Quaestio 79

MEMBRI SECUNDI ARTICULUS I. Utrum divina voluntas sit causa ?

ARTICULT PRIMI PARTICULA I, Utrum divina voluntas sit causa omnium que sunt'?

Primo ergo queritur, An sit causa ? Et videtur, quod sic.

1. Sic enim dicit Magister: "Hac est itaque summe bona voluntas que causa est omnium que naturaliter fiunt, vel facta sunt, vel futura sunt."

2. Adhuc, Augustinus in libro III de Trinitate: "Prima et sumima causa est omnium specierum atque motionum. Nihil enim fit, quod non de interiori atque intelligibili aula summi imperatotis egrediatur, aut jubeatur, aut permittatur, secundum ineffabilem justitiam, premiorum atque peenarum, gratiarum et retributionum in ista totius creature amplissima quadam immensa republica '."

3. Adhuc, Augustinus, ibidem, "Ubi. non operatur quod vult Dei omnipotentis potentia atque sapientia ? que pertingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter, et non solum facit ea que perseverantia consuetudinis admirationem non admittunt, sed etiam ea que propter raritatem et insolitum eventum mira videntur: ut sunt effecius lunarium , et terre motus, et monstrosi animantium partus, et his similia: quorum nihil fit nisi Dei voluntate,"

4. Adhuc, Augustinus, ibidem, "Itaque non nisi Dei voluntas causa prima est. sanitatis, egritudinis, premiorum atque pcenarum, gratiarum atque retributionum." Et concludit sic: "Hac igitur sola est, unde ortum est quidquid est, et ipsa non est orta, sed eterna‘." Et haec omnia indicit Magister in libro | primo Sententiarum, distinct. XLV, cap. Voluntas ergo Dei.,

In contrarium hujus est: quia videtur, quod potentia magis debet dici causa omnium quam voluntas.

1.. Dicit enim Augustinus in libro VIII de Civitate Dei: "Hee est causa cur Platonicos,ceteris Philosophis anteponamus, quia cum alii Philosophi ingenia sua studiaque contriverint in requirendis rerum causis, et guisnam esset modus discendi atque vivendi: isti Deo cognito repererunt, ubi esset causa constitute universitatis, et lux percipiende veritatis, et fons bibende felicitatis ." Ex his. accipitur, quod cum fons bibende felicitatis attribuatur bonitati, lux percipiende veritatis sapientie#, restat quod causa constitute universitatis attribua— tur potenti. Ergo causa magis debet attribui potentiz#, quam voluntati.

2. Adhuc, Augustinus, ibidem, "Qui cumque Philosophorum de Deo summo et vero sic senserunt, quod et rerum creatarum sit effector, et lumen cognoscendarum, et bonum agendarum: quod ab illo nobis sit et principium nature, et veritas doctrine, et felicitas vite, eos omnes ceteris anteponimus, eosque nobis propinquiores fatemur °." Ex hoc arguitur idem quod prius, scilicet cum lumen cognoscendarum et veritas doctrine referatur ad scientiam, bonum autem agendarum et felicitas vite ad bonitatem voluntatis, restat ut effector et principium referatur ad potentiam: magis ergo potenti attribuendum est quod sit causa, quam voluntati.

3. Adhuc per rationem objicitur: quia si voluntas Dei causa est, constat quod non est causa materialis: quia materialis causa in Deum non cadit. Si ergo est, causa, erit vel exemplaris sive formalis, vel finalis, vel efficiens. Non formalis: quia haec attribuitur sapientiz. Nec finalis: illa enim ad quam fit res, non qua fit res. Nec efficiens: quia illa, ut probatum est, magis convenit potentie: ergo videtur, quod causa rerum nullo modo sit voluntas divina: et ita non debet sibi attribui, quod sit causa.

Apuvc ulterius queritur.de hoc quod dicit Magister in libro primo Sententiarum distinct. XLV, cap. Hee itaque summe bona voluntas Dei causa est, que nulla preventa est causa, quia eterna est. Ideoque causa ipsius querenda non est .

1. Et videtur hoc probare per Augustinum in libro LXXXIIT Questicnum: "Qui querit, quare voluerit Deus mundum facere, causam querit voluntatis Dei. Omnis autem causa efficiens major est eo quod efficitur. Nihil autem majus est voluntate Dei. Non ergo ejus causa querenda est?".

2. Adhuc, Ibidem inducit Augustinum in libro I contra Manicheos, sic: "Si qui dixerint, quid placuit Deo facere celum et terram ? Respondendum est eis, qui voluntatem Dei nosse desiderant, causasque voluntatis Dei scire querunt, quod voluntas Dei omnium que sunt, ipsa sit causa. Si enim habet causam voluntas, est aliquid quod antecedat voluntatem Dei: quod nefas est credere ."

3. Si dicatur, quod voluntatis Dei non est causa efficiens, sed finalis, omnia enim que facit, facit propter aliquid. Contra est, quod causa finalis est melior et major quam id quod est ad ipsam. Si ergo voluntatis divine esset aliquid causa finalis, aliquid majus esset et melius voluntate divina, quod hereticum est.

4. Ad hoc tamen. potest objici sic: Omnis voluntas sapientis ex rationabili causa procedit: et hoc est de laude sapienter agentis. Cum igitur Deus samme sapiens sit, et summe sapienter agat, videtur quod semper ex aliqua rationabili cause voluntas ejus sit.

