Quaestio 1

ARTICVLVUS I. Vtrum potestas dandi indulgentias resideat apud Ecclesiam

QVANTVM ad primum arguo, quod non, sic: Nulla nouitas debet in Ecclesia introduci: sed introducere aliqua, quae non sunt ex institutione Christi, & traditione Apostolorum, est nouitas magna: ergo.

In oppositum est, quia vniuersalis Ecclesia Catholica vtitur istis indulgentijs, quae non potest errare, regulata a Spiritu sancto. Respondeo pono hic tres conclusiones.

Prima est, quod in Ecclesia est auctoritas per modum recompensationis, & satisfactionis. hanc conclusionem probo. Primo sic. Illud, quod conceditur personae vni priuatae, non debet negari vniuersali Ecclesiae: sed procuratio indulgentiae a poenis per modum recompensationis conceditur vni priuatae personae in ordine ad alterum: ergo. Probatio minoris est, quoniam ieiunia, orationes, & c. potest alteri quilibet communicare, hoc modo puta tantum debes de poenis, tantum pro te exsoluo& hic est actus ordinatissimus, & maximae charitatis; quia si in communitate ciuili rationale est. quod vnus alium iuuet, & subleuet onera, quanto magis est rationale in tanta communione Ecclesiae totius, vbi omnes efficimus vnum corpus in Christo.

Secunda ratio est ista: Quicunque potest soluere debitum, pro quo debitor obligatur, potest debitorem ab obligatione relaxare, vt si debeas decem, ego vero habens mille soluam pro te decem, obligationem tuam relaxabo. Sed Ecclesia potest, & habet, vnde soluat debitum pro peccatis cuiuscunque: habet enim thesaurum meritorum Christi, beatae Virginis, & Sanctorum, qui sufficit ad soluen dum debitum etiam in infinitum: ergo Ecclesiapotest quemlibet debentem poenas exsoluere, ab obligatione relaxare. Confirmo, quia meritum Christi, & Sanctorum ordinatum est, ac datum Ecclesiae ad tollendum poenas. Probatio istius, quoniam nullum bonum possibile est esse irremuneratum: sed meritum passionis Christi non est remuneratum, probo, quia meruit pro infinitis, si essent infiniti ho mines, gloriam, & deletionem culpae, & remissionem poenae: ergo adhuc meritum Christi non est remuneratum, nec per consequens euacuatum: imo nunquam perfecte euacuabitur, quin sufficeret pro pluri bus, si plures essent. Quare bene habet Ecclesia, vnde possit satisfacere, ac per consequens omnem obligationem relaxare. Dicetur, quod ratio non concludit, quia meritum Christi, & Sanctorum non est in Ecclesiae potestate.

Contra hoc sic: Non minus est meritum Christi in potesate Ecclesiae, vel meritum Sanctorum, quam meritum totius vnius congregationis sit in potestate capitis totius congregationis illius: ad tantam enim maiorem vnitatem concurrit tota Ecclesiarespectu vnius capitis, ad quantam vna communitas vel religio respectu vnius praelati: sed meritum totius religionis, & cuiuslibet sigillatim est in potestate praelati illius religionis, adeo vt possit illud, cui voluerit communicare: ergo.

Dices: Meritum beatae Virginis, & aliorum San ctorum est sufficienter, imo superabundanter reconpensatum, quia pro quolibet merito receperunt centuplum de praemio, iuxta illud: Centuplum accipietis, &c. Respondeo, quicquid sit de alijs Sanctis, tamen hoc non potest dici de Christo, cuius ratio est, quia Christus non sibi meruit gloriam animae, nec gratiam vnionis, sed secundum illud, in rebus pro tempore ortis natura maior gratia, & c. non meruit ergo sibi, nisi praecise gloriam nominis sui, iuxta illud: Vt in nomine Jesu, &c. & similiter gloriam corporis: haec autem nullo modo adaequant meritum Christi tantum: ergo.

