Quaestio 1

ARTJCVLVS VNJCVS. Vtrum actus malus sit a Deo.

ARGVO, quod sic: quia omnis natura positiua est a Deo: sed actus ma lus, quantum saltem ad substratum, est quid po sitlum et, quia tunc Deus posset tenta re de malo, quod est contra illud Jacobi in Canonica sua: "Deus intentator malorum est".

Respondeo, hic primo ponam punctum quaestionis, & secundo propositiones intentas. Punctus, & dis ficultas quaestionis istius est propter duas opinio nes solemnes: Vna opinio dicit, quod in actu pec- cati sunt duo, scilicet substratum, & difformitas, & primum est a Deo, sicuti quaelibet alia natura positiua, quia Deus coagit actioni creaturae; sed quoad priuatiuum, & difformitatem, quod est formale in peccato, dicunt, quod peccatum est a sola voluntate deficiente.

Confirmatur quantum ad illud, quod dicunt, quod actus quoad substratum est a Deo, quoniam alias non apparet, quomodo dependeret a Deo. Et si sic dicatur, vt a conseruante. Contra, quia dependentia ad conseruantem non reducitur ad genus aliud causae, quam efficientis. Alia est opinio opposita, quia non omnis actus est a Deo, & quoad positiuum elicitiue, & hoc specialiter dicunt verum esse de actu voluntatis nostrae. Et si quaeratur ab eis, quomodo actus ille dependet a Deo? respondent, quod in habitudine ad conseruantem, quia secundum eos non est eadem habitudo cum habitudine producentis. Nunc pono propositiones aliquas, Prima est, videtur mihi, quod opinio secunda sit magis ratio nabilis: nec ego video, quod dicunt, omnis actus sit a Deo, dato quod sit positiuus, nisi forte desiderando potentiam, quae elicit, & naturam actus eliciti, & ita dico quod Deus non agit immediate in actum voluntatis deformem per peccatum, nec oportet quod agat immediate in omnem creaturam. Hanc propositionem probo, quia si ageret in actum positiuum substratum, necessario ageret ad deformitatem, cuius oppositum dicunt Sancti, & ipsimet de alia opinione. Probo consequentiam, quoniam, quando aliqua sic se habent, quod vnum est priuatio in alio inseparabilis ab illo, ita quod agens in vnum necessario agit in reliquum: sed ita se habet deformitas ad actum: ergo. Maior patet, quia enim priuatio albedinis, & nigredo est annexa inseparabiliter nigredini, ideo producens nigredinem necessario producit non album. Minorem probo: capio istud, quod est odire Deum, ego dico, quod ita comitatur deformitas istum i im, quod impossibile est eum separari, & tolli. & hoc est, quod dicunt Doctores, quod non potest Deus dispensare in praeceptis primae tabulae, quia ex se habent annexam deformitatem.

Secundo, quia quae sunt mala ex obiecto, non possunt fieri sine deformitate, ratio est, quia sunt de se conuoluta cum malo: confirmo hoc per Ari stotelem 3. Ethicorum, ille enim quaerit, vtrum ha bitus insit nobis voluntarie, & dicit, quod sic, quia voluntarie elicimus actus, ex quibus necessa rio generatur, quod quicquid est causa causae, est causa causati, necessario ab illa secunda causa: sed deformitas in actu sequitur necessario naturam actus non minus, quam habitus: ergo si Deus cau sat actum quoad substratum, necessario causabit deformitatem. Item: Agens quantum dat de forma, tantum dat de consequentibus formam 8. physicorum. Et si hoc est verum in positiuis, magis erit verum in priuatiuis. Confirmo, quia quando Deus prohibet deformitatem aliquam, ne fiat, non tantum actum prohibet deformitatem, immo cum hoc prohibet actum quoad substratum sicut concupiscere.

Secundo principaliter ad idem sic: Si Deus coa git actui voluntatis, aut hoc est, quia sequitur determinationem voluntatis in illo actu, sic quod voluntas prius natura determinet se ad actum illum, & ex hoc Deus coagit voluntati determinate; aut e conuerso prius Deus determin at se ad agendum, & voluntas nostra sequitur determinationem eiusmodi, & venit ad actionem illam: sed nullo eorum modorum est: ergo. Maior patet per sufficientem diuisionem. Minorem probo, primo quod non primo modo, quia tunc Deus voluntarie coageret ad peccatum; & etiam habe retur propositum, quia in illo determinare non eoagit Deus, & sic non est causa respectu omnis actus positiui.