5. Adhuc, Ad Ephes. 1, 5, super illud: Secundum propositum voluntatis sue, Glossa :. "Voluntas Dei ex ratione est:" ergo videtur, quod ad minus rationem habeat: sed ratio sumitur a fine: ergo finem habet: et sic videtur, quod non possit esse prima causa, cum rationem et causam habeat.

In conrraniom est, quod in nobis sic est, quod omnis nostra voluntas movetur a forma voliti.

1. Dicit enim Philosophus, quod desiderabile movet desiderium et non movetur ab ipso: et ideo desiderabile assimilatur in motu primo motori, qui non movetur alio movente. Omne autem motum secundum indigentiam dependet ad movens. Ergo omnis nostra voluntas mota a volito, ad volitum dependet secundum indigentiam. Ergo a simili si voluntas Dei habet causam ex parte voliti vel rationem, sequitur quod voluntas Dei dependet ad volitum secundum indigentiam, quod impium est dicere.

2. Item, In voluntate non nisiduo sunt, scilicet significatum, et connotatum. Significatum est essentia divina: et constat, quod illa causam non habet. Connotatum autem est volitum: et illud, sicut probatum est, etiam causam non habet, nec potest esse causa divine voluntatis: ergo videtur, quod voluntas divina penitus nullam habet causam,

Solutio. Istud ultimum absque omni distinctione concédendum est. Unde Augustinus in libro I contra Manichezos, cap. 2: "Qui dicit, Quare fecit Deus ccelum et terram ? Respondendum ei est, quia voluit. Voluntas enim Dei causa est ceeli et terre: et ideo major est voluntas Dei quam celum et terra. Qui autem dicit, Quare voluit facere ceelum et terram ? majus aliquid querit quam est voluntas Dei: nihil autem majus inveniri potest. Compescat se ergo humana temeritas, et id quod non est, non querat, ne id quod est, non inveniat."

Ad primum ergo dicendum, quod est concedendum simpliciter.

Ad aliud dicendum, quod omnia bona et mala de-interiori aula summi imperatoris procedunt,. vel jubendo ut fiant, sicut hona: vel permittendo, ut mala. Et ex-hoc non sequitur, quod sit causa mali: quia in permissione, sicut in sequentibus ostenditur, non vult Deus id quod fit, sed vult aliquid circa illud.

Ad aliud dicendum, quod omnium voluntas prima causa est: et per ea que sunt, et facta sunt, et futura sunt, intelligitAugustinus res que sunt in facto esse et-in permanentia. Per motiones autem intelligit res, quarum esse est in fieri. Prima enim causa in omni ordine operatur in se,et operatur in omnibus secundis, et magis influit super causatum quam secunde :.et ideo omne quod fit, sive fiat a proposito, sive a natura, ortum habet a voluntate divina sicut a prima causa.

Ad aliud dicendum, quod cavendum est in hoc quod dicit Augustinus: "Itaque non nisi voluntas Dei causa prima est sanitatis:" hoc enim non dicit exclusionem respectu cause simplicis, sed respectu cause prime: sola enim voluntas causa prima est omnium, licet et alie sint cause essentiales et proxime rebus secundum omne genus cause, quas licuit querere Philosophis, quando querunt de naturis et scientiis rerum, et omnes ille sunt sub voluntate Dei, nec possunt: plus quam conceditur vel permittitur eis a voluntate divina.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod ad operationem perfectam sapientis tria. concurrunt, scilicet posse, scire, et velle. Et in his, ut dicit Magister Hugo de sancto Victore, voluntas movet, scientia disponit,et potentia exsequitur. Unde scientia et potentia operantur aliquid sub voluntate: sed voluntas quia primi moventis habet virtutem: et primum movens precipue habet rationem esse et actum, ideo maxime dicitur causa, et magis quam sapientia vel potentia. Hujus etiam alia causa est: potentiam enim non statim sequitur effectus, etiamsi potens sit facere nunc: nec scientiam statim sequitur effectus,. etiamsi sciat facere nunc: sed voluntatem si volens sit facere nunc, statim sequitur effectus. Unde cum causa sit, quam de necessitate sequitur effeclus, ideo causalitas magis attribuitur voluntati quam potentiae vel scientiz. Et ad dictum Augustini de Civitate Dei, dicendum quod Augustinus commendat eos qui per vestigium ad cognitionem Trinitatis pervenerunt per attributa que sunt potentia, scientia, et voluntas. Et cum dicitur, quod illis causa subsistendi est potentia, non intendit quod primam et perfectam causalitatis habeat potentia, sed quod habeat aliquam quamcumque causalitatem.

Et per Hoc patet solutio ad sequens.

Ad id quod objicitur per rationem, dicendum quod voluntas est causa efficiens, sicut primum movens est efficiens, et sicut dicit Aristoteles, quod voluntas est causa artificialium et omnium eorum que fiunt a proposito. Voluntas autem disposita bonitate, causa est finalis. Unde dicit Augustinus in libro I de Doctrina Christiana: "Quia bonus est, sumus: et in quantum sumus, boni sumus. Propter bonitatem enim suam fecit omnia ." Voluntas tamen per libertatem qua domina est sui actus, et principium secundum rationem intelligendi, sola habet. rationem primi causantis.

Av w quod ulterius queritur, dicendum simpliciter, quod nulla causa est voluntatis divine, sicut bene probatum est ex dictis Augustini adductis.

Ad id quod objicitur de causa finali, dicendum quod voluntatis Dei causa finalis nulla est, sicut: bene -probatum est in objiciendo, sed ipsa est finis omnium.

