Quaestio 4

ARTJCVLVS J. Vtrum multitudo sit congrue distincta per tres Hierarehias.

Arguo quod non, quia maior conuenientia est inter Angelos ad inuicem, quam inter homines & Angelos: sed omnes homines saluandi affumuntur ad vnam hierarchiam; qui tamen assumuntur ad diuersos gradus beatitudinis An gelorum: ergo. Maior patet; quia omnes homines saluandi pertinent ad vnam politiam. Politia autem est ordo multitud inis respectu principis: Omnes autem homines faciunt vnam Ciuitatem secundum Augustinum: ergo.

In oppositum est, quia Dyonisius ad illam intentionem fecit librum de Caelesti hierarchia, & ponit inter Angelos tres distinctas Hierarchias, cui in hac materia est potissime credendum.

Respondeo, Pono tres propositiones, & Prima est, quod multitudo Angelorum est congrue distincta per tres Hierarchias. Ad cuius euidentiam sciendum primo est quid nominis, & postea ad propositum. De primo sciendum, quod Hierarchia graece idem est, quod, Sacer Principatus latine, qui quidem existit in ordine alicuius totius multitudinis ad aliquem Principem. Principatus autem ille sacer, qui est multitudinis Angelorum ad Deum, sicut ad vnum Principem, potest intelligi dupliciter: vel vt dicit ordinem ipsum formaliter, puta relationem totius multi- tudinis ad Principem ipsum, & sic non intelligo loqui in proposito de Principatu: vel potest accipi pro subitrato, super quo fundatur ille, & hoc modo dicitur proprie Sacer Principatus, multitudo sacrarum perfonarum. Quia ergo tota con geries Angelorum dicitur multitudo sacrarum personarum; ideo recte potest dici Hierarchia secundum nominis proprietatem: Dicitur autem Hierarchia secundum nominis ethymologiam, a hiera, quod est sacrum, & archos, quod est Prin ceps. Hoc de primo.

Quantum ad secundum dico, quod tota illa multitudo distinguitur in tres gradus in genere. Probare autem hoc, quod ita sit, non pertinet ad viatorem. Veritas autem illa non potest inuestigari nisi per reuelationem, cum non possit ex senfibus haberi experientia, nec euidentia aliqua de numero substantiarum separatarum, nisi per motum orbium, vt probat Arist. 12. metaph. tex. 47. Corpus enim caeleste mouetur, hoc autem est expertum: Omne enim, quod mouetur, ab alio mouetur, quia idem non potest se mouere; illud ergo, quod mouet corpus caeleste, non est corpus, alias quaeram de illo, & sic esset processus in infinitum: ergo oportet, quod mouens sit aliqua substantia separata, quam Aristoteles vocat Intelligentiam. Quod autem tot sunt intelligentiae, vel tot, probatur ex sensibus, quia videlicet tot sunt necessariae ad motus orbium.

Hoc autem solum probatur a posteriori, a priori autem impossibile est, nec illud nouit nisi intellectus diuinus, qui nouit naturam, & materiam talium substantiarum. Solum ergo in proposito inquirendum est de congruitate, & possibili tate, quomodo scilicet sit possibile talem multitudinem distingui per tres Hierarchias. Hoc au tem potest quadrupliciter declarari, & primo comparando Angelos ad proprias essentias naturales: secundo comparando eos ad Deum, vt ad Principem; tertio comparando eos ad vniuersum, quarto ad inuicem inter se. Primo sic. Omnis multitudo sacra distributa secundum tria genera non subalternatim posita, mutuo con diuisa, potest distribui per tres Hierarchias: sed considerando essentias Angelorum tota eorum multitudo deducibilis est ad talia tria genera: ergo. Maior patet, quia Hierarchia non addit supra multitudinem, nisi quod sit sacra, & sic erunt tres sacrae multitudines, ac per consequens tres Hierarchiae. Minor probatur, quia sicut omnia corporalia reducuntur ad tria genera, non subalternatim posita, ita videtur posse dici de illis. Quod autem sint tria genera corporum, patet, quia quaedam sunt suprema ingenerabilia, & incorruptibilia, vt elementa: quaedam media nobiliora scilicet infimis, & inferiora supremis, vt sunt mixta, at haec non sunt subalternatim posita, immo totaliter condiuisa, vt patet: ergo possibile est in natura intellectuali, quod sit ibi genus supremum, & medium, licet nobis naturaliter ignota.

Dices, quod assumitur falsum, & contra Philosophum, quod genus nunquam praedicatur, nisi per duas oppositas differentias primas; oportet ergo diuidi totum genus naturae intellectua- lis per duas tales differentias primas, & per con sequens per duas Hierarchias, vel si plus vis habere, oportet diuidere quamlibet illarum, & sic habebis quatuor ad minus.

Secundo videtur dubium, quia talia conueniunt in vno genere, & in vna specie. Incorporeum enim, quod constituit genus substantiarum intellectualium, est vnum genus omnium talium: Videntur esse infra ean lem speciem, quod patet, quia differentia intellectuali nulla potest reperiri nobilior, & ideo per il lam differentiam, quae est intellectualitas, non potest reperiri, nisi vnum genus proximum, & vna species, nam quaecunque constitueret speciem vlteriorem, oporteret, quod esset differentia nobilior, quam sit intellectualitas.

