Quaestio 6

Trum quilibet clerius quolibet die teneatur dicee horas. Pro solutione quaetionis notabis quod quicunque habet primam tonsuram clericus est. patet de aeta. & quali lordi. praefici. c. Cum contingat. Et i sunt in sacris: aliqui in minoripus: & aliqui beneficiati, vel religiosi: aliqui vero non.

⁋ lstis distinctionibus datis pono con clusiones. Prima est. homines in sacris constituti, & beneficiati, siue in sacris siue non: tenentur quolibet die dicere horas. & licet sit aliquibus consonum eas in respondentibus horis dicere: non tamen ita conducit omnibus. Prima pars patet: quia omnes tales sunt in sorte domini: hi in sorte patrimonii crucifi ci: illi in ordinibus. ex qua probatione sequitur idem de religiosis. Alia pars patet. non ob aliud ho rae institutae sunt sub nomine primae, tertiae, sextae, & nonae, nisi vt in respondentibus horis ob memotiam passionis Christi celebrentur. & hoc ab eis quod non sunt aliunde impediti nisi vt cultui diuino va cent: vel qui horas persoluunt in communi: quemadmodum in ecclesiis cathedralibus collegiatis: & religiosis domibus fieri solet. Vltima pars patet quod ad hoc non teneantur omnes. aliqui enim habent rationabilem causam haec tempora praeueniendi: qui vesperi magnam partem horarum subsequentis diei absoluunt, vt liberius studio vel alicui honesto negocio incumbant, nec hoc est deo faecem temporis & mundo medullam applicare: cum homo quicquid faciat, in gloriam dei facere debeat: sed pru denter tempus partitur, tempus antemeridianum specu lationi applicando: quia tunc melius est ad studium dispositus. Insuper in profesto corporis Christi publice in ecclesia decantantur horae matutinae ipsius diei: vt homines non sint praepediti a solenni processione in ipso die. ergo licet praeuenire tempus horas obeundi. Rursus presbyter ante meri diem dicit horas ad vesperas vsque inclusiue, propter aliquod officium honestum cui incumbere habet vtpote propter opus agreste. casus ad hoc est expressus. dae cele, missa. cap. i. ergo non quilibet beneficia tus vel existens in sacris tenetur dicere horas canonicas, hoc est regulares, in temporibus respon dentibus. Nec refert si vesperi post dictas horas bibat.

⁋ Secunda conclusio. de consilio est existenti solum in minoribus ordinibus dicere horas: ni- si sit consuentudo in aliqua regione, reputata de prae cepto a sapientibus.

⁋ Contra priorem conclusionem arguitur sic. Sortes in sacris beneficiatus de nullo ysu tenetur dicere horas, non enim de vsu Romano: vt patet de beneficiato Britanno, nec de vsu Sarum: vt de beneficiato Gallo.

⁋ Secundo arguitur. in nulla parte diei homo tenetur dicere horas: ergo homo non tenetur dicere horas isto die conse quentia tenet: quia si tenetur dicere horas in isto die: oportet dicat in aliqua parte diei, quemadmodum si Sortes est in toto templo, Sortes est in parte templi.

⁋ Ad primum respondetur concedendo quod de nullo vsu homo tenetur dicere horas. sed necesse est vt homo euadat peccatum dicere horas de aliquo vsu: vt necesse cadat in totam conditio nalem. & intelligo nisi sit de numero eorum qui rationabiliter excipiuntur. Congruum est autem vt beneficiatus dicat horas secundum consuetudinem beneficii cuius fructus colligit. & si plura habeat beneficia: nunc dicat de vno: nunc de alio. debet enim nunc vni, nunc alteri non solum loco sed officio deseruire. Si vero non sit beneficiatus, expedit dicere secundum consuetudinem eorum cum quibus conuersatur, vsum addiscendo: potissimum si sit moram illic tracturus: vel addiscat vsum eorum apud quos domicilium eligere intendit. cum vero tuerit promotus titulo proprii patrimonii: non video quod teneatur de quocumque vsu sed potest quem voluerit eligere. potest etiam vsum Romanum assumere. nam Roma est patria communis. l. Romana. citur. ad munici. & in. c. Exposuit. de dila. & vnum par tronum vel duos vsus romanus salua integritate tam vsus quam rubricarum admittit. Potest autem contingere quod homo habens vsum aliquem iam in habitu non debeat illum mutare pro beneficio adepto, non enim expedit illi relinquere lectionem: vel concionem ad populum vel aliud honestum pirituale officium in republica: vt addiscat ab inerudito sacerdote nouum vsum legendi horas: quia circa maiora est licite occupatus: quemadmodum Paulus non reliquit verbum dei vt baptizaret. Regula autem generalis hic dari nequit: sed pro pter innumeras & varias circumstantias occurren tes, varianda est responsio.

