Quaestio 1

M. Ioannis Maioris Scoti: Theo logi Parisien. in Prologum Quarti Sententiarum Quaestio Prima. lRca huius Quarti Prooemi um triplicem Quae stionem tractare pro pono. Prima erit: An liceat aliqua non theologica in theologia tradere. Secunda quaestio erit quid opus sit facto in contra: rietate positionum. Et tertia erit de euacuando vno argumento circa foedam Mahu meti sectam: & de aliis delitamentis. Prima sub hoc verborum contextu erit.

⁋ An liceat theologo tractanti theo logiam artes non theologicas tractare. Pro huius quaestionis elucidatione vnam ponam notatiunculam: postea conclusiue ad quaestionis titulum responsutus. Notabile erit hoc. Stat doctorem theologum philosophiam vel scientias peregrinas duobus mo dis in theologia inserere. vno modo scientias necessa rias ad intelligenda theologica: vt puta in hoc quar to doctores passim petunt: an creatura possit creare. Quomodo definiatur sactamentum: & baptismus. In sacramento Eucharistiae dubium est an albedo sa por & huiusmodi sint in quantitate continua tanquam in subiecto, an non de actione accidentium separatorum. An attritio & contritio specie differant: pro quo illi termini supponant. de beatitudine: an anima actiue concurrat ad suam beatitudinem an non. An sit status in maxima beatitudine quam anima potest habere: vel in minima quam non potest habere. An sit aliqua poe na insensibilis propter paruitatem seorsum. Quomen corpora hominium possint esse cum caelo. Quomodo corpus Christi poterat exire monumentum lapide de super existente. & ad hoc oportet videre penetrationem corporum. Haec & similia theologiae astipulantur Aliqua sunt impertinentia cognitioni theologiae. in terim contingit illa recensere prolixe vel succincte: & in pugnare prodige: vel recitare opiniones de lana ca prina. vt an beatitudo sit in essentia animae an in eius potentiis: & caeteris id genus quaestionibus.

⁋ Hac notatiuncula praemissa pono conclusiones. Prima. Non obscoenum est introducere philosophiam & caeteras scientias sine quibus theologia non potest bene capi. haec conclusio non eget probatione. Si enim aliquid est necessarium: medium ad llud est necessarium. Theologia doctori theologo est necessaria. igitur. Et quamquam tanguntur talia in caeteris fa cultatibus: non tamen fortassis sufficienter: hic autem bre uiter tangenda sunt. Praeterea. aliqui gradum adepti me diocriter instituti in artibus summo desiderio theologiam desiderant: & aliqua physica: quos pudet iam audire sub regente quo sunt tam in annis quam in aggregato disciplinae maiores. talibus igitur prodest cum theologia philosophiae deducta commixtio. In super hoc modo exercitati artistae & ingeniosi ad studium theologicum alliciuntur. ergo talis modus scribendi est eis vtilis. Amplius, aliqua theologica aliam ar tem supponunt pro sui intelligentia: quam paucis tan gere est necessarium.

