Quaestio 1

ARTJCVLVS J. Vtrum essentia materiae primae ex se careat omni actu simpliciter.

QVANTVM ad primum arguo, quod materia ex se non careat omni actu, quia illud, quod est per se terminus creationis, non videtur excludere omnent actum: Creatio enim ter- minatur ad actum: sed materia est per se terminus creationis, iuxta illud: In principio creauit Deus caelum, & terram, terra autem, idest materiaa(secundum Augustinum) non enim materia est a se, nec est per generationem naturalem, cum sit ingenerabilis, & incorruptibilis, est a Deo immediate.

In oppositum est auctoritas Philosophi, 7. metaph. quod materia, nec est quid, nec quantum, nec aliquid aliorum generum: ergo.

Respondeo hic primo ponam punctum quaestionis, secundo Propositiones intentas.

Quoad Primum sciendum est, quod quaestio illa introducta est propter opiniones varias diuersorum Doctorum. Dicunt enim quidam, quod materia, etsi secundum suam essentiam sit quiddam habens propriam entitatem, & cum hoc actum essentiae non habet, tamen actus existentiae, siue formae: imaginatur enim illa opinio, quod existentia sit actus quidam additus ipsi essentiae per modum proprietatis naturalis, materia autem licet habeat essentiam distinctam a forma, ita quod essentia materiae nec est essentia formae, nec essentiam habet a forma, tamen existere non habet nisi per formam: vnde non recipit essse existentiae sine forma, & hoc est, quod dicitur com, muniter, quod materia est in potentia, & non habet actum nisi formam intelligendi; est enim de actu existentiae secundum istos, non autem de actu essentiae.

Alij vero artendentes, quod essentia non est res alia ab existentia, & ideo quantum habet res de essentia, tantum haber de existentia, dixerunt, quod quia materia existentiam propriam habeat distinctam a forma sad imperfectissimam in genere entium, cum sit medium inter ens, & nihil, secundum Augustinum; ideo habet proportionaliter propriam existentiam, quam non contrahit a forma, licet imperfectam, & ideo ad eius existere requiritur forma. Vnde dicunt isti, quod materia habet proprium actum, & essentiae, & existentiae proportionaliter, quia sicut habet actum essentiae imperfectum, sic actum existentiae,

Alij vero sequentes dicta, ad mentē Arist. & Con men. non euntes, nec aspicientes ad actum existen di; sed ad naturam propriam essentialem, dixerunt, quod essentia materiae non est essentia formae, tamen materia habet talem essentiam, qudd illa caret omni actu essentiali, ita quod intrinsece infra propriam rationem, nullum omnino ha bet actum: sed est res pure potentialis, & puremodificalis: nec ex hoc est nihil, quoniam nihil nec est actus, nec actuale: ergo punctus quaestionis erit, quid veritatis appareat in istis opinionibus.

Sed notandum, quod quaeritur. Vtrum materia habeat acum aliquem, siue: Vtrum essentia ma teriae caraeat omni actu, oportet ergo videre, quid debeat in proposito intelligi per actum. Si enim per actum intelligas rationem positiuam, vt distinguitur contra negationes, & contra nihil, sic non habet difficultatem apud aliquem. Materia enim non est negatio, sed est ratio positiua, nam si intelligas per actualitatem illam entitatem, vt distinguitur contra nihil, & hoc modo etiam quaestio non mouetur; est enim contradictio, quod materia habeat entitatem distinctam a for ma, & tamen quod non sit actus, hoc enim modo entitas, & acus conuertuntur: sic ergo istis modis praedictis, non requir imus hic de actu: sed accipiendo tertio modo actum pro terminatione, & essentiali distinctione, capiendo distinctionem sicut Philos. 7 metaph. tex. 9. quando dicit, quod actus separat, & distinguit; & hoc modo non est idem actus, & entitas extra nihil, nec conuertuntur ad inuicem: hoc enim modo omnes partes in continuo sunt entitas quaedam, & extra nihil, & tamen non sunt actu proprio: sed omnes sunt in potentia, & omnes habent esse vnico actu, puta toto eo, quod caret proprio actu, & distinctione: vna enim non est ab alia diuisa, & separata: sed fundant omnes vnam indistinctionem relatiuam; sic, inquam, capien- do actum ad istum intellectum, tantummodo habet suam difficultatem, & in hoc stat punctus quaestionis, praesentis.

Respondeo, pono aliquas propositiones. Prima est, quod materia prima essentiam nullum habet, nec dicit naturam determinatam, & distinctam, & in actu: sed dicit purum potentiale, & termipabile, ita quocila est interminate, & indistincte res materialis, & hoc modo est omnis materia generabilis, & corruptibilis; ita quod non est determinate aliquod entium de muudo, puta lapis, terra, & huiusmodi, potest tamen determinari, vt sit lapis, terra etiam, & huiusmodi; adueniente enim determinatione aliqua, puta quae est forma lapidis, quae est pura terminatio, sit lapis, imo vtrumque hoc modo, & neutrum sine alio sit lapis, Ex puro enim terminabili, & pura terminatione fit vnum terminatum, puta lapis; & si materia, & forma haberent intra se proprias terminationes, nunquam facerent vnum pri. mum terminatum: sic ergo caret materia omni terminatione, & forma; & eius terminatio caret et iam omni distinctione, & forma est eius distinctio. & haec est natura formae primae, quam antiqui ignorarunt, & Philosophus 1. phys. & Conimentator dicunt. Est enim entitas carens omni actu, & terminatione, & distinctione: sed materia est purum potentiale, idest purum terminabile, quod potest trahi ad omnem actualitatem, & distinctum esse, ac per consequens illa est omnis natura generabilis, & corruptibilis, in qua omnia generabilia conueniunt; ablata tamen term inatione, & adueniente determinatione appropriatur, vt sit natura talis. Adueniente enim forma lapidis, quae non est aliud, quam terminatio lapidis, sit haec materia ille lapis, & sic de alijs.