Ad id quod objicitur, quod voluntas ex rationabili causa procedit, dicendum quod hoc verum est in creaturis in quibus voluntas recta et non recta esse potest. In voluntate tamen Dei non tenet: quia illa prima rectitudo est et omnis rectitudinis principium: et ideo rationem extra se non habet ad quam reguletur.

Ad aliud dicendum, quod Glossa super epistolam ad Ephesios, 1, 5, dicit, quod ex ratione est voluntas Dei: quia ipsa sibi ratio est, et irrationabilis esse non potest. Nihil enim adeo rationabile, ut dicit Augustinus, quam quod fiat quod Deus vult. Et per hoc patet, quod hoc nonimpedit quin sit prima causa: extra se enim nec causam nec rationem habet.

Inta que objiciuntur in contrarium, procedunt.

ARTICULI PRIMI PARTICULA II. Jtrum voluntas Dei sit causa omnium illorum que subsunt potentie divine! ?

Secundo queritur, Utrum voluntas Dei sit causa omnium illorum qua subsunt potentie divine ?

Et videtur, quod sic. 1. Deus non potest facere nisi bona: quia facere mala, ut dicit Anselmus, impotentia est: sed voluntas Dei est omnis boni: ergo est omnium eorum de quibus est potentia.

2. Adhuc, Deus nihil potest nisi quod vult se posse: et omne bonum vult se posse: ergo potentia et voluntas sunt circa idem. 3. Adhuc, Sicut se habet scientia. ad verum, ila potentia ad bonum: sed scientia est omnis veri et tantum veri: ergo potentia est omnis boni et tantum boni: sed omne bonum vult Deus: ergo omne illud vult quod potestate sua potest.

4, Adhuc, Nihil potest Deus quod eo auctore non possit fieri: quod autem eo auctore potest fieri, est bonum, et universaliter bonum: ergo totaliter vult quod potest.

In conrrRarivm est, 1. Quod dicit Psalmus cxxxiv, 6: Omnia quecumque voluit Dominus fecit, in celo, et in terra, etc. Si ergo potentia est omnium illorum quorum est voluntas, sequitur quod quacumque potuit, fecit in coelo et in terra: quod falsum est: multa enim potuit que numquam fecit, nec faciet.

2. Adhuc, Si voluntas esset omnium sicut potentia, tunc sicut dicitur omnipotens et omnisciens, diceretur omnivolens, quod in prehabitis de potentia improbatum est.

Solutio. Tria prima fundantur super eodem: et ideo unam habent solutionem, ut dicatur, quod cum dicitur, Deus omnia potest, vel potest bona, id quod cadit sub potentia, ampliatur ad ens possibile quod numquam fiet, quod tamen Deus potest et posset facere si vellet. Cum autem dicitur, Deus vult bona, voluntas est relata ad volitum quod sub aliqua differentia temporis, vel fuit, vel est, vel erit: et ideo quamvis potentia et voluntas ambe sint respectu boni, tamen non equalis ambitus sunt: quia potentia est et ejus quod est, et ejus quod fuit, et ejus quod futurum est, et etiam ejus quod possibile est fore, licet numquam fiat. Voluntas autem non est nisi respectu ejus quod est, vel fuit, vel exit: et ideo non sequitur, si omnia quecumque voluit Dominus fecit, in ccelo et in terra, quod omnia quecumque potuit, fecit.in ccelo et in terra. Ex hoc etiam patet, quod omnia que vult eo auctore possunt fieri, nec tamen quecumque potest, fiunt eo yolente: non enim vult, quod omnia fiant que potest. Ex hoc etiam ulterius patet, quod non potest dici omnivolens, sicut dicitur omnisciens et omnipotens: quia non omnia fieri vult que potest et scit: Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULI PRIMI PARTICULA III. Utrum voluntas divina sit causa propria vel communis, contingens vel necessaria, universalis vel particularis ?

Tertio queritur. Utram voluntas sit causa propria vel communis, mediata, vel immediata ?

Et videtur, quod communis. 1. Communis enim causa est, quam non. de necessitate sequitur effectus, et que per aliquod sibi.additum determinans et approprians efficitur proprium. Sed voluntatem Dei non de necessitate sequitur effectus: quia ab eterno voluit ‘creare mundum, non tamen mundus creatus est ab eterno.

2, Adhuc, Nihil est addibile voluntati divine per quod approprietur: quia simplicitas nihil admittit addibile sibi: videtur ergo, quod remanet communis, et non appropriabilis.

In contraRium est, quod 1. Omnis communis causa immediata est: nihil antem immediatius est quam voluntas divina, quia est intra omnia, et extra omnia, et infra omnia, et supra omnia, et intimior omnibus quam cujuscumque natura propria.

2. Adhuc, Si mediata est, per aliquod sibi adjunctum efficitur immediata: quero de illo medio, utrum illud sit creatum, vel increatum ? Si increatum: tunc est Deus, et non est medium inter creatorem et creaturam. Si creatum: tunc eadem ratione erit medium inter hoe creatum et creantem voluntatem: - et de illo iterum queritur, et ibit in infinitum. Ergo videtur, quod non debet dicit causa mediata,

Si autem dicatur, quod sit causa propria. Contpa: Causa propria et immediata posita, statim ponitur effectus: sed constat, quod Deus ab eterno voluit creare mundum: ergo ab eterno mundus creatus est, quod falsum est.

Ulterius queritur, Utrum. sit causa contingens. vel necessaria ?

