Quaestio 5

QVia in vltimo ca pite huius duodecimae di stinctionis magister quae rit an pluries in die liceat celebrare: iuxta hoc peto hunc quaestionis titulum an pluries in die celebram eius dum sit. Pro solutione quaestionis notabis quod du plex est dies: scilicet naturalis: tempus vigintiquatuor horarum. vt Genesis primo. Factumque est vespe & mane dies vnus. Et est reuolutio aequinoctialis circa terram cum tanta parte quantam sol motu proprio describit in oppositum firmamenti. vel est temporis spatium a contactu solis in horizonte: vsque ad reditum solis in contactu horizontis. Ex quo sequitur quod si centrum solis respondeat a. puncto pri mi mobilis hodiemo die mane in oriente: serius cras in ortu solis redibit ad horizontem quam a. punctum primi mobilis secum veniens ad horizontem hodie. patet. ab a. puncto sol continuo retrocedit motu proprio contra motum primi mobilis, per tantum spatium vel tempus quantum sol motu proprio pertransit in. xxiiii. horis aequinoctialis. Alius est dies artificialis qui variatur secundum horizontes nam in vltimis climatibus, & in postclimatibus sole existente in signis septentrionalibus est maior: quam sub aequatore vel in primis climatibus: proui signa recte vel oblique oriuntur: quia tam experi mento quam ratione constat quod idem dies numero, puta sancti Barnabae vel alius: sole existente in cancro, in Scotia protrahitur spatio. xviii. vel. xix. horarum: Romae vero. xv. duntaxat: Parisiis. xvi. & dicere oportet sub aequatore. xii. praecise: cum illic dies artificialis semper nocti aequetur. Dies artificia lis definitur sic. Dies est latio solis supra terram. Si teneatur quod tempus est res permanens potest poni cae lum solis: vel corpus solis. & tunc illa constructio transitiua loco vnius intransitiuae capietur: ita vt latio solis sit sol latus. Et licet sit semper dies in aliquo horizonte: quia nobis habentibus noctem, antipodes & alii diem artificialem habent: oportet tamen aspicere ad nostrum horizontem in quo sumus, ad nostra omnia dicenda.

⁋ lstis paucis praenotatis pono coclusiones. Prima est. licet attentans consecrare in quacumque parte diei naturalis (ponamus in nocte) vere cosecret: non tamen licet quacumque nocte consecrare nisi in nocte natiuitatis Christi. prior pars pa tet: quia intentio, forma, materia, & minister sufficiunt: quaecumque hora fuerit. Secunda pars patet. quia talis contrauenit praecepto ecclesiae: ergo in hoc peccat & licet nesciat: non excusatur: debet enim scire ea quae sunt sui officii. Quia sit contra praeceptum ecclesiae: pa tet de consecra. distin. i. Nocte sancta. &. c. Solent. Hoc namque sacramentum ad tempus gratie pertinet: quod per diem significatur, iuxta illud Apostoli ad Roma nos. xiii. Nox praecessit: dies autem appropiquabit. nisi fuerit dispensatum per episcopum vel superiorem super hoc, & cogente necessitate. vtpote si sit aegrotans in periculo vitae, & non habeatur Eucharistia: tunc licet celebrare ante diem: sicut frangere ieiunium sine dispensatione vlteriore in necessitate: quando non habetur copia superioris.