Hanc autem propositionem sic expositam pro bo rationibus aliquibus acceptis ex verbis expressis Aristotelis, & Commentatoris, & Augusti ni, qui omnes simul in hoc concordant.

Prima ratio est ista. Jllud, quod non habet naturam propriam, non habet naturam terminatam, & distinctam modo, quo hic accipimus distinctionem: sed materia non habet propriam naturam: ergo. Maior patet, ex hoc enim aliquid dicitur habere naturam terminatam, quia habet naturam propriam: ergo a destructione consequentis, non habet naturam propriam: ergo nec terminatam, sed omnino, vt sic, remanet confusa. Minorem autem probo per Commentatorem 1. physicorum com. 68. vbi dicit, quod materia pri ma recipit omnes formas, & sequitur; necesse esse, vt non habeat formam aliquam, nec propriam naturam. haec sunt verba. Item idem exponens dictum Aristotelis 12. metaph. com. 14. dicit, & intendit demonstrare per hoc, quod materia nullam habet propriam naturam. Idem dicit Augustin. 12. Confession. cap. 1. 2. & 3. expresse. Vnde dicit. Nonne tu Domine docuisti me, prius, quam habeam informationem meam, formares atque distingueres, non erat enim aliud, non color, non figura, non species: Ecce ergo, quod dicit materiam de se non esse formatam, sed informationem distinctam, nec esse aliud, &c. Nec potest illa auctoritas explicari, vt exponunt quidam, non aliud, idest, non aliud formatum forma recepta, & hoc intelligit secundum eos, eum dicit prius: est enim quaedam informitas sine vlla specie. Haec solutio non valet, quia hoc modo calor, & Deus similiter non sunt aliud formatum forma recepta, non ergo haberet hoc modo materiam negatiuam, quae esset hoc aliquid, & indistincta, quam calor, vel Deus.

Notandum ergo, quod intendit Augustinus, quod materia non habet propriam formam, accipiendo formam pro natura determinata sub en te eo modo, quo calor est talis natura, dicimus enim, quod calor est talis forma simpliciter, quod Deus est forma abstracta: accipitur enim forma pro natura, non pro actu recepto in mate ria; similiter dicimus de Angelis.

Dices: Augustinus vult ibi loqui de materia apud creationem, cum dicit antequam materiam illam distingueres, erat enim informis, quia mere in potentia, & nihil in actu. Contra; ille subdit statim, quod non erat omnino, vel antequam crearetur, erat vere, vel erat informitas quaedam sine illa specie eo, scilicet mo do, quo per oppositum calor est quaedam formitas, aut species.

Confirmo hoc; quia Augustinus videlicet accipit hic formam non pro actu formali, sed pro natura, sicut dicimus, quod Angelus est forma, quia si materia haberet propriam naturam quan tuncumque paruam, non haberet actum formalem, non esset difficile cogitare, & intelligere talem naturam, sicut non dicit esset difficile cogitare Angelum, vel calorem, qui non habent talem actum formalem: sed ille dicit, quod difficillimum est materiam cogitare, quod sit forma substracta a Deo. Vnde subdit, quod ratio suadere debeat, si omnes formas qualescunque detraherem, & cogitarem illam informem materiam, tamen non potero cogitare, non esse talem natu ram (sequitur) vt citius non esse appareat, quam quod omni sorma priuaretur: ergo intelligitur per hoc formam non receptam, & dato quod ca reret forma recepta, sic materia diceret formam naturam propriam: ergo intentio Augustini est, quod illud informe non est aliud, idest nulla natura terminata, ideo dicit, quod sine vlla specie, & forma(prout forma idem est, quod natura) non potest esse actus receptus.

Item: sine auctoritatibus probo hoc, ex motiuis ipsorum ad alias Conclusiones: ipsi enim habent pro demonstrato, quod quando lapis sic sit ens simpliciter, ita quod non sit generatio lapidis: sed tantummodo adunatio, nec ad naturam, quia sic esset alteratio, & non acceptio entis simplici. ter: tunc si lapis sit ens simpliciter, aut ergo sit de non ente, quod est nihil, & hoc est impossibile, quia tunc crearetur, aut ex hoc non ente, & similiter, quia videlicet fit ex aliqua entitate, quae caret om ni determinatione, & non habet propriam aliquam naturam, & cum lapis fiat ens simpliciter ex materia, sequitur, quod materia sit ens carens omni definitione, & determinatione; hoc enim modo lapis fit ens simpliciter ex non ente simpli citer, quia ex materia, quae est indeterminate lapis, lignum, & sic de alijs, ac per consequens, quod non est lapis simpliciter, fit lapis simpliciter: potest ergo ratio sic formari. Talis est natu- ra materiae, quod adueniente forma fit ens simpliciter: sed si materia haberet propriam naturam non fieret ens simpliciter adueniente forma; cuius ratio est, quia ex quo prius haberet naturam propriam, haberet pro tunc naturam, & definitionem: ergo esset ens simpliciter, quantumcunque esset paruae entitatis, & sic generatio non esset aliud, quam additio entitatis ad entitatem, & per consequens esset magis alteratio.

