Quaestio 1

ARTJCVLVS J. Vtrum beata Virgo possit dici mater Dei hominis, vel hominis Dei.

ET arguo primo, quod non Dei; secundo, quod non hominis. Argumentatio prima sit: Beata Virgo non potest dici mater Deitatis: ergo nec Dei. Antecedens patet de se: probo consequentiam: Deus & Deitas sunt realiter idem: ergo quicquid reale attribuitur vni, & alteri: sed generari est quid reale: ergo si beata Virgo genuit Deum, pari ratione Deitatem, hoc falsum est, quare & primum. Et confirmatur ra tio, quia omnia quae attribuuntur Deo respectu ad creaturam, attribuuntur & Deitati, quia sicut dico, Deus creator, sic dicam, Deitas est creatrix.

Secundo sic: Maria non est mater Christi: ergo nec Dei. Consequentia patet per locum a minori, antecedens probatur per Damasc. qui dicit Mariam sanctam Virginem Christi genitricem non dicimus: ergo.

Item: Non est audendum enunciare de diuina essentia, nisi quod ex scripturis legimus, secundum Dionys. sed in tota scriptura non inuenitur, quod sit mater Dei, nam bene inuenitur mater Jesu. Item, mater pueri, & similia. Item: Respectu illius dicitur beata virgo mater, respectu ad quod sua conceptio & generatio est terminata: sed conceptio & generatio non attingunt personam diuinam: ergo. Maior patet, declaro minorem: Si dicis, quod terminatur, aut formalis terminus generationis erit persona Dei, vel vnio, vel natura humana, vel totum coniunctum: sed non est totum coniunctum: probo, quia formalis terminus generationis debet esse simplex, sicut est generatio: sed persona Dei cum natura humana non faciunt rem tertiam simplicem: ergo.

Item: Generatio terminatur ad per se vnum: sed totum compositum ex natura humana, & Verbo non per se vnum, quia ex duabus naturis aggregatum: sed per accidens, quod Deus homo.

Item: Generatio terminatur ad ens per se formaliter simplex: ergo requirit terminum, quod ante non erat: sed in toto composito capitur natura diuina, quae ante erat: ergo non totum est simplex terminus generationis. Item, non habet pro termino personam, quia persona iam erat ante, terminus autem ge nerationis de nouo acquiritur. Itē, non habet pro termino vnionem, quia vnio accidens est habitudo quaedam: sed accidens non est terminus generationis, quia per generationem acquiritur ens simpliciter, accidens est ens secundum quid.

Item, relatio, vel habitudo non est simpliciter terminus productionis: ergo solum att ingit naturam humanam in Christo, non diuinam.

Item, in tota Scriptura non habetur, quod beata Virgo sit mater Verbi: ergo nec Dei. Probo consequentiam, quia quando aliqua productio attingit vnum terminum in virtute alterius, si productio non attingit illud, in cuius vi: tute aliud attingitur, nec attinget illud, quod attingetur in virtute eius: sed ista propositio, Virgo est mater Dei, ideo est vera, quia mater Verbi, & ideo generatio ex materia attingit Deum, quia attingit Verbum.

Item, quando productio attingit aliquem alium terminum ordine naturae prius, quam ille terminus alicui alteri vniatur, tum talis productio non deno minat terminum illum, cui illud vnitur.

Exemplum: Creatio prius ordine naturae attingit ani mam quam anima corpori vniatur, tunc dico, quod non dicetur corpus creari: sic dico de generatione, quae attingit corpus prius ordine naturae, quam sit animatum: tunc dico, quod generatio non denominat animam, quia non dicetur anima generari: sed generatio prius ordine naturae fuit ter minata ad naturam humanam, priusquam Verbo vniretur: ergo generatio non denominabit Verbum, quare Verbum non generatur, quare nec Deus. Probo minorem: quia vnio est relatio, modo fundamentum, & eius productio ordine naturae praecedunt habitudinem omnem: ergo.

Secundo probo, quod non potuit dici mater hominis, quia Virgo Maria non habuit aliquam de actionibus tribus, quas mater habet: ergo.

Probo minorem: mater quaelibet naturalis respectu prolis habet tria, scilicet in conceptione mi nistrare materiam: secundo fouere semen in calore debito, & promouere illud: tertio ex istis perficere foetum, & producere ad maturitatem, & sic emittere foetum.

De primo, quod habet materiam propriam ministrare, quia ex quolibet non sit quodlibet, sed forma propria requirit propriam materiam: modo secundum Philosophum lib. 1. de generat. animal. cap. 20. menstruum est propria materia foetus: sed Virgo ministrauit in generatione Christi sanguinem purum: ergo.

De secundo, quod habet fouere & promouere semen, sicut enim ouum positum in aere non pullificat, nisi in calore gallinae semen, quod sub testa latet, foueatur; ita dico, quod semen in mulieribus in matrice in virtute caloris ipsius conseruatur, fouetur, & promouetur, & ista est propria actio matris respectu prolis, quia primam negant aliqui, istam vero nulli: sic dico quod in virtute caloris solis germina, & semen fouentur, & promouentur: sed beata Virgo hoc non habuit respectu prolis, quia tota formatio Christi fuit in instanti: ideo non distinguit promoueri, & conseruari.

Item opere Spiritus sancti, ideo non oportuit, quod per virginis virtutem foueretur.

Dico tertio, quod mater habet semen perficere, & ad maturitatem naturaliter perducere, sicut imaginor de fructu arboris, dum foetus calore plantae ad maturitatem perductus emittitur, vt dicitur: ficus emittit grossos suos: sed sic non se habuit beata Virgo respectu Christi: probo, quia eadem virtute emisit foetum, qua duo corpora sunt in eodem loco: ergo. Enitendo enim claustra Mariae sunt clausa: sed virtute supernaturali duo corpora sunt in eodem loco: ergo cum nullam de istis actionibus habuerit, non potest dici mater.

Item si fuerit mater, aut fuit eiusdem rationis cum alijs matribus, aut non fuit eiusdem rationis; sed non fuit eiusdem, quia vnius speciei est vna ratio productionis in tota specie. Item, Filius vniuoce homo cum alijs hominibus: ergo & productio vniuoca non fuit eiusdem rationis, quia nouo modo concepit, portauit, & peperit: ergo.

Item, quod non per suam potentiam actiuam fundat respectum maternitatis, non proprie potest dici mater, quia vbi non est fundamentum non est relatio: sed beata Virgo per suam potentiam actiuam non est fundamentum, quia Philosophus 4. metaph. tex. J1. & 12. dicit, quod egisse, vel genuisse est fundamentum proprium maternitatis, quia egisse oritur a potentia naturali: sed hic non fuit actio naturalis: ergo.

Item, sicut beata Virgo tenuit locum matris pas siue, sic Spiritus sanctus tenuit locum Patris actiue, quia totam actionem, quam pater debet, attribuimus Spiritui sancto; sed propter istam actionem non dicitur Spiritus sanctus pater Christi: ergo nec Virgo mater, ex hoc quod tenuit locum matris.

Item costa Adae non potest dici mater Aeuae, licet Aeua sit ex costa, nec terra mater Adam, quia non fuit principium per modum matris: ergo nec Maria mater Jesu hominis. Consequentia patet pes Augustinum, qui dicit: Sicut Aeua ex costa, sic Christus ex Maria.

Contra: Luc. 1. Ecce concipies & paries Filium, &c. & hic erit magnus, & Filius Altissimi vocabitur: ergo iste Je sus est homo, quia nomen hominis. Item filius altissimi: ergo Dei: sed dicitur, Concipies & paries: ergo hominem virgo concepit, & poperit, & Filium Dei: ergo.

Item, posito relatiuo ponitur vnum correlatiuum, vt posito domino ponitur seruus; sed hic ponitur filius, qui est Jesus, & nomen hominis.

Item ponitur Filius altissimi: ergo filius: ergo & mater cum dicitur, Concipies & paries Filium: ergo. Respondeo, hic quaeruntur duo. Primum, vtrum Virgo fuerit mater respectu Christi Dei: & vtrum mater respectu Christi hominis: hic ergo primo oportet ostendere quatuor.

Primo, quid tenet Ecclesia de maternitate Virginis respectu Christi hominis, & sunt ponendi errores, qui sunt circa hoc.

Secundo, quid tenet de maternitate respectu Chri sti Dei, & sunt recitandi errores circa hoc.

Tertio, sunt remouenda dubia, quae faciunt difficultatem circa primum.

Quarto remouenda dubia, quae faciunt difficultatem circa secundum.

ARTJCVLVS JJ. Vtrum beata Virgo dicitur mater Christi, vt homo est.

CIrca maternitatem Virginis respectu Christi & hominis sunt errores, vnus est Manichaei, qui ponit, quod virgo non est mater Christi hominis proprie. Ratio ad hoc est, quia Christus non assum psit veram carnem, sed phantasticam, sicut Spiritus sanctus accepit speciem colũbae formatam de aemre, quando apparuit in baptismo, & sic angelus assumpsit corpus de pura materia aeris.

Iste error ponit tria. Primo negat generationem, negat Mariam matrem, negat ipsam essemulierem.

Circa primum dico, quod in sermone de Euangelijs continetur Euangelium & Geneseon, Euã gelium est totum, quicquid habetur de Christo, ex quo incepit praedicare vsque ad finem. Geneseon vero rotum, quod de Christo habetur a tempore suae conceptionis vsque ad tempus, quo praedicare incepit. Modo dicit iste haereticus Manichaeus, & sui sequaces, & Faustus, quod Geneseon est quid fictitium: concedunt autem Euangelium, & propter hoc volunt euadere auctoritates de Euangelio, quae contra eos videntur esse.

Circa secundum dicit, quod beata Virgo non est mater, & confirmat, quia cum Deus praedicaret in templo, & venisset ad cum, qui diceret: Ecce mater tua, & fratres tui quaerunt te, &c. Respondit, Quae est mater mea, & qui sunt fratres mei, subdens: Amen dico vobis, quod quicumque fecerit voluntatem Patris mei, qui in caelis est, &c. Ex hoc videtur, quod Christus non concessit Mariam matrem suam esse, & si concessit, pari ratione concessit dealijs, qui faciunt voluntatem, &c. quae tamen non sunt matres proprie. Et confirmant, quia sicut dicitur, quod Ecclesia est mater transumptiue, sic Maria, cum dicatur quod Ecclesia est Maria, & quilibet faciens voluntatem Patris est Maria, vt sic negent Mariam esse certam signatam mulierem

Item, quod assumunt de corpore phantastico, confirmant per Augustinum, quia tunc, vt aiunt, vbi fuisset Christus, & vbi erat sub toto tempore vsque ad triginta annos, & hoc reputant inconueniens.

Item, Ioannes, & Marcus, qui secundum eos sunt praecipui Euangelistae, incipiunt Euangelium a tempore praedicationis: ergo non est dicendum, quod isti praecipui Euangelistae omiserint Geneseon; sed ideo non posuerunt, quia factum non fuit.

Item dicunt, quod Lucas, & Matthaeus contradicunt sibiipsis in genealogia Christi, quia Matthaeus ponit Joseph filium Jacob, Lucas vero ponit Mathan

Secundus error fuit Arrii, & Valentini. Isti dixerunt, quod Virgo non est mater, quia Christus non assumpsit carnem sanguineam, sed caelestem, & transiuit per vterum Virginis, sicut per locum. & confirmant, quod indecens fuisset Christum assumpsisse carnem de terra, vili materia & impura. Item dicit Christus in Joanne: Ego sum panis viuus, qui de caelo descendi. & sequitur: Panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita: ergo & caro de caelo descendit. Forte Arrius se fundauit in hoc, quod posuit, quod Christus non assumpsit animam, sed solum carnem: quia deitas carnem animabat modo nobiliori, quam anima, vnde non sequitur anima creata ad animandam carnem: sed potius erat superflua.

Tunc ad propofitum, caro ista nostra non est ita proportionalis tantae formae.

Tertius error fuit, quod beata Virgo non fuit genitura, sed casu: dicit enim, quod mater & filius die quadam se inuenerunt a casu, quem tunc beata Virgo suscepit, cuius egit curam.