Et videtur, quod contingens. Dicit enim Augustinus in libro V de Civitate Dei. "Quod fit voluntate, non fit necessitate." Sed quod fit voluntate et non ex necessitate, fit contingenter. Videtur ergo, quod omne quod fit voluntate, fit contingenter. Ergo videtur, quod. voluntas sit causa contingens,

In contrarium. hujus est, quod 1. Omne contingens variabile est- secundum tempus: voluntas Dei invariabilis est secundum tempus: ergo voluntas Dei non est causa contingens. Masor patet de se. Minor probatur per Augustinum in libro XII Confessionum sic dicentem; "Non temporibus variatur voluntas tua, Domine." Et ibidem, "Non vult Deus quod “prius nolebat: quia talis voluntas esset mutabilis," Adhuc, ibidem, "Dei voluntas non est ex tra Dei substantiam, sed simul et semel vult omnia que vult ab eterno."

In contrarium hujus est, quia 1. Si non temporibus variatur voluntas, tunc idem est in Deo velle et voluisse et velle in futurum: et ad voluisse CGesarem, sequebatur Cesarem fuisse, et ad velle Cesarem, sequitur Gaesarem esse: ergo modo Cesar est sicut fuit, quod falsum est. Et eadem consequentia est in futurum: quia si idem est velle esse et velle fore, tunc sicut sequitur ad velle fore Antichristum fore, ita ad velle esse sequitur Antichristum esse: ergo Antichristus nunc est qui erit, quod falsum est.

2. Adhuc dicit Augustinus: "[dem est Deo auctore aliquid esse vel fieri et Deo volente." Sed auctore fieri dicit causam in actu causantem. Ergo Deo volente fieri dicit voluntatem in actu causantem. Constat autem, quod ab eterno voluit mundum fieri: et voluntas dicit causam in actu cansantem: ergo mundus fuit ab eterno, quod falsum est.

3. Adhuc, Constat, quod aliquando voluit mundum fieri: aut ergo ab eterno voluit, aut noluit. Si voluit ab eterno: tunc sicut sequitur, quod aliquando voluit, statim fecit: ita sequitur, quod ab eterno voluit, ab aeterno fecit: mundum ergo fecit ab eterno, quod falsum est. Si noluit ab eterno et postea voluit: tunc sequitur, quod aliquando voluit quod prius nolebat: ergo voluntas ejus variabilis fuit, quod est contra Augustinum in libro XII Confessionum dicentem, quod "non vult nunc quod prius nolebat:" quia talis voluntas variabilis esset, sicut paulo ante dictum est.

Ulterius queritur, Si sit causa universalis vel particularis respectu boni et mali?

Et videtur, quod universalis. Dicit enim Augustinus in libro HI de Trinitate, quod "nihil est quod non de interiori et intelligibili aula summi imperatoris egrediatur ." Amos, ut, 5: Sz erit malum in civitate, guod Dominus non fecerit ? De bonis autem non est dubium quin omnium bonorum causa sit. Ergo videtur, quod sit causa universalis.

In conTrarium ost, 1. Quod dicit Boetius in Topicis, quod "causa mala est, cujus effectus malus." Si ergo Deus causa mali est, ipse malum est, quod absurdum est.

2. Adhuc, In prehabitis de prescientia Dei secundum Augustinum probatum est, quod Deus causa mali esse non potest. Ergo voluntas Dei causa universalis esse non potest eorum que fiunt, sed particularis respectu bonorum tantum.

Solutio. Dicendum, quod voluntas Dei causa est per se immediata et propria et necessaria omnium eorum que fiunt ab efficiente causa, et non a causa deficiente. In toto enim illo efficientium causarum ordine voluntas Dei prima est et princeps, omnes alias movens et agens ad causandum que vult, et sicut vult: aliter enim non esset in omnibus agentibus et actis essentialiter, praesentialiter et potentialiter, sicut influens eis esse, speciem, et virtutem ad operandum,

Ad primum ergo dicendum, quod voluntas Dei causa prima est nullo modo determinabilis per aliquid ut sit hujus causa velillius.

Ad m quod objicitur, quod sit communis, dicendum quod communis causa determinabilis est et componibilis, quod nullo modo competit voluntati divine. Nec sequitur nec valet arguendo: causa communis est, quam non de necessitate sequitur effectus: voluntatem Dei non de necessitate sequitur elfectus: ergo voluntas Dei est causa communis: et est ibi fallacia accidentis.

Ad aliud dicendum, quod hoc procedit in presmissis: sed-conclusio non sequitur: quia licet non sit appropriabilis per aliquid additum, vel addibile voluntati, determinatur tamen et appropriatur per relationem hujus voliti quod est hic et nunc ad voluntatem.

Ad id quod objicitur in contrarium, concedendum est. Ad aliud dicendum, quod hoc conceditur, quod non est causa mediata, sed immediata et immediatior omni alia causa.

Ad id quod objicitur, quod non sit causa propria, dicendum quod non est generaliter verum, quod causa immediata et propria posita, statim ponatur effeclus: non enim tenet nisi in causis essentialibus tantum que per necessitatem causant. In causis autem voluntariis que libere sunt et domine suorum actum, et in quibus est causare vel non causare, non tenet. Posset tamen dici, quod cum dicitur: Deus voluit hoc vel illud fieri vel esse, licet significetur causa propria et immediata secundum substantiam, non tamen significatur ut propria et immediata: sed. cum additur, voluit nunc et hic fieri, significatur ut propria et immediata: et bene sequitur, quod quidquid vult nunc et hic fieri, fit nunc et hic. Et cum dicitur, Voluit ab eterno fieri mundum vel creari, locutio est duplex: eo quod haec determinatio, ab eterno, potest referri ad hoc verbum, volwit, et sic locutio est composita et vera: vel potest referri ad hoc verbum, feri, vel creari, et sic est divisa et falsa: non enim voluit ut fieret vel crearetur ab eterno, licet ab eterno voluerit ut tunc fieret et crearetur quando factus et creatus est.