⁋ Secunda conclusio, non licet communiter celebrare pluries in die nisi in festo natiuitatis Christi. illud patet de consecra. distin. i. Sufficit sacerdoti vnam missam die vna celebrare: quia Christus semel passus est, & totum mundum redemit. Non modica res est vnam missam facere: & valde felix est qui vnam digne celebrare potest. Quare dixerim (communi- ter, patet: quia statim sequitur. Quidam tamen pro defunctis vnam faciunt: & alteram de die si necesse est. qui vero pro pecuniis & adulationibus saecula rium vna die praesumunt plures facere missas: non existimo euadere damnationem. lstud patet etiam de celebratione missarum. Consuluisti. & infra. Re spondemus quod excepto die natiuitatis domini: nisi causa necessitatis suadeat, sufficit sacerdoti semel in die missam solummodo celebrare. Glossa ponde rat illud verbum ( sufficit) & dicit quod presbyter ni prohibetur pluries in die celebrare. sed illud contra uenit expresse illi capiti Sufficit. praenotato. In die autem natiuitatis Christi & in nocte ter celebratur. pri mo in nocte: & illa missa designat tempus ante le gem. & ideo in illa missa dicitur. Populus gentium qui ambulabat in tenebris. Secunda missa tempus sub lege designat: & cantatur inter diem & nocten & dicitur officium Lux fulgebit hodie. Tertia dicitur in die, per quam designatur tempus gratiae. vndi dicitur officium. Puer natus est nobis. Aliae etiam possunt esse causae ob quas presbytero bis liceat celebrare. Vna est ob dandam Eucharistiam aegroto. Alia est si post celebrationem venirent aliqui ad nuptias, cum non sit moris sine missa nuptias celebrare: dicitur tunc secundo licere celebrare. Ter tio vbi est consuetudo habere duas missas in die: & alter presbyterorum aegrotat, ne populus careat missa: licet secundo celebrare. Alia causa est si quisi piam vir probus assuetus quolibet die audire missam accedat templum: & non possit reperite sacerdotem nisi eum qui prius celebrauit: qui tunc secundo ce lebrare potest. Item si essent duae ecclesiae vicinae: quarum neutra sufficit ministrum alere vel saltem altera. Aui si inopinato aliquis moriatur. Sed in omnibus his maneat ieiunus ieiunio naturae necesse est: nec capien do aquam in lotione: nec vinum.

⁋ Contra priorem conclusionem arguitur sic. Passim hora sexta mane celebratur in hye me. sic enim in collegio montis Acuti facimus: & tunc est nobis nox in horizonte nostro: quia non est nobis dies artificialis quoad super horizontem nostrum sol conscenderit.

⁋ Respodetur per pro positiones sequentes. Prima est, non est vere dies in aliquo loco philosophice loquendo: quousque sol super horizontem ascenderit. patet, non est la tio solis super nostrum horizontem: sed requiritur saltem quod centrum solis sit supra horizontem. quando enim centrum solis est in contactu horizontis: nec est dies nec nox. Nox enim impedit a denominatione diei & contra. sicut est de scuto cuius vna medietas est alba & alia nigra. vel ponendo quatuor gradus albedinis & totidem nigredinis simul: tenendo quod qualitates contrariae in gradibus remissis se compati possunt. Sed logicalibus relictis, Dico quando centrum solis est in contactu horizontis est vltimum instans non esse diei: quia immediate post hoc erit dies absolute loquendo: & illud est primum instans non esse noctis: quia in instanti contactus centri solis cum horizonte verum est dicere: nunc non est nox: & immediate ante hoc erat nox.

⁋ Secunda propositio. ecclesia non capit dien sic philosophice: sed vulgariter pro diluculo: hoc est pro tempore separationis tenebrarum & lucis: hoc est pro aurora: quae diem vna hora, & amplius prae cedit: vnam autem horam quindecim gradus aequinoctialis valent. & cum sol est sub horizonte ad xviii. gradus secundum Ptolemaeum, est dies vulga ris. ergo diluculum diem praecedit vna hora & quinta alterius. secundum alios per. xxx. gradus: sicut recitat Ioannes de Sacrobusco tertio cap. de sphaera. qui duas horas valent.

⁋ Ex quo sequitur quod citius homines celebrare possunt sine dispen satione in aestate quam in hyeme: & citius apud regio nem Sinatum quam apud Parthos: citius apud Parthos quam Edinburgenses: citius apud Edinburgenses quam Hibernos: & prius apud Hibemos, quam Lusitanos: cum eis sol citius oriatur & dies illucescat.