⁋ Ad secundum dicitur. quod consequentia est nulla. quando enim homo inciperet in principio diei & lente legeret ad finem diei vsque: satisfaceret praecepto legendarum horarum: & quando templum esset locus proprius sorti: non oporteret, si Sortes esset in toto templo, ipsum esse in parte eius. Propterta concedo quod in nulla parte diei Sortes tenetur dicere horas: sed necesse est, si peccati debeat esse expers, vt horas in aliqua parte vel parti- bus temporis dicant. Adieci spartibus) propter eum qui interpolate legit. Sed forte rogas: quando Sortes omit tit dicere horas? & quando primo verum est dicere, Sortes omittit: Dico quod si potest dicere horas suas in duabus horis & non in minori tempore: non peccat omittendo ante duas vltimas horas totius temporis: sed quacumque parte illarum duarum labente antequi dice re incipiat, peccat: & magis ac magis secundum magnitudinem temporis. & dato vltimo instanti non esse illarum duarum horarum, nunc non omittit culpabiliter & immediate post hoc culpabiliter omittet: sed non tantum si in vltima hora incipiat dicere: quantum si vtraque hora elapsa dicere incipiat. eodem modo de misi sa audienda, vbi homo deobligatur a praecepto de audien da missa audiendo missam quam audire non tenetur.

⁋ Tertio arguitur. sufficit cuilibet dicere medietatem horarum, audiendo aliam medieta tem a suo consocio: ergo idem erit audiendo reliquam medietatem: sufficiet igitur audire duos dicen tes horas nihil dicendo.

⁋ Respondetur concedendo quod sufficit audire vnam medietatem ipso reliquam medietatem proferente: non quod aduertat ad quodli bet verbum alterius: quia sic non potest aduertere ad quodlibet verbum proprium: nec tenetur plus aduer tere ad alium quam ad seipsum: sed duo iuuant se in uicem. secus est de tribus: primo primam lectionem psalmi proferente, secundo secundam: & tertio tertiam. & hoc patet ex consuetudine ad quam alludunt carmina. Si peregre pergas: nunqui te iunge duobus. Disparibus raro trahitur currus bene bo bus. Si dicas: dicens cum alio non dixit horas: ergo no est deobligatus, consequentia est nulla. sufficit enim quod alter dimidium suppleat. Dicebam (sufficit audire) quare surdus non debet cum alio legere. Et licet sit vetitum legere cum excommunicato: & excomunica to magis vetitum sit legere cum non excommunicato: tamen horae sunt persolutae licet cum peccato dicantur Sed contra istud arguitur. ergo surdus non potest canere cum aliis in choro. cosequens est falsum. cosequentia patet. quia nonaudit alios. Respondetur negando consequentiam: vix enim dabis ita surdum quin audiat cantantes. & licet male audiat, per visum socio rum lateris sui & oppositi, apertionem oris perci piet: & ex hoc intelliget quando canere oportebit.