Ad id quod ulterius queritur, dicendum quod voluntas Dei causa necessaria est et contingentium et necessariorum, ut dicit Dionysius: sed necessitas illa non est necessitas obligationis, vel coa- ctionis, vel. inevitabilitatis, sed est necessitas immutabilitatis, que est necessitas ejus quod est ens necesse nullo modo possibile. -

Av bictum Augustini, dicendum quod loquitur de voluntate humana: voluntas enim divina est ens necesse, quod equaliter se habet ad contingentia et necessaria: eo quod a rebus nihil accipit, nec ad res dependet, nec commiscetur rebus. Et hoc est quod dicitur in libro de Causis,quod "primum regit res omnes absque eo quod ‘commisceatur cum eis."

Ad 1 quod objicitur in contrarium dicli Augustini, dicendum quod licet voluntas que extra substantiam volentis non est, nullo tempore varietur; quia sicut dicit Augustinus, illa simul et semel vult quidquid vult: simul enim et semel ad eternitatem referuntur, in qua simul et semel est quidquid est: tamen volitum variatur ex tempore, et ad variationem voliti sequitur variatio relationis ad volentem: et ideo non est idem voluisse in praterito, et velle in prasenti, et velle fore in futuro. Et iste rationes importantur per verba diversorum temporum, voluit scilicet, valt, et volet.

Et ideo non sequitur quod objectum est de Cesare vel Antichristo: quia licet voluntas secundum substantiam sit eadem, tamen secundum connotata non est eadem: et ideo variatur in modo dicendi et significandi.: Ad aliud dicendum, quod idem est Deo volente et Deo auctore fieri: sed Deo auctore fieri dicit voluntatem signi, quod signum est impletio vel operatio: et cum voluntate illa convertitur, Deo auctore fieri: et ideo non potest voluntas inferri communiter, nisi ut ex parte intertur totum: sed non potest tunc ex toto inferri pars. Et ideo cum dicit Augustinus, quod idem est Deo volente fieri, et Deo auctore fieri, intelligitur de quadam specie voluntatis, et non universaliter de voluntate. Per hoc enim vult Augustinus probare, quod impletio signum est voluntatis, et non nisi divine: et ideo non sequitur, si auctor dicit causam in actu, quod propter hoc voluntas accepta generaliter, causam dicatin actu, sed quod impletio sive operatio causam in actu supponat causantem.

Auiup quod sequitur, solutum est in prehabitis: quia quod aliquando. voluit quod ante nolebat, non inducit variationem in ipso sive in ipsa voluntate, sed in volito et in relatione voliti ad voluntatem.

Ad id quod ulterius queritur, dicendum quod sicut in principio solutionis dictum est, causa est universalis omnium que fiunt a causa efficiente, non deficiente, ut dicit Augustinus in libro VIII de Civitate Dei, Unde malum non est a Deo sicut a causa efficiente. Malum enim secundum quod in prehabitis ostensum est, sepe non fit a causa efficiente, sed deficiente. Nec dicit Augustinus, quod omnia procedant ab interiori aula uno modo, sed dicit, quod omnia procedunt vel jubendo ut fiant, ut bona: vel sinendo, vel permittendo ut mala: quod enim permittit, non facit: sed dicicitur permittere, quia non impedit ne fiant.

Av 1 quod objicitur de Amos, 1m, 3, dicendum, quod loquitur de malo pene, et non de malo culpe.

Intra duo que objiciuntur in contrarium, concedenda sunt. Sed tamen dictum Boetii intelligitur de causis per se et essentialibus: per accidens enim potest esse bonum causa mali, sicut calidum est causa frigidi, sicut dicit Aristoteles in II Meteororum.

MEMBRI SECUNDI ARTICULUS II. Utrum voluntas beneplaciti possit cassari ?

Deinde queritur, Utrum voluntas Dei cassari vel frustrari possit ? De hoc enim querit Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLVI, cap. Hic oritur questio. Et est querere de voluntate beneplaciti: quia illa sola est, quae cassari potest.

Queruntur autem duo, scilicet primo quid sit voluntas beneplaciti ?

Et secundo, Qualiter ei convenit non cassari ?

ARTICULI SECUNDI PARTICULA TI.

Quid sit voluntas beneplaciti? Primo ergo queritur, Quid sit voluntas beneplaciti ?

Dicit autem Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLV cap. Hic non est pretereundum: "Nam voluntas Dei quod voluntas beneplaciti est, qua vere ac proprie dicitur voluntas, que in ipso Deo est, et ipsius essentia est, et hac una est, nec multipli citatem recipit, nec mutabilitatem, que inexpleta esse non potest."

Idem. videtur dicere Magister Hugo in suis Sententis.

Et contra hoc objicitur. 1. Videtur enim voluntas beneplaciti multiplicitatem accipere sicut voluntas signi: voluntas enim distinguitur secundum volita: multa autem vult Deus voluntate. beneplaciti: ergo voluntas beneplaciti distinguitur secundum volita: ergo habet multiplicitatem.

