Quaestio 2

ARTJCVLVS J. Vtrum creatio actio sit praecise ipsum velle diuinum.

QVantum ad primam quaestionem probo. quod Creatio actiua, vel creatio sit ipsum velle diuinum sic: Actio, seu creatio actio est illud, quo sufficienter Deus ponit Creaturam in esse, & illud vere est creatio actio; sed Deus solo suo velle ponit sufficienter omnem creaturam in esse: ergo. Minor pa- tet per illud: Psal. Ipse dix it, & facta sunt:

In oppositum est, quia non magis dependet forma producta, & motus ab agente, quam quaecumque creatura a Deo: sed habitudo crea tionis actiuae secundum formam ad producens heabet pro fundamento actionem producentis, quae actio est aliud ab vtroque extremo: ergo creatura, vt dependet a Deo, dependet median te actione Dei, quare est aliud ab vtroque.

Respondeo in ista quaestione, primo proponetur propositio intenta, deinde mouebūtur dubia.

Quantum ad primum pono illam propositio nem. Quod licet intelligere, & velle secundum aliquos posset dici, quod sint ipsamet creatio actio, loquendo de actione immanente; tamen quia oportet ponere inter Deum actu producemtem, & creaturam productam actionem transeuntem, quae dicatur creatio, & actio, qua potentia Dei tranfit in exteriorem materiam, puta in Creaturam, non video, quin necessario oporteat hoc ponere. Ideo pono illam proposi tionem, quod creatio qua Deus ponit immedia te creaturam in esse elicitiue, non dicendo impe ratiue, est vera actio transiens de genere actionis, & quod oporteat ponere talem actionem mediam. Probo primo sic, effectus in actu exi git causam in actu; effectus enim, & causa in actn simul se ponunt; ergo simul est Deus causa in actu, & creatura effectus in actu: sed per creationem actionem Deus est causa in actu; (Omne enim agens praecise est agens in actu, quando sua actio est in actu) ergo oportet, quod dum creatura in quantum effectus est in actu, creatio actiua sit in actu; & quando creatura, vt effectus est, non est in actu, creatio actina non sit actu, alias esset causa in actu effectu non existente in actu. Sed velle Dei non solum, quando creatura actu producitur, est in actu; sed etiam antequam creatura producitur, ergo velle diuinum non est illa creatio actio Dei.

Dices, quod secus est de agente libero, & de agente naturali; Agens enim naturale opor tet quod in eodem instanti, in quo est effectus, sit sua actio, & e conuerso, sed hoc non habet lo cum in agente libero; nam agens liberum potest velle aliquid pro aliquo instanti, quam pro instanti, in quo nunc est volitio: sicut ego possum velle nunc in actu A. sed non pro nunc, sed pro instanti allo, puta pro B. etsi voluntas mea esset potentia factiua, & esset efficax, sicut nunc volo aliquid pro instanti B, sic illud pro alio instanti; & tamen in priori instanti fuit velle meum in actu sine hoc, quod illud ponatur in esse pro illo instanti.

Sed illa solutio confirmat propositum. Ex hoc enim apparet, quod velle non sit illa actio, qua agens est in actu; quia velle eius pro instanti, in quo est, non ponit effectum: Contradi ctio autem videtur, quod Creatio actio sit in actu, & causatum non sit in actu: per te autem ab aeterno erat velle, & tunc non erat creatum in actu, ergo.

Et quod dicitur de libero agente, nihil ad propositum: Nulla enim actio de libero agente sic libera est, quod ex quo est posita in aliquo instanti, non sit illud, quod ex natura rei concomi tatur actionem. Et confirmo hoc sic, Tu dicis, quod velle potest esse in actu; quando adhuc effectus non ponitur in actu: tunc quaero, quan do effectus per velle praecedens ponitur in actu, aut aliud vltra velle est, quod elicit effectum, vel non; si non, sicut non eliciebatur effectus ante, sic nec modo per ipsum velle. Si sic, habeo propositum: quia illud non esset aliud, quam realitas actionis.

Secunda ratio ad eandem Conclusionem est ista. Si enim velle ponatur actio Dei actiua, aut illud esset absolute velle imperium sineexecutione, aut esset executio cum imperio; non primo modo, de natura enim imperij est, quod habeat exequens, & quod exigat executionem.

Si dicas, quod respectu Dei non requiritur ni si imperium omnipotens & efficax. Contra, iam vadis ad aliquid aliud vltra imperium, scilicet ad omnipotentiam. Jmperium enim esficax vel aliud est, quam imperium cum execu tione, & tunc habeo propositum: quia illa executio, aut erit ipsamet creatura, & patet quod non, quia nihil potest esse causa sui, vt sit; aut illud est res aliqua creata, & hoc non, quia tunc res illa causaret: aut est Deus, vt illud exequens, & habeo propositum; quia non solum velle imperatiuum, sed per illam actionem mediam.