Respondeo ad ista. Ad primum, quod verum est immediate, quando genus diuiditur per duas primas immediatas; & immediate oppositas; cuius ratio est, quia omnes tales differentiae se habent sicut habitus, & priuatio, quae sunt opposita immediace; tamen Aristot. negat eam in alio sensu. Sunt enim aliquae differentiae, quae habent media, & totum genus diuiditur immediate, secundum quod totum genus diuiditur immediate, & descendit in extrema, & media, vt pa⸗ tet de colore, qui descendit in album, & nigrum, & in colores medios, & postea medius color diuiditur in plures, & sic potest in proposito esse. Ad secundum dubium dictum est in quaestione praecedenti. Secundo modo possunt hae hierarchiae distribui in ordine ad Deum, & hoc in respectu ad gratuita. Cum enim hierarchia sit ordo personarum subiectiuarum ad Principem; sicut ordo diuersificatur, ita & Hierarchia. Accipio ergo gratia exempli Regem, vt summum in tota politia; modo sunt aliquae personae, quae vniuntur Regi principaliter, & per assistentiam quandam remote, & longinquius, quaedam autem medio modo. Sic ergo in proposito potest dici in sacra multitudine Angelorum, quod quidam vniuntur, & assistunt summo Hierarchae per modum assistentium semper, quidam autem vt nuncij mittuntur ad exteriora; quidam autem medio modo sic assistunt, qui etiam quandoque, licet raro mittuntur ad exteriora: & primi sunt in prima hierarchia, alij in secunda, alij in tertia; & illa expositio satis videtur consona Scripturae per illud, quod legitur in Daniele, Millia millium assistebant ei: ergo.

Item: si possemus dicere, quod eiusdem obiecti essent possibiles duae apprehensiones diuersae genere, vt quod de rosa posiet vnus Angelus habere intellectionem, aliam ab intellectione alterius Angeli de eadem specie; tunc posset tota ista multitudo distingui immediate in ordine ad tales visiones: vt quia superior multitudo est alterius generis secundum sua naturalia sic habeat visionem beatificam nobiliorem, quam imprimit diuina essentia secundum exigem tiam suorum naturalium, & sic media, & vltima; hoc modo posset dici, quod suprema vnitur Deo visione beatifica alterius generis multo perfectiori, quam media, & infima, & praeterea, quod illae volitiones, & intellectiones essent alterius speciei sub genere, sicut sunt illae personae, quoad natur alia: sed hic sunt duo dubia. Primum est, quia non videtur, quod de eodem obiecto possint haberi intellectiones, & volitiones alterius rationis, tum quia actus sumunt distinctionem ex obiectis; tum quia homo alias non posset adaequare visionem beatificam Angeli, etiam infimi, cuius oppositum tenemus de Christo, & beata Maria. Potest dici ad primum, quod nullum est inconueniens, quod ex quo actus est aequinoca similitudo obiecti, quod ex eodē obie cto habeantur actus differentes rationis, & generis, sicut dicerent illi, qui dicunt, quod Angeli su. periores habent de obiecto eodem species nobiliores, & vtiliores, quam Angeli inferiores.

Ad secundum dico, quod licet homo non habeat naturaliter notitiam elusdem gradus cum superiori, tamen in potentia passiba ad recipiendum a Deo quemcumque gradum possibilem intellectui creato, & ex hoc Deus ex sua gratia particulari quosdam homines assumit ad gradum, & ordinem Angelorum.

Tertio modo potest sumi haec distinctio in ordine ad vninersam hierarchiam, cum enim ordo sit quidam sacer Principatus sic diuiditur tota congeries Angelorum in tres sacras multitudines, ita diuiditur quilibet in tres ordines sacros, & sic apparet ordinum distinctio. Suppono enim, quod Angeli sunt Principes machinae mundialis ordinati ad diuersos principatus in vniuer so a sũmo Hierarcha Deo, qui regit, & gubernat vniuersum: videmus autem in regno, quod quidam assistunt Regi titulo amicitiae, vt sunt sanguinei, & secretarij; alij titulo sapientiae, vt confiliarij, sicut Episcopi, & caeteri sapientes; alij titulo promulgationis sapientiae, & ex istis tribus consistit vna politia iuuandi Regem per con tinuam assistentiam. Sic est de Deo imaginandum; licet enim ipse nullo indigeat auxilio; vult tamen communicare nobis bonitatem suam, & ideo omnes assistentes sibi ad sic iuuandum. quidam sunt, qui assistunt titulo amicitiae, sicut Seraphim; quidam vero titulo sapientiae, vt Cherubim; alij vero titulo promulgandae sententiae, vt Throni, & sic sunt tres ordines isti in prima hierarchia.

