Quaestio 2

⁋ Distinctionis Quinquangesimae Quarti Sententiarum Quaestio Secunda & Vltima. Ecundo in hac distinctione quinquangesima & postre mo in hoc quarto quaeritur. An poena damni sit magis affl ctiua quam poena sensus: & an omnes poenae damni sint aequa les.

⁋ Pro solutione quaestionis pono conclusiones: quarum Prima est. Omnis poena damni capiendo eam pro sola priuatione & non pro aliquo poenali positiuo / est cuilibet poenae damni aequalis. hoc est: nulla illarum est alia maior. Probatur haec conclusio. niam omnes paruuli decedentes in solo originali aequaliter puniuntur: ergo poena damni ca pia pro illa carentia non suscipit magis in eis. Antecedens patet: quia omnes paruuli decedentes cum sola gratia baptismali aequaliter praemiantur: ergo paruu li omnes legis gratiae decedentes in solo originali aequaliter puniuntur poena damni. Et sic argumenta- ri potes de paruulis legis Mosaicae. De adultis idemostenditur: quia priuatio nullum ens positiuum dicit: ergo vna priuatio capta ratione priuationis naem est. maior aliam. sieut caecus factus ab vno ictu vel a mil. le ictibus non est magis vel minus caecus. iuxta il lud Alani. Quid prodest medico plagas sanasse ducentas Si maneat quaedam qua moriatur homos.

⁋ Secunda conclusio. Non omnis poena damni capiendo poenam damni pro priuatione & tristitia inde consequente est aequalis alteri poenae damni. probatur. aliquis plus tristatur de carentia visionis diuinae quam alter: ergo poena damni illius includendo positiuum inuolutu, & consequens ad carentiam vi sionis diuinae est maior quam in alio. antecedens probatur per Chrysostomum super Matthaeum homilia. xxiii. dicentem. Duae poenae sunt: ignis gehennae: & casus gloriae. nouimus autem quod multi gehennam solum abhorrent: ego autem casum illius gloriae multo ma iorem gehenna esse aio. Et paulo post. Intolerabilis est gehenna & illa poena. sed si decem mille gehennae poenas dederis: nihil tale est quale est ab illa beata vita excidere. Secundo arguitur ad idem. Illud quod maximum commodum a viro tollit, ei maximum incommodum & damnum affert. sed peccatum mortale finale est illud ratione cuius illud in commodum infertur. si autem non sequeretur tristitia/ non esset tale incommodum. igitur. Tertio anima damnata vel daemon appetit delectationem & coniun gi delectabili. sed nihil est delectabilius quam deo coniungi per visionem & fruitionem: & hoc quilibet damnatus scit & scire cogitur: ergo carens illo conmodo maxime tristatur. propterea namque vocatur poena damni, vt sit constructio intransitiua. Nonenim tristatur damnatus de carentia visionis diui nae propter amorem dei: & ratione honesti: sed solunquia priuatur proprio commodo & ratione pecca ti non quia dei offensiui.

⁋ Tertia conclusio. peio ritas poenae damni non est attendenda penes prae mium quo alias fuit aliquis dignus qui punitur. probatur sic. priuatio beatitudinis in illo qui fuit di gnus maiore praemio non est peior quam in illo qui fuit: dignus minore permio: ergo nec poena eius damni erit maior. antecedens patet capiendo sortem multum bonum virum decedentem in paruo mortali: & Pla tonem minus bonum decedentem in maiore crimine: iam Sortes priuatur maiore praemio qui Pla to: & tamen non punitur maiore poena damni quam Plato. ergo conclusio vera.