Contra istos errores non potest bene procedi per rationes, quia in talibus rationes deficiunt, maxime vbi fides tangitur. Item auctoritates veteris Testamenti non sufficerent istis, quia negarent eas ad propositum. Item isti negant Geneseon. Sed contra eos est procedendum per auctores & Doctores, quos reputant esse authenticos, scilicet per beatum Paulum, & per beatum loannem Euangelistam, quos concedunt esse magnae auctoritatis, & verba, & auctoritates eorum allegandae sunt.

Ex istis ergo duobus arguo contra eos, & primo contra primum ostendo, quod carnem veram assumpsit. Apostolus ad Heb. 2. dicit, quod semen Abrahae apprehendit. Item Rom. 1. Qui factus est ei ex semine Dauid secundum carnem. & Rom. 9. Optabam ego anathema esse aliquando pro fratribus meis, sequitur: ex quibus Christus secundum carnem. Item loannes: Verbum caro factum est, & c. Item Galat. 4. Cum venit plenitudo temporis, &c. sequitur: natum ex muliere, factum sub lege. Item Joan. 1. Can. cap. 5. dicit: Tres sunt, qui testimonium dant in terra, Spiritus, aqua, & sanguis: quasi dicat, verus sanguis, vera aqua, &c. testantur verum esse hominem. omnes istae auctoritates deficient, si non ponatur Christus veram carnem assumpsisse.

Et contra hoc, quod dicunt de Maria, arguo in Ioanne dicitur, quod nuptiae factae sunt in Cana Galilaeae, & erat mater Iesu ibi, vocatus est autem Jesus & discipuli eius ad nuptias: ergo hic ponitur Maria mater Iesu, & distinguitur contra discipulos: ergo aut Maria est mater, aut discipuli sacientes voluntatem eius & Patris.

Item Ioan. cap. 19. Stabat iuxta crucem Iesu mater eius, soror matris eius Maria Cleophe, & Maria Magdalenae, vbi Maria distinguitur ab aliis per esse matrem, quanquam illae facerent voluntatem Patris. Item non ponitur nisi Maria inter mulieres. Item Ioannes non fuit filius Ecclesiae. Item Apostolus ad Gal. cap. 4. Qui factus est ex muliere: ergo fuit non solum mater, sed & mulier. Item, quod dicunt de Ioanne, & Marco, quod non posuerunt Ge neseon, non cogit, quia persimile dico de sermone Domini in monte, quem ponit Marcus, & omisit Ioannes. Item sermonem coenae, quem posuit Joannes, Marcus omisit. Ideo dico, quod Joannes omisit multa, sicut ipse testatur: Geneseonautum omisit, quia narratum erat ab aliis sufficienter. Ideo per modum Epilogi in principio sui Euangelii dicit: Et Verbum caro factum est.

Ad aliud de otiositate dico, quod praeuidit contra haereticos, vt non de facili negarent humanitatem. De repugnantia Matth. & Lucae dico, sicut August. dicit, quod Iacob fuit carnalis pater Ioseph, sed Mathan legalis. Mater enim Ioseph primo fuit vxor Mathan, quo mortuo sine liberis successit ei Iacob, secundum quod praeceptum erat in lege, & quia debebant ascribi filii illi, cuius prior fuerat vxor, ideo vocabatur loseph secundum legem filius Mathan, & hoc congrue, quia Lucas texuit generationem spiritualiter, vnde resoluit genealogiam vsque ad Deum, quare posuit Ioseph filium Mathan, cuius erat secundum legem: sed Matth. texuit genealogiam secundum carnem, ideo posuit Jacob, qui fuit pater carnalis Joseph.

Contra secundum errorem potest argui per omnia praedicta; sed hoc quod posuit in speciali Arrius, quod Deus fuit pro anima, falsum est: nam habeo ex Euangeliis, quod ipse concederet, quod anima Christi expauit, & huiusmodi, quae diuinitati non conueniunt.

Contra tertium errorem dicit Apostolus, quod factus est ei ex semine Dauid.

Item natum de muliere, non ergo fortuito inuentus: ergo concludo de isto articulo, quod fides tenet, quod Maria est mater huius hominis, & conduxit, & produxit de carne propria ex semineDauid. haec de secundo articulo.

ARTJCVLVS JJJ. Vtrum beata Virgo recte dicatur mater Christi, vt Deus est.

CIrca tertium de maternitate beatae Virginis respectu Dei, suntiduo errores, vnus Nestorij, alius est innominatus. Primus dicit, quod beata Virgo non dicitur mater Dei, quia ponit duas in Christo personas, diuinam, & humanam, ita quòd non proprie dicitur Jesus, sed solum per quandam vnionem amoris. Confirmatur autem per hoc, quod ipse in Euangelio Judaeis dixit: Ego dixi Dij estis, & filij excelsi omnes: vnde dicebatur Siupoper, quasi ferens Deum, & vas Dei per amorem & gratiam inexistentem prae ceteris hominibus: ergo secundum hunc Virgo non est mater Dei, quia Christus non est Deus: sed bene dicitur mater Filij Dei, propter duo, propter gratiam inhabitantem, & per generationis appropriationem: fuit enim Christus Filius Dei per appropriationem, vel approximationem dilectionis, & filius Mariae per a ppropriationem generationis. Ad quod adducūt isti illud Lucae cap. 1. vbi videtur quod ista fuit intentio Angeli salutantis, ait enim: Jdeoque & quod ex te nascetur: ergo Christus fuit a Maria tanquam a matre, ratione appropriatae generationis: fuit a Deo tanquam a Patre ratione dilectionis, vbi tota Trinitas operata est, vt dicatur Filius Trinitatis.

Secundus error non negat, quin Christus sit Deus, sed ponit, quod in instanti, in quo producta est, vt dicatur, fuit natura humana, non assumpsit eam ad personam suam, vt sic primo fuerit productio terminata ad naturam, secundo assumpta non in eodem instanti.

Circa vtrumque articulum tenet Fides Catholica oppositum: ad errores enim impugnandum proceditur potissime ex Euangelio, quod concedit Nestorius. Igitur quod Christus sit essentialiter Deus, probo per Euangelium. Istae duae propositiones sunt verae, Verbum est vere Deus, & Verbum est vera caro, ex quo concluditur: ergo Deus. Probo per Euangelium, quod est vera caro, propositiones habentur ex Euangelio Ioannis cap. 1. vbi dicitur, quod in principio erat Verbum: & sequitur Deus erat Verbum. & vltra, Verbum caro factum est: ergo verus Deus, vera caro: & e conuerso. Item, Deus benedictus est vere Deus: sed Christus, teste Apostolo, est benedictus in saecula, ad Rom. cap. 9. Item Joannis prima Canon. cap. 9. hic est vere Deus.

Item in Euangelio Joan. cap. 5. Pater, quod dedit mihi, maius omnibus est: sed gratia sola non est maius omnibus. Item super illud Ioan. cap. 5. Ego & Pater vnum sumus. August. Melius etiam intelle xerunt verbum Judaei, quam Arrius: sic ergo concludo, quod haec est essentialiter vera: hic homo est vere Deus: & e conuerso.

Contra secundum errorem arguo primo sic: primae Ioannis cap. 5. Pater dedit Filio vitam habere in semetipso. & sequitur: Potestatem dedit ei iudicium facere, quia filius hominis est: er- go Pater dedit Filio vitam habere in semetipso, & hic est Filius hominis: ergo filius hominis habens vitam in semetipso est Filius Dei. Tunc, si filius hominis, vel intelligis hominis viri, & hoc falsum est, vel hominis mulieris, & tunc habeo propositum. Et si dicas, non Mariae, sed alterius, istam quaero, quae mater fuit hominis, qui erat Deus.

Item Apostolus ad Galat. cap. 4. Cum venit plenitudo temporis, misit Deus Filius suum factum ex muliere: non ergo e conuerso, sicut tenet opinio fuit primo factus ex muliere, quam Filius Dei. quoR vian s u rticuolun tenet Ecclesia.

ARTJCVLVS JJJJ. De dubijs circa maternitatem Christi Dei.

CIrca quartum articulum sunt duo dubia remouenda, quae faciunt difficultatem circa maternitatem Virginis respectu Christi Dei, hic autem duo occurrunt dubia.

Primum, quia respectu illius Maria habet maternitatem, quam sua generatio actiua habet pro formali termino, quia fundamentum maternitatis est genuisse, vel egisse, elicitur ex S. met. tex. 11. & 12. sed in illo, quod generatio attingit, necesse est ponere mutationem, siue illud generatur ma terialiter, quia per generationem materia sub vna forma existens fit sub alia, siue illud generatur formaliter, siue incipit, & habet nouum esse: sed perlona Filii Dei non habet nouum esse ex vnione naturae humanae ad eam: ergo.

Secundum dubium contra hoc est, quod licet in eodem instanti, quo natura humana fuit producta, fuerit assumpta, adhuc est tale dubium, quod quan do esse praecedit naturaliter aliud esse, productio terminata ad primum esse, non terminabitur per se ad secundum esse: sed esse humanitatis est prius ipsa vnione, quia ipsa vnio praesupponit esse vnitorum saltem ordine naturae: ergo generatio terminata ad esie naturae non terminabitur ad vnionem, & sic non ad personam Verbi, quia generatio non attingit personam Verbi nisi per vnionem naturae, quam per se attingit. Exemplum probans maiorem istius rationis. Dico, quod esse corporis saltem ordine naturae, quam per se attingit, praesupponit infusionem animae, tunc patet, quod generatio, quae terminatur ad corpus, non dicitur terminari ad animam, quia anima non generatur: ergo dicetur caro generata, non persona Verbi. Si dicis, quod natura humana naturaliter est vnita, quia non habet de se entitatem: ergo non oportet, quod ordine naturae praecedat suum esse vnionem, quia ex vnione est suum esse.

Contra idem dico de anima, quae naturaliter est alterius, & tamen productio terminata ad animam, non terminatur ad corpus, cuius est anima, quia corpus non datur, sed anima.

Respondeo, quidam dicunt, & respondent ad dubium, quod generatio attingit personam tanquam suppositum, non tanquam terminum; sed istud si bene discussum contineat veritatem prima tamen facie non euacuat propositum, nisi prius declaretur. Ideo plus requiritur: Modo est regula Aristotelis primo de anima tex. I1. & primo de generatione, quod qui bene definit, potest fermonem facere de accidentibus definite. Idcirco primo de generatione tex. 5. dicitur, quod Plato non fecit bonum sermonem de generatione, quia non reddidit causam omnium, quae dicuntur de generatione, modo si volumus saluare omnia, quae dicuntur de Christo in respectu ad humanitatem per rationem hypostaticae vnionis, oportet, quod ratio istius vnionis sit causa omnium, quae dicuntur: ergo per definitionem datam dehypostatica vnione in prima quaestione huius tertij libri, si bene assignata est, oportet quod per ipsam ostendas generationem attingere suppositum, & quod dicis, Verbum est generatum. Vnio autem hypostatica est vna res simplex, tamen resolubilis in plures conceptus, vt esse alterius modo simplici intrinsece, & quidditatiue in istos quatuor conceptus resoluitur. Igitur ad propositum, vt appareat, quod distinctio ista non est vana, & quod ex ista ratione omnia sequantur, quod generatio attingat personam, & alia huiusmodiPrimo praemittam vnam distinctionem & subdistin ctionem: secundo ponam vnam conclusionem quam probo: tertio ex ipsa formabo rationem, & applicabo ad propositum.

Circa primum praemitto hanc distinctionem, generatio attingit aliquid, vt quod, & attingit aliquid, vt quo. Haec distinctio habetur 5. Physic. generatio attingit suppositum tanquam quod, & attingit formam tanquam quo, hanc distinctionem probo per rationem. Sicut loquor de principio generationis, sic loquor de termino; sed dicimus, quod ignis calefacit, vt quod, & calefacit calor, vt quo.

Nunc pono subdistinctionem membrorum: Generatio attingit aliquid tanquam quod subiectiue, vt tu sanaris thorace, vel capite, & attingit aliquid tanquam quo formaliter, vt tu sanaris sanitate. Nunc subdistinguo aliud membrum sic: Generatio attingit aliquid tanquam quod, sicut compositum, & attingit aliquid tanquam quo, sicut suppositum.