⁋ Secundo sequitur quod aliquis hora quarta post meridiem celebrat licite Edinburgi. hoc patet. hora vn decima existenti Edinburgi est hora quarta post meridiem in oriente. sed hoc est illicitum, dum est quarta in horizonte: in quo celebratur. Nam bene sequitur, nunc est hora quarta post meridiem apud Gymnosophistas: ergo nunc est hora quarta.

⁋ Contra hoc arguitur. Aliqui habent. xxiiii. horas pro die artificiali: vt sunt habentes xzenith in circum io arctico: quando sol est in primo puncto cancri: quia totus tropicus cancri est super eorum horizon tem: nam pro horizonte habent lineam eclipticam. opposito autem modo est eis tempore noctumo sole existente in primo puncto Capricorni. Item habitantes sub polo arctico habent dimidium annum pro die artificiali: & dimidium annum pro nocte: cum eorum horizon sit aequator: qui zxodiacum in duas partes secat. oportet enim quod super eorum horizontem sit vna medietas zodiaci. Et quidiu sol mouetur per illam medietatem continuo est dies: & quando per aliam medietatem mouetur: continuo est nox. Quia autem aliqui christiani illic habitent: notum est iis qui eos accedunt. nam Islandia est vltra circulum arctis cum: quem Angli nobis Scotis omnino meridionales in magna nauium quantitate, pro prendendis piscibus quotannis reuisunt. His certis suppositis, Arguitur sic. Ex dictis sequitur quod isti possunt. celebrare quocumque tempore vnius medietatis anni: immo quocumque tepore sine peccato: & sine dispen satione: cum liceat celebrare in diluculo antequam sit dies artificialis per vnam horam: vel duas secundum alios. sol enim nunquam est istis sub horizonte vltra xxiiii. gradus. Nubes etiam illic non impediunt: quin aliquid lucis habeant. quod probo. quando astro: nomi dicunt quod possumus videre aliquid ante ortum solis ad. xviii. gradus vel. xxx. non intelligunt solum sub aequatore: sed in vltimo climate hoc ha bet verum & in postclimatibus: vt experimur in ab quibus locis septentrionalibus nostrae Scotiae Britam niae: vix enim habebis duas horas quibus nihil videtur & sicut nostri referunt vix horam. & hoc nominia insula rum apud nos important: scilicet slii & luyce: quae in nostro vulgari diluculum & lux, latine interpreian do vocantur.

⁋ Respondeo. leges istae maxime dam tur istis qui sunt in climatibus, vel qui recedendo habent decem & octo horas vel viginti pro longissimo die anni: vt apud Thylen. Caeteri autem christiant possunt vti aliis regulis, quibus no est insistendum. ist enim non possunt seruare hac constitutionem pontificiam in. c. Nocte sancta. superius recitatam, nec ad illam vllo modo obligantur: alioquin toto dimidio anni quo est eis nox & hyems, celebrare non possent. Alii autem inter tropicum Capricorni & circulum antarcticum possunt seruare eadem quae nos existentes inter tropicum Cancri & circulum arcticum: quia similes hyemes, aestates, & tempora nobiscum habent opposito modo. hoc est nostra aestas est eis hyems: & econvel so: & ver nostrum est eis autumnale tempus & contra. An vero illic aliqui morentur, vide. xvii. distin. ii. sententia rum. leges autem dantur de his quae plurimum contingunt itur. de legi. & senatuscom. l. Nam ad ea. vbi iuriscosu tus dicit. nam ad ea potius debet adaptari ius, quae & frequenter & facile quam ad ea quae perraro eueniunt: quia quae semel aut bis eueniunt (vt ait Theophrastus: contennunt legissatores.