Tertia ratio est ista. Si velle diuinum sit illa actio Dei, aut illud est velle aliquod determina tum ad talem productionem ex natura rei; aut est velle, ad quod se determinat: Sed nec sic, nec sic. Probo, non primo modo; quia si in Deo esset velle determinatum ex natura rei ad talem productionem, necessario poneretur talis productio in esse, & sic creatura proflueret a Deo non libere, sed naturali necessitate: nec secundo modo, puta quod intrinsece se determinet ad illud velle; quaero enim. Vtrum potuit in eo esse oppositum velle, aut non: si non, ergo non se determinabat ad illud; immo erat iam determinatus. Si sic, ergo de necessitate in eo est nunc oppositum velle, quia quicquid po tuit esse ab aeterno in Deo, est necessario nunc in eo: ergo opposita velle sunt nunc actu Arithmetico: ergo de nece ssitate erunt opposita volita; quia si prius fuit volitum, & nunc non est, iam sequitur, quod sit mutatio in eo.

Vltima ratio. Impossibile est formam esse in actu, quando effectus formaliter sit in actu: sed velle diuinum est ab aeterno; ergo si sit illa creatio actio, necessario Deus ab aeterno esset creans in actu: ergo ab aeterno esset creatum; quia contradictio est; quod agens producat, & productione nihil producatur.

Secundo pono duo dubia. Primum est, quia tu dicis, quod Deus potuit creaturam in esse non per so lum velle, sed per actionem, quae est transiens in exteriorem materiam. Tunc arguo, quod Deus potest mediante creatura aliqua, potest immediate per se: sed Deus med iante actione transeunte potest in creaturam producendam: ergo in illam poterit per se. Illa enim actio, ex quo non est velle Dei, & est transiens, necessario esset creatura.

Secundum dubium est, quia nihil est in uobis, quod magis subsit imperio nostro, quam subiectiue omnis creatura a Deo. Psa. s. Omuia subieci sti sub pedibus eius: fed aliquid est in nobis, puta appetitus senfitiuus, species, & organa potentiae motinae, quae ommia subsunt im perio voluntatis nostra, nulla pofita actionemedia, sed solo velle, ergo. Maior nota est, ideo non indiget probatione. Probo minorem, illam ponit expresse Philosophus, & Commentator.

Ad ista dubia. Ad primum dico, quod propositio illa veru est, quando positum non impli caret repugnantiam, & contradictionum in pri mo modo, sicut facere effectum formulem sine forma, vt album sine albedine: sic esu in proposito, quod aliquid sit agens sine actione media, quia agens est effeetus formalis ipsius actionis; non igitur potest Deus agere sine actione illa, aut non potest esse diuina essentia, quia cum esse sit ab aeterno, actio Dei creatiua esset ab aeterno: & per consequens productum esset ab aeterno, ergo oportet, quod sit aliquid nouum, & habet propositum.

Ad secundum dico, quod in nobis potentia motiua ad locum est potentia alia executiua ab intellectu. & voluntate, ita quod potentia motiua est indeterminata; voluntas autem mo uet determinatiue applicando actiua passiuis, sed illa potentia motiua determinata habet se executiue ad actum mouendi: & ad propositum licet voluntas determinet immediate non per actionem mediam, cum potentia motiua dicit motum per actionem mediam, secus enim est indeterminatum determinari, & non omnia ad esse produci; primo enim modo, non oportet inter determinans, & determinatum cadereactionem mediam, sed secundo modo necessario oportet.

Dices, quomodo igitur veritatem habet dictum antiquorum, quod Deus est sua actio, & quod agit per essentiam? Respondeo, intelligunt de actione immanente, non de actione transeunte. Dices, immo intelligunt de transeunte, quia dicunt, quod creatio actio est idem, quod ipse Deus. Respondeo. Creatio potest accipi pro illo vltimato, quo Deus est vltimate creans in actu, quae est actio transiens, vel de mediato aliquo remoto, scilicet de ipso velle, a quo profluit illa actio transiens.

Tunc ad argumentum dico, quod per velle diuinum sufficienter ponitur creatura in actu, determinatiue, & executiue, in quantum profluit immediate ab illo actio illa, non quod sit ista actio transiens.