⁋ Quarta conclusio. Ma ioritas poenae damni attenditur secundum magnitudinem peccati quo quis priuatur visione diuina. probatur conclusio. nam omnis poena ortum habet a cul pa: & vbi est maior culpa / est vtrobique maior poena. sed poena damni est multum magna vt ex secunda conclusione patet. nam poena damni vt positiuum. includit / est remorsus conscientiae & vermis spiritua: lis animum rodens ratione peccati commissi: ratione cuius damnatus priuatur visione diuina perpetuo. Displicet enim damnato commisisse a. mortale: ad cuius displicentiam sequitur tristitia: & illa displicentia est poena vermis. similiter displicet ei carere summo delectabili ratione a. solum ratione commodi: ad quam displicentiam sequitur tristitia: qua potest vocari conscientiae remorsus sicut alia poena. Nec te moueat quod quis habeat duos conscientiae remorsus: immo. xx. interdum habet vel. xxx. iuxta numerum peccatorum commissorum, nec stes finita actiuitate potentiae: quia cum ope diuina non est status. quomodo licet cum auxilio generali non possim trahere currum onustum: cum auxilio tamen humano possum ipsum trahere: & multo magis cum ope illius qui est infiniti vigoris: cuius virtus non diminuitur quamuis infinitis applicetur.

⁋ Quita con clusio. Ilsta poena vermis est multo maior qui dolor causatus ab igne corpori inflictus. Et quamquam aliquid su per hoc in dist. xliiii. huius diximus: adhuc nonni hil cursim apponam. Anima siquidem corpori prae stat: & intellectus & voluntas est altior potentia qua sensus: ergo maiorem delectationem habere potest: quam sensus: & per oppositum maiorem tristitiam & magis punitiuam. propterea beatus Gregorius. xv Moralium poena mentis punitioni quam a clibano ar dente infertur comparat: & poenam sensus poenae impressae ab igne exteriore. modo ignis in clibano in clusus est vigorosior quam ignis in foco liberum ha bens exitum: quia plus est de forma. Dicit sic. De uorabit eum ignis qui non succenditur: vt clibanus intrinsecus ardet. is vero qui ab igne deuoratur / ab exteriore parte incipit concremari. Vt ergo sacra eloquia ardere & exterius & interius reprobos demonstrarent: eos etiam ab igne deuorari, & sicut clibanum poni testantur: vt per ignem crucientur in corpore: & per dolorem ardeant in mente. Et glos sa interlinearis Iob. xx. in illud. Deuorabit eum ignis qui non succenditur. Proprie, inquit, exprimi tur ignis gehennae / qui corporeus malos corpora liter vrit: nec vt ille noster studio hominis succendi tur: nec lignis nutritur: sed creatus semel permanet. Anima & corpore damnatus punietur: quia in vtroque peccauit.

⁋ Contra primam conclusionem ar guitur. Omnes paruuli decedentes cum solo origina li / puniuntur sola poena damni: capiendo damnum pro sola carentia diuinae visionis / nullum positiuum ponens: prout nunc suppono ex secundo. sed paruuli inaequaliter puniuntur, quod probatur: quia inaequa liter paruuli praemiantur. nam passio Christi plus gratiae contulit exhibita quam praeuisa: ergo paruuli legis gratiae plus gratiae habent in baptismo quam paruulirecutiti Hebraeorum in lege Mosaica: & ex conse- quenti plus gloriae. ergo eodem modo inaequaliter puniuntur cum his culpis originalibus decedentes. Ad istud in sua materia responsum est.

⁋ Contra quintam conclusionem ar guitur. Ex ea & dictis in quaestione sequitur quod poena damni capiendo eam in toto suo ambitu / aliquam poena sensus sit maior. hoc est contra beatum Augustinum in Enchiridio ca. lv. dicentem quod paruu lorum poena est mitissima, eo quod puniuntur poena damni. Hoc innititur illi medio quod poena damns est mitissima. Responsum est ex dictis sufficienter. lo quitur enim Augustinus capiendo poenam damni pro pura priuatione visionis diuinae pro tempore quo est in potentia propinqua ad deum videndum. Materiam autem ponenae paruulorum nullo modo hic attingam: quia in secundo propriam habet sedem.

⁋ Secundo arguitur contra eandem conclusionem & eius probationem. Dolor corporis infligit mortem potius quam tristitia ergo est poenalior. tenet consequntia: quia non ob aliud mortem quicquam incutit nisi quia est poenale & cor rosiuum subiecti: ergo vbi est celerior subiecti cor tosio ibi est maior poena. dolor igitur est magis cru ciatiuus quam tristitia.