Et confirmo, quia hoc posito, materia non mutaretur in se, sed tantummodo cambiaretur, quia vna alia realitas sibi adderetur, quod est pro prium alterationis, quae est, quando aliquid aduenit alicui entitati prius actu.

Dices: Bene arguis, si materia hoc modo, vt capit esse simpliciter, nullam diceret entitatem propriam; sed hoc videtur esse contradictio, quod aliquid habeat entitatem, & naturam, quae non sit entitas, & natura alia quaecunque, & tamenquod illa entitas, & natura non sit sibi propria; quomodo enim haec entitas, quam importat materia, non esset magis entitas materiae, quam formae?

Respondeo, haec ratio decipiebat imaginationem Augustini, vt illemet testatur, quia imaginabatur, quod illud, quod non erat aliqua natura determinata, puta calor, vel Deus, vel huiusmodi, omnino nihil esset, & tamen respondet, quod illud tale informe, quod est omnis naturae indeterminate, & nulla determinate, non est nihil; vnde dicit, quod nihil, nec determinate est natura angelica.

Et haec est responsio Commentatoris 3. de cael. & mun. con. 28. quod nihil nec est actus, nec aliud trahibile ad actum, siue indistinctum ab actu.. metaph. similiter contra Anaxagoram super illud in sundamento naturae nihil est distinctum, respon det per eandem viam.

Secunda ratio principalis est haec. Jllud, quod est medium inter purum ens, & nihil, non potest importare naturam determinatam, & distinctam: sed materia est huiusmodi: ergo. Maior patet, quia illud, quod est determinatum ens est purum ens, & ratio est, quia illud est purum ens, quod sic est ens, vt per nihil, quod adueniat ei, sitens: sed omne tale manet extrinsecus, nec immutat naturam illius intrinsece, sed tantum extrinsece, & denominatiue, sed si sit indeterminate hoc ens bene poterit per aduentum alterius fieri tale ens. Nec valet, si dicatur, quod ideo est medium inter ens, & nihil, quia est paruum ens, hoc est, quia habet modicum entitatis, quia quantumcunque haberet paruam entitatem, si esset aliquid determinatum, omne, quod sibi adueniret, esset sibi extrinsecum, nec fieret ens per illud stanteeius natura, & tunc illud medium inter ens, & nihil posset fieri ens. Minor patet per Philosophum, & Commentatorem, & Augustinus loco citato 12. confession. dicit enim Commentator I. physicorum com. 78. quod est in potentia non est pura priuatio, ex quo sequitur, quod ens non fiat ex nullo. Similiter non est purus actus, & haec sunt extrema in conditione. Antiqui autem ignorarunt, quod inter esse purum, & inter non esse purum est medium, aut alia natura: & subdit: quod illa est causa, quod antiqui na- tur ales negarunt generationem, quia viderunt, quod materia erat ens, ex eo quod ex non ente nihil fit, & etiam expulsi sunt a natura generationis, quia posuerunt generationem esse congregationum &c.

Item com. 69. Contra Platonem, vt Comm. ex ponit, dicit, quod antiqui defecerunt in cognitione: naturae ipsius materiae, ita quod non distinguunt materiam, & priuationem, & subdit: primo enim concedunt materiam non esse, quia concedūt rationem Parmenidis, quod quicquid est prae ter ens, est nihil, & quod est ens, est vnum, secundo vero, quia dicunt illam esse vnam numero, & quod propter hoc est vna definitione, & secundum hoc sequitur, quod sit aliquod entium, & subdit: quod fecundum primum sermonem concesserunt priua tionem esse in substantia eius, & secundum alium sermonem negauerunt, prinationem esse in substantia eius, & infra sequiturtergo natura eius est composita ex esse, & non esse.

Item com. 70. dicit, quod forma substentat subiectum, secundum quod est completum ei, & sequitur post modum essentiale eius, idest, materia est, quod non est demonstratum in actu: sed est medium inter non ens simpliciter, & ens in actu. Et vbi non essent auctoritates, probo hoc per rationem, quoniam si materia non sit hoc modo medium inter ens, & non ens generale, & corruptibile, hoc posito sequitur, quod sit aliquid citra nihil, quod est inferius materia, & magis distans ab ente, & minus recedens a nullo. Poneenim aliquod ens, quod non habet naturam pro priam aliquam, sed sit indeterminate omnis talis natura propria ad esse tale, & minus ens, quam illud, quod habet naturam propriam.

Dices, quod positum implicat contradictionem, quod aliquid sit ens, non habens propriam naturam. Omne enim tale videtur esse nihil.

Contra: ex terminis patet, quod nulla contradictio implicatur, nam illud, quod est nihil, non est purum trahibile ad actum, nec est in potentia generahilis naturae.

Quod probatum est per Aristotelem & Commentatorem, & 12. confess. cap. 2. per Augustinum probo: Jlle enim dicit, quod materia rerum mutabilium capax est formarum, in qua mutantur res mutabiles: & sequitur: & si liceret dicere quod aliquid est, & non est, hoc dicerem esse materiam.

Sed est hic dubium satis bonum, quia secundum hoc videretur, quod materia esset genus, hoc modo videtur esse purum modificabile, & non aliqua natura propria, imo est omnis species indeterminate, & confuse, & in potentia: Consequens est falsum, quia tunc materia praedicaretur de rebus.