ARTJCVLVS II. Vtrum creatio passio sit idem, quod creatura

AD secundam quaestionem arguo, quod creatio passio est idem, quod creatura, sic: Omnis res, aut est creator, aut creatura Creatio passio non est creator, ergo est illa creatura. In oppositum est, quia nulla res producit se, nec est illud, quo ipsamet producitur, quia nihil est causa sui, vt sit: sed creatio passio est illud, quo creatura fit, & creatur, ergo.

Respondeo in ista quaestione sic procedam Primo ponam punctum quaestionis, Secundo propositionem intentam. Tertio mouebo dubia. Punctus quaestionis est in hoc, quia secundum Doctores, hic nulla dubitatio est de crea tione, vt via nature, quae sit motus, eo quod crea tio est in instanti. Tunc dicum aliqui Doctores, quod in omni productione actio est idem, quod motus, vbi vero aufertur, quod non sit mo tus, non remanet nisi habitudo producti ad pro ducens, quae est de genere relationis: Sed secundum alios modernos non remanet, nisi forma illa cum denominatione quadam in ordine ad agens. Vnde simili modo actio non est, nisi vt agens habens formam actiuam, passio illa forma acta, habens agens: secundum alios est respectus medius, quod significatur per hoc, quod est esse a Deo, & sic creatio non sit nisi illa creatura cum illa habitudine: & fic dicunt quidam, quod hoc esse a Deo, quod est creatio, non est aliud, quam illa creatura non differens nisi per quandam connotationem additam, vt connotat scilicet Deum producentē. Alij dicunt, quod differt secundum intentionem medio modo, quasi realiter. Haec opinio bona. Alij non vadunt ad intentionem, sed dicunt, quod est idem realiter non omni modo, sed aliquo modo, & haec est opinio Alexandri. Alij di cunt, quod est idem essentialiter, differt tamen formaliter, & quidditatiue. Punctus ergo quaestionis est videre, quid melius dicatur circaistas opiniones.

Nunc pono propositionem intentam. Ad cuius euidentiam est sciendu, quod intentio mea non est inuestigare, an creatio addat aliquid absolutum supra creaturam; sed ego in hoc concordo cum superioribus, quod creatio non sit aliud, quam illud, quod importatur per ly. A. cum dico, quod creatura est a Deo, & tunc pono propositionem illam, non video aliquo modo, quod illud, quod importatur per ly. A. sit idem quod creatura, nec intelligo quod sit res alia scilicet absoluta, & hoc intelligit ille Doctor, quod non est omnino aliud a creatura; similiter concordo cum vltimo Doctore quod differt quidditatiue, & non realiter, capiendo differre realiter differre re absoluta: Dico tamen, quod hoc modo differt realiter sic, quod sua realitas in suo gradu minimo entitatis, quod habet, quod non est realitas creaturae, sed quod aliud realiter est illud, quod importatur per ly. esse a Deo, vel ab eo, quod est a Deo.

Et si quaeras, quid est illud? dico quod, esse ab: nec est vlterius quaerendum; sicut si quaeratur, quid est illud, quod triangularitas addit su per quantitatem, non est nisi ipsamet triangularitas. Hanc propositionem probo primo sic. Jmpossibile est in genere causae efficientis, vt aliquid sit sibi ipsi causa, vt sic; alias non habet viam aliquam ad probandum distinctionem Patris, & Filij in diuinis: nec alias viam habet Augustinus lib. 6. de Trin. c. 1. ad proban dum illam. Sed illud, quod importatur per esse A. est causa, quare lapis, qui est a Deo, habet vt sit, quia oppositum esset, lapis a se illud, & est causa lapidi, quod non sit in genere causa efficientis, non enim in genere causae formalis, quia formaliter lapis est a se ipso.

Dices, ad hoc sufficit distinctio quidditatiua, & formalis, & ideo non oportet, quod realiter differant. Contra: impossibile est, quod res dependeat a non re dependentia in genere causae efficientis, sed per te illa res dependet a Deo, per hoc, quod est a Deo: ergo vel esseA nulla est res, & sie dependebit res a non re; vel estres, & tunc idem est a se, aut A & habeo propositum