⁋ Quarto arguitur. quando homo decantat in choro cum aliis, interdum praetermisso vno psalmo sufficienter dicit horas: ergo prior conclusio falsa. Antecedens patet. isi dato vltimo signo campanae ad horas canonicas disponat se clericus secundum modum consuetum adeundi horas, & hebdo madarius citius inchoauerit quam in alio die ita vt vnus psalmus sit absolutus ante ingressum canonici in chorum: tunc ipse cantando cum aliis ex vna parte chori satisfacit. Hoc idem probatur alia via. si ingrediatur templum ante primum psalmum: sed aliquis in causa necessaria eum alloquatur in naui ecclesiae quousque finiatur primus psalmus: vel aliquis eum alloquatur in choro: vel emittat sanguinem per nares vel habeat tussim vel aliquid huiusmodi: interea aliis cantantibus vnum psalmumn vel duos: iam non tenetur illos dicere seorsum tum propter consuetudinem: tum quia cantando cum aliis non tenetur quamlibet lectionem recitare.

⁋ Respondetur: in casibus istis vel similibus homo sufficienter persoluit horas quamuis psalmum vnum vel duos nec in parte nec in toto dicat: non propter vinculum charitatis in canonicis: stat enim quod quilibet eorum sit in peccato mortali: sed propter vinculum societatis in qua depromuntur dei laudes pu blice: quod est rationabile. & propterea nullo iure sunt obligati facere praeter communem cursum homi nibus contingentem. hic itaque sufficit quod tota multi tudo nihil omittat de officio: & quod nullus notabiliter deficiat in sua parte: modicu autem defectum alii supplent. secundum cosilium apostoli. Alter alterius onera portate. Sic multi parui casus contingunt: vtpote isti recitati & similes, in quibus sapiens diceret istos non obligari: quemadmodum quando duo dicunt horas, & vnus supplet vnam medietatem. hic autem vbi est maior numerus: magi s omissum ab vno suppletur a multitudi ne. & sic homo cum negligenter interdum audit vnam lectionem vel duas sui socii: adhuc sufficienter persol uit: quia non oportet, vt diximus, quod semper aduertat ad propriam lectionem. Similiter surdus vel alio distra ctus decantans in choro cum caeteris, dummodo secundum possibilitatem humanam rotundam faciat, hoc sufficit. Dixi(rotundam) quia non requiritur quod clerici ita exacte faciant vt est eis possibile: sed consideranda est humana fragilitas in dicente. vbi tamen esset nontabilis omissio vel cognita negligentia: canonicus deberet sup plere omissum.

⁋ Quinto arguitur: posito quod Sortes beneficiatus habeat dispensationem a Romano pon tifice ne dicat horas canonicas. sic Sortes non tene tur dicere horas: & tamen habet beneficium. ergo conclusio falsa.

⁋ Respondetur. aliquid est hic positiuum humanum: aliud est diuinum & naturale. in primo pontifex dispensare potest. ius enim huma num est dicere de hoc vsu vel illo. Circa quemlibet autem vsum dispensare potest: sic etiam vt homo non teneatur dicere de aliquo vsu in mundo. Confirmo hoc dictum. potest diminuere partem horarum vsus sancti Bespondicti: ergo & cuiustibet vsus. consequentiam relinquo notam. Antecedens patet. Nam. xv. psalmos matutinarum sancti Bespondicti diminuit ad numerum psalmorum vsus Romani. hoc enim est iure decisum de celebra. missa. cap. secundo in cle. vbi datur facultas religiosis cardinalium contubernalibus dice re secundum consuetudinem cardinalium quamdiu cum eis sunt. Et si potest romanus pontifex dispensare in parte horarum de hoc vsu: potest etiam de toto vsu. lterum hoc confirmo. religiosus ad curam animarum saecularium perpetuo assumptus potest dicere horas iuxta vsum illorum quibus conuiuit. Praeterea ante omnem vsum celebrandi ab ecclesia institutum nemo obligabatur dicere secundum aliquem vsum suas horas: ergo vsus dicendi est ab ecclesia insti tutus: & ab ea approbatus: sed istam obligationem positiuam potest pontifex pro rationabili causa tollere. igitur. Forte rationabilis causa non dicend est studium in iuuene ad literas apto, vt in eruditum virum euadat. Naturale autem & diuinum est aliud, scilicet deo seruire. Nam sicut alligatus altari debet de eo viuere: sic de eo viuens tenetur illi deseruire: orando pro fundatore, & pro his quorum fructus recipit: quia est colligantia reciproca. ab ista au tem oratione non potest pontifex absoluere beneficiatum. cum enim sit de iure naturae & diuino: ad illud est obligatus ante omne humanum ius: & eo secluso per dispensationem Romani pontificis, manet ad hoc obligatus: puta ad aliquas praeces: quas ad discretio nem viri prudentis dicet: vel ad aliquid praecibus aequiua lens, vt eleemosynam, ieiunium, vel simile. Dicis. potest pontifex dispensare cum iuuene ne dicat horas cano nicas gratia studii: ergo & cum sacerdote erudito iam viro: vt fructus sui studii iam amplius in vulgus proferat, & non impediatur in horis canonicis legendis. Respondetur concedendo, non tamen decet senem cir ca huiusmodi dispensationem obtinendam insistere: est enim peritus in vsu dicendi: & in breui tempore potest imponere finem dicendis horis. si tamen esset multu impeditus pro re spirituali & vtili sic vt non posset commode dicere horas illi rei spirituali vacando: est a dicendis horis canonicis relaxatus, sicut a ieiunio quadragesimae. sed strictius hic obligatur. ieiunium enim totum est pure positiuum humanum vt caro sit domita: & impedit virum interdum multum astudio: quia per ipsum attenuantur vires corporis. secus est de horis dicendis.