Nec potest dari secundus modus, quia voluntas determinaretur a Deo ad peccatum: ergo non ageret a se, sed ab alio, & ita voluntas non peccaret, quia de se non haberet, vnde esset causa peccati, quia non libera, determinaretur enim ab extrinseco.

Nec est possibilis tertius modus, tum quia ille modus esset casualis: secundo, quia tunc Deus vo luntarie coageret ad peccatum. Tertia ratio est ista, non est minoris potestatis voluntas respectu sui actus, quam alia naturalia respectu actuum, propriorum, sed aliqua principia naturalia sic eliciunt suos actus per se, quod Deus ibi non coope ratur actiue, nisi per conseruationem: ergo. Maior nota est, probo minorem auctoritatibus, & rationibus, primo per Augustinum 7. de Trinit. Sic Deus res, quas condidit, administrat, vt suos motus agere sinat.

Item Eccles. cap. 15. Deus fecit hominem rectum, & dimisit eum in manibus consilij sui.

Item Commentator 12. metaphysices deridet in hoc Saracenos, qui subtrahebant a rebus operationes suas.

Secundo per rationes suas, quia non apparet, quare Deus non possit communicare creaturae actionem, quae non est creatio, sed ex actione perfectibili ad complementum, & educta depotentia ad actum, ratio est, quia ad talem rationem non requiritur virtus infinita. Vnde Doctores quidam solemnes dicunt, quod Deus agit in oĩbus quantum ad esse, intelligentesper (esse) omne, quod est extra nihil, &ideo quia Deus causat materiam in qua inferiora sunt in potentia, ideo creauit oĩa talia, quantum ad esse in potentia, non quoad es se in actu completum; sic ergo Deus agit ad esse naturale secundum eos, agens autem particulare ad esse tale.

Tertia ratio: in actione, qua materia informatur forma sua, & trahitur ad suum completum, semper habet concurrere actio Dei, & creaturae, Quaero, vtrum tam Deus, quam creatura faciant illud totaliter, aut quilibet partem, & partem: non est dare secundum, quoniam in simplicibus non est pars, & pars, & propter ea partem, quam faceret crearura, non faceret Deus: ergo non attingeret omnem rationem positiuam: nec potest dari secundum, quia impossibile est idem simul esse a causis totalibus in eodem genere esse.

Sunt tamen hic dubia, primum est, quia idem est creatio, & conseruatio: sed per te Deus est immediate conseruans omnem creaturam: ergo esset immediam agens omnem creaturam.

Item secundum hoc, non omnis creatura aequa liter dependeret a Deo.

Item videtur, quod supposita Dei conseruatio ne ad ipsum ignem; Deus non posset prohibere ignem ab actiuitate sua: ergo non potuit facere, quod ignis non combureret pueros in camino ignis. Si ergo potuit, hoc fuit quia non coagit.

Ad primum respondeo per interemptionem assumpti, conferuatio enim vel est directe continuatio rei, vel actionis, vel productionis. Vnde Doctores, qui dicunt oppositum, dicunt, quod conseruatio est productio continuata: ergo super actionem non dicit nisi continuationem: sed con tinuatio differt a productione, probo, quia productio rei in instanti, in quo est, non est continuatio, sed in toto tempore sequenti.

Secundo, quia productio ex vi productionis non habet, quod manet per subiectum, excepta productione diuina, quia tunc essent aeternae productiones, sicut est diuina; productio auntcreaturae non habet de se, quod sit continuatio. Contradictio enim est, quod aliquid de se sit continuatio, & quod ipsum possit non continuari: ergo si productio se ipsa esset continuatio, illa esset aeterna se ipsa: consequens est falsum: ergo se ipsa non est continuatio, sed productio: ergo productio & continuatio non sunt idem.

Ad idem facit, quia Deus communicat actiones creaturae, & non communicat eis conseruationem, quaelibet enim res immediate, & totaliter conseruatur a Deo, sed non quaelibet res totaliter, & immediate producitur a Deo, sed per causas secundas: ergo non est idem creatio, & conseruatio.

Ad secundum dubium dico, quod omnes creaturae dependent a Deo, tamquam a creante, & conseruante: non autem tamquam a producente immediate, quia generat, & producit per causas secundas.

Ad tertium concedo, quod considerando ignem & ignitionem ignis, non posset Deus facere, quin ignis ageret naturaliter loquendo, siue de potentia ordinaria; posset tamen suspendere actum, & effectum ignis secundum potentiam suam.