Sciendum tamen, quod nec etiam meritum aliorum est euacuatum, quin possint nobis mereri, sed tamen differenter a merito Christi; nam meritum Christi de rigore iustitiae meretur gloriam nobis, & poenarum ablationem, eo quod, vt dictum est, nondum est, nec erit complete remuneratum: sed merita Sanctorum merentur nobis ex misericordia Dei magna.

Secundam propositionem pono ex pietate fidei, licet a multis non teneatur, quod in Ecclesia sit potestas dandi indulgentias, non solum per modum recompensationis, & satisfactionis, sed etiam per modum aubtenticae relaxationis. Nec est idem relaxare poenas per modum recompensationis, & relaxare authentice: primo enim modo relaxare, est pro debito satisfacere, & hoc modo potest satisfacere quilibet homo respectu alterius, & aliquis sanctus homo, cuius merita aequarent poenas debitas alteri pro peccato, & possset poenas illas applicando sibi sua merita relaxare. Sed relaxare secundo modo, est absolute modo habentis auctoritatem relaxare, sicut potest Rex debitum relaxare alicuius, dato quod illud debitum non exsoluat aliquis, cum dicit, auctoritate qua fungor, &c. Tunc dico, quod potest pie teneri, caput Ecclesiae non solum per modum satisfacttionis, & recompensationis, quod fit accipiendo de merito Chrisi, & Sanctorum: sed auctoritate sibi tradita a Christo, cum dicit: quodcumque ligaueris super terram erit ligatum & in coelis: & quodcunque solueris super terram, &c. absolute, nihil aliud pro recompensatione danda potest poenas, quas voluerit, relaxare Hanc propositionem probo primo, quia rescripta papalia obtinent vim iuris, & auctoritatis Sanctorum, & ratio est, quia sunt maioris aucttoritatis in definiendis, cum ipse confirmet, & det vim auctoritatibus Sanctorum, & iuri positiuo: sed ex rescriptis papalibus, vbi continetur tenor indulgentiae, quam largitur, videtur, quod relaxet authentico modo: non autem per modum recompensationis accipiendo de merito Christi: non enim continetur in rescripto Papae, volumus, quod de merito Christi, quod tibi applicamus, rela xentur tibi centum dies, sed dicitur sic: nos ergo de omnipotentis Dei misericordia, & aucttoritate Apostolorum Petri, & Pauli confisi relaxamus tibi, &c. Ex quo patet, quod ibi non exprimitur, nisi Dei misericordia, cuius ministri sumus, & auctoritas Apostolica.

Secundo probo eandem auctoritatem rationesumpta ex Euangelio, quae est illa: dictum enim est Petro, quodcunque ligaueris, & c. Tunc sic, qui dicit, quod cumque, nil excludit: tunc arguo sic: Omne vinculum impediens super terram ab ingressu coeli potest soluere, & in eius potestatem est authen tice relaxare, apud quem est clauium plenitudo: sed obligatio ad poenam est vinculum impediens super terram ab ingressu caeli. Nullus enim caelum ingreditur quousque reddat vltimum quadrantem: ergo.

Tertia ratio ad idem est ista: Cui committitur maius, committitur minus: sed maius est absoluere a culpa, quam a poena, & commissum est capiti Fcclesiae ab omni culpa sine exceptione absoluere: ergo. Intelligendum est tamen propter illud, quod dicitur in minori, quod relaxare culpam potest intelligi tribus modis, vel principaliter, & sic est proprium solius Dei; vel excellenter, & sic est proprium Christi; vel ministerialiter, modo procuratoris, & sic pertinet ad ministrum, qui est caput Ecclesiae: sic ergo dicendum est de poena. Vnde sicut si Rex dedisset vni militi auctoritatem relaxandi poe nam: ille diceretur rela xare ministerialiter, sic per simile de Papa dicendum est, quia es Vicarius Christi. Tamem sciendum, quod aliter fit relaxatio poe nae& aliter culpae: relaxatio enim culpae fit mediante sacramento: sed relaxatio poenae fit absolute, licet etiam fiat mediante Sacramento. Ex quo confirmo conclusionem istam secundam sic: Claues non solum se extendunt ad culpam, sed ad poenam: ita quod in alio Sacramento quandoque potest relaxari tota poena, sicut in baptismo: ergo quare non est datum alicui in Ecclesia maxime principi, quod saltem ministrando Sacramentum poenitentiae possit totam poenam relaxare? non video quare non.