Aliae vero duae multitudines sunt ipsorum exequentium. Sed aduertendum est, quod aliqui exequuntur grandia tantum & rara; quidam vero alij illa quotidiana, & minima, & sic omnes iuuant Monarcham. Qui ergo exequuntur gran dia, sunt in media Hierarchia, qui vero quotidiana, sunt in hierarchia inferiori. Ordines autem hierarchiae superioris sic distinguuntur, quoniam Deus facit quaedam grandia circa vniuersum, quaedam ad tollendum potestates daemonum, ne suffocent, & interficiant homines, & hoc exequitur Deus per quosdam Angelos, qui vocantur potestates. Alia autem grandia, & ardua valde operatur Deus, sicut est translatio monarchiarum, sicut de facto apparet, quod primo habuerunt illam monarchiam Assyrij, posterius Chaldaei, deinde Persae, postea Graeci, & vltimo Romani. Talem autem translationem exequitur per Dominationes.

Alia sunt grandia, quae Deus operatur in corporibus super ordinem & cursum naturae, cuius- iusmodi sunt miracula: ut cōuersio vini in aquam, & sic de alijs, & hoc exequitur Deus per alios or dines, qui dicuntur Virtures, & sic habemus tres ordines distioctus in media hierarchia.

Restat inferior hierarchia, quae est exequentium quotidiana, & maxime circa homines: quidam enim ordinantur ad eorum directionem, & custodiam, & hi dicuntur Angeli. Quidam vero in speciail deputantur ad custodiam, & regimen Principis multitudinis, ex quorum vita bona dependet bonum, & conseruatio totius ciuitatis, & hi dicuntur Archangeli. Alij vero mittūtur ad regimen, & custodiam totius vnius prouinciae, & hi dicuntur Principatus. Quarto modo potest assignari distinctio hieratchiarum, & ordinum respectu ipsorum Angelorum inter se. Hierarchia enim nihil aliud est, quam sacer Principatus secundum sub, & supra, qui diuersimode illuminantur, & lecundum diuersos modos illuminationum possunt accipi hierarchiae eorum, sed Angeli ad inuicem comparati habent diuersas illuminationes, quia sunt superiores, qui illuminentur a Deo immediate; sunt deinde medij, qui illuminantur a superioribus, & vltimi qui illuminantur a medijs, & secundum istos tres modos illuminationum possunt accipi tres hierarchiae.

Secunda Propositio principalis est, quod sicut hierarchiae ad inuicem distinguuntur in tres, sic inter se quaelibet distinguitur in tres ordines. Sicut enim videmus in aliqua politia, quod ciuitas aliqua diuiditur in tres status personarum. Sunt enim Nobiles, qui appellantur poligarthici; similiter ignobiles, qui appellantur bonafici, cuius sunt homines viles; & tertio sunt quaedam mediae personae, vt populus totus. Sic per simile possumus distinguere in qualibet Hierarchia tres ordines, secundum gradum supremum, medium, & infimum. Potest autem haec distributio sumi penes ea, quae pertinent ad beatitudinem, quae sunt visio, dilectio, & quietatio, vt primus ordo sumatur a dilectione, qui dicitur Seraphim; idest ardentes; a visione vero secundus ordo, videlicet Cherubini; quod idem est, quod pulchritudo scientiae. Tertius vero ordo sumitur a quietatione, qui est Throni; in quibus dicitur Deus delectari, & sedere,

Jlli autem, qui lunt in secunda hierarchia possunt distingui penes tria extrinseca beatitunis, quae sunt libertas, perpetuitas, siue principatus. Secundum ergo primam conditionem, puta li bertatem, sumitur primus ordo, qui dicitur Dominationes, nam dominium importat libertatem: secundum perpetuitatem vero sumitur ordo secundus, scilicet Potestates: secundum vero tertium tertius ordo, videlicet Virtutes.

Tertia vero hierarchia distingui potest in ordine ad quandam conditionem beatitudinis. Beatitudo enim est regnare quoddam, & regnando Deo seruire, in quantum ergo sunt aliqui Angeli in tertia hierarchia, qui considerantur vt Reges, & Principes, sic dicitur Principatus, qui seruiunt immediate Deo. In quantum vero sunt ibi alij, quibus aliqui seruiunt, sic est secundus ordo, qui dicitur Archangelorum: Sed in quantum sunt illi aliqui seruientes, sic est tertius ordo, scilicet Angelorum.

Intelligendum est autem, quod omnes Angeli participant omnes conditiones praedictas, secun dum quas dicuntur distingui, tamen pro tanto distinguuntur seeundum eas, quiam aliquae appropriantur aliquibus, & aliae alijs: Denominatio autem fit a digniori.

Tertio oportet videre de diffinitione Hierarchiae: Est autem hierarchia secundum Dyonisium ordo diuinus, scientia, & actio Deiformis Ordo diuinus, & scientia dicitur quantum ad eorum naturalia, actio vero quantum ad illuminationem, & deiformis hoc est, quantum possibile est similiari Deo, quantum ad gratuita per gratiam.

Ad argumentum in oppositum cōcedo rationem, prout hierarchia dicitur tota multitudo ge neralis, sed hoc non obstante possunt esse ibi diuersi gradus, & quantum ad naturalia, & quantum ad personas, & quoad gratuita, secundum quod sunt diuersi modi Hierarchiarum, & ordinum in Hierarchijs.