Respondeo, illa instantia facit difficultatem magnam Peripateticis existens actu: nec valet glo sare, quod intelligat, non est vna in se existens actu, idest per formam aliquam, quia ex se nullam habet formam. Illa enim glosa non est de intentione Philosophi, quia Philosophus & Commentator ibi, excludunt ab illa materia, duo, scili cet vnitatem propriam, actum proprium in se, & actum formae, Vnde postquam dixit: non est vna in se &c. sequitur: nec compositum ex mate- ria, & forma, quia si haberet formam aliquam nullam aliam reciperet ista permanente. haec ille &c.

Secundo infero, quomodo potest ex hoc videri intentio Commentatoris de substan. orbis, vbi dicit, quod materia substantiatur per posse, & hoc in priucipio illius libri. Vbi sciendum est, quod in natura materiae, quae est eutitas interminata est confiderare istam intermidabilitatem a quae est priuatio quaedam pura, & hanc non distinxit Plato a natura materiae, vt Commentator 1. physicorum com. 79. & Aristoteles abidem dicit, & hic est error, in quo errauit Plato, circa materiam, vt Phi losophus dicit ibidem. Accipiendo ergo huiosmodi informitatem, non habes nisi purum nihil, sed vltra, secuudum eandem naturam intorminatam capio interminabilem, & tunc habeo super naturam ipsius vnum respectum, quem dicit, qui corrumpitur adueniente forma vltima, illa autem duo, videlicet interminationem, & terminabilitatem est ipsum substratum, vtique, quod dicitur interminatum, & terminabile. Omne enim. concretum resoluitur in formam, & subiectum, sicut album in albedinem, & substratum: sic cum dico interminatum, resoluendo enim illam interminationem in substratum primum, est priuatio, secun dum autem est natura materiae. Hoc idem cum dico terminabile habet tesolui in illam terminabilitatem & substratum, primum est respectus, & est potentia materiae, de qua dicit Comment. ibidem, quod non est de essentia materiae: secundum vero est natura nuda ipsius materiae, & tunc Com mentator intendit, quod materia iubstantiatur per tale posse: non quod potentia illa, & respe. ctus sit de substantia eius, quia hoc negat primo physicorum comm. 3o. sed quia illud substratum non potest intelligi, nisi in ordine ad talem respectum, vt ille dicit com. 62. Et hinc est, quod licet talis respectus non est de essentia materiae, tamen materia non potest definiri sine illo. nec ex hoc sequitur, quod illud substratum sit nihil, nam nihil, non est substratum tali respectui: & si mate ria in se esset entitas terminata, iam non haberet, quod esset entitas terminabilis, & sic non reciperet terminationem, & formam aliam, vt deducit Commentator 1. physicorum com. 69. Et per idem patet illud, quod dicit Commentator de substantia orbis, quod materia non habet formam propriam, nec naturam: sed illud eius essentia consistit in posse, & ex hoc illa recipit omnes formas, sed illud posse differt a natura subiecti, quia posse illud est respectus, subiectum autem est vnum de genere entium per se, & non accidens eius, cum substantia est eius mensura, haec ille, & ideo impossibile est intelligere illam nisi in quadam compositione.

Tertio patet, vt dictum est, ratio quare materia non potest intelligi nisi in comparatione ad formam. Si enim materia haberet naturam propriam terminatam quantumicunque paruam, posset vtique intelligi, hoc enim non est natura intellectus nostri, quod quicquid intelligit, terminat. Vnde Boetius super praedicamenta, quod intellectus noster claudit omnia, forma vero est illa clausio, & terminatio rei: vnde omne, quod intelligitur, per formam intelligitur, & quia materia caret forma, & terminatione: & ideo intellectus intelligit materiam, dando ei terminationem, & tunc non intelligit eam in pura natura sua; vel intelligit eam referendo ad illam terminationem, per priuationem omnis talis terminationis, puta si intelligatur terminabile purum, & intelligitur in sua entitate, tamen semper comitatur forma. Cum enim intelligo terminabile, ibi concipio terminabilitatem, quae dicit relationem, formam, & substratum, terminabilem ratione materiae, qua remota, circumscripta interminabilitate illa, nullo modo est comparabilis per intellectum.

Quarto apparet, quomodo materia non dicitur habere propriam vnitatem terminatam, & ideo ex hoc illa est natura constituere vnum cum forma, alias imposibile est, quod constituerent vnum, qnin semper remanerent ibi duo, & esset in composito vera dualitas, quantumcunque esset inter illa relatio media, & ideo constitutum non haberet vnitatem, quia materia propriam formam non habet. Ideo adueniente forma, non est ibi aliqua dualitas non enim materia differt a forma, sicut res terminata a re terminata, sed sicut res interminata, & indistincta a sua interminatione, & indistinctione: res autem, & terminatio sua non ponunt in numerum: nec intelligo per hoc, quod materia sit idem, quod forma, sed intelligo, quod sit ent tas aliqua a forma, non tamen sicut entitas terminata a re terminata; sed sicut res interminata ex propria natura a sua terminatione.

Ad argumentum concedo, quod illud, quod attingitur per creationem distincte, est res in actu distincta, & terminata, sed hoc non est verum de eo, quod per creationem attingitur indistincte, patet in mutatis esse; in motu enim omnia attinguntur, & tamen non facit disttincta in actu, alias infinitas esset in actu, similiter si producatur aliquod quantum continuum, omnes partes eius attinguntur per productionem in actu, & tamen non sunt res terminatae & diuisae in actu. Nec sequitur: est ens: ergo est in actu, quia est in actu, vt hic accipitur, hoc, est, esse terminatum, & distinctum.