2. Adhuc, Ad Roman. xu, 2: Ut probetis que sit voluntas Det bona, et beneplacens, et perfecta, Hoc dicit Magister in preinducta auctoritate dicere Apostolum de voluntate beneplaciti. Tres ergo iste differenti cum non conveniant voluntati, nisi in relatione ad volita diversa, non conveniunt voluntati uno modo significata, sed multipliciter: ergo voluntas beneplaciti est multiplex.

3. Adhuc, Scientia Dei distinguitur secundum modos scibilium, ut quedam dicatur scientia simplicis notitie, quedam notitia beneplaciti, quaedam scientia, quedam prescientia, quedam providentia, quedam dispositio, quedam praedestinatio, quedam reprobatio: ergo a simili etiam voluntas beneplaciti multipliciter debet dici secundum volita et conditiones volitorum.

4. Adhuc, Videtur, quod etiam possit mutari. Dicit enim Gregorius super illud xxxvin, 1 Dispone domui tue, etc. "Mutat Deus sententiam, et non consilium." Sententia autem est expressa et definitiva ex allegatis judicis voluntas. Ergo mutata sententia mutatur voluntas: ergo videtur, quod voluntas Dei beneplaciti mutabilitatem recipit et multiplicitatem.

Solutio. Dicendum cum Augustino ?, quod voluntas Dei nec recipit multiplici tatem, nee mutabilitatem. Et hujus causa est, quod voluntas Dei ex parte volentis substantia divina est: et ideo ex parte volentis unum est quod non potest multiplicari: et illud unum invariabile est, et ideo mutari non potest. Ex parte autem voliti unus finis est propter quem vult Deus quidquid vult; et hic est ipse Deus et bonitas sua et justitia: et hunc finem, et non aliud vult Deus in omnibus volitis: et cum hoc iterum unum et invariabile sit, ex parte ipsius non potest recipere multiplicitatem vel mutabilitatem. Omnia, alia circumstant voluntatem et non sunt ab ipsa: et ideo nec multiplicitatem nec mutabilitatem recipit ab eis.

Une ad primum dicendum, quod voluntas non distinguitur secundum volita, nisi illa sola que movetur specie voliti et dependet ad volitum: talis autem non est voluntas Dei: ad illam enim dependet volitum, et non e converso.

Ad aliud dicendum, quod iste tres differentia dicuntur de divina voluntate secundum effectum: quia scilicet facit a nobis probari bonum precepti, et beneplacens consilii, et perfectum supererogationis: vel quia quietat nostram voluntatem in sua secundum conjunctionem boni, quod totum et solum est animz bonum: et secundum conjunctionem dulcis fruibilis, quo, sicut dicit Augustinus in libro X de Trinitate, voluntas delectata quiescit. Et hec est voluntas beneplacens. Placitum enim idem est quod pascens voluntas, quando scilicet voluntas se pascit in dulcedine voliti. Perfectum autem est, cui nihil deest, et facit probari voluntatem Dei pertectam secundum conjunctionem nostre voluntatis ab bonum summum, quod omnium bonorum congregatione perlectum est, et cui nihil deest. Et ideo haec non multiplicant voluntatem, sicut causa in substantia non multiplicatur per effectus, et precipue causa voluntaria que ab effectu est separata.

Ad aliud dicendum, quod non est simile de scientia et voluntate: quia scientia sub differentia speciei et forme et exemplaris et privationis et habitus res respicit: et ideo multiplicitatem recipit in nomine secundum differentias scitoram. Voluntas autem volitum non respicit, nisi sub una simplici differentia boni: omne enim quod vult, bonum est, et ad summum bonum ordinatum,

Ad aliud dicendum, quod voluntas Dei nullo modo mutatur.

Et quod Gregorius dicit, quod mutat sententiam, vocat sententiam propheticam enuntiationem, sicut nos dicimus, haec est sententia libri vel lectionis, et non vocat. sententiam definitionem eterne voluntatis: illam enim vocat constlium, Prophetica autem enuntiatio concernit causas inferiores: quia per respectum ad illas fit enuntiatio. Et ideo necesse est, quod illis mutatis, mutetur sententia, sed non eterna definitio.

QUAESTIO INCIDENS. Utrum voluntas antecedens

Juxra hoc quod queritur de verbo Damasceni in secundo libro de Fide orthodora, qui videtur distinguere voluntatem beneplaciti, dicens sic: "Oportet scire, quod voluntate antecedente vult Deus omnes homines salvos fieri. Non enim ad puniendum plasmavit nos, sed ad participationem bonitatis sue ut bonus. Peccantes autem vult puniri ut justus." Et distinguit voluntatem in antecedentem et consequentem. Antecedens, ut dicit, est acceptio ex ipso Deo existens, et non ex nobis. Consequens est concessio ex nostra causa existens. Et hanc subdividit in dispensativam, sive eruditivam ad salutem, qua scilicet vult et concedit bonos puniri, ut Job: et desperativam, qua scilicet vult damnandos puniri ad finalem perditionem.

Adhuc, Damascenus, ibidem, dicit sic: "Voluntas consequens est corum que non sunt in nobis. Eorum autem que et consequens sit in Deo ? sunt in nobis, id est, in potestate nostri arbitrii, que quidem sunt bona antecedenter, vult et acceptat, hoc est, vult voluntate antecedente. Que vero sunt perniciosa et mala, nec antecedenter, nec consequenter vult."

