis, sive sit malum culpe, sive malum pone. Et hec est illa ratio, quod malum est corruptio modi, speciei, et ordinis, ut dicit Augustinus: sive corruptio modi, commensurationis, et harmonize, ut dicit Dionysius. Sicut et bonum, secundum quod est perfectum modo, specie, et ordine ad actum optimum, sive modo, commensuratione, et harmonia, communi ratione dicitur de omnibus bonis. Speciales tamen rationes diverse sunt, sicut in omni. analogo rationes speciales diverse sunt, sicut patet. Ens enim communiter dictum de substantia, quantitate, et qualitate, speciales habet rationes: dicitur enim substantia ens vere et per se ens. De quantitate dicitur,ens, quia mensura entis. De qualitate dicitur ens, quia dispositio entis, et sic de aliis. Sic etiam in malis differt ratio specialis secundum quod est illius, vel illius boni corruptio secundum esse, vel secundum bene esse uniuscujusque. Et haec est intentio Dionysii, quam probat per inductionem in omnibus, et ex qua sicut ex corollario concluditur, quod malum nihil existentium est, nec aliquid in existentibus.

Ad id autem quod objicitur in contrarium, dicendum quod malum non confert ad decorem universi nisi per accidens, scilicet secundum quod opposita juxta se posita magis elucescunt: cum tamen unum oppositorum nihil conferat alteri, sed ex comparatione unius ad alterum in forma propria magis eluceseit. Ita malum juxta bonum positum, facit magis videri commendabile, apparente turpitudine mali.

Ad id quod objicitur de Dionysio, dicendum quod contra mentem auctoris inducitur. Dionysius enim utitur illo tamquam conclusione ad inconveniens. Si quis enim dicat, quod malum est ens, et contrarium bono, sequitur, quod sicut unius contrarii corruptio secundum seipsum dat generato formam et esse, ita corruptio boni erit generatio mali, et secundum seipsum dabit formam et esse unicuigue malo, et erit malum secundum se existens, sicut nigrum, et sicut frigidum, et toti generato largiens esse non imperfectum, sed perfectum et plenum: quod impossibile est, cum malum sit corruplio esse, secundum quod esse definitur a Boetio in Consolatione philosophiae: "Esse est quod ordinem retinet servatque naturam." Sic enim esse est uniuscujusque essentia proprius actus in eo quod est, et est bonum ejus quod est..

Ad 1 quod ulterius queritur, Si bonum possit esse sine malo? Dicendum, quod esse et essentia boni penitus separata sunt a bono.

Et ad id quod objicitur de virtute morali que media est duarum malitiarum, dicendum quod medium duplex est, scilicet in ratione medii tantum existens, et hoc medium est:vel per eque distantiam, vel per participationem extremorum potentia vel actu existenlium in medio, sicut in fusco et pallido aliquid est albi et nigri. Et tale medium non potest esse sine extremis. Et est medium quod secundum quid medium est, secundum esse tamen et essentiam extremum est. Et tale medium est virtus, gue non est medium, nisi secundum quod est ordinatrix passionum et operationum: secundum esse tamen et essentiam extremum est, nihil de esse vel essentia habens de extremis: et tale potest esse sine extremis, sicut aquale sine inzquali.

Ad aliud dicendum, quod cum dicitur, "Bonum est indivisio actus a potentia," potest esse indivisio tribus modis. Vel sic, quod idem sit esse et quod est, sicut in Deo. Vel quod simul sint semper, et potentia non antecedat actum, sicut in generalibus, et in corruptibilibus, et in mobilibus. Vel sic, quod per conjunctionem actus ad poten- tiam perficiatur potentia secundum esse et bonum. Et quocumque modo dicatur, esse boni semper est secundum intellecium et actum sine privatione, et nihil accipit ab ipsa: et sic bonum semper est sine malo. Sed malum nec est, nec intelligitur sine bono. Et hoc est dictum Aristotelis de protensione intellectus: quia privationem non imaginamur, nisi per boni maleficium: et ideo etiam privatio proprium principium entis non est, licet per potentiam in qua est, principium quoddam motus sit. Omnis enim motus maxime ad esse et formam, maleficio privationis permixtus est.

Ad aliud dicendum, quod malum non est regio boni, nisi cujusdam, scilicet quod in materiam recipitur: et tamen ab illa receptione receptum nec trahit esse, nec essentiam, nec rationem, sed secundum hec omnia separatum est ab illo.

Ad i quod ulterius queritur, Si mundus esset melior si non esset malum ?

Dicendum quod melius dicitur duobus modis. Dicitur enim melius, quod pluribus rationibus est bonum, quam quod paucioribus. Et dicitur medias, quod intensiorem et summo bono similiorem habet bonitatem. Et hoc secundo modo procul dubio mundus melior esset si non esset aliquod malum in ipso: tunc enim similior esset summo bono, in quo nihil mali est. Primo autem modo melior est mundus cum malo, quam sine malo. Et de hoc a Sanctis assignantur quatuor rationes:

Prima est, quod eminentius elucescit bonum et commendabilius efficitur.