ARTJCVLVS JJ. Vtrum materia sit ens positiuum.

AD secundam quaestionem arguo primo, quod implicetur contradictio materiam esse ens positiuum, & tamen nullam habere actua litatem; quia contradictio est materiam esse ens positiuum, & materiam esse nihil: sed si ponatur materia ens positiuum, & non esse in actu, ponetur materia esse ens positiuum, & cum hoc esse nihil, ergo. Maior patet, minorem probo, quia sequeretur, materia non est actu, sed in potentia: ergo est nihil, probo: quia sequeretur: Antichristus est nunc in potentia, & non in actu: ergo est nihil.

Confirmo, quia res antequam ereetur est in potentia tantum, & non in actu: ergo est nihil. Ista consequentia valet, alias creatio non esset de nihilo.

Confirmo, quia aliter est in potentia materia post creationem magis, quam sit ante creationem: sed ante creationem, licet esset ens in potentia, cum ex hoc, quod non erat in actu, erat nihil: ergo post creationem licet esse ens in potentia, cum ex hoc, quod non erat in actu, erat nihil: ergo post creationem, si eodem modo non est in actu, quantumcunque sit in potentia, erit nihil; vel oportebit dicere, quod omne ens positiuum habeat aliquam actualitatem.

In oppositum est Aristotelis 7. meth. vbi indicat tres modos substantiae, & alterum ponit materiam, & exponens se, quid intelligat per materiam, dicit, dico autem materiam ens in potentia.

Respondeo, primo ponam conclusionem intentam, secundo mouebo dubia. De primo dico, quod nulla est contradictio ponere materiam esse ens positiuum, & tamen hoc, quod non habeat propriam, & distinctam actualitatem, imo ponereoppositum esset facere fallaciam consequentis.

Hanc conclusionem probo, quia non est contradictio intelligere diuisum aliquod sub vna dif ferentia, & quod non intelligatur sub alia, sicut non est contradictio, quod reperiatur animal cum rationali; & quod, vt sic, non intelligatur sub irrationali: sed ens diuiditur in esse distinctum, & ens esse in potentia: ergo non est contradictio intelligere ens aliquod positiuum, quod tamen non sit in actu distinctum, sed tantum in potentia.

Dicitur ad minorem, quod non est ad propositum, & ideo Alexander facit magnum tracta tum, vbi probauit prolixe, quod materia non est genus, & recitat eam Commentator a. metaphys. in propria digress. super illud in fundamento naturae, & probat dicta ipsius Alexandri, & adducit ille Commentator ad hoc duas rationes, & vna est vbi supra, quod genus, & sic omnes species indeterminatae, & in propria natura, & conceptu claudit rationem aliquam determinatam: licet enim animal sit indeterminate homo, asinus, & sic de singulis; tamen importat, quoad primum conceptum, determinatam rationem, puta sensib ilitatem, quae quidem ratio, etsi in se aliquo modo sit determinata, non tamen omnino, & ideo expectat determinationem, quae fit per differentias. & ideo dicit ibi Commentator, quod ratio generis est mixta ex actu, & potentia: eandemque sententiam 12. metaphy. 14. com. dicit idem. Et quia videtur illa responsio pati calumniam, eo quod non videtur euadi, quin saltem materia ita praedicaretur de materijs generalibus, sicut genus de speciebus, eo quod non magis hoc modo generis indeterminatae species suae, quam materia sit entia illa, ideo Commentator adducit rationem aliam: videlicet, quod communitas formae generis est communitas conceptus ita, quod inter loquendo, realiter non sunt, nisi indiuidua, & intellectus facit communitatem omnem, quae est inter illa, & secundum alios, & alios gradus rationum variat rationem generis, & speciei, & indiuidui; vnde genus, species & indiuiduum dicunt omnino eandem rem, & ex hoc sequitur, quod vnum de altero praedicatur. Praedicatio enim est ratione rei, genus vero dicit idem re, & omnes species, licet in quodam communi conceptu. Sic autem non est de materia res quae. dam, quam non facit intellectus, & est in rerum tma ipsa, & nomtaūum norminoniam, quia ad Peri nolestum Es hino ost, quod materiaso pedicatur ao composito ex ratione interminur, sed pendiictum de terminabili, & illa terminatione, adicaretur de toto: orgo genus licet in hoc conueniat cummuteria, quia vtrumqueinom licis aliqua- plura videlicet, genuo illas spopes-mnj, qateria. natutas qoumne in aliquo, quia ganus aq E giu tust dz spraieat- materiano & iduo praediibi, non hi. Vnde considerandim sts quon gnus, & accipitur in ratione, cuiosda odeterminebilis pridicatur do differentiavt accibituma re quoddam deteiminarum: Similiter nec de specie, vt est quoddam determinatnue,, imo hoc modo sunt rationes oppositae, & disparatae. & ideoihoo praepositio non est vera ratio determinabilis, quam importat animal est rario determinat, quam importat rationalo, siue detorminota, quam, importat homo a sed tantum acci⸗ piendo animal absolute, & hominem, bine est ve10. Homo esanimal, & hoc rarione identitarinquis dicunt omnino vnam, & andem rem, de tota differentia est in conceptibus, qui a praedio est vera natione rei importatae, quae est eadem: sod materia est res extra intelloctum alia ab illa forma, & a composito, ita quod indeter, minatio eius non tantum es per intellestum, sed ost in re:ergo.