⁋ Sexto capto sorte qui non dixit ho ras canonicas ex sua culpa isto mense: Arguitur sic. Sortes non tenetur dicere horas omissas sub poe na peccati. sed si fuisset obligatus eas dicere, ad eas teneretur. sicut si debeam tibi centum in pascha, non soluens ea in pascha elapso, adhuc centum soluere teneor: ergo conclusio falsa.

⁋ Respondetur. in argu mento implicatur difficultas, communiter ab omnibus dicitur quod si quis horas culpabiliter omisit: non tenetur eas dicere: sed sufficit de negligentia poenitere: & aliquam poenitentiam assumere pro horis omissis: vt puta ieiunium, orationes, vel huiusmodi. Et probatur haec responsio: quia dato opposito, sequitur quod in pascha & in tempore laetitiae ego tenear dicere horas canoni cas hebdomadae sanctae, & tristitiae: quod est inconueniens. Sed haec ratio non vincit. Nam crebro dico lam lucis orto sydere. diu ante ortum lucis vel hora vndecima: sed non pro illo tpore: sed ad ortum solis refero. sic dicam in die paschae horas moestitiae omis sas, pro tempore tristitiae & non laetitiae.

⁋ Sed contra hoc ar guitur sic. sequitur quod teneor dicere secundum exremum potentiae meae in die paschae horas omissas. consequens est inconveniens. igitur.

⁋ Respondetur. nec haec ratio vincit. si enim debeam sorti centum soluenda, teneor ei soluere secundum bonam possibi litatem: tamen non teneor facere extremam diligentiam mihi possibilem. sic dicetur in proposito. Secundo arguitur ad idem. sequeretur quod ille qui omisit dicere horas ex culpa sua ferme tota vita sua, & nunc in senio ad cor redit: teneretur totum tempus vitae transigere in dicendis horis omissis. hoc statim aduersarius concederet. Tertio arguitur. omittens ieiu nium ecclesiae pro certis diebus determinatis, non tenetur iterato illos dies ieiunare: ergo similiter omittens dicere horas non tenetur &c. sed hic nega to antecedente nihil colligeres. Quarto arguitur. omittens leges pure humanas culpabiliter, non tenetur eas praeteritas adimplere: quia solum obligant homines sub poena peccati vel poenae vt ser uentur, non ad aliam impletionem.

⁋ Concedo hanc suasionem sufficientem cum communi modo dicendi & aequitate quod omittens culpabiliter dicere horas non tenetur illas iterato dicere. & eodem modo de ieiunio. Secus est de centum scutis promissis, quae de iure naturae debeo: licet adiectus sit certus terminus positiuus: quo praetermisso ad illud quod est legis naturae deuincior. Et proportionabiliter dicas de aliquibus precibus quas beneficiatus de bet dicere de iure naturae.