⁋ Secunda conclusio, non illaudabile est extraneas scientias ad theologiam nullo modo necessa tias: sed ad decorem theologiae conducentes introducere. Probatur: facta venerabilium patrum & basium in doctrina theologica sunt imitanda: sed sic est quod beatus Hieronymus, Augustinus, & alii doctores Platonis: Marci Tullii: Virgilii: & aliorum philosophorum: oratorum: & poetarum introduxerunt scripta. vt patet legenti. Vide beatum Augustinum super Gene sim ad literam: & in aliis eius scriptis. ergo illud no bis licet. Item alia propter theologiam valent. vt patet xxxvii. distin. de quibusdam: & turbat. Prouerbiorum. ix. Sapientia aedificauit sibi domum: excidit colum nas septem. & sequitur. Misit ancillas suas vt voca ent ad arcem & ad moenia ciuitatis. Non ei refert de quo campo colligatur rha barbarum dum bene pui get patientem a choleta. Praeterea fortassis veritas fidei posita ab infideli ea quae sunt fidei confirmat nam vndecimo de ciuitate dei, & secundo de doctri na christiana dicitur. Si qua forte nostrae fidei accom moda dixerint non solum formidanda non sunt: sed ab eis tanquam iniustis possessoribus in vsum nostrum vendicanda sunt. Ponit exemplum de iudaeis spolian tibus Aegyptios. ad hoc introducit Cyprianum Hilarium: & alios qui ita fecerunt. Et Damascenus libro. iiii. de orthodoxa fide. c. xviii. postquam locutus est de laude sacrae scripturae: inquit ad propositum. Si autem ab his qui foris sunt quippiam vtile decerpere valuerimus: non aspernabile est efficiamur pro bati trapezitae. Secundum illud Horatii. Omne tulit punctum qui miscuit vtile dulci. Vide beatum Hio ronymum respondentem oratori vrbis Romae quae renti Cur sanctus pater saeculares literas toties in troduceret. Epistola est circa finem virorum illustrium: & in eius responsione locupletissimos, habebis te stes quos ipse citat ad nostrum propositum. Et Deute ronomii. xxi. Si videris in numero captiuorum mu lierem pulchram & adamaueris eam: introduces eam in domum tuam: quae radet caesariem & circunci- det vngues: & deponet vestem in qua capta est. Haec mulier est gentilium scientia cuius supuacanea rescindere oportet: reliquum assumendo in societatem: vt ex moabitide generetur Israelitis. Quomodo quis inermis poterit prodire in bellum cum infidelibus & haereticis gen tilium armatura stipatis? Licet de spinis colligere vuas & de petra mel sugere: oleumque de saxo du tissimo: & de thesauris aegyptiorum extruere taber naculum domini. secundum illud Nasonis. Fas est vel ab hoste doceri. Nonnunquam congruit academiam Parisien sem colligere manipulos ex messe Atheniensi cui successit. dicente Baptista libro. ii. vitae diui Dionysii. Illa tuae quibus in caelum tolluntur Athenae Tot sophiae foecunda bonis: tot lucida claris Scriptorum ingeniis qui tanquam sydera lumen Aetemo splendore ferunt: gymnasmata primus Transferet ad Gallos.

⁋ Tertia conclusio. Necessarium est theologo multotum qua in biblia non continentur: nec ex contentis omnibus in biblia sequuntur: habere notitiam. Et ex consequenti necessarium est aliarum disciplinarum ha bere peritiam. Probatur haec conclusio. Sunt multi contra ctus & casus quorum resolutio ex sola biblia habe ri nequit: in quibus ad moralem philosophiam, ius pontifi cium, & theologorum scripta est refugium: ergo ista ha bere necessarium est: quia ad theologum spectat de fide, spe, charitate, & eorum quae salutem animae contingunt dare rationem. Sicut enim causas forenses habentes patronos, & corpora infirma medicos consulunt: sic salutem animae procu rantes theologos in foro interiori consulunt. haec sine multa lectione extra bibliam sciri non possunt: igitur.

⁋ Contra duas primas conclusiones simul arguitur sic. Ex secunda conclusione & eius probatione habetur quod per facta patrum scientias peregrinas in theologia inserere licet. verum ex isto sequitur quod iste modus scribendi in theologia per arguitur sic: vt mo re commui loquamur, per conclusiones / propositiones: & corollaria non valeret. cosequens est inconueniens & con tra omnium neotericorum processum. & patet consequentia quia significabamus oportere inniti modo procedendi patrum. modo patres vtpote Augustinus Hierony. & similes non ita scripserunt: immo nec Aristo. Plato: & alii phi losophi. ergo inanis est ista recentiorum curiositas: vel intricate scripserunt maiores. vnde Ioan. Gerson cancellarius Parisiensis in secunda lectione super Marcum circa medium deflet: quia in arguendo logica physica vel metaphysica inuoluatur. Et sequitur. Illud frequenter contingit in Anglia: & pro dolor nisi prouideatur convalescet in Gallia. non ob aliud (inquit) theologi nostri temporis sophistae & verbosi: immo & phantastici, nunc de intensione formae / nunc de diuisione continui, nunc pro prietates quasdam in diuinis / mensuras / durationes instantia: signa naturae & similia inserunt. Et in prima epistola ad collegium Nauarrae ferme similem sententiam introdu- cit. Et propterea verificatur illa Senecae sententia. Necessaria nesciunt quia supuacanea didicerunt. quia de materia futili inutiliter contendunt: necessaria negligunt. Contra illud Ecclesiasti. vii. Quid necesse est homini maiora se quaerere: cum ignoret quid conducat sibi in vita sua numero dierum peregrinationis suae? Franciscus Petrarcha lib. i epistolarum deflet Siciliam esse Britanntae similem. In istis labyrinthis non solum in angulari situ Trincariae nunquid stultum est tendere artificiose retia pro capiendis muscis posthabita optima praeda vitae humanae propitia?