Tertia ratio priocipalis est ista. Illud, quod non est quid in actu, determinatum, non habu antitarem terminatã: sodnateria non est quid in actu determinatum: ergo. Minor pas septimo metaph. vbi dicitur, quod materia non est quid, nec quantum & c. sequitur, nec aliud aliorum deturminatum, siue in potentia, idest in distinctione: ergo

Dices, quodea tio non est ad propositum. Ens enim se habet in plus, quam decem praedicamenta. Mnde aliquid potest esse ens, quod tamen non est per se in praedicamento, sed per reductionem, sicut de forma; & ita dico de materia, & generaliter, puta alicuius generis non sunt in prae dicamento per se, sed per reductionem, sicut punctus per se non est in genere quantitatis, sed reductiue, vt est principium lineae. Et ad propositum, dico, quod sic se habet materia. Non enim est per se in praedicamento, sed per relationem, quia est in principium in genere substantiae, & hoc intendit Philosophus septimo metaph. tex. 7. & non aliud, tamen dicit, quod materia nec est aliquid: ergo.

Sed contra, quia secundum Philosophum denaturis praedicamentorum est euacuare sufficienter ens, vnde mens sua est, quod sicut se habet res ad esse in praedicamento, sic se habet ad esse ens. Vnde si aliquid fuerit substantia in potentia, erit ens in potentia, & si actu, actu Tunc sic. Sicut res sehabet ad esse in praedicamento, sic se habet ad esse ens: sed materia non est, in praedicamento determinate, sed in potentia tantum: ergo.

Confirmatur ex intentione Philosophi 7. metaph. de quocũque dicitur, quando dicitur aliquid niquid: erge ficut nes auisse quua, ita so hobet ad esse aliquid: rid per Philosophum non est quid deterin actu, sed indeterminate, & in potentiaergo non est aliquid, nisi in potentia.

Quarta ratio Q aliqua deteruiia, & distincta quantū cunqᷓ sis parua, illa reesse demonstrabilis par ingelis ol inuollectū: condicio anm stabne & termiqes ieg iiu i nullum inrelllactum. nata est terminari, rpo, Muior paterminis. Minorem probo mper Philosophum & Com. mentatorem, secu aodo physicoruu. 15 & terpiophy sicorum comislud Philosophi, quod generatis non ost monoquia, quod est poonus, non moletur, sed materia, quae est subiectum genorationis, est non ansibi Commentator axponit cum modo: Materiaeshon ens, non ens inquit, quia non actu Actus, autast ens simpliciper, ltem quod non es acto estnoisia, sed actu non ens non est in loco, ne atidg. potest ab aliqua actione, ideo mouermpu pptest: & cum materia non sit hoc modo hincost. quod non est ens terminatum, ac per conseque non est actu; pro eodem enim accipitur. Quod si poneretur, quod materia esset entitas rerminata. illa esset entitas in acu, & hoc, ac per consequens non galeret consequentia Philosophi, non cepugnaret enim el moueri.

Quinto principaliter infero ex dicti siones quasdam. Prima est. Quod natura materiae subiectae formae scibilis est, tantummodo per analogiam ad formam, unde concipimus eam sub quadam analogia, & propartione, & arguitius vt fiat talis proportio: sicut se habet ens ad omnes figuras, ita schabet ad figuras, quod est indeterminate omnes figurae. Est enim entitas quaedam ineterminata in genere figurarum, & indistincta; vel tamen ad omne esse figuratum in actu, & actu, & indistincte: ergo illud, quod estt indeterminate omnia generabilia, &corruptibilia, est tra hibile ad omne generabile, & corrupribile: talis est conceptus materiae: ergo si vis intelligere mate riae naturam, cape aliquid pure interminatum, quod tamen adueuiente termino sit terminatum, vt sit quaedam interminatio inchoatio omnium entitatum generabilium, & corruptibilium, & haec est mens Philosophi, & Commentatoris, 1. physic. com. 68. vbi Commentator dicit, quod illa natura, quae est subiecta substantiae, non potest intelligi per se, cum non sit aliquid in actu habens quidditatem; sed intelligitur per comparationem propter latentiam substantiae suae. Et ideo cum vo lumus dicere substantiam eius, dicimus secundum esse illud, cuius proportio ad substantiam est, sicut promportio Capri ad idolum, aut ligni ad stagnũs & infra dicit, quod materia non est vna in se, ita quod sit substantia simplex existens actu; nec est compositum ex materia, & forma, vbi expresse patet, quod de intentione Philosophi, & Commentatoris est, quod materia infra suam essentiam non habeat propriam vnitatem, nec actualitatem ex eo, quod dicit, quod non est vna in se, ita quod sit substantia. Potentia enim, quae diuidit ens contra actum, non est potentia fubiectiua sed obiectiua, eo modoy quon dteeeata dicitur esse in potentia, Materia a mod ens in potentia secundo modo, sed primoctact argeitur ad propositum contra illam respposi nem, includit enim quoddam, quod non puto s veha. ficut diri astat iniprima libro. Nuie enim verum, quod potentiniuidens ens com Qum sit tantum potentia qiectiua, quod proppositum non diiqau rper eppositum, fiee nuimat non diuidilsper non amimal: ergo ons non diuiditur per nihil, sen salbatur in quolibet diuidentium: sed quod est io potentia obiectiua, est formaliter vere nihil, vnde Antichristus, in quantum est in potentia, est in obiectiua tantum, situt chimera. Neutrum ormaliter rationem eutis, sed atichristu, vt sic, esse in potentias & non chimera: quia Antichristus denominatur, vt sic, a potentia actiua Dei, non chimera. Vnde esse hoc modo ens non est esse ens intrinseoe formaliter, sed tantum denoming ee & extrinsece, est enim entitas hoc modo aee etdaninatio sola a potentia actiua, qui potest haxiie iliua pro termino. Vnde si hoc modo diuidereturens, non esset ipsum diuidere in aliqua perrationem diuisi: sed esset idem dicere, quod diuere? Ens quoddam est, quod est ens, & quod illud aquod poneretur diuidens ens, quod est in potentia, participat formaliter rationem entis, licet indistincte, & interminate. Et hoc modo dico, quod materia est lapis in potentia, quia materia est inchoatio omnis entitatis generabilis, & corruptibilis, ideo indeterminate, & materiaest tale ens, & ideo hoc modo Antichristus est ens in potentia, quia materia est ens, quae est inchoatio entitatis eius, & tale eus non es ihil: namuihil nec est ens actu, nec potentia hoc modo.