⁋ Contra illud arguitur. ex solutione sequitur quod omittens confiteri in pa scha non obligaretur confiteri in toto illo anno: quia positiuum humanum est confiteri pro illo tempore.

⁋ Respondetur: quamuis concederetur illatum: dif ficulter hoc impugnares. sed nego sequelam: quia non est solum vnus determinatus dies in quo homo te netur confiteri: sed in quolibet illorum dierum confiten do sufficienter adimplet praeceptum: videlicet in hebdomada sancta, vel in octauis paschalibus, quaere non est simile.

⁋ Secundo arguitur. ex dictis sequitur: si sortes sciat se habere solum vnam dimidiam horam huius diei in qua teneatur dicere horas: cum non possit eas dicere, nisi in vna integra hora: quod sufficiat ei dicere horas illa dimidia hora. durante qua lapsa non amplius teneatur dicere horas: quod est absonum. Declaro exemplariter. Sortes habet dicere tertiam, sextam, nonam, & vesperas cum completorio, acceden te duodecima hora nocti iuxta horologium ad amus sim aequum vt palatii: sequitur quod quamprimum audierit duo decimam non tenetur amplius dicere: sed librum potest abii cere. Respondetur concedendo quod non tenetur amplius dice re. Sed cotra hoc arguitur. ex hoc sequitur: si habere dicere vesperas & aliquid de horis matutinarum, quod consultius esset dicere vesperas vel completorium, & post ea tertiam, sextam, cum nona si tempus vacet: quia sic non peccabo nouo peccato. Respondetur. potest contingere quod dubium sit an tempus dicendarum horarum matutinarum sit consumptum: & an possit complere horas, quas potest dicere ante finem temporis nondum elapsi. tutius tunc existimo incipere ab vltimis: & si tempus restet, reliquum implere. ex quo non sequi tur quodquis importet lucrum ex sua culpa.

⁋ Septimo arguitur. iuuenis qui nihil accipit ex beneficio: sed parentes eius suscipiunt fructus beneficii: & nutriuissent eum in studio: quamuis nihil ex beneficio habuisset: non tenetur dice re horas: cum nihil de altari capiat.

⁋ Respondetur ne gando quod non teneatur dicere officium canonicum quam uis nihil recipiat. nam per eum stat quod nihil recipia etiam parentes nutriunt eum de bonis beneficii.

⁋ Octauo arguitur. Sortes tenetur dicere horas ratione beneficii: ergo si habeat duc be neficia, bis tenetur in eodem die dicere horas canonicas, consequens est contra communem praxim & quod sequatur, patet sic. Sortes tenetur dicere horas ratione a. beneficii: & etiam ratione b. beneficii quod ha bet: ergo bis tenetur dicere horas.

⁋ Respondetur Si habeat duo beneficia licite: concedo quod tenetur ad horas canonicas ratione vtriusque: sed non tene tur eas bis dicere, quemadmodum frater minor te netur die veneris in prima hebdomada quadragi simae ieiunare triplici vinculo: quod duplex exuperat: videlicet ratione quadragesimae: ratione qua tuor temporum: & ratione suae regulae: sed non sequi tur quod ter vel bis teneatur ieiunare. sic est in proposito de dicendis horis. Si autem quis teneat duo beneficia praeter rationem: res non est ita lucida. & dicit Petrus Paludanus quod in eodem die bis te netur dicere horas. ratio est: quia impedit multitu dinem seruorum dei: duorum fructus indebite col ligendo: debet ergo duplex seruitium. Si dicas. ex isto sequitur incertum esse, quis bis teneatur dici re horas. forte etiam est habenti incertum an sit statu salutis tenendo plura. Cum sapientibus consu tet: & se in certo ponat. Et licet alter duplicem fru ctum colligat: cum tamen licite teneat duo beneficia: labor eius aequiualet laboribus duorum: nec aliun de tenetur nisi semel dicere horas: sed ratione vtr usque. & vnico actu dicendi vtrique praecepto satis facit: quia non obligatur ad aliud. vnus enim est: sed cui opera in republica duorum labores valet. simiter non plus in cibo & in vestibus quam vnus consumit, licet duos valeat.