⁋ Respondeo negando conse quentiam: quia stat a. esse poenalius b. & tamen b. infli gere mortem & non a. nunquid aliquando laborasti colica vel iliaca, quam Paulus vocauit stimulum carnis & angelum sathanae: prout aliquibus placet? sane dolor liacus est poenalior quam decollatio vel suffocatio, vel sanguinis lenta diminutio ad mortem: & tamen non sic mortem infligit. quare tristitiam non ita celeriter mortem inducere vt dolorem: non est argumentum sufficiens maioris cruciatus. Vbitatur: an sint tenebrae cor porales in infemo. Respondetur quod sic: quod ostenditur ex euangelio Matth. xxii. vbi dicit rex de non habente vestem nuptialem: Mittite eum in tenebras exteriores. Ratio est: quia fumus ab igne infernali ascendens / reuerberatus a superficie terrae in terrestreitatibus inclusus magnum facit fumum. Sed ali quid lucis erit vt dolorem videant. vt dicit Greg. lib. ix. Moralium: exponens illud Iob. x. Vbi vm bra mortis & nullus ordo. his verbis. Licet ad consolationem non luceat: tamen vt magis torqueat / ad ali quid lucet. nam sequaces quosque suos secum in tor mentis reprobi flamma illustrante visuri sunt, quo rum amore deliquerunt.

⁋ Secundo dubitatur summatim de poe nis inferni.

⁋ Tertio de gaudio paradisi.

⁋ Ad se cundam dubitationem respondetur. In primis erit mirabi lis mentis tristitia ratione peccatorum commissorum: & omissorum, non amore dei vel honesti: sed solum quia crum ciantur. displicet eis carentia visionis diuinae & beatorum spirituum vt modo in hac quaestione diximus. dolor in corpore: stridor dentium: fletus corporalis oculi sine humoris resolutione: horribiles auditus blasphemiae / & malorum: visus terribiles in fumo existen tes: in olfactu foetor incomprehensibilis: humor fellis in gustu: praua & puersa societas, ves diabolus cum damnatis: ageli eius: Mahumetus Arabs: Arrius Alexan drinus: ludas lIschariotes: dominorum suorum & pa triae proditores: Nero, & tyranni subditorum oppressores: Sardanapalus assyrius: & caetera id genus hominum monstra. in qua societate maligna quilibet damnatus manebit non vno die duntaxat: non anno praecise: sed perpetuo. Si ex mote aliquo Imao maiore ex arenulis conflato / in qualibet annorum myriade, arithmetice loquendo, auferretur vnum solum granulum remanentibus omnibus reliquis: adhuc omnibus his ablatis nihil temporis poenarum est consumptum: sed semper adest tormenti initium: quia in illo cruciatu perpetuo sine vlla requie manebunt: & ita iudicant. nam temporis finiti quantucumque magni ad infinitum conparatio est nulla. Caeterum de poenis istis adiunxisse satis sit illud Virgilianum. Non mihi si linguae centum sint, oraque centum, Ferrea vox: omnes scelerum comprendere formas: Omnia poenarum percurrere nominia possem.