Secundo moueo instantias, & dubia. Primum est, quia illud, cui conuenipesse actu partem, & actu subijci, & informari, est ens in actu: sequitur enimi hoc est actus pars: ergo est actu vnum: oppositum consequentis repugnat antecedenti, quia sequitur, non est actu: ergo non est actu pars. Similiter sequitur: actu subijcitur, & actu informatur: ergo est actu ex eodem medio: sed materia est actu pars compositi, & actu subijcitur formae, & actu informatur a forma: ergo est ens in actu. Re spondeo, quod haec ratio peccat per falaciam a secundum quid ad simplieiter. Ad cuius euidentiam sciendum est, quod actus quandoque accipitur, vt determinatio verbi, & compositionis; quandoque accipitur, vt extremum ipsius compositionis, fiue vt determinat extremum compositionis: actus primo modo est actus secundum quid; secundo modo actus est simpliciter, & ideo non sequitur sine fallacia argumentum ab actu primo Jd secundum. Exemplum. Illa vera Chimera est actu nihil: ergo est actu, non sequitur. similiter: rosa est actu intellecta; ergo est actu, non sequitur. Sic est in proposito, quod actus in prima propositione accipitur, vt determinat compo sitionem, & in secunda pro extremo compositionis.

Dices: quod non est simile, quia quando additur praedicamentum aliquod distrahens, vel diminuens, tunc bene verum est, quod non sequitur dicere: hoc est actuale: ergo est actu. Sicut in exemplo tuo, cum dico Chimera est acta nihila eb nihil distrahit subigstum. Similiter quando dico. rosa est actu intellecta, esse intellectum est condicto diminuens. Sed in proposito cum dico; materia actu subijcitur, actu informatur, & actu est pars, neutrum illorum distinguit, vel diminuit, vel distrahit subiectum, ideo optime sequitur: est actu tale: ergo est ens actu.

Contra. Ex hoc habeo propositum meum. Vbi sciendum est, quod de ratione partis in acta est, quod non existat actu proprio distincto, sed actu totius tantummodo, sinnim haberet astm proprium distinctum, iam esset per se. & nii nore vt ipsra manifestum erit? quia illa materla non denudetur a corporeitate. Ex quo patet, quod qui ponunt materiam esse corpus, peccant, & itidem ille, qui ponit, quod illud, quod defert dimensiones, est subiectum habens formam in actu, vt existimat Auicenna, peccat.

Tertio ad idē est illud, vbi dicit, quod ille, qui astimat dimensiones esse subiectum habens formam in actu, sicut lerus nihil habet pro loco, nisi materiam, quae defert dimensiones. Et infra: necosse est, vt materia fit dimenfio, & in potentia, quoniam cum abstuleris vltimum, & figuram a mate ria, nihil manet in ea, nisi dimensio terminnta Et infra:debes scire, quod Aristoteles innuit, quod dimensio non separatur a materia in imaginatione, nedpm in esse, & ita proprium est materie, vt habeat dimensiones in potentia.

Quarto ad propositum est illud Commentatoris a. de cael. & mund. com. 3. vbi loquens de sorina caelestis corporis, quae est intelligentia separatu, dicit, quod cohaeret materiae mediantibus dimensionibus, sicut fermae generabiles, & corruptibiles substantia les.

Quinto ad idem est illud, vbi dicit fic: est de tri bus dimensionibus, cum prima materia scilicet, quod sunt formae corporum in eo, & ideo putauerunt aliqui, quod corporietas est substantia.

Sexto auctoritas Commentaturis 7. metaph. com. B. vbi dicit, quod qulares dimensiones existi mant esse substantiam magis, quam alia, necesse est, vt illa, in quibus existunt illa, primitus, & fine medio. sit substantia, & hoc est materia.

Vltimo ad hoc facit illud de Generatione a. vbi dicit, quod generatio fit duobus modis, vno modo per corruptionem vnius contrarij, vt ignis fit aer corrupta siccitate tantum, & remanente caliditate, & haec est facilior generatio: ergo ille intendit, quod aliqua accidentia maneant eadem in ge nerato, & corrupto.