ARTJCVLVS JJ. Utrum Deus per seipsum immediate possit quemlibet actum producere in voluntate.

IVxta hoc quaero, Vtrum dato, quod Deus non coagit de facto in actibus voluntatis, tamen dubium est, an posset quemlibet actum producere per se ipsum immediate in voluntate, quae volun tas est apta nata immediate elicere. & difficultas est hic specialis de actu illo, qui est odire Deum, & arguo quod sic, quia in Deo est omnis causalitas actiua, quae est in quacumque creatura respectu omnis entis producibilis: sed in voluntate est actiua causalitas respectu istius entis producibilis, scilicet odire Deum: ergo.

In oppositum est, quia posset Deus facere peccatum, & inducere voluntatem in peccatum.

Confirmo: quia eadem necessitate, qua Deus vult se diligere, videtur quod velit se diligi.

Respondeo: in quolibet peccaeno actuali sunt tria, scilicet actus ipse, & secundo deformitas actus, & tertio circumstantia, quae est imputabilitas: Aliud enim est actus, quia est quid positiuum; aliud deformitas, quia est priuatiuum, & aliud imputabilitas, quia relatio relationis, Quia aliud est dicere, quod Deus ponat in voluntate actum; aliud actum cum deformitate; & aliud actum cum imputabilitate. Et licet prima duo in actu odiendi Deum non sunt separabilia, ita quod Deus non possit actum producere, nisi deformem, & hoc quia ex natura rei intrinsece habet, quod sit deformis: tamen aliud est esse in voluntate actum conuolutum cum deformitate, & aliud actum illum esse imputabilem; sunt enim haec separabilia, nam imputabilitas supponit actum, & connotat, quod recipiens actum habeat in sua potestate, & aliquo modo saltem denominatiue sit ab eo; & hoc est, quod supra dixi, quod culpa non sic connotat agens denominatiuum respectu actus, qui debet dici culpa.

Ad propositum dico, quod absolute de poten tia, posset Deus ponere in voluntate mea odium sui, ita quod actus ille esset virtute diuina in voluntate mea, & conuolutum cum malo, tamen dico, quod peccatum illud non esset imputabile voluntati, vnde bene esset malum, & defectus voluntatis, non tamen esset peccatum, nec culpa. Primum probo, quia esset disconueniens voluntati: malum est autem coniunctio disconuenien tis, vt patet supra. Secundum, quod non peccatum, probo, quia peccatum dicitur in ordine ad agens: voluntas autem non se haberet ibi actiue, sed passiue: ergo respectu voluntatis non esset ibi peccatum. Tertium probo, scilicet, quod non culpa, quia culpa vltra peccatum connotat dominium in agente respectu gilus voluntatis, voluntas autem tunc necessitaretur a Deo ad actum istum: ergo non esset culpa voluntatis, nec imputabilis ei: nec est inconueniens, quod Deus ponat in voluntate absolutum quodcumque sine imputabilitate.

Hoc probo, quia Deus potest facere, quicquid non includit repugnantiam in primo modo, quod scilicet facere est non facere: sed facere odium Dei sine imputabilitate, nulla est contradictio, quia facere illud non est non facere: ergo.

Sed contra, quia ex eodem sequitur, quod Deus posset separare actum a deformitate, quia deformitas non videtur esse de primo modo per se actus. Secundo, forte licet deformitas non sit primo modo, tamen reduceretur eiusmodi amotio ab actu ad contradictionem in primo modo: esse enim actum deformem hoc modo est esse circa obiectum indebitum. Et ideo si circumscribatur deformitas, circumscribitur esse circa obiectum tale, & tunc contradictio esset, quia odium esset circa Deum, & non circa Deum.

Sed dicas: Ratio illa praecedens destruit motiuum quoddam ad conclusionem praecedentis quaestionis. Dicebatur enim, quod Deus non poterat coagere voluntati in actu odiendi, quia tunc coegisset non tantum ad deformitatem, imo ad imputabilitatem, quia coageret sequendo determinationem voluntatis, & tamen esset imputabile voluntati, quia voluntas se haberet ibi actiue, sic non est in proposito, cum hoc esset in tali actu, cui Deus coageret voluntati, esset imputabilitas, culpa, & peccatum; & ideo Deus esset causa peccati, sed si Deus totaliter immediate producat actum illum in voluntate, non esset causa peccati, nec culpae, quia talis actus non habet rationem peccati, & culpae, vt dictum est supra.