Dico generationem attingere compositum, vt quod, quando scilicet illud, quod attingitur est conpositum ex subiecto, & formali termino, vt quando generatur aer, vel ignis.

Dico, sicut suppositum, vt cum dico, Sortes capillatur, generatio capillorum haec attingit Sortem, vt quo suppositum, non tanquam compositum proprie.

Istos modos possumus colligere a Philosopho. tanquam quo subiectiue, & formaliter 5. Phys. tex. 8. tanquam quod compositaliter 7. metaph. tex. 27. compositum generatur non forma, tanquam quod suppositaliter ex i. metaph. cap. 1. actiones sunt suppositorum, vt manus non interficit, sed suppositum.

Hic autem est aduertendum, quod isti modi varie se habent, quia generatio sic attingit quo subiectiue, quod transmutatur, attingit quo formaliter, non quod transinutatur, sed innouatur. Attingit quod compositaliter, sic quod illud necessario mutatur, quia includit in se formalem terminum, quod innouatur. Sic autem attingit quo suppositaliter, quod illud non mutatur, nec tanquam ad esse suum, nec ad resultans esse.

Tertium scilicet, quantum ad aliquid eius, vt Sortes, cum manuatur, non mutatur Sortes, nec in- nouatur; sed manus, quae est aliquid eius, a qua denominatur suppositum.

Nunc secundo formo conclusionem talem. Dico, quod vnio hypostatica est talis, quod ex ipsa oritur, quod omne illud, cuius est habitudo, facta innouatione circa primum dicitur acquiri ess: in eo, cuius est. Exemplum de Sorte, & manu, dico quod manus est Sortis simpliciter, sicut seruus est Domini. Item est Sortis intrinsece, quia sub nomine exprimente aliquid sibi intrinsecum, sic non dicitur seruus, quia non nominat rem deintrinseco domini; sed caro est huiusmodi, quia nominat intraneitatem, nominat enim quidditatem suam, & id cuius est; tunc dico, quod facta innouatione in eo, quod est alterius, isto modo, necessario acquiritur aliquod esse in eo cuius est. Modo videtur, quod exemplum non sit ad propositum, quia per istud exemplum non habes, quod habitudo debet verbo, quod generetur: nam Sortes manuatus non generatur; sed manus generatur: ergo sic in proposito, licet humanitas generetur, non tamen Verbum. Item cum Sortes manuatur, mutatur augmentatio; sed Verbum secundum te non mutatur ex vnione naturae.

Respondeo: Instantia est vera, quare dico, quod exemplum datum ad propositum non est per omnia simile, nam ex vnione manus ad Petrum deficit tertia conditio, quae est esse alterius modo quidditatiuo, & ista conditio formaliter perficit distinctionem habitudinis quidditatiuae: ergo quia manus licet vniatur Sorti intrinsece, & simpliciter, non tamen quidditatiue, quia non quiddificat Sortem, & ex hoc sequitur, quod per generationem manus Sortes non dicatur generari: dico enim quod sola habitudo quidditatiua est quae dat rei, quae quidditatiue alterius est perfecta innouatione, vt in ipsa acquiratur esse tale in eo, cuius est, non autem hoc oportet verificari de omni habitudine hypostaticae vnionis: ergo si manus quiddificaret Sortem, dicerem, quod generata manu generatur Sortes.

Nunc tertio formo rationem ex hac quaestione talem: Quando habitudo dat alicui, quod sit quod, illud idem dat illi, quod sit, tanquam quo agit, vel patitur: sed ista habitudo quidditatiua ex formali, cui inest dat, quod sit tanquam quo est: ergo dabit quod sit, tanquam quo agit, & patitur. Maior est nota ex terminis: accipio enim, quod cui datur habitudo sit A, & illud respectu, cuius datur habitudo sit C: dico ergo, quod si C dat A, quod sit ipsum, quo est formaliter ipsum B, necessario C dabit ipsi A, quod sit illud, quo formaliter B agat, & patiatur, actione dico, & passione, quae consequuntur illud esse. & hoc apparet manifeste, quia eadem habitudo, quae est ad esse, est ad proprietates consequentes ipsum esse: modo ex eadem vi, qua lignum est calidum, eadem vi calefacit, & calefit, & ita quod oppositum est contradictio.

Sic ergo maior patet. Modo declaro minorem, quod praedicatum includitur in subiecto, quia impossibile est, quod ponas aliquid quiddificari per aliud, quin illud sit per illud, & probo. Jmpossibile est inesse formalem rationem effectus, quin eo ipso insit effectus, vt impossibile est, quod si sit habitudo, vt vbi respectu alicuius, quin illud sit vbeatum modo effectus, quin eo ipso insit effectus, vt impossibile est, quod si sit habitudi- nis formalis quidditatiuae diuersitas, dum est in aliquo, illud sit alterius quidditatiue non oportet, quod faciat idem. Imo vbi est talis habitudo, necessario est ibi diuersitas, quia si est habitudo secundum rationem solum, non est diuersitas inter illa, nisi secundum conceptum, vt in Sorte & Sorteitate. Si autem sit habitudo realis, erit ibi diuersitas realis omnino, vt inter naturam & verbum: ergo ista habitudo de se non dat ei identitatem. Modo impossibile est ponere istam habitudinem inter Sortem, & Sorteitatem, quin Sorteitas, cui inest habitudo, sit quidditas Sortis, & illud quo Sortes est quid: sic ergo impossibile est ponere istam habitudinem in natura respectu Verbi, quin natura eo ipso sit quidditas Verbi, & sic illud, quo Verbum est quid.

Item: Si per eandem vim aliquid est quid, & ens simpliciter, necesario tunc sequitur conclusio intenta, quod natura sit illud, quo Verbum generatur, quia significatio terminatur ad esse quid, & simpliciter illud quod dat alicui, quod ipsum sit quo, aliud est simpliciter & quid. eadem vi dabit, quod ipsum, quod generatur, sit illud cuius est generatio.

Ex istis colligo duo; Vnum, quod ista habitudo formaliter non sinit naturam esse in se, vnde natura in Christo non fit, nec generatur, nec est hoc de se: sed bene est, quo Verbum generatur, fit, & est hoc. Aliud colligo, quod eadem vi, qua habitudo non sinit naturam esse hoc, sed quo, eadem vi omnes actiones & passiones attribuit isti, non vt quod, sed vt quo, & supposito vt quod.

Nunc quarto applico ad propositum. Ex istis habeo quatuor propositiones veras, vnam, quod mater Verbi absolute dicitur Maria. Secunuam, quod mater carnis: tertiam, quod mater Verbi carnis: quartam, quod mater hominis carnis, quia sua generatio attingit verbum, attingit carnem & attingit hominem carnem. Minor probatur, quia generatio, quae attingit te Sortem, attingit te vt suppositum: cum ergo in diuinis conceptus suppositi coincidat in Verbum, & conceptus humanitatis in naturam, sic generatio, quae attingit te Sortem, attingit te vt quod, & attingit sorteitatem tui, vt quo. Sic in proposito, generatio quae atringit Verbum hominem, attingit Verbum vt quod, & naturam vt quo, & patet ratio, quia habitudo dat naturae, quod sit Verbi quidditatiue, & ex hoc, quod sit illud, quo Verbum est homo, & per consequens, quod sit illud, quo Verbum fit homo, & generatur homo.

Nunc concludendo propositionem ostendo, quod si Virgo est mater Verbi, quod sit & mater Dei, & ista sit vera: Maria Virgo est mater Dei: sic ad construendum problema indefinitum sufficit inducere in vno singulari ex a. Topic. cap. 4. sed Maria genuit Verbum, ista per praedicta est vera: Verbum autem est Deus, ex Joanne cap. 1. Deus erat Verbum: ergo.

Item: ideo in diuinis ista est vera: Deus generat Deum, quia hic Deus Pater generat hunc Deum Filium: ergo a simili, quia Virgo genuit hunc Deum Verbum dicetur genuisse Deum: ergo.

Item probo, quod generatio Virginis attingat copulatum, quia sicut tu Sortes es conceptus copulatus, tunc mater quae genuit te, vel sorteitatem tui, genuit te Sortem: sic Deus homo Deus:, Deus caro conceptus copulatus; tunc actio, quae attin- git Deum Verbum, attingit Deum carnem, & actio eadem, quae attingit carnem Verbi, attingit Verbum carnem.

Nunc respondeo ad motiua facientia difficultatem in proposito. Ad primum dico, quod non est nouitas in Verbo, nec mutatio, licet sit generatio. Ista enim habitudo dat naturae, quod sit alterius, & tunc quod attingit naturam tanquam quo, coattingit suppositum tanquam quod, ita quod vere natura mutatur non Verbum, sed bene generatur, quia generatio attingit naturam, qua ipsum est tale.

Ad secundum dubium nego minorem, & cum dicis: Vnio praesupponit naturaliter consistentiam vnitorum, per interemptionem soluo, vel per distin ctionem. Primo nego, quod assumis quod vnio talis ordine naturae sequatur existentiam fundamenti. Et ostendo ex natura istius vnionis. Ista vnio affirmatiua, quae est esse alterius, opponitur negationi istius, quae est esse non alterius: sed in eodem instanti naturae ista affirmatiua, & negatiua non sunt simili modo in instanti naturae, quo est natura ipsa, quae immediate est alterius; quia natura essentialiter est tanquam quo alterius, quare natura non praecedit ordine naturae habitudinem, quia in eodem priori quo fuit natura, in eodem fuit alterius, quia de se non est quod, licet sit quo suppositi: semper enim vel est alterius, vt suppositi proprij, vel alterius; ita quod nunquam est dare instans secundum naturam, quin ista habitudo, vel sit suppositi proprij, vel alterius: tunc ista natura vel fuit in priori instanti, quo primo suit in se, vel in supposito: non in se: ergo in supposito: tunc: vel in proprio, vel in diuino, non in proprio: ergo in diuino: & sic patet, quod non est dare instans naturae aliud, quam habitudo ad suppositum.

Item soluo aliter per distinctionem, quia est vnio quaedam, quae nihil aliud est quam existentia vnitorum, & est vnio, quae idem est, quod insistentia vnitorum. De primo ergo dico, quod ad talem vnionem requiritur vnitorum existentia, quia nihil alteri coexistit, nisi in se existat, non e conuerso: ergo in se existere est prius: sed secundo modo de insistentia duorum dico, quod ista insisten tia, cum sit suppositatio quaedam, dicit in existente modum specialem existendi, & proprium: sed res nulla separatur a proprio modo existendi, quia essentialiter existit per proprium modum, quia in eodem instanti, quo existit, sic inexistit.

Ex hoc sumitur argumentum: Quando eadem vi aliquid simul attingit aliquod tanquam quod, & aliud tanquam quo, illa duo necessario sunt simul eodem instanti naturae respectu illius productionis simul aspicientis vtrumque: sed generatio simul & eadem vi attingit naturam & inexistentiam naturae: ergo. Exemplum, quod adducis ad propositum, non est simile de anima respectu corporis, quia creatio attingit esse animae, antequam sit in supposito, idest, sibi non repugnat habere esse, antequam sit in corpore, ita quod de se potest esse, vt patet de anima separata: ergo esse in corpore, vel produci in corpore non est de intriuseco animae: sed sic esse in corpore est posterius respectu esse animae, saltem ordine naturae.

Nunc non est sic de natura, quia non est dare naturam, quae non sit in supposito proprio, vel alieno: ergo in instanti, quo est natura, necessario est suppositum, non sic anima.