⁋ Nono arguitur. Sortes & Plato pro beneficio litigant: & vterque habet apparentem ti tulum ad illud beneficium: & sic litigant triennio dolo & auaritia aduocatorum: vt pecuniam ad se trahant ex longa lite. Arguitur sic. Sortes non te netur ad dicendas horas: & tamen habet ius probabile in beneficio. quod patet: quia si teneatur dicere horas: eodem modo Plato tenebitur: & sic vterque isto rum tenebitur dicere horas: & ex eorum lite foren si continuata augebuntur ministrorum praeces.

⁋ Raspon detur. quousque alter recipiat fructus, non tenetur di cere horas si aliunde dicere non teneatur. & si dubium sit an is qui recipit, perditurus sit beneficium in vltima appellatione: bonum est quod vterque istorum ho ras canonicas dicat. tenetur tamen dicere aliquas preces medium horarum attingentes ratione pro babilitatis apparentis futurae, si non intendat facere aequiuaiens tempore quo beneficium habet.

⁋ Decimo arguitur. supponamus quod Sortes dixit medietatem horarum: arguitur sic. Sor tes non dixit horas nec tenetur eas dicere: quia par tes horarum non sunt horae vulgariter loquedo: ergo conclusio falsa.

⁋ Vndecimo arguitur. Sor tes non potest dicere horas: & obligatur dicere horas per te: ergo quis obligatur ad impossibile. Maior patet: quia non potest habere vnam de prsenti veram: quocumque eim instanti quo dicit horas demonstrato, falsum est di cere. Sortes dicit horas: si enim non continuet non dicit horas.

⁋ Duodecimo arguitur. Sortes non peccat mortaliter omittendo vltimum verbum ho rarum, scilicet amen, vel deo gratias: & aequa est ratio de quolibet alio verbo: ergo non peccat mortaliter omittendo omnia verba. Forte dicis & bene, non est idem de vno verbo & omnibus aliis. Contra: Sortes non peccat mortaliter omittendo vnum verbum: nec peccat mortaliter omittendo duo verba praecise: ergo nec peccat mortaliter omnes horas omittendo.

⁋ Ad decimum dicitur quod tenetur dicere quod remanet dicendum: & concedo hanc conclusionem: Sortes non dixit horas nec tenetur dicere horas: nec est excusatus aliunde: capiendo horas vulgariter. nam hora est totum vniuersale respectu aliquarum partium: & integrale respectu aliquarum. Dicimus enim, septem sunt horae canonicae.

⁋ Ad vndecimum negatur maior. & ad probationem nego quod nunquam habet de inesse veram: immo in tempore quo dixit horas: verum erat dice re: in hoc tempore Sortes dicit horas.

⁋ Ad duc decimum: transeat quod non peccat mortaliter omit tendo vltimum verbum: & sic de quolibet vno verbo: non est tamen idem de multis verbis. quod in simili patet de percutiente sensim aliquem mul tis ictibus quorum quilibet non notabilem iactu ram infert percusso: sed multi ictus notabilem lae- sionem inferunt. & de auferente vnum granum & multa grana.

⁋ Colligendo sparsim dicta dicimus hominem quemlibet existentem in sacris vel beneficiatum ad dicendas horas deuinctum: nisi rationabilem causam non dicendi habeat, vt inter arguendum tetigimris: vel per aegritudinem: vt si quis laboret morbo ob quem difficile sit loqui vel horas diceres is non obligatur protunc, nec aliquis pro eo: nec alio tempore pro seipso, quemadmodum non potens ieiunare in causa rationabili. Noluit enim ecclesia istum obli gare in hoc casu: quemadmodum nec ad ieiunium: esto loquatur & audiat iocosa quae pro sua sanitate conducant: roget tamen deum mentaliter horarum loco: & hoc sufficient. Si quis vero modicam dyscrasiam in morbo habmat, cui dicere non est difficile: is non est de obligatus: sed potius debet excitari ad deuote dicendum quam sanus.