Tertia Propositio est, quod indulgentiae illae non respiciunt directe poenas purgationis, ac poenas iuris: sed directe aspiciunt poenas porrectas, & debitas pro peccato, & illud aliud omnino accidit. Hanc propositionem pono propter dictum quorundam, qui dicunt, quod aspectus harum indulgentiarum esta poenis taxatis a iure, sicut taxant Sancti septem annos poenitentiae pro peccato mortali, sicut etiam modo sunt obligati peccantes mortaliter ad poenam illam de iure, licet nunc ex consuetudine non imponatur: & quia ad poenas illas homo sic obligatur, dicunt, quod ideo dantur illae indulgentiae, & hoc videtur habereforma rescripti, vbi indulgentia continetur: dicitur enim ibi: De iniunctis poenitentijs relaxamus tantum: certum est autem, quod non intendit de iniunctis, nisi a iure. Et hoc confirmatur, quia additur communiter in rescriptis: & vnam quadragesimam, vel aliquid huiusmodi, & ratio est, quia a iure communiter infligitur poena, vel poenitentia vnius, vel duarum quadragesimarum, vel aliter: & sic similiter dicitur in rescripto, relaxamus tot dies. In purgatorio autem non sunt, nec dies, nec noctes: ergo non intendit, nisi de poenis a Jure

Tertio confirmant propositum, quia si de poenis purgatorij intelligeretur, tunc multi Episcopi simul possent facere euolare vnum morientem conferendo eorum cuilibet de indulgentia illud, quod posset.

Alij dicunt, quod hae indulgentia aspiciunt poenas purgatorij: motiuum eorum est, quia viderentur alias frustratoriae. Mediando inter istas duas opiniones.

Dico, quod vtrumque aspicit, nec enim directe aspiciunt poenas iuris, nec poenas purgatorij, sed poenas debitas pro peccatis. Hanc propositionem probo sic: Quando aliqua sunt sic ordinata, quod vnum intenditur per se, aliud vero tantum est intentum per accidens, & hoc est indefectu alterius, aspiciens illa non aspicit illa quae sunt per accidens intenta, sed tantummodo illa, quae tantum sunt per se: sed poenae pro peccato per se sunt intentae: accidit autem, quod illae poenae sint purgatorij poenae: quia si exsoluuntur, hic non exsoluuntur in purgatorio: sic accidit, quod sinta iure, quia etsi ius non determinasset, adhuc secundum aequitatem iusttitia in diuino prospectu tantum responderet de poena isti peccato, & tantum isti: ergo indulgentiae per seaspiciunt poenas debitas pro peccato, & non vtrum a iure, vel purgatorio, nisi tantum per accidens.

Imaginor autem sic, quod quando dicitur, do tibi tot dies de indulgentia, illi dies non respiciunt poenas purgatorij, vel iuris, sed per se poenas temporales debitas pro peccato, quae temporemensurantur.

Sciendum tamen vlterius, ad videndum quid per dies, & quot dies remittantur de poena ijs, qui sunt in purgatorio, praesertim cum ibi non sint dies tales. Sciendum est breuiter, quod (vt dictum est ) cuilibet peccatori per se correspondet alia poena temporalis se cundum diuinam aequitatem taxata: eso ergo, quod pro decem peccatis secundum dininam taxationem tantum debeatur de poena quod respondeant hic ei mille dies: sed forte illi mille dies aequiualent tribus diebus in purgatorio: Si tunc dicatur in scripto: Relaxamus tibi de peccatis impositis trecentos dies, non est aliud dicere, nisi tantum diminuimus de poena taxata pro peccatis, quibus prius correspondebant hic mille dies, vt non correspondeant nunc nisi septingenti: & si ipse tunc decederet, corresponderent ci proportionaliter in purgatorio vndecim dies, cui primo correspondebant tres dies.