Item, anima non dat esse per modum quiddificantis, nec dat esse totale: ergo actio, quae attingit animam, non attingit totum compositum; ex quo sequitur, quod actio, quae terminatur ad animam, non terminatur ad esse totius, quare licet anima creetur, non creatur corpus, nec compositum creatur, sed bene quo ad aliquid sui. Modo non sic de humanitate, quia humanitas dat Verbo esse quid, ideo actio, quae attingit humanitatem necessario attingit Verbum: igitur ex omnibus apparet ratio, quare non repugnat, quod Virgo dicatur mater respectu Christi Dei, & iste est processus Sanctorum, vt Damasc. lib. 3. cap. 1 2. Theotocon, lib. 7. Dei genitricem principaliter, & vere san ttam Mariam praedicamus, sicut enim est vere Deus, qui ex ipsa natus est, sic vere ipsa Deum genuit: & sequitur: non hominem nudum, sed Deum genuit, & bene vltra dicit, quod conceptum est terminatum ad exisentiam. Vnde ibi, natura enim de se non existit, sed est semper alterius, hic autem natura humana est Verbi tanquam quo, ex quo sequitur, quod Verbum sit quod.

Ex istis duo possunt elici, vnum, quod propter difficultates tactas non fuit aliquis de antiquis au sus dicere, quod Virgo fuerit mater Dei, licet Dionysius hoc plane dicere videatur.

Secundum, quod humanitas nec ordine temporis, nec naturae praecessit vnionem, quia alias non fuisset Virgo mater Dei, nec Verbum fuisset homo. hoc de quarto principali.

ARTJCVLVS V. De dubijs circa maternitatem Christi hominis.

Circa quintum articulum est dubium de maternitate Virginis respectu Christi hominis, & occurrunt hic tria dubia, & primum de administratione Mariae determinate. Secundum ex actione secunda, quam quaelibet mater habet respectu prolis, quae est, quod omnis mater agit ad prolem. Tertio ex partu, quod non videretur, quod emiserit foetum virtute materiatiua, vt moris est.

Quantum ad primum videtut, quod Virgo non fuit vera mater, quia mater vt mater debet materiam propinquam administrare, non remotam quia alias sequetur, quod panis possit dici mater, sed virtus seminis non agit in sanguinem purum, primo tanquam in materiam primam, sed in menstruum, sed sanguinem purum ex Anselmo, qui dicit, superueniens opiritus sanctus ex castis sanguinibus Mariae Virginis.

Circa hoc sunt tres modi dicendi. Secundum, quod sunt tres opiniones de ingredientibus materialiter substant: am generatiuam, circa quod scien dum, quod tria concurrunt ad foetum, scilicet sanguis menstruus, semen foeminile, & semen maris. Exemplum istorum in ouo, vbi albumen est loco menstrui, vitellum foeminile: sed semen ibi appa rens est semen galli, sic in faba est quidam humor loco sanguinis, & semen maris & foeminae commix tum, sicut est in omnibus plantis, vbi non distinguitur sexus, secundum Philosophum lib. 1. cap. 1. de plantis: ergo in animalibus semen maris & foeminae commixta trahunt humorem per aperturas venarum, qui est sanguis menstruus.

Est igitur opinio quorundam, quod ad Embrionem concurrunt materialiter omnia ista: exem- plum in ouo, quia ex quo pullificauit non inuenis illa tria, nec aliquid eorum testa excepta. Dicunt autem, quod duo istorum se habent vt fundamentum substantiae: scilicet semen vtrumque, humor vero se habet vt nutrimentum, ita quod vtrumque semen ingreditur materialiter embrionem, sed semen foeminile in maiori quantitate. Alij dicunt, quod sanguis est fundamentum: & circa ipsum est prima operatio formatiua, deinde semen vtrumque conuertitur. Exemplum dant, quod prima operatio pullificatiuae est circa albumen, vnde albumen primo trahitur ad centrum, deinde vitellum, & semen galli. Exemplum aliud de cepe, quo existente integro, cum attrahit humorem debitum, pullulat, deinde in fine totum cepe transit; sic omnia semina primo trahunt humorem, & conuertunt, deinde ipsa conuertuntur. Et confirmatur, quia semen agit in semen, non in superficie, sed in profundo, & tunc pariter agunt in sanguinem, tra hendo per aperturas venarum, tunc si semen primo conuerteretur, non esset dare a quo esset actio circa sanguinem. Hanc dicunt esse sententiam Galeni, & medicorum, tunc saluatur ratio maternitatis in Maria, ex hoc quod ministrauit sanguinem & humorem virgineum, qui est eiusdem speciei cum semine, differens solum per hoc, quod semen est libidinose decisum.

Item ministrauit tertio (vt dicunt) portionem quam ponit semen viri, & ex hoc ipsa fuit excellens mater prae alijs. Praedicta videtur confirmare Hugo, quod vtrumque semen ingreditur substantiam foetus, quod tota substantia prolis est a patre, & a matre. Item Glossa super Joan. Dicit, Non ex sanguinibus, vt det intelligere, quod duo ingrediuntur substantiam foetus. Item ad hoc est auctoritas Galeni. Item, filius est a patre & matre non solum productiue, quod sic ignis esset pater ignis, quia producit ignem, sed communicando partem substantiae.

De Virgine probat Anselm. lib. de excellentiaB. Virg. cap. 4. quod Virgo dilexit filium suum quantum pater & mater, quia dedit, quod dat vterque, & e conuerso, filius dilexit matrem, sicut patrem & matrem, quia tantum habuit ab ea, quantum ab vtroque parente.

Ista opinio, licet dicatur Galeni, non placet tamen aliis, in talibus autem non possumus procedere ex expertis secundum sensum, ideo est magis credendum principiis naturalibus. Modo vtrum semen vtriusque ingrediatur, non est expertum ad sensum, tamen, quia videtur mihi, quod repugnat principiis naturalibus, & positionibus Theologicis, ideo non concedo, quod semen viri materialiter ingrediatur substantiam embrionis. Et probo primo theologice sic: Beata Virgo non plus dat, quam mater, in quantum mater: sed ipsa dat totum, quod ingreditur subslantiam filii: ergo non dedit semen viri, vel proportionem illam. Maior probatur, quod beata Virgo non fuit pater, sed solum mater. Dices, quod fuit mater excellentior aliis, & plusquam mater: ergo plus dedit, & ideo plus dilexit. Contra: concedo, quod fuit mater excellentior; sed hoc non arguit, quod plus dedit, quam mater, & probo: Gradus in specie non sumitur ab extrinseco, sed intrinseco: sed quod pertinet ad rationem patris extrinsecus, est de ratione matris: ergo ratio matris non intenditur in gradu excellentiori per rationem patris: ergo per dare, quod dat pater, non dicitur virgo excellentior mater.

Contra secundum etiam, quod dicis, quod plus dedit, quam mater, arguo sic. Sequitur ex hoc, quod in ipsa sit duplex relatio principij actiui, quia dat semen, & materiam ministrat, & esset duplici modo principium actiuum, tunc filius referretur ad matrem duplici relatione, quia aspiciet eam sub duplici passiuo.

Item: Spiritus sanctus suppleuit vicem seminis: sed Spiritus sanctus non ingreditur substantiam embrionis materialiter: ergo.

Dico, quod suppleuit solum actiue. Dico, quod hoc a teipso dicis: sed Scriptura sonat contrarium, nam mirans virgo, quomodo sine virili semine conciperet ait Angelus: Spiritus sanctus superueniet in te, & c. Item probo Phisice, sic: Si semen patris ingreditur, quaero per cuius actum fit sub forma embrionis, aut per actionem propriam, & hoc non, quia sicut nihil corrumpit seipsum, sic nihil generat seipsum; vel agit in semetipsum actione abijciente per se, bene enim ignis consumendo lignum corrumpit se: sed hoc est per accidens, quia vt agit in aliud, ad cuius corruptionem sequitur corruptio eius: sed vt fiat semen sub forma embrionis, oportet corrumpi formam seminis: ergo tunc ageret semen per actionem propriam in seipsum, corrumpendo.

Item: actio est per calidum, & humidum, modo non potest esse actio per illa reflectendo se ad se.

Item: quaero per quod ageret, aut principio quo, vt per materiam, & hoc non, quia materia non est principium agendi; aut principio quo est forma, & hoc non, quia agendo ageret ad denudationem materiae a se ipsa per se. Aut fit semen sub forma embrionis, non per actum totius, sed alicuius portionis ipsius, & hoc non, vt dicas, quod vna portio est actiua, & alia passiua. quia arguo de ista portione, sicut arguebam de toto.

Item: non fieret actione seminis femellae, quia sicut vnum productum, sic agens vnum, & tunc aliqua membra producerentur per semen maris, & aliqua per semen foemellae, & sic pars producit partem, igitur nullius actione. Ex quo non credo medicis inexpertis, alias bene tenerem eos.

Ad motiua de Hugone, & Glos.dico, quod Filius est a patre, & matre vno actiue, & ab alio materialiter, & non teneo Galenum in hoc.

Ad aliud, quod Filius est de substantia patris, dico, quod hoc, de, non denotat habitudinem materialis esse, sicut patet in diuinis, tunc dico, quod pater dat forniam, qua quid quiddificatur, & non materialiter ingreditur.

Ad exemplum de ouo, dico, quod semen maris resoluitur in spiritus, quia spiritus sunt instrumentum virtutis formatiuae, faciendo venas, & aperturas, per quas trahitur sanguis. Item faba, video, quod semper remanet aliquid, licet maior pars con uertatur.

Ad illud de dilectione dico, quod dilexit amore charitatiuo. Si dicis, imo amore naturali, dico, quod licet sit naturalis, semper est cum adhaesione. Dices, imo est melior naturalis. dico, quod non, quia multae matres vnum plus diligunt, quam alium, vt quia filius valet: & sic forte est de beata Virgine, quia filium sciebat esse Christum: imo ex hoc non habes propositum. Et hoc quantum ad semen maris sit dictum.

Nunc venio ad alia duo, scilicet ad semen mulie- rum, & menstruum sanguinem. Circa quod est opinio Aristotelis lib. 1. & 2. de gen. quod semen mulieris non ingreditur substantiam embrionis, nisi per accidens, vel substantiam foetus, solus autem sanguis materialiter ingreditur, vnde sanguis per virtutem seminis maris conuertitur, & probatur opinio sic: Jmpossibile est fieri generationem sine propria materia; sed expertum est secundum eum, quod mulier aliquando concepit sine decisione leminis sui: ergo semen non est natura propria. Item ex eodem sumus, & nutrimur; sed nutrimur non semine, sed nutritur embrio ex sanguine: ergo. Item in nobis cibus, & nutrimentum sanguis existens in venis. Item alia quaedam sunt sanguinea, quaedam non, ista est praedicatio materialis: ergo semen faeminae nihil facit, sed accidit generationi.

Exemplum ponit de faba, quae manens illaesa, dum attrahit humorem debitum pullulat sic illaesa, ex quo videtur, quod pullulatio illa sit materialiter solum ex humido attracto; sic dico, quod semina trahunt sanguinem per aperturas venarum, ex quo materialiter fit embrio.

Contra istam positionem arguo ex dictis suis: Jpfe dicit, quod natura nihil facit otiosum, ita, quod nihil incipit, quod perficere non possit. 2. de coelo, & mundo, text. 59. Item dicit, quod semen deciditur ad conseruationem speciei per generationem, tunc arguo: Semen ordinatur ad conseruationem speciei per generationem: ergo vbi est semen naturaliter, vel est otiosum, vel facit ad generationem. Si sacit ad generationem, quaero, aut materialiter, aut formaliter; non sormaliter, quia sufficit semen viri: ergo materialiter.

Item: virtus generatiua viget in organo determinato, tunc vltimum istius potentiae est semen educere in determinato organo: ergo dicere, quod semen non facit nisi per accidens ad generationem, est dicere, quod vltimus, & excellentior actus generatiuae per accidens faciat ad generationem. Item: vitellum est semen gallinae: modo sunt aliqua oua, vbi non est humor, sed solum vitellum, vt patet in quibusdam ouis: ergo ibi non est pullificatio ex albumine.

Ad experientiam suam. Respondeo, quod per interemptionem, quia ratio est in contrarium, & ex Glossa apparet super illud Pauli: Factum ex muliere, vbi dicit, quod foetus fit ex commixtione seminum.

Ad aliud cum dicit: ex eodem sumus, & nutrimur. soluo dupliciter.