⁋ Amplius horas canonicas omittens culpabiliter dicere in certo tempore magno vel paruo, non tenetur horas omissas dicere: sed sufficit dolere de illis omissionibus positiuis: assumendo poenitentiam quam discretus sacerdos imposuerit. & cum sit de sorte domini & teneatur ad plura quae ad haec positiua: satisfaciat pro viribus. Nec est necessarium has horas in determinatis tem poribus dicere. potest enim quis rationabiliter tem pus praeuenire: vt post coenam studiosus homo dicit vsque ad laudes matutinas vt postridie studio libe rius vacet. Nec refert si vesperi post dictas biberit nec ne. cumi eim iam rationabiliter satisfecerit pro diesubsequente antequam bibit: postea superueniente inopi nata siti vel viro cui honestatis gratia est dandus potus: licite potum sumit.

⁋ Praeterea dicens cum alio & alium audiens quemadmodum seipsum, satisfacit: non tamen sufficit dicere cum multis, sic scili cet vt Sortes dicat primam lectionem: Plato secun dam: Cicero tertiam: Ioannes quartam: & sic deinceps, non enim est hominum consuetudo sic legere. Nec talibus nexibus aurem accommodabis: dico cum Sorte audiendo eum vnam lectionem pronunciantem: ergo pari ratione tertius poterit tertiam lectionem nobis omnibus audientibus pronunciare. Sed recitent duo eandem lectionem: & vnus lectionem respon dentem quemadmodum inter duos fit. vel si sint qua tuor habentes duos vel tres solum libros: dicant duo vnam lectionem: & duo aliam vicissim. lta.n. fit in choro tam inter canonicos seculares / quam regu lares: vt quando vnus tussit: vel sanguinem per nares emittit/ vel alloquitur vicinum paucis: vel egreditur chorum gratia releuandi spiritus post fatigationem. dummc do enim non stet diu extra chorum in horarum fraudem: rediens ad chorum non tenetur sup plere quod omisit. Ratio est: quia in hac regula stam dum est. Quando tota multitudo persoluit suffi- cienter & nihil omittit, & quilibet facit suas partes secundum fragilitatem humanam: iam quilibet in valore dicit integras horas. Ex his sequitur quod quili bet canonicorum in choro quatuor vel quinque le ctiones omittens ad suum latus spectantes, etiam sciens, sufficienter dicit horas. Licet corollarium ex dictis sequatur: amplius ipsum detego. omittat Sortes vnam lectionem primi psalmi pro rationabili causa: aliis omnibus omnia complentibus: postea omittat Plato vnam lectionem: quam dicat Sortes & suppleat cum aliis: & sic per ordinem: iam patet corol larium. & ipsum declaro per simile. si multi trahant molarem, vel multi nautae ancoram vel nauem ad ittus impellant pro pecunia: & conveniant quod continuo trahent: supposito quod tota multitudo secundum partes sit in actu, & bene trahens: quamquam Sortes inter dum manum a tractu suspendit pro occurrente causa: quis dicet Sortem non mereri stipendia? cum hic alter alterius onera portet. sic hic. Secundo pa tet bonum esse in multitudine horas canere. hoc sequitur ex dictis. & addo quod melius est in multitudine canere, quam horas dicere seorsum. Nam primo sese mutuo accendunt ad promendas dei laudes: vt ignis vel faces sese incendunt. Tum secundo alliciunt astantes ad deum orandum. & Tertio exem plo alios prouocant ad bonum. propterea canoni ci quanto sunt maiores in hominum aestimatione: tanto plus debent interesse horis publicis: ob causas dictas. adde quod tunc pudebit inferiores diuinis horis diurnis & nocturnis abesse.

⁋ Concludendo di co quod optima est inuentio dandarum distributionum eis qui horis intersunt. hoc enim non tollit meritum, & homines ad virtutem trahit, firmat & rapit, & potissimum tempore noctumo: vt homo non nimis dormiat: sed a malis quae in lectis con tingere solent, elongetur. tunc etiam sub noctis. si lentio homo est magis memor sui: & se erga deum melius recolligit.