Secundo ad illud, quod intelligitur per modum viae in aliquam realitatem impossibile est omnino, quod sit res illa in quam est: sed esse a Deo intelligitur per modum viae inter Deum, & illud, quod est a Deo, ergo. Maior patet, per Philosoph. 4 metaphysic. tex. 28. & Commentatorem, ibid. com. a8. vbi diuidens ens dicit, quod aliqua sunt, quae sunt ens, vt substantia, aliqua, quae sunt entis: & illa distinguit, quia quaedam sunt entis, vt dispositiones, quaedam vt via, & sic de alijs, quae verba Phylosophi Commentator exponit sic, illud, quod dicitur est via de actione, quod non esset, nisi quia actio intelligitur per modum viae. Tunc sio. Sicut se habet via quantitatiua ad suum terminum, sic se habet via entitatiua ad suum, sed via quantitatiua, quae est per modum interual li, & distantiae, est alia res a suo termino, ergo. Minor patet: Capio enim lapidem esse a Deo, intelligo, quod ly esse A. est via quaedam, quia tolle ly. A. iam non lapis esset, vel si sic, non habet esse acquisitum per aliud, sed a se. Tertio sic. Illud, quod coniungit in ratione medij connectentis esse cum producente, sic quod magis approximatur ad ipsum producens quam terminus ipse, illud, in quo non est illud, quod iste terminus, alias idem dependeret a se, & distaret a se; sed intelligitur lapis esse iunctus ipsi Deo, per hoc quod intelligitur esse a Deo, ita quod ly esse A. mediat ibi in ratione coniungentis, ergo.

Quarta ratio. Cum dico creaturam esse a Deo, aut dico praecise creaturam, aut Deum, & creaturam, aut aliquid aliud: sed non praecise creaturam, nec praecise Deum, & creaturam; ergo aliquid aliud: primum non: quia si dicat creaturam, & Deum, & nihil aliud, eodem mo do Deus erit a creatura, sicut e conuerso, quia cum dico Deum esse a creatura, vel dico non Deum & creaturam; nec dico creaturam praecise, quia sic non magis esset a Deo, quam a caelo; ergo dicit quod ad aliud. Tunc sic. Jllud aut est extra intellectum, aut in intellectu tantum; non secundo modo; quia circumscripto actu intellectus creatura vere est a Deo, ergo oportet dare primum, quod sit aliquid aliud extra intellectum, & hoc suo modo secundum gradum entitatis suae.

Quinta ratio est ista. Huic propositioni. A. cum dico, Lapis est a Deo, aut correspondet aliquid extra intellectum, aut non. Si sic, habeo propositum, quia vel est creatura praecise, vel Deus, vel vterque, vel aliquid aliud, vt statim argutum est, vel est alius modus se habendi creaturae ad Deum, & si sic. ille non est idē, quod creatura, aliter idem esset A. & ad, & idē esset esse a Deo, & esse ad Deum, & omnis habitudo huiusmodi.

Dico tunc, quod esse a Deo neceffario resoluitur in duo, in illud scilicet, quod est, & in ip⸗ sum esse. A. sicut album resoluitur in illud, quod est album, & in ipsam abbedinem. Sed hic duo mouebo dubia, & peimum est, quia illa positio non videtur esse consona determinationi Concilij. Vbi Concilium determinat contra Porre tanum, quod omne quod est, vel est creaturae vel ereatrin essentia. Tu autem ponis medium inter creaturam, & Creatricem essentiam. Respondeo ad hoc, non videtur aliter, quam respondet Alexander in suo secundo: ipse ibi ad literam facit hoc argumentum, & respondet, quod creatura potest accipi in tota sua generalitate, pro omni eo, quod quandoque est, & quandoque non fuit, & hoc modo accipit Cō- cilium creaturam, eum dicit, Omus, quod est, &c. Tunc ad propositum hoc modo. Illa creatio actio est creatura, nam reducitur ad cneaturam, & non sequitur postea, quod ex hoc sit illa creatura, quae creatur.

Alio modo respondet, quod creatura potest dupliciter accipi, vel proprie pro eo, quod crea tur, vel large pro eo, quod creatur, & concreatur. Primo modo non est creatio creatura, nec sic de ea loquitur Concilium. Secundo, autem modo, creatio potest dici creatura; concreatur enim cum ea, & sic accipit Concilium.

Secundum dubium est illud: realitas, quam ponis, vere accipit esse a Deo se ipsa, vel alia acceptione sine via. Si se ipsa, ergo standum erat in prima, quod creatura se ipsa capit esfe a Deo; si secundo modo, quaeram de illa alia, & procedetur in infinitum.

Respondeo primo: Hoc argumentum tangitur 5. phis. de motu & generatione aliquid generatur, quia generatione aliquid generatur, quaero de illa generatione, illa est a generante, cum non sit seipsa effectiue: ergo vel se ipsa, vel alia generatione & argumentum est simile hic, & in proposito, ergo forma argumenti non valet.