Ex his sequitur primo, quod cum dicitur: Indulgemus decem dies, isti dies non sunt dies purgatorij per se, nec dies iuris, sed per se es tantum de poena, quae aequipollet decem diebus nostris.

Secundo, quod cum dicitur: Relaxamus decem dies, non intelliguntur relaxari decem dies in purgatorio, sed tantum de poena in purgatorio, quantum aequiualet poenae hic, quae correspondet decem diebus nostris. Et ratio est, quia dies purgatorij, vel dies nostri tantum sunt ibi per accidens, quia per se indulgentia tantum aspicit quantitatem poenae, quam exprimit per quantitatem dierum nostrorum. Et per consequens opiniones duae, non stant, quae dicebant; vna quod indulgentia aspicit poenas taxatas a iure, puta tot dies, vel tot; alia vero quae aspicit poenas purgatorij.

Ad argumentum in oppositum principale respondeo in rei veritate, parum legimus de istis indulgentijs, vt sit nobis traditum ab Apostolis, vel Sanctis, videtur tamen quod institutae fuerunt per Gre gorium, qui ob hoc videtur statuisse Stationes ad Sanctos. Et quod Sancti parum locuti fuerunt detali materia, forte ratio est, quia supponebant illas, tanquam aliquid per se notum.

Sed videndum est hic vnum de indulgentijs, quod est magis difficile. Vtrum scilicet indulgentiae tantum valeant, quantum sonant; si enim tantum valeant quantum sonant ad literam, videntur sequi inconuenientia multa, primo quia inaequaliter laborantes aequaliter reportabunt, & qui tempore Bonifacij visitauerunt limina Apostolorum tantum reportasssent, qui iuerunt Romam de Roma ipsa, sicut qui de Noruegia.

Item, inaequaliter reportarent, qui dant aequaliter; si enim haberes centum peccata, & alius vnum, tertia pars poenitentiae tuae, quae est multo maior incomparabiliter, remitteretur, & similiter tertiapars alterius propter aequale datum, puta si sit inrescripto, quod qui dederit decem, remittatur ei pars tertia de poenis, quas debuisset exsoluere pro peccatis.

Item si dicatur in rescripto, Indulgemus centum annos, nunquid erat iste centum annis mansurus in purgatorio? Respondeo ad istud dubium, quod sicut Papa dispensat, sic valent, & sic continentur in rescripto. Respondeo, ad inconuenientia, quae sequuntur de imparitate laboris, & praemij dati & recepti, esto sic in nomine Domini, ex quo factum est, valent, & ex quo facit, factum est.

Potest tamen dici ad primum inconueniens, quod aequaliter lucrabatur, qui tempore Bonifacij perrexit de Noruegia, quantum qui de Roma, & hoc quantum ad id, pro quo data est indulgentia, scilicet de remissione poenae, non tamen tantum lucrabatur, qui de Roma de merito, & de gloria, quantum alius: nunc autem plus valet modicum depraemio, per quod acquiratur gradus aliquis gloriae, quantum mille de remissione poenae, vnde pro labore maiori correspondebit alteri gradus aliquis gloriae, alteri vero qui parum laborauit, tantum respondebit remissio poenae. Per idem dico ad secundum.

Ad tertium respondeo, nescio bene definirequantum pro peccato stabit quis in purgatorio, tamen puto, quod intensa poena debeatur peccato, & cum hoc sit misericordia Dei magna, & ideo in paruo tempore puto, quod exsoluatur. Nescio si verum es, quod dicunt quidam, aliquos ibi esse per mille annos, aliquos vero vsque ad diem Judicij. Illi vero dies expressi in rescripto debent intelligi, vt in praecedenti quaestione dictum est. Ad argumentum principale patet quid dicendum.