⁋ Ad primum respondetur quod non nocet idem scribi differenti via. Quod enim vni difficile captu apparet: alteri paruium apparebit. primo de triniitate. ca. iii Quisquis ergo cum legit dicit non bene dictum est: quoniam non intelligo. Et paulopost sequitur. Non tamen propterea putet me tacere debuisse: quia non tam expedite, aut dilucide quam illi quos intelligit eloqui potui: neque enim omnia qua ab omnibus conscribuntur in omnium manus veniunt: & fieri potest: vt nonnulli qui etiam haec nostra intelligere va lent illos planiores non inueniant libros: & in istos saltem incidant. Et sequitur ad propositum. ldeoque vtile est plures a pluribus fieri diuerso stylo non diuersa fide etiam de quaestionibus eisdem: vt ad plurimos res ipsa perueniat: ad illos sic: ad alios autem sic. Et iudicio meo scribentes in forma arguendi vti posteriores fe cere: ita clare: immo enucleatiuus quam antiqui scripse runt, more naturae quae ab imperfecto ad perfectum vel a per fecto ad magis perfectum procedit: sic scientiae incremen tum successu temporis acceperunt secundi Elenchorum vltimo. & primi Ethicorum. vii. Non patrum auctoritates denigrat si quis lucidius dicat quae ipsi: & multa alia tanguntur quae ipsis non occurrebant. Quemadmodum nobis sepultis multa posterioribus occurrent. Numquid in hac tempestate Americus Vespusius terras repperit Ptolemaeo Pli nio & reliquis cosmographis ante haec saecula incognitas: quare non potest ita contingere in aliis? Si nullus sciuerit scribere lucidius antiquis: quomodo adiecta sunt tot commentaria in libros Aristoteles: beati Augustini de ciui. dei, & multos alios? Origenes: Gregorius: Augusti nus & maiores concionando vsi sunt homiliis: poste riores tamen modum alium non minus vtilem acceperunt. Ad aliud de modo subtili Parisiensi non facile est respondere. in primis non approbo horum sententiam qui dicunt theo logos auctoritatibus solum vti debere bibliae vel iuris: quia sic existens extra vniuersitatem esset facile theologus: hac via Parisiense studium non nactum est celebrem famam sepulta acrimonia ra tionum in disputando: solis enim auctoritatibus inhiando idem studium aliis cedere necesse est. Et licet. xxiiii. distin. tertii, altera ex parte conterra neus illum modum inserendi ad quem posterio res deuenerunt & potissimum metaphysicam, grandem fa ciat: hos tamen non approbo qui prolixe in theologia quaestio nes inutiles ex artibus inserunt ad logum: opiniones friuolas verborum prodigalitate impugnant: & tantum aquae in vinum infundunt vt totum aqueum atque insipi du gustui videatur: secundum prouerbium Varronis. Veritas nimis altercando amittitur. Et Damascenus vbi supra. Legitimum (inquit) & purum aurum aceruantes: adul teratum autem refutantes. Sumamus autem sermones opti mos: deos autem ridiculos & fabulas alienas canibus proiiciamus. Contra quos bene dicit Gerson. Illa prolixi tas inutilium multa facit volumina: in quibus bona in seruntur non legi in scholis: & plura adhuc faceret si affectio sectarum non accederet. In aliquibus aliis vniuersitatibus circa hec inutilia magis quam Parisiis labo rant: puer nugas afferens in Sorbona reputaretur qui seriose de anima & eius potentiis: de distinctione formali ad aliquorum mentem afferret in medium. & fructuosius nunc a centum annis Parisiis insistunt: quam aliquot annis ante centenarium in quo nos sumus. Si ingenium acuere volueris / abyssum inuenies in ipsa theologia quae maeam dros daedaleos continet. Matth. xiiii. vix spicas a panibus hordeaceis euangelicis toto aeuo euelles. hoc est. vix cortice fracto adipem eius attinges. ita quod discumbebant viri quasi quinque milia: & adhuc man serunt fragmenta pro apostolis: hoc est grossa rudibus fran guntur: secundum illud primae ad Corinthios. iii non po tui vobis loqui tanquam spiritualibus sed quasi carnalibus: tanquam paruulis in Christo Iac vobis potum dedi & non escam. fragmenta autem in cophinos ab apostolis colligebantur. hoc est subtiliora quae adhuc in infinitum sunt parti bilia, a doctoribus seruantur: & in libris colliguntur. Si enim res sit omnino lucida & primo obtutu cuilibet peruia: contemnitur: eijcitur: & denique a theologiae tyrunculis exploditur. Quocirca statui pro virili materias theologicas ferme totaliter in hoc quarto nunc positiue nunc scholastice prosequi. In eodem enim prato bos gramen: ciconia lacertum: canis leporem quaerit. Sed dicit apo stolus secundae ad Timotheum. ii. Noli verbis contendere Ad nihil enim vtile contenditur nisi ad subuersionem au dientium. &. ii. ad Timo. iii. de scriptura loquens dicit. Tu vero permane in his quae didicisti & credita sunt tibi sciens a quo didiceris: & quia ab infantia sacras litteras nosti: quae te possunt instruere ad salutem. Et sequitur. omnis ei scriptura diuinitus inspirata vtilis est ad docendum: ad arguendum: ad corripiendum: ad erudiendum in iustitia. Et Ecclesiastici. xxiiii. Qui edunt me adhuc esurient: & qui bibunt me adhuc sitient. Nonnunquam tamen gratia releuan di spiritus obiter occurrentia physica paucis transcur rere non pigebit: quatenus post recreationem ad seria theologiae sit reditus: instar agricolae sulcum vertentis & mute fortuito reperto illum ocyssime insequentis & proti nus ad aratrum manum mittentis: nec mures extra agros quos vertere proponimus inquirere satagemus.