Secundo respondeo, quod alia est ratio, & realitas eius, quod accipit esse; & eius, quod est acceptio ipsius esse, quo videlicet illud, quod sic capit esse: maiorem enim entitatem habet illud, quod capit esse; quam illud, quo aliud coepit esse, sicut ergo generatio non est illud, quod generatur, sed est illud, quo genitum generatur, sic creatio non creatur a Deo, sed est ipsum, quo creatum creatur, & ex hoc, quod non est talis natura, quod possit accipere esse, cadit in quandam inferioritatem, & decidit magis a perfectione diuina, & ideo tenet se ex parte creaturae. Tunc ad formam argumenti, cum dicitur, creatio est a Deo, si intelligas, est a Deo, quia dependet a Deo, in quantum non esset sine eo ponente ad aliud in esse videlicet, illud, quod capit esse, & hoc concedo, si vero intelligas, quod capiat esse a Deo: hoc nego; non enim capit esse, sed est acceptio esse. Dices: quomodo habet esse de nouo, si non ca pit esse. Respondeo, hoc est necessarium, & ex terminis necessarium, omne enim capiens esse resoluitur in duo, scilicet in illud, quod capit esse concretiue, & in ipsam acceptionem esse: & aliud est ibi illud, quod capit esse, & aliud illa acceptio, & vtrumque est nouum vnum, vt quo, alterum vt quod: non oportet autem, quod quicquid est nouum, capiat esse vt quod, sed sufficit, quod habeat esse per hoc, quod est noua acceptio eius esse, quod de nouo capit esse. Vnde illam exire de non esse ad esse est aliud de nouo capere esse, cuius propria est acceptio esse.

Tertia difficultas est, quod nullum accidens praecedit suum subiectum, sed creatio passio praecedit suum subiectum; quia quicquid habet rationem alicuius causalitatis, praecedit illud, cuius est causa; Creatio autem habet rationem reducibilem ad causam efficientem respectu ipsius Creaturae, ergo non est accidens creaturae, ergo est substantia: aut igitur est materia, aut forma, aut compositum; non materia, nec forma, nec compositum aliud ab ipsamet re creata, ergo.

Respondeo: Praecedere potest aliquid aliud tripliciter, vel natura, vel origine siue causalitate, vel tempore: praecedere natura idem est, quod esse nobilius, & perfectius; hoc modo nullum accidens praecedit suum subiectum, sed magis e conuerso: similiter nec accidens potest praecedere suum subiectum tempore, quia sic esset necessario sine subiecto, vel migraret de subiecto in subiectum, sed accidens bene po test praecedere subiectum origine, & causalitate. Sed praecedere origine, & causalitate est adhuc dupliciter, vel sicut originans, & causans praecedit originatum, & causatum: vel sicut illa originatio, & illa causatio praecedit origina tum, & causatum: hoc modo necesse est, quod aliquod accidens praecedat subiectum: quoniam in omni eo, quod accipit esse illa acceptio esse est aliud ab eo, quod accipit esse, & est entitas diminuta respectu eius, quia sibi non conuenit, quod accipiat esse per se ratione imperfectionis suae, & ideo est posterior natura, & est simul tempore, quia contradictio est vnum intelligere sine alio, sicut acceptio esse sine eo, quod capit esse, seu e conuerso. Tum quia acceptio esse, est quasi quaedam via, quae termi nat, puta illud quod accipit esse, ponitur in esse, ideo habet rationem causalitatis respectu eius, & per consequens est prior necessario origine.

Sed contra, quia omne accidens est posterius subiecto non solum natura, & tempore, sed causalitate: materia enim, & forma sunt causa accidentium in composito.

Respondeo. Aristoteles loquitur de accidentibus, quae sunt sequela materiae, & formae in composito, non de accidente, quod est ipsum fieri compositi, & via. Iste enim 4. metaph. vult, quod accidens sit via in substantiam, quod Con mentator exponit de actione, & passione. Via autem prior est origine termino, secundum omnes, sicut generatio praecedit generatum.

Tunc ad formam argumenti, cum dicitur, quod materia, & forma sunt causa omnium accidentium, patet quicquid dicas, circulus non est in causis; sed substantia est causa omnium accidentium, ergo e conuerso, nullum accidens est causa substantiae,

Respondeo. Concedo quod nullum accidens est causa substantiae, immo necessario oportet, quod sic sit; quia substantia, quae capit esse, necessario fundat acceptionem esse, sicut accidens quoddam, quod est in eo, & quod praesupponitur ipsi creationi, vocat ipse creationem ad hoc, quod sit.

Dices: Prius oportet intelligere illud, quod defert, quam intelligatur illud, quod defertur sibi, cum subiectum sit illud, quod defert acceptio esse: sic illud quod defert, prius intelligitur subiectum, in illo priori intelligitur vt habens esse; ergo acceptio cum sit posterior non potest intelligi, vt habens aliquam causalitatem respectu esse, quia esse praeintelligitur ei.