⁋ Ad vltimam libri dubitationem de gaudiis paradisi respondetur. Principio societas erit illic gratissima sanctorum, virginum, confessorum, martyrum, Apostolorum / angelorum, christiparae virginis & anctae trinitatis. Imaginare: si pulcherrima facien numanam etiam casto amore contempleris: quantum appetitiua visiua gaudebit. beati autem incoparabiliter facies melius dispositas in patria habebunt quam in via. loannem baptistam / diuam virginem, & humanitatem Christi, nostrae redemptionis instrumentum illicclarissime videbis. De auditu. in gutture cantus erit suauissimus. vt in distinctione praecedente diximus. & adhuc de cantu paucula subiungam. beatus Augu sti. ix. Confessionum asserit se in hymnis & cantibus dulcibus fleuisse. &. x. Confessionum ait. Adducor cantandi consuetudinem approbare in ecclesia: vt per oblectamenta aurium, infirmus animus in affectu pietatis assurgat. Boetius item in primo libro suae musicae recitat quonam pacto Empedocles / cum quidam furibundus gladiator suum hospitem inua sit: dulcedine cantus furorem in mansuetudinem inflexit. Si igitur in hoc mundo cantus nobis ter restres aures habentibus appareat voluptuosus: quid erit in patria in qua omnes beati organa habebunt incorruptibilia, ad cantum aptissima ? nam aures ad audiendum delicatissimas omnes habe bunt. Thobias senior si hanc symphoniam audisset: non dixisset, Quale gaudium mihi erit qui in tenebris sedeo: & lumen caeli non video? Thobiae. v. Et ita in aliis sensibus exterioribus & interioribus erit suum respondens oblectamentum: quia coniunctio potentiae optime dispositae ad obiectum ei convenien tissimum. Mens autem hominis non solum humanas effigies contemplabitur: sed & angelos. & hic intellitas: quicquid cadit sub obiectum sensus: hoc sub obie ctum intellectus cadere. Eiusque spiritualis voluptas est maior quam corporea vti diximus. Tunc ascende gra datim. intellectus spiritualiter gaudet intelligendo pul chra obiecta corporea humana: magis autem de ange licis. & quanto angelus est superior: tanto voluptas spiritualis maior. quid ergo erit de visione clara dei & eius dilectione: clare videntes rapientis in sui visio nem continuam & amorem: Per creaturas autem pulchras huius mundi potes ad hoc intelligendum assurgere: teipsum quantum fieri potest ad impartibilia rapiendo.

⁋ Sancta illic societas: tota omnium vna mens & vo luntas cum deo & inter se: summa tramquillitas & concordia. In his omnibus honestissimis tam corporis quam animi oblectamentis nunquam fastidium: & vrens deside rium deum possidendi: & certitudo de ipso sic perpetud possidendo. Si enim Petrus in Christi trani figurat tione scintillam huius caelestis gaudii & nihil copara tiue degustans / dicebat. Domine bonum est nos hic esse faciamus tria tabernacula: tibi vnum: Moysi vnum: & Heliae vnum: ac noluit ab eo separari: quod hic dice ret?

⁋ Si haec consideres / dices cum Gregorio in quadam pulchra homilia, quam recitamus in communi martytum. Si consideremus fratres charissimi quae & quanta sunt quae nobis promittuntur in caelis: vilescunt animo omnia quae in terris habentur. Terrena namque substantia supernae felicitati comparata / pondus est / non subsidium. Teporalis vita aeternae vitae comparata / mors potius est dicenda quam vita. Ipse enim quotidianus defectus corruptionis / quid est aliud qui quaedam prolixitas mortis? & beat. Augu. ait. Fecisti nos dominue ad te: & inquietum est cor nostrum donec requiescat in te. Et regius psaltes. Satiabor cum apparuerit glersia tua. psal. xvi. Nemo tamen distincte illius gesiae nobilitatem natrare poterit. iuxta illud. i. ad Corith. ii quod ex Esaiae. c. lxiiii. allegauit apostolis dicens. Sicut scriptum est quod ocu lus non vidit / nec auris audiuit / nec in cor hominis ascen dit: quaem praeparauit deus his qui diligunt illum.

⁋ Noli ergo texere aranearum telas pro muscis capiendis in benefi ciorum perniciosa abundantia / vel quibuscumque aliis huius saeculi caducis bonis: sed animu quotidie ad caelestia convertas / mane & vesperi hanc beatitudine tecum reuolue: & dic cum psalmographo. psal. liiii Quis dabit mihi penas sicut columbae & volabo & requiescam: scilicet ad beatitudinem: quam nobis concedat qui vnus visus in essentia & in personis trinus omnes beatificat: cui laus est & gloria perennis.

⁋ Et iam nox humida caelo Praecipitat: suadentque cadentia sydera somnos. Deo gratiae.