Quaestio 1

ARTJCVLVS J. Vtrum praemio debeatur meritum de condigno.

RESPONDEO, aliqui negant praemium deberi merito de condigno, contra quos Apostolus videtur loqui ad Thimoth. De reliquo superest mihi corona iustitiae, quam reddet mihi Dominus in illum diem iustus iudex; ecce quod redditionem praemij dicit esse actum iustitiae, & coronam iustitiae, idest praemium iustorum: ergo.

Quicquid sit modo non curo de hoc, quia in quarto dixi de hoc sufficienter, sed est dubium supposito enim, quod vt alias dixi debeatur praemium merito secundum iustitiam, restat difficultas, Vtrum iustitia illa sit distributiua tantum, an sit commutatiua? Dicit vnus Doctor, quod est iustitia distributiua: sed non video quod hoc sit verum. Nam iustitia distributiua est inter duo, nisi distribuitur aliquid, in quo quilibet habet ius, quod est commune vtrique quoad ius: sed in proposito non apparet, quod sit commune aliquid Deo, & homini, in quo homo vendicet sibi ius. Jdeo dico, quod ibi est virtus commutatiua praemij pro merito; ita quod damus meritum, & pro eo rapimus praemium. Sed hic videtur dubium, quia secundum Apostolum non sunt condignae passiones huius saeculi ad gloriam futuram, quae reuelabitur in nobis. Confirmo, quia commutatiua iustitia videtur consistere in proportione meriti ad praemium: hic nulla est proportio: ergo.

Ideo dicunt alij, quod hoc est ratione Spiritus sancti. Etsi enim actus in se prius valeat, tamen in ordine ad principium coassistens, quod est Spiritus sanctus, valet multum.

Contra, quaero quomodo Spiritus sanctus facit istum valere mihi; aut quia est meus, & mihi vnitur, quod absurdum est; aut aliquo habitu immediate, & illud est quid creatum, sicut & actus: ergo adhuc manet improportio illa.

Dico igitur, quod ibi est commutatiua iustitia: sed sciendum, quod iustitia commutatiua est in contra passum puta, si ego do tibi tantum de auro, tu des mihi tantum de pane, consistit in proportione quadam, & hoc modo id quod multum valet, bene potest proportionari ei, quod parum valet; ita dicit Aristot. 4. Ethyc. Quod Dei ad homines est amicitia, non quae fundetur in vnitate, sed in proportione, vt tantum facian tibi pro tanto. Vnde si ego discalceabo Regem, dabit ex hac proportione mihi equum: sic est in proposito, quod meritum, & praemium non consistunt in aequalitate valoris, sed inaequalentia proportionis, vt sicut se habet creatura ad meritum, sic Deus ad praemium. Quamuis ergo praemium inextimabiliter excedat meritum meum; tamen est ibi proportio, quod si ego facio, quod possum, licet minimum: tamen Deus dat quod in so est proportionabile isti. Vel potest dici, quod tibi debetur illud, propter quod est factum. Opera autem meritoria quaedam, quae sunt ex natura sua ad finem, ideo congruum est, quod reddatur eis finis suus, qui secundum voluntatem decentiae diuinae est gloria. Non enim decet tantum donum reddere pro merito qualicumque ad minus circa aeternam gloriam. Vnde sicut iustum est, quod corpori organizato infundatur anima, eo quod est ad animam, vt ad finem, sic est in proposito, de merito in ordine ad praemium.

Sed quid est illud, quod meretur illud praemium, vtrum actus, vel habitus?

Respondeo, aliqui dicunt quod habitus.

Sed contra Philosoph. 6. Ethic. dicit, quod non coronantur qui sciunt & possunt pugnare, sed qui exercent actum meritorium.

Sed quomodo verificatur illud Genes. Respexit Deus ad Abel,ecce habitum, & munera eius ec ce actum: ergo primo videtur acceptasse habitum quam actum.

Respondeo, habitus bene est radix meriti. Vnde acceptatio videtur inesse actui propter habitum, actui tamen non habitui redditur praemium. Et ideo bene esset habens habitum siue actum gratiosum, non tamen mereretur.