⁋ Contra secundam conclusionem arguitur. sequitur ex ea quod quis septies in die posset cele brare licite. consequens est inauditum: ergo antecedenno est audiendum. consequentiam probo. sit sacerdos qui ce lebrauit mane: iam deferatur funus ad templum: secun do celebrabit. dicta illa missa episcopus forte acce det, iam debet celebrare: quia occurrit alia rationabi lis causa. postea occurrant nuptiae. eodem modo pono quatuor pauperes pagos, vt contingit crebro in ali quibus locis vbi distant parochiani quinque aut sex mi liaribus ab ecclesia: sequitur ergo quod presbyter visitabit pagos istorum parochianorum: & quater cele brabit. Insuper sequitur: quod esset in facultate alicuius damin venire ad diuina vel non. & per consequens posset esst causa meae celebrationis: & quod sumam corpus domini: & mi hi conferatur gratia virtute operis operati.

⁋ Ad primum, non satis lucidum est quid sit faciendu in illo casu. videtur oui sistendum sit in secunda celebratione, & non procedendi vlterius propter consuetudinem: & sic erit status in secin da. sicut theologorum sacra facultas Parisiensis dat baccalaureandis ratione cursus annum regentiae: & tamen non daret duos annos pro omnibus cursibus Ioannis Buridani. Ad aliud conceditur quod superueniens est causa occasionalis gratiae quare mereor. & hoc pa tet de dante sex paruos albos ministro. Vbitatur praerimo: quando quis lteneatur celebrare: & quando non. Respondetur n die parasceues presbyter non debet ce lebrare: quia tunc apostoli latuerunt propter metum iudaeorum. & quia missa instituta est ob memoriam pas sionis dominicae: cuius illo die est specialis memoria quaelibet autem alia dies est conveniens celebrationi. Celebrare igitur missam est praeceptum affirmatiuum pres bytero. & distinguendum est de presbytero: quia vel be neficium habet: & tunc est magis deuinctus celebrare: sicut enim seruiens altari de altari viuere debet: sio viuens de altari seruire debet eidem: & tenetur celebran re pro loco & tempore. Si vero non habeat beneficium, hoc potest esse multifariam: fortasse enim est paralyti cus / caecus / vel laborat alio morbo, ob que non pot commode celebrare: vt morbo comitiali laborans. vel effectus est irregularis occidendo hominem: vel in alio casu in quo no consueuit dispensari: vel non pot adire dispensantem: aut rationabiliter praesumit quod secum no dispensabitur. vel est ei manus abscissa: tuc est excusatus. alioquin scandalum est aliorum & irrisio assumere sacerdotium, & nuqui celebrare: si diu viuat si enim statim post sacerdotium moriatur, non obstat. potest tamen contingere ob praedicationem quadragesimae:. vel lectionem vel pro alio officio obeundo: quod homo. diu abstineat a celebratione rationabiliter, non tamen auderem sacerdotem excusare a peccato: si non celebret in praecipuis festis: nisi habeat legitimum impedimen tum: vt in festo natalis domini, pentecoste, pascha, festo corporis Christi, omnium sanctorum, & assumptionis diuae virginis. & illud potest roborari per maximum pontificem de celebra. missa. c. Do lentes. S. Sunt. Sunt (inquit pontifex) qui missarum solennia vix celebrant quater in anno. & hoc est ab eo reprehensum.

⁋ Dubitatur secundo: quis possit ce lebrare: & eucharistiam laicis ministrare. Respondetur solus sacerdos consecrat. de summa trinita. & fide ca tholica. cap. i. siue degradatus, excommunicatus, vel quocumque genere vitii irretitus. Canones vero qui videntur sonare quod non consecrant: intelligantur, non ad suam salutem. hoc est peccant. vt. xxiiii. quaestio. i c. Audiuimus. & hoc si intendant facere quod ecclesia intendit cum materia debita. hoc enim semper eccle sia tenuit. In hoc autem erat haeresis magistri sententiarum, & Vicleffi. Insuper quando degradatus ecclesiae reconciliatur & excommunicatus absoluitur, conficit & consecrat: & tamen non reordinatur. Et sicut solis sacerdotibus datur potestas consecrandi corporis dominici: ita datur eis potestas corpus Christi ministrandi aliis. Infimi enim secundum Diony- sium debent reduci ad extremum per medium. modo presbyteri mediant inter deum & laicos.