Secunda est probatio boni: hoc enim non prebatur nisi in impugnatione mali, sicut patientia lLaurentii probata est malo persecutionis Decii.

Tertia est exercitium boni, sicut malo hereticorum exercitatum est studium sanctorum Doctorum et provectum ad Taagnam subtilitatem indagate veritatis. Sicut etiam dicit Aristoteles in Il prime philosophie, quod non solum debemus gratias his quorum opinionibus communicavimus de veritate, sed etiam his qui superficialiter aliquid enuntiaverunt de ea: eo quod habitum nostrum preinstruxerunt, et ad querendum preexercitaverunt.

Quarta est ratio ordinis, que maxima est, et est justitia. Si enim non esset malum, non esset pena comprimens et ordinans malum: quod est maximum bonum ordinis justitie politica, De quo dicit Ambrosius, quod fur in patibulo, et Judas in inferno pulchri sunt ordine justitia, sicut gemmula carbunculi in auro. Et ideo dicit Augustinus, quod "sicut melodia ornatur antithetis, hoc est, contrapositionibus silentii et toni: ita mundi diversilas ornatur contrapositionibus boniet mali?."

Omnes tamen iste rationes non probant, quod per se malum operetur ad bonum, sed per accidens tantum.

Et per hoc patet solutio ad omnia que quesita sunt de hoc.

Ad dictum Dionysii quod in contrarium adducitur, dicendum quod malum dicitur incausale: quia non potest causam efficientem habere, sed potius deficientem: nec finalem, quia a privatione finis dicitur: nec formalem, quia forma est finis: et si habet materialem ut subjectum, talis materia causa non est: ex hoc enim quod subjectum est, potius deficit a virtute causandi, quam causet. Jnvoluntarium autem dicitur: quia cum bonum sit quod desideratur ab omnibus, et voluntas desiderium quoddam sit, nihil respiciens ad malum potest aliquid velle. Non intentum autem dicitur: quia cum intentio prestituat finem, et malum sit corruptio modi, et speciei, et ordinis ad finem, non potest esse intentio de malo in quantum malum est. Infecundum autem dicitur: quia nullius esse generativum est, sed potius corruptivum. Pro- prium enim boni est, quod sit diffusivum esse, mali autem quod sit esse privalivum. Pigrum vero dicitur: quia a motu est retractivum, sicut frigus dicitur pigrum, quia ligat membra motiva.

Kit si objicitur, quod Aristoteles dicit in III Ethicorum, quod ridiculum est dicere, quod nos bonorum nostrorum simus causa,et malorum non simus causa: et sic malum causam habet.

Dicendum, quod Aristoteles dicit ibi malum id quod est malum sicut malus actus et mala delectatio, in quibus movet efficientem, ut dicit Dionysius, obscura resonantia boni, que est in bono commutabili cum aversione ab incommutabili bono. Malum autem in quantum malum, nihil movere potest nisi deticientem, ut in prehabitis dictum est.

Perr Hoc jam patet solutio ad duo sequentia. Malum enim non confert ad pulchritudinem universi, nisi per accidens, et per se quidem horribile est et fugiendum. Et si desideratur aliquando, hoc est valde per accidens, scilicet quod ulicui resonanti# boni conjunctum est, que conjuncta mala vocat Aristoteles in II Ethicorum, sicut in adulterio, in quo movet delectari in aliena: cul conjunclum est quod fit cum injuria proximi, ct cum corruptione legis et ordinis: et ideo talia dicuntur mox nominata mala: quia in ipso nomine suo concipiunt corruptionem.,

Ad id quod querit Dionysius, dicen- dum quod malum secundum influentiam potenti que a Deo est in creatum, ab ipso non fit. Sicut nec claudicatio in quantum est claudicatio, non fit a vi gressibili, ut prehabitum est; sed si potius a tibiae curvitate vel dislocatione divertente se a rectitudine motus virtutis gressibilis. Et prohibere hoc vel impedire, esset auferre commutabilitatem a creato: et hoc esset auferre naturam vel naturalem defectum ab eo quod creatum est: et hoc esset creatum facere increatum: quod esset contra ordinem universi. Et hoc non est summi boni proprium. Nec artifex pulchrum et bonum faciens in arte, aufert a ligno in quo operatur quod scissibile est vel frangibile: cum tamen per hoc artificiatum se#pe divertat a bono et pulchro artis: sed cavet, ne ex arte foedum et malum in arlificiato proveniat. Sic eliam Creatoranullo aufert naturam propriam, sed omnibus largitur pulchrum et bonum secundum propriam uniuscujusque analogiam, ut dicit Dionysius. Et si incidit malum, ordinat illud modis qui prehabiti sunt, ne fedum omnino remaneat, sed ad pulchritudinem conferat universi.Et hoc est quod dicitur, Eeeli. xu, 23 et seq: Quam- desiderabilia omnia opera ejus ! et tamquam scintilla que est considerare. Omnia haec vivunt, eb manent in seculum, et in omni necessitate omnia obediunt ei. Omnia duplicia, unum contra unum, et non fecit guidquam deesse.