ARTJCVLVS JJ. Vtrum possimus mereri, & implere diuina mandata sine gratia

IVxta hoc quaero; Vtrum possimus mereri, & implere diuina mandata sine gratia. Respondeo dico, quod non. Error tamen Pelagij est ad oppositum: hoc tamen dicunt quidam quod in actu meritorio omnia sunt a libero arbitrio pure excepta acceptatione diuina. Gratia enim tantummodo est causa acceptationis passiue in actu. Videtur mihi, quod dictum illud non sit rationabile: ad hoc enim habeo dicta Sanctorum, & specialiter Augustini, qui ad hoc fecit quatuor libros contra Pelagium specia les, & sine gratia non possumus bene operari; ita quod ex puris naturalibus secundum eum sumus insufficientes ad actum bonum, nedum ad acceptationem extrinsece, sed quoad intrinsecum in actu.

Dico igitur, quod aliud est dicere actum esse virtuosum, quod est conforme esse rationi, & aliud est actum esse meritorium, quod debet esse secundum dictamen diuinae voluntatis. Actum ergo virtuosum primo modo potest vtique homo ex puris naturalibus, sed non complere, vt allegatum est supra per Philosophum 2. Ethic. quod nullus nunquam perfecte attingit meritum virtutis, sed diuina voluntas dictat multas alias cir- cumstantias debere inesse actui, quas non sumus sufficientes excogitare, nec pro eis habendis orare ex nobis, vt ex nobis, & ideo illas impossibile est nos attingere sine speciali impulsu apiritus sancti mouente, alias vna circumstantia deficiente totum deficit. Vnde qui libet potest experiri, quod vix vnquam eliciet vnum actum, puta temperantie, in quo concurrant omnes circumstantiae, sicut etiam patet de diabolo: Vnde potest homo orare infinitis modis, quia non possunt omnia praeuideri, & ideo circa tales actus futuros impetrantur suffragia, & orationes: ergo hoc mul to magis est in actu, vbi tot sunt, & requiruntur circumstantiae. Ideo dico, quod in causa tali acu est neceffaria assistentia superior. Hoc idem dico de impletione mandatorum, & idem de vitando peccatum mortale, sicut dicit Glosa expresse super illud Hierem. misericordiae Domini quia nop suipus consumpti: & Augustidus dicit idem. Vn. de dico, quod etsi vno homo semel, non tamen diu habet peccatum vitare sine gratia. Vnde Gregorius, peccstum quod per paenitentiam non deletur, suo pondere ad aliud trahit: ratio est ad hoc, quam Augustinut tangit de baptismo paruulorum, vbi dicit, quod contra Tortem habitum non potest quis moueri, nisi vel ab interiori, vel ab exteriorir abe interiori quod per rationem, vt in repentinis apparet: habitus enim eum inclinat ad motum naturae, ideo homo operatur secundum inclinationem non habitus, & hoc nisi sit resistentia per rationem. Vnde oportet, quod homo sit in continentia sua ipsius titillatione, alias non poterit vitare motum conformem naturali inclinationi habitus mali, & hoc est resistere ab interiori. Aut modo potest resistere ab exteriori, scificet per aliquod auxilium extrinsecus agentis potentis dominari inclinationi, qualis est gratia, & donum superioris agentis. Potest ergo ratio sic formari: Habens in se habitum vitiosum fortis inclinationis non potest diu cauere a motu conformi illi inclinationi, nisi per aliquod resistens ab interiori, cuiusmodi est apex continuus rationis etiam titillatio rationis, vel per resistens exterius, cuiusmodi est domum Dei: sed homo habet habitum vitiosum firmae inclinationis ex eius prima propagatione; quia fomitem & famulatum corporis, & tirannum siue legem peccati, secundum Apostolum existentem in membris; qui tam fortis inclinationis est, vt diceret Paulus: Sentio in membris meis aliam legem: Vnde dicit, nonquod volo bonum hoc ago, & iterum O infelix ego, quis liberabit me de corpore mortis huius: Ergo oportet, quod si homo debet dici resistere, aut sit in continuo apice rationis, aut auxilium habeat diuinae gratiae: sed homo non semper est in titillatione rationis: ergo oportet, quod adsit Dei gratia continua: ergo non diuisum a gratia, potest cauere a peccato ex hoc, & pater de obseruatione praecepti habitus essentiae existens in nobis inclinat continue ad praecepta negatiua, & ad quoddam contra pondus retrahit ab affirmatiuis, & hinc est quod oportet esse inclinationem continuam ad oppositum, aut apicem rationis, qualem communiter rationem habemus in via, aut doni supernaturaliter dati, quale est gratia diuina