Primo, quia tanquam ex materia remota: sanguis enim non est materia immediata generatiuae, nisi remote, nec semen est materia propria nutritiuae. Probo, quia sunt duae potentiae diuersae, nutritiua, & generatiua: ergo quaelibet habet propriam materiam.

Secundo soluo per interemptionem. Dico, sanguis non est materia nutrimenti, nisi immutatus, & dicitur alias sanguineum ex notiori humore, & praedominante, non quod materialiter sit ex sanguine.

Alij dicunt, quod sanguis, & semen est materia propria formatiuae. Dicunt autem isti, quod sanguis, & semen sunt eadem; nec est distinctio, nisi, quod sanguis dicitur ratione perfectae digestionis, vnde ex hoc dicitur sanguis menstruus, quia imperfectae digestionis, qui postea virtute alia fit semen; sanguis ergo iste idem est, quod semen, vnde sanguis purus non est materia formatiuae, nisi altera- tus a generatiua in digestionem perfectam

Contra probo, quod differt semen, & iste sanguis, per dictum Aristotelis 1. & 2. de gen. anim. quia sine semine fit generatio, non sine sanguine. Item vnum spumosum, aliud non. Item secundum medicos, ex sanguine fit lac. Dicunt enim, quod tres partes sint, quarum vna pars vadit ad mammillam, reliqua nutrit, tertia corroborat, & conuertitosiueaugmentat, & perficit.

Item: vnum dicit Auicen. quod sanguis conuertitur in lac: sed semen non fit lac: ergo. Item embrio nutritur sanguine non semine. Dico ergo, quod sanguis ille in virtute generatiua sigillatur in determinato organo in semen, non quod in se sit semen.

Tunc isti saluant diuersimode maternitatem. De primo modo iam fuit visum. Diceret alius, quod ministrauit sanguinem, qui secundum eum solum materialiter ingreditur generatum. Alius vero diceret, quod quia semen, & sanguis idem sunt, sicut ponit, quod Virgo ministrauit sanguinem illum quem ponit idem, quod semen.

Nunc videndum est quid per primam materiam capiamus. Et dico, quod est forma seminis, non sanguinis dare vnam, in qua primo agat virtus formatiua; ita quod si alia ministretur, non agit in ipsam: ergo oportet dare primam materiam, & vnam, in qua primo agat virtus formatiua, quae est in semine patris, & dico quod est forma seminis, non sanguinis.

Sed est sanguis duplex, vnus qui praecedit femen, qui postea virtute generatiuae conuertitur in illud. Est alius sanguis, qui sequitur ipsum semen, in quem ipsum semen conuertitur, qui est sanguis coagulatus; licet non sit vere sanguis, & tale est quoddam rubeum, vergens ad naturam carnis & ossis, & vocatur iste sanguis coagulatus. Jgitur dico, quod sanguis primus, qui praecedit semen foeminae, non est materia prima, & proxima ipsius formatiuae, sed ipsum semen, in quod est conuersum virtute ipsius ge neratiuae: ergo mater ministrat semen istud, in quo primo agit virtus formatiua, quae existit in semine patris, tunc fit attractio virtute istorum seminum sanguinis ministrati per aperturas venarum ad locum debitum, vbi faetus formatur, & in talem sanguinem. Dicunt tamen, quod potest agere virtus formatiua primo.

Sed hoc non teneo, & declaro sic, hoc non imaginor, quod virtus formatiua possit agere in vtroque. Sed dico, quod est dare vnam primam materiam, in quam agens quilibet primo agit; quod sicut determinatum agens requirit determinatam materiam, sic requirit vnam primo, quia eodem ordine duae materiae non aspiciunt vnum agens: ergo virtus formatiua non est respectu sanguinis, vt sanguis est: sed oportet, quod virtute alia sit conuersum, & alteratum in semen virtute(dico) generatiua ipsius matris; virtus enim formatiua non producit semen, imo praesupponit ipsam transmutationem sanguinis in semen factam virtute generatiuae ipsius mulieris: ergo semen foeminae est materia prima.

Sed nunquid iste sanguis tractus per aperturas, venarum est aliquo modo materia? Dico, quod est materia cibalis ipsius embrionis. Sed aduertendum, quod iste sanguis, aut cibat embrionem ante formationem, vel antequam virtus formatiua perfecerit suam actionem, & tunc iste sanguis augmentat semen faeminile, & conuertitur in semen, tunc vir- tus formatiua agit in sanguinem illum, vt iam conuersum, nondum manet sanguis. Si autem iste sanguis cibat, postquam formatiua perfecerit, tunc fit cibatio, & conuersio ipsius sanguinis, virtute nutritiua ipsius embrionis. Sed quis istorum modorum verior sit, nescio quia non expertus sum.

Tunc dico, quod Virgo ministrauit Spiritui sancto sanguinem, idest humorem alteratum in semen, Spiritui sancto, qui tenuit locum virtutis formatiuae, quae est ex semine maris, & non fuit in isto humore impuritas, quia fuit sub nobiliori forma, quam forma sanguinis, quia erat materia magis digesta. Digestio autem fit eundo ab impuro ad purum, quare dicitur humor virgineus purus, & castus.

Vbi aduertendum, quod in semine potest esse duplex impuritas, scilicet impuritas corporalis, quae est ex admixtione alterius humoris extranei; alia est impuritas contra castitatem, quando fit tale semen ex decisione, ex hoc est illud verbum Damasc. quod materia quam virgo ministrauit, fuit ex purioribus humoribus, quia non admixto humore extraneo, & fuit ex castis, quia non decisus libidinose, & quia talis humor est aptissimus ad generationem, & nobilissimus & purus, vt patuit, ideo dicitur Virgo excellentior mater, & plus egisse quam alia mater, quia sua generatiua attingit materiam generationi propriam. Et hoc de primo faciente dubium circa maternitatem Beatae Virginis, respectu Christi hominis.

Nunc circa secundum, quod videtur facere dubium, scilicet de actione Virginis circa formationem corporis Christi. Sciendum, quod Virgo videtur deficere a ratione verae matris: omnis enim mater aliquam actionem habet circa formationem prolis: sed corpus Christi fuit formatum opere Spiritus sancti in instanti, ex quo videtur, quod nonfuit ibi cooperata, quia nulla actio creaturae potest attingere formam in instanti, quae apta est per motum introduci.

Circa istud dubium sunt tres modi dicendi, quos primo recitabo. Secundo ponam illum, qui mihi videtur probabilior.

Primus modus procedit primo de omni matrein generali. Secundo applicant modum istum specialiter ad propositum. Circa primum modum, dicunt, quod omnis mater actiue aliquid operatur ad prolem, vt sic semen matris cooperetur semini viri, & non habeat rationem solum passiuam. Et possunt colligi ex dictis eorum in vniuersali quatuor rationes, quae multum videntut efficaces.

Prima ratio talis est: Formas eiusdem speciei con sequuntur potentiae, & operationes eiusdem speciei, & rationis: sed vir, & mulier differunt solum materialiter 4. Metaph. sunt autem intra eandem speciem: ergo habent vnam formam eiusdem rationis. Tunc, si generatiua potentia viri est actiua, & mulieris passiua, cum actiones, & passiones non sint eiusdem rationis, sequitur, quod manentibus duabus formis eiusdem rationis, carum potentiae, & operationes sint diuersarum rationum, quae est con tra assumptum.

Item: pater diligit filium, sicut opus suum, ista est ratio Philosophi 8. Ethic. quare pater magis diligit, quam mater: sed isto amore plus diligit mater, quam pater: ergo habet rationem actiui, quia opus eius.

Item: proles aliquando plus assimilatur matri, quam patri; tunc quaero, aut ista assimilatio est ratione actiuitatis matris, & habeo propositum; aut ratione actiuitatis patris, & hoc non capio, quia agens agendo assimilat sibi passum non alteri.

Dices, vt dicunt quidam, contra: quod assimilatio prolis ad matrem est ratione inobedientiae materiae, quia enim actio patris non potest habere plenum dominium, & sua virtus formatiua super materiam, quam mater ministrat, idcirco non potest sibi plene assimilare prolem.

Contra: quamquam agens ratione istius inobedientiae non plene assimilet sibi prolem, non tamen est ratio assimilandi passum suo opposito.

Modo ista solutio ponit duo, vnum negatiuum, aliud positiuum, negatiuum scilicet, quod non assimilat sibi prolem per inobedientiam materiae, positiuum vero, quod proles assimilatur matri. Tunc dico, licet non habere dominium totale super materiam sit ratio negatiua non assimilationis sibi, non tamen ex hoc est ratio positiui, scilicet quod prolem assimilent matri: tunc quaero de illo positiuo, ex quo actiue est; & ex quo non est ex patre, relinquitur, quod mater habeat rationem actiui.

Item: si mater solum se habet passiue, sequitur, quod non sit nisi locus in quo, & ex quo, vt quia proles fit in matrice, & ex semine, sed non habebit rationem in se potentiae actiuae, tunc essent terra vere mater, sicut formatio cordis Adam, quae fuit ex corde terrae, & ex terra, ergo oportet dare potentiam actiuam respectu matris, vt soluetur ratio maternitatis.

Ista dicitur opinio esse Galeni, & medicorum, quia vtrumque semen maris, & foeminae constituunt ageus, sicut vna virtus a multis trahentibus nauem.

Modo ad propositum applicando, oritur difficultas praetacta, quia formatio communis Christi fuit instantanea, ex quo non videtur, quod Beata Virgo cooperata fuerit.

Sed hoc non obstante, adhuc saluāt isti rationem maternitatis, quia hoc non obstante dici potest Virgo coegisse. Vbi aduertendum, quod tres transmutationes, siue motus fuerint ante introductionem sormae embrionis.

Prima est seminum delatio ad locum debitum. Secunda figuratio, & lineatio; recepta enim materia in loco debito, & semini viri commixta, virtus formatiua lineat, & figurat materiam.

Tertia est densatio materiae, quae ante erat corpus spumosum, vltimo instanti condensationis introducitur forma organica, quae est forma carnis, & dicunt aliqui, quod ista forma est anima rationalis, quae dat corpori, quod sit organicum, vel organizatum complexionatum, & huiusmodi.

Alij dicunt, quod est forma corporis, quo primo inhaeret materiae, & mediante ipsa anima. Alij dicunt, quod tot sunt formae in corpore, quot organa. Alij, quod est vna forma habens latitudinem, scilicet partes. Quicquid sit de hoc non curo.

Ad propositum in formatione corporis Christi tres modi praedicti fuerunt non in instanti, sed per motum, sed breuiorem, quam de lege communi, in formatione aliorum corporum. Forte tanta fuit mora in istis tribus motibus, quam durauit sermo Angeli ad Mariam, & tunc vltimo instanti, dum diceret: Ecce ancilla domini, &c. fuit formatum corpus Christi, siue organizatio facta, & anima introducta. & huic opinioni non dissentit Fides catholica, quae tenet, quod in instanti, quo fuit natura, fuit Verbi; tunc non differt ab alijs matribus, nisi quoad breuitatem motus illorum trium modorum, vt dicatur, quod ibi, licet non in instanti fuerint tres transmutationes illae, sicut fuit de transformatione serpentum ab incantatoribus Aegyptijs, quae per Augustinum fuit subita propter subitam applicationem actiui, & passiui.

Sed si velles tenere, quod ista quatuor, scilicet tres transmutationes, & formae introductio fuerint in instanti, vt videtur velle Gregorius, tunc est difficile videre, quomodo Beata Virgo fuerit cooperata. Ad hoc vnus Doctor dicit, quod hoc non obstante adhuc Beata Virgo se potuit habere actiue in formatione corporis Christi, quia quod Beata Virgo respectu istorum quatuor non se habuit actiue ex tribus videtur oriri; vel enim hoc est, quia Beata Virgo respectu istorum quatuor non habuit rationem principii actiui; vel quia oportet ad illa coagere per determinata media; vel quia suerunt praeuenta maiori virtute, sicut dico, quod candela ad praesentiam Solis non mouet medium.

Primum non impedit, quia omnis mater habet vim actiuam, vt iam probatum est. Nec tertium impedit, vt quia praeuenta Spiritu sancto, quod Spiritus sanctus est agens voluntarium, tunc potuit contemperare, & coarctare actionem suam, & velle quod Virgo coageret: tantum enim lux solis posset contemperari, quod non impediret actionem candelae.