De his verbis objicitur. 1. Videtur enim, cumin divina voluntate beneplaciti non sit prius et posterius, quod non -convenienter dividitur in voluntatem antecedentem et consequentem.,

2. Adhuc, Que est ratio, quod voluntas antecedens est eorum que non sunt in nobis, voluntas autem consequens est eorum que sunt in nobis? Ad hoc enim videtur contradicere statim. Post pauca enim subdit: "Voluntas consequens est eorum qu non sunt in nobis."

3. Adhuc, Cum voluntas tam antecedens quam consequens respectu boni quod Deus causat in nobis, et hoc bo num secundum rationem intelligendi sit ante voluntatem, videtur quod utraque sit consequens et nulla antecedens.

4. Adhuc dubitatur de hoc quod dicit, quod "mala que in nobis sunt, nec antecedenter vult, nec consequenter." Hoc enim videtur contrarium Augustino in Enchiridion, qui dicit sic: "Nihil fit, sive bonum, sive malum, quod Omnipotens fieri non velit’." Ergo Deus vult malum. Si ergo bona est divisio Damasceni, tunc vult voluntate antecedente vel consequente: et ita falsum videtur quod dixit, quod mala que sunt in nobis, nec vult antecedenter, nec consequenter.

Soxutio. Dicendum, quod bona est divisio Damasceni, sed non facit in voluntate duplicitatem, sed in volitis, et in relatione volitorum ad voluntatem: et ideo remanet simplex voluntas beneplaciti. Et dicitur antecedens et consequens, non quia prius et posterius sint in ipsa voluntate beneplaciti, sed quia bonum quod respicit voluntas, antecedenter et consequenter se habet in nobis. Antecedens enim est respectu conditionis nature ad salutem: quia scilicet naturam fecit rationalem, que bonum salutis meritorium posset agnoscere, agnitum amare, amatum per merita querere et invenire, in-' vento autem frui et beatificari: hoc enim non est ex nobis, sed ex suiipsius concessione fecit in rationali natura. Et quia bonum illius ordinis vult voluntate beneplaciti, et bonum illius ordinis nihil antecedit in nobis, sed ex sui solius liberali concessione accepimus, ideo respectu illius est voluntas antecedens. Et quia hic ordo est ad salutem et nulli negatus, ideo dicitur, quod voluntate antecedente vult omnes homines salvos fieri. Conseguens autem est voluntas boni que est in ordine meriti ad retributionem, sive beatitudinis, sive damnationis. Et quia bonum talis ordinis est in usu liberi arbitrii: quia usus aliquando bonus est et tunc respicitur a divina voluntate, eo quod causa ejus est divina voluntas: aliquando malus est, et tunc non respicitur a divina voluntate, licet pana ejus et condemnatio (secundum quod justitie opus est) respicitur a voluntate divina: hoc enim modo in ordine illo justum est, et (sicut dicit Augustinus) omne quod jJustum est, bonum est: ideo respectu ordinis illius qui est meriti ad retributionem, est voluntas consequens: respectu enim ordinis illius voluntas beneplacitj. est, que dicitur concessio ex nostra causa: quia meritum illud secundum quod in usu liberi arbitrii est, in nobis est, licet premium retributum secundum quod retributum est, non sit in nobis, sed in ipso.

Per hoc patet solutio ad primum; prius enim et posterius, respectu quorum dicitur voluntas antecedens et voluntas consequens, non sunt in ipsa divina voluntate, sed sunt in nobis. Ordo enim conditionis nature ad salutem,. antecedit ordinem meriti vel demeriti ad retributionem.

Ad aliud dicondum, quod jam patet ratio: bonum enim conditionis nature ad salutem, non est in nobis: bonum autem ordinis meriti ad retributionem, aliquo modo est in nobis. Et quod dicit, quod consequens est eorum que non sunt in nobis, non dicit propter meritum,

sed propter retributionem, que hoc mo-

do quo retributio est, non est in nobis, sed in ipso. Et hoc est quod dicunt antiqui duobus versibus: "Quidquid habes meriti, preventriae gratia donat. Nil Deus in nobis preter suse dona coronat".

Ad aliud dicendum, quod hoc teneret si voluntas Dei causaretur vel moveretur.

a bono sicut voluntas hominis: nunc autem e converso est, quod voluntas Dei causa boni est: et ideo voluntas boni, antecedentis in nobis dicitur antecedens,

et voluntas boni consequentis in nobis dicitur conseguens.

Ad vuxttimum dicendum, quod nihil fit nisi velit Deus jubendo, vel permittendo: sed mala que permittit fieri, nec vult antecedenter, nec consequenter, sed signo permissionis: quia scilicet ex causa rationabili permittit fierit ea quando non impedif, sicut in prehabitis determinatum est.

ARTICULI SECUNDI PARTICULA I. Qualiter voluntati beneplaciti conveniat non cassari ?

Secundo queritur, Qualiter voluntati beneplaciti conveniat non cassari?

1. Hoc enim probat Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLV, per illud Psalmi cxxxiv, 6: Omnia quecumque voluit Dominus fecit, in celo, in terra, in mari et omnibus abyssis. Adhuc, ad Roman. 1x, 19: Voluntati ejus- quis resistit ?

2. Ahuc, Hee potest adduci ratio: quia si cassatur, tunc efficitur involuntarium quod a voluntario est. Involuntarium autem, ut dicit Aristoteles in Il Ethicorum, non nisi duobus modis dicitur, scilicet per violentiam, et ignorantiam: sed nec violentia nec ignorantia cadit in Deum: ergo voluntas Dei non potest cassari.