Respondeo, & dico, quod in eodem instanti, quo intelligitur creatura, intelligitur creatio, nec vnum vt sic intelligitur sine alio: non enim creatum in actu intelligitur sine creatione, nec creatio sine creato, & ideo non est dare aliquod prius, quod sit prius, in quo vnum intelligitur sine alio, in generalibus est ordo prioritatis, quae sit prioritas in quo; sunt tamen bene ibi alij modi prioritatis, & in vno genere prioritatis est prior creatura illa creatione, in aliquo genere prioritatis e conuerso: creatura enim est prior subiectiue per modum deserentis, & substentantis, sed creatio est prior in ordine causalitatis, & efficientiae, non sicut causa, sed sicut creatio, vt sic, in eodem instanti intelligitur creatura perfectam entitatem habere, & ideo esse prior perfectione, & cum hoc creaturam poni in esse per illam, vt terminus ponitur per viam, & vt sic esse posteriorem ex origine.

Tunc ad formam argumenti dico, quod ratio procedit, ac si inter creaturam, & creationem esset ordo alicuius prioris in quo, quod est vnum, vt dictum est.

Vltimum dubium est, quia tu dicis, quod vel intelligis per creationem passiuam non hoc, quod importatur per esse A. cum dicitur, quod creatura est a Deo. Tunc arguo: aut creatio est aliud ab illa creatura ratione ipsius esse, aut ratione ipsius A. non primo modo, quia illud esse est idem, quod creatura; nec secundo modo, quia ly. A. non importatur, vt terminus, puta ipse Deus, ergo creatio, vel dicit medium inter Deum, & creaturam, quod sit ab vtroque.

Respondeo: Cum dico creaturam esse a Deo per ly. esse importatur aliud, quam esse existentiae, esse enim aliud est, quando accipitur effectiue, & aliud quando accipitur formaliter: quando enim capio esse formaliter, tunc capio esse absolute in se, quando vero capio effectiue, super esse fundo habitudinem quandam. Ad propositum, si per esse intelligas esse formaliter, sic concedo, quod est idem omnino quod creatura: si vero esse accipias effectiue, tunc includis aliquid aliud, puta habitudinem quan dam, & interuallum: similiter per ly. A. non importatur terminus tantummodo, sed aliquid aliud, quod est connexio quaedam per modum viae intermediae, & hoc non per actum tantum intellectus, sed ex natura rei. Ex hoc patet, quomodo potest verificari dictum illius Doctoris Subtilis, quod creatio non differt a creatura realiter, sed formaliter: quia non differt sicut res quaedam absoluta, sed est quaedam habitudo, quae est ipsum procedere, & originari, nec tamen est illud, quod procedit, & originatur, quod specialiter confirmo In creaturis, transit enim esse a remanentibus extremis. Vnde remanente igne, & stuppa potest transire esse, A. puta quod calor stuppae non fit actu ab igne, ita quod remanet calor ab igne.

Ad argumentum in oppositum patet ex dictis. Dico enim, quod creatio est creatura in vna acceptione, vt dictum est supra. Vnde sicut Commentator diuidit ens, quod aliud est ens, aliud via, non intelligendo, quod via non sit ens, sed int elligendo, quod non est ens quomodocumque, sed ens, quod est via: sic creatura diuiditur, quod creaturarum aliud est, quod absolute creatura, quale est illud, quod creatur; aliud quod est via in creaturam. Via ista est creatura non quomodocumque, sed vt via a qua aliquo modo dependet terminus, puta illud, quod creatur.

Sed hoc videtur esse dubium; quia impossibile videtur, quod aliquid perfectius in sua entitate dependet ab aliquo inferiori se. Ad hoc respondeo, quod aliud est dependere ab aliquo tanquam a quo, & aliud est exigere ipsam dependentiam: ad propositum creatura non eget ad sui esse illa creatione, tanquam eo, a quo dependet, sed tanquam ipsamet dependentia, qua dependet; quia ad dependentiam non est dependentia. Nunc ad formam, creatura non dependet ab ipsa creatione proprie: quia ad dependentiam non est dependentia, licet exigat eam ad sui esse; hoc autem modo, bene potest perfectius exigere imperfectius se, sicut ter minus viam.

ARTJCVLVS IIJ. Vtrum creatio passio sit de genere relationis, an de genere passionis.

AD tertiam quaestionem arguo primo, quod creatio passio, de qua dictum est, quod est aliud a creatura, sit in genere relationis, & non de genere passionis: quia omni passioni in passo, correspondet in agente actio, super quam fundatur respectus de genere relationis ad productum: sed creationi in creatura nulla correspondet actio ex parte producentis, super quam fundatur relatio Dei ad creaturam: ergo.