Nec impedit, quod habeat agere per determinata media, quia quantuncunque in processu alicuius actionis concurrant media determinata, in fine tamen processus dum illis medijs producit agens actionem suam, nec ponamus, quod agens in fine processus sit in eadem habitudine ad finem non transeundo per media, sicut si per media processisset, tunc dico, quod agens eandem actionem potest producere, sicut si per media pertransiuisset. Si enim illa media in fine non dant, quod agens producat vltimum agens, quod in fine sine medijs licet eandem habitudinem ad vltimum, habebit eandem vim producendi illud, ac si per media processisset, nunc sumo sub: sed Beata Virgo virtute Spiritus sancti fuit in eadem habitudine in fine ad coagendum, ac si per illa media pertransiuisset, cuius ratio est quia agens forte agit per pauciora media, quam debile. Cum ergo virtus Spiritus sanci fuerit, vt agens fortissimum, potuit illa media non attingere per motum, & sic agere, quod Beata Virgo per illa media non processisset, & tamen quod fuerit in eadem habitudine ad coagendum, ac si media illa attigisset.

Contra istam opinionem arguo primo, quod dicit de omni actualitate omnis matris in generali. secundo de hoc, quod applicat ad materiam.

Circa primum ostendo, quod ratio sua non valet, cum enim dicit in maiori: Formas eiusdem rationis consequuntur potentiae eiusdem rationis, concedo de potentijs abstractis: sed nego de organicis: dico enim, quod ad hoc, quod potentiae formarum eiusdem rationis sint diuersarum rationum, sufficit quod materia, & organum sint diuersae rationis. Modo masculus, & faemina differunt in materia. 4. Metaph. ergo & penes organa, quae sequuntur materiam. Vnde dicerem forte, quod eadem sit potentia visus, & auditus, quia eadem anima, sed diuersitas organorum causat diuersitatem rationum; in potentijs enim organicis essentialiter ingreditur organum rationem earum. Et confirmatur ratio, quia potentia generatiua in mulo, & asino est eiusdem rationis, tamen potentia generatiua frustratur actione sua in mulo, quod non est adscribendum animae, sed organo, vt quia nimis calidum, vel frigidum, vel pingue, & huiusmodi: poss ibile enim est, quod concipiam hanc mulam non sterilem, licet sciam omnem mulam esse sterilem. Modo ista solutio non videtur solida, quia materia est propter sormam 2. Physic. Item organa propter animam. Commentator 1. de anima. dicit, quod membra cerui differunt a membris leonis, quia anima differt ab anima: sed anima in mare, & faemina est eiusdem rationis: ergo & organa.

Dico, quod materia est duplex proprie, & sic materia animae est forma substantialis carnis, & illa est eiusdem speciei in mare, & faemina: vel possumus loqui de materia quantum ad conuenientia materiae, & tunc dico, quod non est eiusdem rationis, vt est caliditas, & frigiditas. Modo organa deseruiunt potentiis mediantibus quibusdam formalibus accidentibus, vt oculus mediante diaphaneitate, & digestiua mediante calido: ergo posita diuersitate talium accidentium, quae necessario exiguntur, ponitur necessario diuersitas materialis, & organorum in respectu ad potentiam.

Secundo soluo rationem suam concedendo maiorem, & concedo, quod potentia mulieris est actiua, ex hoc non habetur, quod respectu prolis sit actiua, quod sua virtute generatiua producit semen. Dices, quod non sufficit solutio, quia respectu seminis est actiua, ex hoc non habetur, quod respectu prolis sit actiua, tunc; potentia actiua, & passiua differunt specie in ordine ad eundem terminum: cum ergo generatiua matris respectu prolis sit passiua, & patris respectu eiusdem sit actiua; adhuc remanet argumentum, quod istae potentiae essent alterius rationis forma manente eiusdem rationis. Dico, quod generatiua faeminae non est nisi actiua, & cum semen non agit ad generationem vnius, concurrunt multae formae ordinatae illa forma, qua actiue attingit quã- libet illarum, dicetur totam agere. Exemplum formarum, quaedam sunt per se intētae in natura, quaedam non nisi vt sequela, vel praeuium illarum, & istae sunt formae imperfectae, vt forma cadaueris est sequela formae animalis intentae per se, sic vapor nonnisi praeuium, vt si natura intendit ex aqua aerem, prius resoluit aquam in vaporem, quasi praeuium aeris, & tales formae sunt intentae solum in transitu a natura, vt vapor respectu aeris: ergo. Dico, quod semen est forma non per se intenta a natura: sed est praeuium ad formam organicam, quia ordinata ad illam: ergo agens, quod attingit istam formam seminis, attingit formam organicam, vt sic, quia illam nonnisi in ordine ad organicam attingit. Cum ergo, vt probatum est, Virgo per suam generatiuam attigerit istam formam seminis dicetur actiue attingere formam organicam: ergo potentia actiua mulieris dicetur actiua, tamen semen non oportet, quod agat.

Item: contra istam opinionem procedo plus impugnando eam, nam primo impugnabo opinionem in hoc, quod dicit in generali de semine matris, quod est actiuum: secundo in speciali contra applicationem suae opinionis: tertio de modo ponendi.

Contra primum arguo dupliciter sic, si semen. maris, & foeminae se habent, vt duo agentia respectu prolis, erit vnum de tribus modis; aut erit se- men faeminile totale, quod aget totaliter in se ipsum; aut erunt duae partes, quarum vna erit spiritualis, & actiua, alia materialis & passiua; aut semen femellae totaliter aget in semen viri, & e conuerso, aut ambo simul agent in sanguinem: sed neutro isttorum modorum fit: ergo. Maior patet per locum a sufficienti diuisione. Probo minorem, quantum ad primam partem, quod totum semen non agat in se totum. & vt melius discutiamus primo Insto, quia videtur, quod idem possit in se totum agere: illud enim mouet scipsum, vt voluntas de nolente facit se volentem. Item, aqua calefacta seipsam infrigidat. Item: lapis constitutus sursum seipsum facit deorsum, in omnibus istis scorsum ipsum mouet, quare non est inconueniens, quod idem agat in semetipsum.

Respondeo, quod istis non obstantibus adhuc est impossibile, quod idem agat in seipsum, vt per totum semen agat in totum semen; reputo enim possibile, quod aliquod substratum alicui formae per naturam suam possit se mouere ad formam oppositam: sed impossibile reputo, quod forma moueat materiam ad oppositam sibi formam: aqua enim substrata caliditati per suam aqueitatem mouetur ad frigiditatem. Sic voluntas per suam naturam mouetur ad actum volendi, inquantum substratum volitioni est aptum natum se facere sub vo litione: si caliditas aquae moueat aquam, vel seipsam ad frigiditatem, reputo impossibile. Ad propositum substratum seminis est materia prima, & ista de se non facit se sub forma aliqua, cum sit indifferens ad quamlibet: non ergo forma seminis, vt seminis potest mouere materiam suam vt sit sub opposita forma: si enim materia seminis esset substratum aliquod, quod in virtute contineret formam organicam, posset se per naturam suam facere sub illa: sed non est sic: ergo exempla magis sunt pro me, quam contra.

Item: probo, quod sic actiones elementorum sunt per qualitates actiuas, & passiuas: sed ista nunquam agunt in seipsa reciproce, vt calidum in seipsum calidum: agunt enim per contactum, quod sit mediantibus alijs qualitatibus: ergo.

Item: si semen ageret in se introducendo formam aliam, ageret per se ad corruptionem sui ipsius: quantum enim acquireret per actionem suam deforma illa materiae suae, tantum corrumperetur in se.

Dices, quod argumentum valet in formis per seintentis a natura, & quietis, vbi natura per se sistit, sed semem ordinatur ad aliam formam per naturam: ergo per naturam poterit se mouere ad illud. Non valet, quia adhuc sequitur difficultas contra principium, quod idem non corrumpit se: natura enim, licet intendit formam seminis, tamen coarctauit ali quod agens, cuius virtute materia sub forma seminis existens fiat sub forma intenta, ad hoc autem non coagit forma seminis, quia quantum coageret, tantum ageret ad sui corruptionem.

Nec potest dari secundum membrum, quod pars seminis spiritualis agat in materialem, quia secundum Philosophum lib. 1. de plantis, in aliquibus plantis non sunt sexus distincti, & ibi actiuum, & passiuum sunt in eodem permixta: sicut dicam tibi, quod si in animalibus sunt commixta actiuum & passiuum, non discernetur in eodem sexus, sed permiscentur in eodem ad inuicem; vbi igitur sexus non permiscentur, oportet quod totum ac: iuum sit ex vna parte, & totum passitum ex alia, alias semper sexus sunt permixti.

Nec potest dari tertium membrum, vt dicas, sicut qualitates actiuae, & passiuae mutuo in se agendo concurrunt ad conflationem formae merae: sic, semen saeminae agat in semen maris, & e conuerso, ex quibus fiat forma media, quae est forma organica: si hoc valet, sequitur, quod virgo non fuit mater, quia ibi non fuit semen, in quo ageret, ex quo non se habuit actiue, sicut caeterae matres. Item sequeretur, quod semen patris esset materia aliquorum organorum, & semen matris aliorum.

Dices, quod duo haec semina mutuo secundum partes minimas miscentur, & totum est ex seminequolibet. Contra: non saluas rationem matris, quia in conceptu Filii Virgo, vel semen virginis non habuit, cui permisceretur.

Vltimo non potest dici quartum membrum, quod, scilicet ambo semina agant in sanguinem, & quod sanguis sit materiale ipsius prolis, quia probatum est superius, quod sanguis, vt sic non est materia, nisi alteratum in semen. Et potest addi ratio ad hoc, quod si sic, sequitur, quod nunquam in natura sit defectus super abundantiae, quod est falsum; cum enim aliquando nascatur faetus impersectus in organis debitis, & hoc imputetur defectui materiae, nunquam talis defectus fiet in natura, quia nunquam deficit sanguis ille, sed continue ministratur, & cum superfluitas in organis, vt scilicet haberet sex digitos, reducatur ad superabundantiam materiae, sequetur, quod semper fieret haec superfluitas in natura, eo quod sanguis ille continue ministratur.

Item: arguo secundo ad principale sic: Quando duo agentia eiusdem rationis concurrunt ad vnum effectum, sicut duo imperfecta agentia, tamen secun dum magis, & minus, tantam potest augeri, & intendi virtus vnius, quod ipsum solum sufficiet ad effectum. Ex mplum, quatuor homines trahunt nauem: tunc tantum Deus posset intendere virtutem vnius, quod tantum traheret solus, quantum quatuor faciebant: sed impossibile est tantum intendi semem matris, quod sufficiat solum ad generationem prolis, nec femen patris. Similiter, quia natura non sustinet, quod sine altero fiat generatio: ergo. Imo secundū Medicos generatio omnino destruetur, quia oportet ambo concurrere in debita proportione, quia si non, non fit generatio.

Dicis, nego maiorem, quia ad actum videndi po tentia, & obiectum accipitur, & tantum quantumcunque intendatur alterum eorum, non elicitur actus eo solo posito.

Soluo, ista sunt agentia diuersarum rationum: ideo accidit, quod quantumcunque vnum intendatur, non ex hoc consequatur virtutem alterius, quia non est in potentia ad illam: ergo quantumeunque duo talia agentia intendantur, non sufficit vnum eorum ad effectum, quia vnum non continet virtualiter causalitatem alterius: vbi vero sunt duo agentia eiusdem rationis, habent causalitatem vnius rationis differentem secundum gradus. Modo tantum potest vnum intendi, quod continebit gradum suum, & gradum alterius, sic in proposito vbi semina vtraque ponuntur agentia eiusdem rationis: ergo instantia non est ad propositum.

Igitur teneo in hoc cum Aristotele, quod semen mulieris solum est passiuum, & maris actiuum. Exemplum ad hoc ponit Aristoteles lib. 11. de animalibus, quod sicut coagulum se habet ad lac, sic semen viri ad mulierem. Item sicut ars ad lignum, sic semen viri ad mulierem.