⁋ Contra tertiam conclusionem arguitur. Ex ea sequitur quod theologia non docet sufficienter de omnibus necessariis ad salutem: cum theologum multa alia habere oporteat, quod est inconveniens. Respondetur deus dedit multitudini hominium igenia bona ad intelligendum: & theologiam ad eos iuuandos: & sic licet non sola Biblia tradat omnia necessaria ad salutem: cum hominem tamen la bore omnia ad salutem necessaria possunt haberi. Melius autem est habere aliquam pauca fundamenta ad quae homines pos sunt mediate vel immediate in rebus dubiis habere re cursum: quam immensa opera. fundamenta inquam praegnantia quae sine improbo labore capi nequunt: vt homines merean tur ea exponendo. secundum illud Ecclesiastici. xxiiii. Qui me elucidant vitam aeternam habebunt. Et si ex bi bilia casuum occurrentium non possunt habere resolu tionem: ad lumen naturale & ad alia bona volumina vel doctores recursum habeant. hoc enim ne veterno torpeant homines voluit deus: sed laborent in vinea domini sabaoth. Homo enim nascitur ad laborem sicut auis ad volandum. Iob. v. & qui non laborat non manducet. Dauid in labore non incidit in luxum: sed tempore quietis. Sic nec Salomodo circa templum domini & aedificationem occupatus: sed omnibus finitis in ocio corruit.

⁋ Haec pauca epilogando & obiter occurrentia adiugendo ob memo riam iuuandam sicut plurimum in toto hoc libro facere propono: haec colligo. Irrationabile est in theologia potissimum in sententiarum. iiii. in quo materia conscien tiarum tangi solet / friuolas opiniones peregrinatum artium prosequi: & a fortiori eas prodige impugnare. Illa tamen quae theologiam & casus conscientiae ornant & elucidant, vnde cumque sumantur sunt accipienda. talia enim non sunt extranea: sed theologica: sine quibus aegre casus obscurus capitur. vt in decima distinctione quaerimus: An duo corpora possint esse circumscriptiue in eodem loco. & mobile po situm in vacuo moueatur in instanti: & an paruum corpus conmensuratiue cum magno corpore capiat applicationem quae valent ad hoc quod corpus Christi simul pot esse in variis locis: & quod totum corpus potest simul esse cum tota hostia & qua libet eius parte. talia ergo tractare non solum licet: sed de cet & expedit. Tertia sunt scholastica clara: ingenio sis viris necessaria pro schola ad purganda hominium in genia: nec illa sunt relinquenda. Contra eandem enim con clusionem mediocri igenio praeditus armatura leuiori vtitur: quam acer oppugnator. propterea opus est ei aliis armis. Non omnes arbusta iuuant: humilesque myricae, non me fugit quin illa quae non capit rudis reputat inania: & sophismata. Hinc vnus nimis positiue insistit non suf ficientem speculationem quaerendo: alius vero excessiuam & inutilem venatur: iudex sit doctor theologus: quam per octo annos & supra post gradum adeptum taqui ambidexter Aioth circa vtrumque versatus est. Et propter ea iuuenis tibi labruscas & vepres consulet coacer uare: casuum enim difficilium conscientiae dulcedinem nondum gustauit. Positiuus autem vel senio confectus nodo sos casus & pulchros in materia vtili aspernatur. Sola quae senem decent laudat. secundum illud Flacci. Quod medi corum est: Promittunt medici: tractant fabtilia fabri.