Contra, illud est vere passio, quo creatura producitur passiue: sed creatione passiua creatura producitur passiue, quare, &c.

Respondeo, in ista quaestione pono proposi- tiones aliquas. Prima est haec. Non video, quod passio de genere passionis sit respectus passi ad agens extrinsecus adueniens: quia non fundatur super formam, sed super passum, vt dicunt quidam; quod alius est respectus agentis ad passum, alius ad formalem terminum, & alius ad compositum productum.

Hanc propositionem probo primo ex dictis Aristotelis, & Commentatoris 4. metaph. tex. 2. sic, passio est via in ens, sed respectu agentis ad pass um non est via in ens: non enim passum acquirit esse per relationem, quare, & c. Confirmo, quod Commentator in a. physicor. com. 18. reprobat opinionem eorum, qui dicunt, quod passio est receptio formae, quia receptio per eum non est de genere passionis. Secundo sic, quaero; aut per respectum ad passum intelligis respectum aptitudinalem, aut respectum actualem. si aptitudinalem: Contra. Respectus iste potest esse sine praesentia agentis, ex quo sequeretur, quod passum potest pati in absentia agentis, nec est respectus actualis. Probo, quia agens non attingit passum, nisi aliquid producendo in passum, illud tale oportet, quod sit forma ipsa: ergo forma est ratio, per quam passum terminat respectum agentis; & per consequens est fundamentum, per quod fundat respectum in actu ad agens. Haec ratio colorem habet ex illo dicto Commentatoris, 7. metaph. com. 31. quod actio agemtis non dependet a materia, seu a passo, nisi, quia dependet a forma.

Dices: immo agens aliquo modo prius attin git ipsum passum, quam inducat formam: est enim iste ordo in productione, quod primo est, quaedam vnio agentis ad passum. Vnio in qua virtualis virtutis actiuae ad passiuam, & vnio illa praecedit formam, quod probatur, quia alias sequitur, qnod agens non sit transmutans; sed producens, cuius contrarium Commentator, 7. metaph. com. 31. dicit, quod agens non agit formam, nisi quia transmutat passum, & extrahit de potentia ad actum: ergo necessario prius respectus agentis non est ad formam, sed ad passum.

Respondeo. Concedo cum Commentatore, & Philosopho, quod agens non est producens, sed mouens, & extrahens, ac transmutans; ratio est: quia forma non est aliquid factibile, nec per se, nec in materia, alias agens crearet, vt Commentator ibi deducit. Agens ergo solum est transmutans, sed tamen transmutans mouendo ipsum transmutabile ad formam aliquam extrahendo de potentia ad actum. Modo forma illa non est respectus: non enim attingit respectum, sed formam: & hinc est, quod licet agens transmutet ipsum, tamen nonnisi median te forma, ad quam mouet passum, nec prius transmutat passum, quam trahat de potentia ad actum formam illam; sed suum transmutare non est aliud quam passum, quod erat in potentia ad formam, ad ipsum actum educere, Ratio autem procedebat, ac si transmutare esset attingere subiectum primo, & postea inducere formam.

Dices: transmutans vnde transmutat ad for- mam, sed tamen primo vnitur virtualiter ipsi passo, & hoc est passum transmutari.

Contra: quid intelligis per istam vnionem: aut contactum localem, & hoc non; aut contactum virtualem, & hoc est aliquid profluere ab agente in passum; sed ab agente in passum nihil profluit, nisi forma, quare.

Et confirmo hoc, quia agens nunquam attingit passum nisi transmutando, nunc autem in transmutatione sunt ista; illud a quo transmutatur, & aliud, ad quod transmutat; nunc autem transmutatio non sumitur penes aliquid, a quo, quia non accipitur penes tantum, a quo; ergo accipitur penes illud ad quod, & illud est forma; ergo transmutans non transmutatur nisi in ordine ad formam.

Secunda Propositio est haec. Non video, quod passio sit receptio formae in materia ab agente. Hoc dico propter quandam opinionem, quae dicit, quod actio non est aliud, quam forma, vt est in materia, in quantum recepta ab agente, passio vero est forma, vt recepta in pasio. Hanc opinionem improbando, probo propositionem, quam posui primo per Commentatorem. Passio non est receptio formae, quia est de genere subiecti. Hoc idem ego probo per rationem; quia stante receptione passio non manet; sed separato, & remoto agente a passo, adhuc passum est sub receptione formae, & tamen tunc non patitur.