Nunc arguo contra applicationem ad propositum, sic, procedebat opinio de illis quatuor transmutationibus praecedentibus formam organicam in materia seminis, scilicet de deportatione seminis ad locum debitum, & reliquis superius nominatis, quia vel fuerunt in productione Christi, non in instanti, sed tempore breuiori, & tunc non apparet difficultas, quin Beata Virgo potuerit cooperari, ex quo illa non fuerit in instanti, & hoc satis concedo: quod si in instanti fuerunt, non capio, vt quod Spiritu sancto, & materia fuerit factum vnum agens virtuosum, & tunc in eodem instanti productionis istorum quatuor fuerit forma introducta. Cuius ratio eorum fuit, quod agens fortius non requirit tot media, quot debile, & cum ista virtus Spiritus sancti fuerit vigorosissima; conseruata fuerit in vigore, vsque ad vltimum instans, poterit agere sine medijs, & tunc Beata Virgo constituente virtute Spiritus sancti in eadem habitudine ad eductionem formae organicae, ac si per media transisset, potuit Spiritui sancto coagere, sicut coegisset per media procedendo.

Non capio, quod Virgo ex hoc potuerit cooperari Spiritui sancto; nam quod virgo actiue se habuit ad producendum formam illam, vel fuit agendo non in materiam, vel agendo in materiam spoliatam forma, vel in materiam informatam iam forma seminis, non transeundo per media: non primo modo, quia actio illa fuisset creatio; nulla enim virtus creata agit in materiam nudam: nihil enim agit nonpraesupponendo materiam.

Item: non secundo modo, vt quod Spiritus sanctus denudauerit materiam in instanti, quia nulla virtus creata agit in materiam nudam: nullum enim agens tale inuenit materiam sine forma: oportet er go materiam esse sub forma opposita, semper enim est actio sub formis oppositis.

Item: Spiritus sanctus in eodem instanti denudauit, & exspoliauit; & non imaginor, quod denudatio modo praecedat naturaliter introductionem formae: nullum agens intendit corruptionem per se, imo simul inducendo formam aliam, spoliat materiam priore forma.

Nec tertium, vt quod virtute Spiritus sancti suerit forma seminis introducta, & sic Beata Virgo coegisset ad eductionem formae organicae, arguo quod non, sic: Potentia naturalis agentis, nunquam agit immediate, nisi ad id, ad quod materia est in potentia naturali immediate: sed materia seminis non est in potentia naturali immediate ad formam organicam, quia praecedunt aliae trausmutationes: ergo.

Probatio minoris, vel maioris. Differentia est inter potentiam simpliciter, & potentiam naturalem, quia potentia simpliciter sumitur respectu materiae solum, ita quod secundum istam potentiam ex quolibet fit quodlibet, & isto modo ex mortuo fit viuum, potentia vero naturalis est in materia non sim pliciter, sed respectu agentis, & sic solum illud est in potentia naturali in materia, quod virture agentis naturalis potest dici de illa educi, & sic non est quodlibet in potentia naturali materiae, nisi quod virtute agentis naturalis, vel determinati educitur, vt ex vino fit acetum; non autem isto modo ex aceto fit vinum.

Item arguo secundo sic. Virtus patris natu- raliter non potest de materia seminis educere immediate formam organicam: ergo nec virtus matris, cum secundum eos sit minus actiua. Et confirmatur ratio: quia ad eductionem formae, quae est in materia, solum in potentia obedientiali respectu seminis, sicut lapis ad formam vituli, & sicut Aeua in costa Adae, quae sunt in potentia simpliciter solum, non naturali, quia agens non potest educere formam de materia, nisi illam solum, quae ordine naturali sequitur formam pristinam.

Item: agere, & coagere contra rationem seminalem non pertinet virtuti creatae, hoc patet statim per Magistrum Distinctio 35. & sunt verba Augustini dicentis, quod opera miraculosa sunt, quae fiunt contra rationem seminalem, in miraculosis autem non cooperatur naturalis potentia creata, & sic agere in semen immediate reducendo formam organicam, est contra rationem seminalem.

Probo, non solum de rationis seminalis conceptu est potentia, sed ordo, vnde productio Aeuae de costa non fuit vi rationis seminalis, quia debita me dia fuerunt praetermissa. Item: sicut potentia naturalis determinat formam determinatam, sic determinatum modum agendi, quia non specificatur solū actio ex forma, sed specificatur ex determinato modo agendi: sed nihil potest agere, vel coagere, nisi ad formam ordinatam: ergo nec potest quisquam agere, vel coagere nisi respectu modi determinati agendi. Et confirmatur ratio, quia non quodlibet fit ex quolibet, nec quodlibet producitur, siueeducitur quolibet modo agendi, sed determinato: ergo dicere, quod beata Virgo sic fuerit cooperata, est dicere quod habuit nouum modum agendi. Item: quando ordo aliquis fundatur super formas, & super naturam formarum, natura non potest tollere illum ordinem, vel immutare, nec coagere immutanti: Exemplum de vbi Romae. Et de vbi quod est hic, quia tu existens hic, non potes te facere Romae. Ideo quia natura fundat ordinem de hic Romae per determinata media, sic dico de formis, & confirmatur ratio 4. Metaph. Impossibile est ab extremo in extremum deuenire, nisi per medium intret extremum. Sed quia ordo ille est naturalis: si enim in eodem instanti faceret te Deus desinere esse hic, & faceret esse Romae, iam non esset transmutatio naturalis, nec hoc natura potest: sed iste ordo inter formam seminum, & formam carnis est naturalis, scilicet, quod primo semen conuertatur in spumam, & desiccetur, & conuertatur deinde in sanguinem, & ex hoc in carnem, ergo. Et fundatur ordo iste super na turalem vicinitatem formarum, quae naturaliter exiguntur, vt habeatur forma media carnis, vbi elemen ta potissime reducuntur ad medium. Et dico hoc ex incidenti, quod sunt aliqua mixta, quae multum appropinquant ad naturam elementorum, aliqua quae plus recedunt, & quanto forma mixti plus recedit a natura elementorum, tanto forma mixti est delicatior. Ad cuius euidentiam imaginor, quod formae elementorum sub proprijs integritatibus non veniunt ad compositionem mixti; quia sic non conflarent vnam formam mixti: sed cum ista forma conflata sit simplex, est dubium videre, quomodo confletur ex diuersis formis. Vbi imaginor, quod in quolibet ele mento sunt partes quaedam, quae faciunt accessum, & recessum; quaedam sunt partes perfectionales facientes intensum, & remissum, ergo cum elementa veniunt ad compositionem mixti, oportet, quod vltima pars, quae dat complementum, remoueatur, & rema nent, tunc partes insignabiles, & indistinguibiles, vt ad sonum BA, concurrit A, & B, abstracta secundum aliquas partes, quas impossibile est proferri, nec signari, & istae partes faciunt accessum, & recessum in forma mixti, ad complementum ipsius formae; vt sic forma mixti, quae plures tales partes habuit, sit magis. accedens ad naturam elementorum, vt dicimus, quod lapis magis appropinquat ad terrestreitatem, quam lignum, & huiusmodi: & quanto plus recedit mixtum. ab istis partibus, tanto forma mixti delicatior. Probatur quia fit tunc mixtio secundum partes, quae maxime recedunt, a complemento formae elementaris, tunc secundum quod istae partes diuersimode conmiscentur secundum accessum, & recessum, sunt diuersa mixta specifice, & sic dicerent diuersas mixtiones, & forte procedetur in mixtionibus in infinitum secundum infinitas partes tales, secundum quas potest fieri mixtio.

Item: intra eandem speciem potest intentio esse, & tamen non mutatur natura mixti, sicut dicere: mus, quod lignum est aliud mixtum, quam homo, & hoc est, quia in diuersis mixtis flt intensio, & remis sio secundum partes facientes accessum & recessum: Insra eandem autem speciem fit intensio ex eisdem partibus intensis eiusdem rationis. Jmaginor. n. quod istae partes, si veniunt punctaliter, fit forma materiae, quae est materia passibilis respectu nobilissimae animae, vt rationalis. In istis mixtionibus forte est deuenire ad terminum inter ista mixta; ex hoc potest esse maior, & minor mixtio, & tamen non sunt diuersae speciei, quia illae partes sunt secundum accessum, & recessum: infra eandem autem speciem fit intensio ex eisdem partibus, quae veniunt in tali gradu alio modo: Ita illa forma est accessus, & recessus, & tunc non mutatur species, quia est intra eandem speciem, Vnde secundum Medicos sunt octo complexiones, & nona intra eandem speciem, quia est accessus, & recessus intra eundem gradum, & hoc dico, quod carnes gallinae sunt propinquiores mihi, & aliae quaedam & ex hac propinquitate est, quod vnum mutatur fa cilius in aliud: ergo in formis mixtis elementorum est ordo, & vicinitas secundum maiorem, & minorem accessum, & recessum secundum partes praedictas respectu complementi elementorum propter hoc, & fit magis aliud ex vno, quam ex alio.

Nunc ad propositum, licet semen sit in potentia ad formam organicam, tamen sunt multa media secun dum maiorem, & minorem propinquitatem ad formam mixti, quae est multum recedens a naturis elementorum. ex quo concludo, quod nulla virtus creata potest coagere ad formam mixti, siue organicam, nisi transeundo per media requisita.

Nunc venio ad modum ponendi, qui est quod talia agentia Spiritus sanctus, & materia sunt eiusdem rationis, & complent rationem virtutis vnius perfecti agentis, sicut dicunt esse in generatione qualibet de mari, & faemina.

Contra: sicut ad productionem vnius ignis, nonoportet duos ignes congregare, sic nec duas animas, vel generatiuas duas ad productionem prolis. Si autem imaginaris, quod ad naturam isiius productionis requiritur primo agens debile, secun do agens forte, concedo quod est probabile: sed tunc habeo, quod semen complet rationem actiui. Rationes eorum soluo. Ad primam ad maiorem dico, sicut prius, vel licet generatiua mulieris sit actiua non sequitur, quod semen sit actiuum.

Instabis forte, quia ad verificandum potentias suf- ficit diuersificare vltimatum actum respectu vltimi obiecti: ergo, si semen est vltimum generatiuae matris, & proles patris, cum ista sint formaliter diuersa, sequitur quod generatiua matris, & generatiua patris sint formaliter distinctae potentiae, quia eorum vltimi termini sunt formaliter distincti.

Dico, sicut tetigi supra, quod vtraque generatiua attingit formam seminis, tamen non est vltimo intenta: & dico quod pater, & mater se habent in prole actiue, & dico quod generatio ista est vnica, cuius vel quorum ratio est. quia quando sunt multae formae transeuntes requisitae ad vnum terminum vltimum producendum, agens, quod actiue attingit aliquam illorum, dicatur actiue attingere terminum illum. Exemplum: quaedam sunt formae, quae non sunt intentae a natura nisi in transitu, vt forma seminis, tunc productio aliqua, vt generatio dicitur incipere in forma seminis, & vbi incipit illa forma; modo natura non facit semen, nisi propter prolem, tunc dico, quod generatio incipit ad semen, nam non incipit ad sanguinem intendere.

Nunc est sic, quod mater se habet actiue respectu huius principij, siue respectu seminis, quod est principium, vbi inchoatur prolis generatio, sed pater se habet actiue respectu termini generationis, vel respectu complementi formae organicae. Ex quo patet, quod ambo sunt actiua tam pater, quam mater in generatione, quia pater attingit terminum, mater vero principium respectu prolis: Mater nec agit, nec patitur, vt proles accipitur in conseruato esse. Sicut si esset agens aliquod producens vaporem, & aliud agens ex vapore, produceret aerem, diceretur vtrumque producere aerem, licet vtrumque non attingat complementum aeris.

Ex his potest argui, quando duo agentia eiusdem rationis concurrunt ad vnum effectum quasi per modū alterius rationis, potentiae eorum ex hoc sunt alterius rationis quodãmodo; sed non potest assignari diuersa ratio, nisi penes inceptum, & conseruatum.