ARTICVLVS II Vtrum solus Papa possit indulgentias concedere.

QVo ad secundam quaestionem arguo primo, quod solus Papa possit huiusmodi indulgentias dare, sic: Solus ille, qui habet meritum passionis Christi in suo thesauro; potest indulgentias dare: sed solus Papa habet huiusmodi thesaurum in potestate sua, primo quia meritum Christi(cum sit vniuersale)residet apud vniuersalem potestatem: sed auctoritas solius Papae est vniuersalis: ergo.

In oppositum est, quia videmus de facto de Episcopis, & Archiepiscopis, qui huiusmodi indulgeo tias largiuntur, & intra diocesim, de quibus supponendum non est, quod errent: ergo. Respondeo, ad euidentiam huius quaestionis pono duas propositiones.

Prima est, quod loquendo de indulgentia per modum recompensationis, quae fit per bonorum communicationem, omnis praelatus habens congregationem aliquam potestt facere communicationem bonorum talium, & sic Episcopus quilibet habens diocesim, & Abbas habens monachos, & Prior habens subditos, vel quicumque praelatus alius potest bona communicare inferiorum suorum. Ideo hoc modo non est dubitandum: Vtrum Episcopi possint indulgentias dare; imo praesupponendum est rationabiliter, quod tot fuerunt sancti insua diocesi, quod eorum merita ascenderunt ad tantam aequalitatem poenarum pro culpis debitarum, quod applicando eam alicui bene putatur recompensatio quadraginta dierum fieri, quos dant com muniter Episcopi de indulgentia: sed de aliis citra Episcopos esset praesumptio, si diceret praelatus, de merito fratrum meorum confidens relaxo, &c. ratio est, quia certum non est. quod ascendant ad tantum, quod inaequalitatem reducere valeant ad aequalitatem, & hinc est, quod inseriores communiter non sic relaxant.

Dicetur: Ita parum scietur de vna parochia; Vtrum merita sufficiant ad aequandum poenas. Respondeo: praesumendum est, quod tanta Ecclesiae congregatio sufficiat, & habeat tantum de meritis, quod possit pro poenis huiusmodi paucis satis facere tantum. Adhuc non sufficit hoc, ideo pono propositionem secundam talem.

Aliqui enim dicunt, quod solus Papa potest auctoritate, & de iure dare indulgentias, alij vero ex commissione, & ideo taxatus est eis modus, & quantitas, quadraginta scilicet dierum. Alij dicunt, qui quilibet Episcopus est successor Apostolorum, ideo auctoritatem habet super meritum Christi.

Mihi videtur, quod solus Papa auctoritatiue potest per modum relaxationis authenticae poenas relaxare. Ratio est, quia sibi soli dictum: Quodcumque solueris, &c. sed per modum recompensationis, & satisfacttionis, videtur mihi dicendum, quod non solus Papa sic possit rela xare, sed & alij, puta Episcopi, licet modo magis arctato. Ratio est, quia corpus Ecclesiae est hierarchice ordinatum, vt sicut Papa praesidet omnibus de iure, sic Episcopus praesidet aliquibus: Vnde puto, quod de iure Episcopis aliquis populus sit subiectus, & quod caput sit diocesis, quae vnum partiale corpus est, sicut Ecclesia tota est vnum corpus totale, cuius caput est Papa, & ideo de iure possunt indulgentias, licet per medium arctatae satisfactionis, & recompensationis etiam elargiri.

Tunc restat dubium: Quantum possunt Episcopi. Respondeo, fon possunt nic magnae demonstrationes fieri, dico tamen quod non video, hoc supposito, quod immediate dicum est, quare magis quadraginta dies, quam in alio numero. Quod si deiure arctati sunt ad talem numerum, videtur esse dicendum, quod solus Papa hoc habeat de iure, alij vero ex sola commisssione. Vel posset dici, quod quantum est de iure Ecclesiae primitiuae, plus possent Episcopi, arctati tamen sunt ad numerum illum a legislatore.