In conrrariuM hujus, 1. Objicit Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLVI, cap. Hie oritur questio, ex illo quod dicit Apostolus, [ad Timoth. u, 4: Qut omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Constat enim, quod non omnes homines salvi fiunt. Ergo videtur non fieri quod Deus vult fieri, et hoc hu mana voluntate impediente voluntatem Dei.

2. Adhuc, Objicit ex illo Matthai, xxi, 37: Quoties volut congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti / Et ille ambe objectiones sumuntur ab Augustino in Enchiridio. Et ex his procedit sic: "Ita haec dicuntur tamquam Dei voluntas superata sit hominum voluntate, et infirmissimis nolentibus et impedientibus non potuerit facere potentissimus quod volebat. Ubi est ergo illa omnipotentia, qua in ceelo et in terra secundum prophetiam, omnia quecumque voluit fecit ? Et quomodo voluntati ejus secundum Apostolum nihil resistit, si colligere filios Jerusalem voluit, et non fecit?" Hee sunt verba Augustini in Enchiridio.

Solutio. Ad hoc quidam antiqui dixerunt, quod est duplex voluntas beneplaciti, scilicet absoluta et conditionalis. Absoluta est, que nihil respicit in nobis. Conditionalis que respicit aliquid in nobis. Et dixerunt, quod absoluta voluntate Deus vult omnes homines salvos fieri. Et hujus signum est: quia omnibus dedit conditionem nature possibilem ad salutem, et omnibus dedit pracepta et leges et ordinem vile ad salutem, et omnibus paratus est dare gratiam ad meritum: que signa sunt, quod beneplacito voluntatis omnes vult salvari. Voluntas autem conditionalis est, qua vult nobis bonum salutis si nos volumus, hoc est, si nostram voluntatem sue conformamus, et si digni sumus, et si non obstante originali peccato vel actuali capaces simus salutis. Et hoc dico propter parvulos qui usum voluntatis non habent, et tamen non baptizati morientes damnantur: et causa damnationis in eis est peccatum originale, quo obstante efficiuntur non capaces salutis. Et hoc satis bene dictum est, et redit in idem cum dicto Damasceni, quod scilicet voluntate antecedente vult omnes homines salvos fieri, sed non voluntate subsequente.

Ad opsgcra in contrarium respondet Magister in primo libro Sententiarum distinctione XLVI, in capitulo, Nene videre: "Quod enim dicitur: Vult omnes homines salvos fiert, non ita dictum est, quasi Deus aliquos velit salvari et non salventur, sed sic, Vult omnes homines salvos fiert, ac si diceret nullum hominem fieri salvum, nisi quem ipse fieri voluerit: non quod nullus sit hominum quem non salvum fieri velit, sed quod nullus fiat salvus, nisi quem velit salvari‘." Et hac est determinatio Augustini in Enchiridion 2, et in libro de Vocatione sanctorum. Et dat exemplum. "Ponatur, quod unus solus magister sit in civitate qui docet pueros, de illo dicitur, iste docet omnes pueros civitatis, non quod omnes doceat, sed quia nullus docetur, nisi ab ipso." Hoc modo dicit Augustinus etiam intelligendum illud, [dduminat omnem hominem venientem in hune mundum s:non quod nullus hominum

sit, qui non illuminetur, sed quia nisi ab ipso nullus illuminatur. Dicunt tamen quidam, quod cum dicitur: Vault omnes homines salvos fiert, potest fieri distributio pro generibus singulorum: et sic vera est: quia de. quolibet genere hominum aliquos vult salvare. Potest etiam fieri distributio pro singulis generum: et sic est salva: non enim vult de voluntate beneplaciti singulos de omni genere- heminum salvos fieri. Et simile huic dicunt esse, Matth. xxi, 23: Decimatis mentham, etc. Non enim singula olera. decimabant, sed quodlibet genus oleris.

Ad i autem quod inducitur, Matth. xxu, 37, et Luce, xm, 34: Quoties vo- lui congregare filios, etc., respondit Magister in illo capitulo, Sed audiamus. Et inducit solutionem Augustini in Enchiridion sic dicentem: "Non ex eo sensu dictum est, quasi Dominus voluerit filios Jerusalem congregare, et non sit factum quod voluerit, ideo quia impia civitas noluerit: sed potius ipsa quidem filios suos ab ipso colligi noluit, qua tamen nolente filios ejus collegit ipse omnes quos voluit... Ut sit sensus, Quoties volui, etc., id est quotquot congregavi mea voluntate semper efficaci, te nolente id feci." Et fundatur solutio super hoc, quod cum dicitur, volui congregare, sensus sit, volens congregavi: et quoties hoc feci, tu noluisti: ut scilicet voluntas congregandi in ‘actu accipiatur. Et iste determinationes Magistri- et Augustini sunt et bone et sufficientes.

Quidam tamen objiciunt ex hoc quod dicitur, ad Timoth. n, 13: Negare seipsum non potest, quod sicut non potest negare justitiam, quin neget seipsum, eo quod ipse est justitia sua: ita non’potest negare bonitatem, quin neget seipsum, eo quod ipse est bonitas sua; bonitas autem est, quod omnibus se communicet ad salutem: ergo videtur, quod de necessitate et voluntate que impediri non potest, omnes homines vult salvos fieri.

Sed ad hoc dicendum, quod dum dicitur, negare seipsum non potest, non est hoc impotentiae,’ nec. dicit obligationis necessitatem,” sed necessitatem immobilitatis, ut in preehabitis satis bene dictum est.