Secunda Ratio destruit seipsam, quia secundum eos mater plus diligit: ergo magis actiue se habet, vel magis proles est opus suum. Imo non est ratio dilectionis actiuitas; sed haec est, quia amor est deliberatiuus, vel si est inclinatio naturalis, erit propter solicitudinem, & maiorem laborem, & diutinam conseruationem, vt si poneretur ouum falconis subter gallinam, aeque ardenter foueret illud, sicut si ipsa genuisset ouum.

De assimilatione vero idem sequitur inconueniens: si enim agere in prolem esset ratio assimilationis, plus secundum hoc ageret mater, quando plus assimilaret matri. Item: cum aliquando non patri, nec matri assimiletur, esset tunc proles nec a patre, nec a matre. Et si dicas pater non assimilat propter inobedientiam materiae, non valet, quia licet non sibi assimilet propter inobedientiam, tamen illa inobedientia non est ratio, quod asiimiletur patri. Dico ergo, quod ista similitudo est in complexione, non in forma specifica. Modo semen matris habet aliquando complexionem propinquam, & vicinam valde, & tunc pater non potest ex toto inducere aliam.

Ad vltimam rationem dico, quod mater non est solum locus in quo, vel ex quo, imo se habet, vt principium quod actiue, & tunc dico, quod terra nunquam per vim suam generatiuam agit respectu generabilium, quia sua vis generatiua non est deputata ad generationem eius. Nunc tertio, quando opinio applicat ad beatam Virginem non capio argumentum, quod beata Virgo possit coagere, si illae tres tranfmutationes praecedentes sunt in instanti. Et quod dicit de agen ti fortiori, dico, si est eiusdem rationis cum debili, impossibile est quin agat per media, licet per pauciora possit, & vlterius virtus Spiritus sancti si potest, non tamen potest cooperari actio materiae. Alius modus est circa hoc, quod Virgo dicitur vere mater, & quod actiue se habuit, sed non per virtutem naturalem, quia fuit sibi data virtus generatiua supernaturalis, & hic bifurcatur opinio. Dicunt enim quidam, quod ista virtus non fuit cooperata, quia fuit praeuenta a fortiori agente.

Alij dicunt, quod hoc non obstante fuit cooperata. Sed neutra opinio est vera, quia fundamentum assumptum non puto esse verum, quia si mater, vt mater non esset actiua, Virgo non esset magis actiuae prolis, quam aliae matres per illam actiuitatem supernaturalem.

Item: illa generatiua supernaturalis non daret sibi, quod esset fundamentum respectus, qui est maternitas, quia maternitas fundatur super naturalem virtutem.

Et quod dicunt illi, quod virtus illa non suit cooperata, non video, quia nihil fundat maternitatem, nisi reductum in actum, quia egisse est fundamentum maternitatis 5. Metaph.

Item: quod dicunt alij, quod fuit cooperata non capio, quia aut intelligis, quod per istam virtutem supernaturalem suerit augmentata virtus generatiuae naturalis, vt quod ambo essent eius dem rationis, differentes penes intensum, & remissum. Et tunc si fuit virtus eiusdem rationis, non potuit plus coagere, quam prima ad eductionem instantaneam: si autem illa virtus non fuit, Virgo non fuit ex illa consequuta rationem matris. Est adhuc tertius modus tenens cum Aristotele, quod semen matris solum est passiue, & quod de ratione matris non plus est, quam praeparare materiam: sicut enim se habet praeparatiua lignorum ad nauifactiuam; sic generatiua seminis matris ad generatiuam seminis patris; tunc Virgo vere fuit mater, quia vere materiam ministrauit Spiritui san cto, qui formam introduxit.

Ista positio appropinquat; sed non sufficit, quia Virgo vere genuit, vt dicitur: Genuit puerpera Regem, sed praeparans solum materiam non generat. Item: si praeparare materiam daret esse matrem, sequitur, quod mulier sit mater animalium generatorum in matrice, quae praeparat materiam, & fouet generatum suo calore, & promouet ad maturitatem, & postremo educit.

Item: praeparatiua, & nauifactiua sunt alterius rationis & speciei, quia vna manualis, alia architectonica: ergo generatiua patris, & matris sunt alterius speciei, vel diuersae.

Vltimo, & do modum, qui mihi videtur, formo ergo primo duas conclusiones, & probo eas.

Prima Conclusio est, quod maternitas per se, & praecipue fundatur super vnam actionem solam.

Secunda Conclusio, per illam actionem vere dicitur mater generare.

Sic probo primam conclusionem. Circa quod est est sciendum, quod omnis mater respectu prolis ha bet quatuor actiones. Vnam quod fouet, & promo uet semen ex dispositione complexionis matricis: Aliam, quod eadem virtute perducit ad maturitatem foetum. Tertium, quod foetum maturum educit, & emit tit. Et habet quartam virtutem, quod virtute generatiuae suae humorem alterat, & formam seminis inducit, & ad locum debitum defert.

Nunc dico, quod sola generatio seminis fundat maternitatem. Probo: Jllud est fundamentum per se, & praecise relationis, quo stante, omni alio circumscripto stat relatio, & quo non stante, omni alio stante relatio non stat ex Philosopho in praedicamentis: sed sic est hic dempta sotione adhuc stat mater, quia si gallina vna ouificet, & alia ouum foueat, prima dicitur mater non secunda, licet foueat.

Item: est generatio ex semine foeminae coadmixto sibi semine maris, vt patet in quibusdam piscibus, qui oua proijciunt in aqua, & calore aquae fota generantur pisces ex eis, & tamen ibi non est fotio seminis a parte matris.

Item: inuenitur per praedicta, quod daemones generarunt filios, quod fieri potuit, vt applicando actiua passiuis, semen generarent, vel fouerentur, & tamen ex hoc non fuerunt matres, cum illa fuerit mater, quae semen protulit.

Item: nec parere est ratio fundandi, quia multae mulieres ante partum moriuntur, a quibus extrahitur foetus viuus, & certum est, quod vere dicitur mater illius.

Item: deportare semen ad locum est per accidens, vt gallina, siue ouum producat hic, siue ibi.

Item: ad hoc deportatur semen ad locum debitum propter praetactas operationes, ostenditur autem, quod absque quacunque illarum potest fieri generatio: ergo & sine illa. Restat ergo, quod quarta conditio, quae est semen producere facit respectum maternitatis, quia posita prole, necessario ponitur inductio formae seminis.

Item: generare est actus potentiae generatiuae: ergo fundatur super actum potentiae generatiuae: sed introductio forme seminis in organo determinato est actus potentiae generatiuae.

Nunc probo tertiam conclusionem, quod mater per istam actionem dicitur vere generare, quod quandiu durat generatio, omne illud quod actiue durat, donec generatio fiat, illud dicitur vere generare: sed generatio incipit a forma seminis, quae est forma in transitu intenta solum attingens: ergo semen illud dicitur actiue generare.

Exemplum, dum in aliquo mixto incipit forma verbig. putredinis, quae est forma in transitu inten ta respectu formae vermis, dum mixtum putrefit, tunc dico, quod vermes generantur, & illud, quod actiue attingeret illam putrefactionem, diceretur vermes generare, sic in proposito vt patet. Item: homo generat vere hominem licet, non det complementum vltimae formae, scilicet animae intellectiuae, nisi inchoando: ergo a simili licet ma ter non sit complementum formae organicae, nisi inchoatiue, ex hoc tamen dicetur generare illam formam.

Item: sicut transmutatio ab humore in semen fit, a semine in coagulum, & a coagulo in sanguinem, & ab hoc in carnem, omnia autem, quae actiue attingunt istas formas, dicuntur generare, ficut tres mouentes vnam nauem, quilibet mouet, & omnes complent rationem vnius perfecti agentis.

Ad propositum: quia generatiua Virginis acti- ue inchoauit generationem, ex hoc vere dicitur mater, vnde omnes alias transmutationes posteriores, sequentes formam seminis reputo factas virtute Spiritus sancti. Tunc dico, quod non oportet, quod beata Virgo actiue se habuit respectu illarum, vel alicuius illarum, quia omnes aliae rationes accedunt ad rationem maternitatis, vt probatum est; verum quia complexio animalis multum elongatur a natura elementorum, per plura media transire secundum ordinem vicinitatis, & propinquitatis formarum mediarum.

Nunc restat vltimum, quod fuit dubium, scilicet de emissione prolis, quia non emisit, vt caeterae matres. Ad quod statim patet solutio, quod partus non exigitur ad rationem maternitatis, vel vt saluemus istam actionem per illud, quod dicitur: Enixa est puerpera, & alibi: Quem Virgo peperit, & huiusmodi, dico, quod in partu Virginis fuerunt, scilicet miraculum, & actio naturaliter. Miraculum enim fuit ex hoc, quod duo corpora fuerunt in eodem loco propter integritatem claustrorum. Clausio enim claustrorum resistit, ne partus naturaliter emittatur, cuius oppositum est conditio exacta ad naturalem emissionem: ergo Deus potuit suspendere actionem claustrorum, ne resisterent, & tunc potuit Virgo naturali sua virtute impellere foetum, & emittere: ergo foetus emittebatur operatione impulsus naturalis; sed resistens fuit abstractum opera supernaturali. & haec de quaestione.

Ad rationes in contrarium. Ad primum dico, quod consequentia non tenetur, sicut non sequitur, non est mater humanitatis: ergo non est mater hominis, quia humanitas est tanquam, quo homo generatur, non tamen est quod generatiuum. Tunc si dicit Deitas idem, quod Verbum, concedo, sed ex hoc non sequitur, diuinitas non producitur, ergo nec Verbum.

Ad Damasc. dico, quod dixit exclusiue contra haereticum negantem, quod non erat mater Christi tocon solum, sed theotocon.

Ad aliud dico, quod minor est falsa, vnde Scriptura habet, factum ex muliere, & similia. Ad aliud dico, quod attingit verbum, vt quod, & ex hoc non sequitur innouatio circa illud, sed sufficit, quod sit innouatio respectu quo, & ponatur habitudo, quod nihil ponit in Verbo.

Ad aliud dico, quod non attingit habitudinem, sed naturam vt quo, & verbum vt quod, vnde factum est verbum secundum carnem, quia sua actio fuit terminata in semine ante introductionem carnis, dico sicut aliae matres, licet non attingan, nisi semen, sunt tamen verae matres: sic in propo sito.

Ad aliud dico, quod anima non est quo ipsius corporis, nec realiter, nec secundum rationem non autem sic se habet humanitas.

Ad argumenta alterius partis quaestionis, dico, quod fuit vere Mater hominis.

Ad primum dico, quod ministrauit materiam, quam ministrant aliae mulieres: sed puriorem, quia humorem virgineum, qui est purus ab omni mixtione extraneae qualitatis, & castus, quia non fuit decisus, sed vt puto opere Spiritus sancti ad debitum locum portatus.

Ad secundum patet. Ad tertium dico, quod beata Virgo naturaliter genuerit, quantum ad in- choationem, quae facit, & dat rationem matris, sed dicitur quantum ad actum secundum supernaturalem, sicut lux dat calori actum secundum, non primum. Sic dico, quod maternitas dicitur respectu prolis inchoatae. Ideo oportet, quod adesset agens consumans prolem, & ponens inesse terminum respectus maternitatis, quia si non esset terminus, non esset relatio, sicut si non esset lux, nonmoueret color visum.

Ad aliud dico, quod Spiritus non est Pater, quia paternitas fundatur super potentiam generatiuam. Item: super ipsam generationem, quae dicit potentiam formae, vel potentiam formae per media determinata: ergo Spiritus sanctus non genuit: sed magis fecit, vt dicit Glosa super illud: Qui factus est ex semine Dauid, dicit, quod Spiritus sanctus magis fuit factor, quam generator, sicut Deus faceret te desinere hic esse, & in eodem instanti faceret te esse Romae, hic non esset mutatio proprie secundum vbi: sic dico, quod parata materia statim in eodem instanti perducta fuit ad debitum lo cum, & facta sicut sorma organica non per media. Ex quo sequitur quod iste processus fuit factio non generatio, & hoc sufficiat de quaestione.