Dicitur ad hoc, quod passio non est absolute receptio formae, sed vt connotat primum instans, in quo forma primo recipitur. Contra, ego loquor de passione, vt est res praedicamenti per se distincti. Tunc arguo. Aut illud instans pertinet per se ad praedicamentum passionis, ita vt sit intra contentum eius, aut non: Si non; tunc arguo sic: quando aliquid attribuitur quidditatiue alteri in quocunque instanti illud manet, dato quod instans variaretur ad hoc, illud vere attribuitur ei, vt patet de cerusa, quae est alba, quantumcumque variaretur instans, adhuc est alba: sed per tereceptio formae quidditatiue est illa actio, ergo etiam quocunque instanti variato, ergo si manet receptio formae, manebit ipsa actio.

Si dicas, quod illud instans clauditur infra conceptum passionis. Contra, Passio est simplex praedicamentum: ergo impossibile est, quod ratio eius sit composita ex receptione, & instanti.

Tertia Propositio est, quod per passionem non intelligo nisi habitudinem, idest, non absolutum, sed interuallum, & intermedium inter productum, & agens, quia est origo producti, vt termini a producente, vt ab alio termino, nec est aliud nisi esse ab: quia est originatio vnius ab alio. Exemplum, quando aer il luminatur, considero ibi lumen, quod non est aliud, nisi originatio luminis a sole, quae quidem originatio nil aliud est, quam esse luminis a sole, quod vocatur illuminari, & patet, quod ex communi vsu illuminari non est aliud, quam esse luminis a sole, & illud esse. A. non est idem, quod sol; nec idem, quod lumen, nec ambo simul, vt in praecedenti quaestione probatum est.

Nunc sciendum, quod terminum, scilicet originatum, contingit quandoque originari per se subsistenter, & tunc originatio nullum respectum habet ad passum, quia tunc originatum non est receptum; quandoque autem terminus formalis recipitur in passo, & tunc non attingitur per se ille formalis terminus, sed totum; & tunc passio dicit originem compositi, vel formalis termini in subiecto, & ex hoc videtur, quod passio importet ordinem ad passum, sed hoc non est nisi mediante forma, propter quod dico, quod passio non est, nisi esse formalem terminum ab agente, cui potest competere, quod sit in passo, vel quod non sit in passo, & per consequens accidit passioni respectus ad passum: illum autem esse. A. non est idem, quod ipsum, quod est, puta ille formalis terminus: nec est respectus extrinsecus, vel intrinsecus alius quam de genere passionis. & quod respectus ille agentis ad formalem terminum non sit de genere relationis, vt alij dicunt, nec e conuerso respectus formalis termini ad agens, probo sic. Nullus respectus ponit suum fundamentum in esse, sed passio, seu habitudo formalis termini, siue compositi ad agens, habitudo, in quam est via, ponit suum terminum in esse, ergo.

Maiorem probo exemplo, auctoritate, & ratione. Exemplo sic patet inducendo in omnibus respectibus: Patet de similitudine, aequalitate, paternitate, dominio, & alijs: numquam reperio, quod respectus ponat in esse suum terminum. Item auctoritate Simplicij super praedicamenta, qui ex hoc distinguit habitudinem, quae est actio relationis ab habitudine de genere relationis; nam actio illa praesupponit suum terminum, & illum non ponit in esse, habitudo vero de genere actionis, & passionis est positiua termini. Hoc idem probo ratione, quia secundum alios respectus de genere relationis oritur ex necessitate positis terminis; ita quod fundamentum, & terminus sunt causae priores requisitae ad esse relationis: actio autem & passio, cum sint via in terminum, magis sunt origo termini, quam e conuerso: nam terminus non ponitur in esse, nisi mediante habitudine, quam significo per esse, Ab, sic, quod cum dico esse ab, il lud habet resolui in illud, quod est, & in rationem cius, quod significat ly. ab: & vna non est aliud, sicut Arist. docuit resoluere contracta in formam, & substantiam, quorum vnum non est aliud, secundum eum: vnde cum dico, lumen est a Sole, aliud est lumen, & aliud quod significatur per esse A: quia est quaedam via, quam acquirit ipsum lumen.

Sed intelligendum est, quod cum dico, quod esse. Ab. est via, non intelligo, quod sit via, vt mo tus, sed est via agentis in terminum, sed cum hoc idem, quod est via, potest inducere rationem relationis, & hoc si sumatur nominaliter, vt dixi in primo.

Vltima Propositio est ad propositum ista, quod creatura passio est vere de genere passionis; quia est via quaedam ab hoc in hoc; vt Aristot. dicit, nec intendit per hoc, quod sit formaliter ille terminus, vt inferius apparebit.