Tertio principaliter hanc conclusionem probo esse necessariam euidentibus rationibus, & prima sumitur ex parte materiae, secunda ex parte agentis, tertia ex parte naturae quantitatis, quarta ex parte generationis, quinta ex parte corruptionis. Ex parte materiae arguo dupliciter, Primo sie: Si, vna quantitas generatur, aut educitur de potentia materiae, aut non. Si non: ergo creatur: si sic, aut de materia existente diuisibili, aut indiuisibili: si primo modo, cum eius sit actus, cuius est potentia, neces se est esse actu; & ita sit in subiecto indiuisibili, & inextenso, quod est impossibile. Si vero ex materia habente per se diuisibilitatem, tunc materia habe bit per se dimensiones, ex quo habet partibilita- tem, & tunc superfiuet quantitas praecedens. Con similiter sequitur, quod essent simul duae quantitates, vna per quam est partibilis, & alia de nouo postea generata.

Nec valet si dicatur, quod quantitas educitur de materia indiuisibili a se, sed per quantitatem inductam fit primo indiuisibilis, quia effectus formalis non est sine forma. Tunc enim hoc posito non corpus mutaretur in corpus, & non dimē sio in dimensionem cuius oppositum dicit Commentator. Potest autem ratio illa aliter formari, quia quantitas, quae ponitur de nouo generari, aut educitur secundum omnia sui de vno, & eodem realiter; aut de alio, & alio: si primo modo, hoc est impossibile, quia vel reciperetur in illo penitus eodem, & indiuisibili, & tunc materia non extenderetur; vel secundum aliud sui recipi recipietur in alio realiter, & tunc non recipietur in isto, ex quo educetur, quod falsum est, quia eius est actus, cuius est potentia. Si vero des secundum membrum, puta, quod quantitas se cundum omne sui educatur de alio, & alio ipsius materiae, habeo propositum, quia tunc in materia erit dare aliud, & aliud praecedens quantitatem priorem, & hoc est impossibile, vt dictum est, nec per se illam porest habere talem alietatem: ergo restat, quod quantitas noua omnino prima non possit induci in materiam de nouo. Nec arguo, vt quidam putant, cum quaero, quantitas aut deducitur de tota materia, aut parte, accipiendo partem in actu, sed accipiendo partibile, & diuisibile, quae cuilibet enti conueniunt necessario, vel suum oppositum, & omnis substantia necessario est diuisibilis, vel indiuisibilis.

Secunda ratio aceepta etiam ex parte materiae est illa, quia entitas de nouo adueniens materiae aut eam inuenit diuisibilem aut indiuisibilem: si diuisibilem, ergo praecedit quantitas: si indiuisibilem: ergo accidens indiuisibile in subiecto indiuisibili.

Confirmo, quia sicut tota quantitas supponit tantam materiam, sic quodlibet quantitatis quodlibet materiae. Haec ratio duplex declarat primam rationem Commentatoris de substan. orbis. Secunda via sumitur ex parte agentis. Agens enim non corrumpit in materia dispositionem aliquam non contrariam suo effectui. Vnde ignis agens in aerem non corrumpit raritatem, sed humiditate, vt Philosophus, & Commentator dicunt, sed quantitas non eontrariatur agenti, nec repugnat eius effectui, cum sit de agentibus communibus gene rato, & corrupto, vt Commentator ait: ergo.

Secundo, iuxta eandem viam, quod agens Phy sicum non agit, nisi in quantum est dimensio. natum; generans ergo nouam quantitatem in isto instanti, in quo generat, agit indimensionatum; quaero ergo, quae dimensiones insunt in isto instanti; aut priores, & tunc in eodem instanti erunt simul duae dimensiones. Si vero sint ipsaemet dimensiones, quae generantur, sequitur, quod idem erat, antequam erat, & generatum generabitur, quod est impossibile omnino.

Confirmo, quia quantitas non est forma actiua: ergo agens physicum non videtur agere quantitatem per formam aliquam, sicut per rationem agedi.

Et haec via declarat secundam rationem Com mentatoris, vt supra dictum est.

Tertia via, ex parte quantitatis, habet etiam duplex medium. Primum est, quia repugnat quantitati rotaliter de nouo induci, quod apparet ex motibus, qui sunt ad quantitatem; nam ad quantitatem non est nisi augmentum, & diminutio; augmentum autem non est generatio, vel acquisitio totius quantitatis, sed est prioris additum. Diminutio autem non est totalis corruptio quantitatis, sed prioris minoratio. Vnde Phylosophus pimo de gener. dicit, quod augmentum non est transmutatio a potentia magnitudine, nullam habente magnitudinem actu ad magnitudinem in actu, quoniam tunc necessario esset aliquid commune ad corpus, & non corpus, & tunc quantitatis innouatio non est augmentatio, sed simplex generatio. Cum igitur in praedicamento quantitatis non sit alius motus, nisi augmentum, & diminutio ex 5. phys. necessario est dicere, quod dimensiones nullatenus de nouo generentur.

Secundum medium ad idem, quia quantitas non est aliud, quam partibilitas, vt inferius osten detur, sed impossibile est partibilitatem totaliter, & de nouo acquiri, alias sequeretur, quod aliquid non habens partes de nouo fieret habens partes, & tunc de illis partibus(cum inter se realiter distinguantur) quomodo se habent ad illud impartibile, quod caepit habere partes: aut enim essent vnum, & idem inter se indiuisibiliter, quod est falsum, aut essent vnum, & idem sibi, sed habe rent se per additionem, & tunc, vel illud impartibile esset substratum illis partibus, quod absurdum est, non enim albedo est aliquid substratum isti, vel illi parti albedinis; aut ipsum impartibile esset ex suis partibus illis constitutum, & tunc erit actu habens partes. Restat ergo, vt noua partibilitas de nouo non possit totaliter acquiri, licet inde maior, vel minor partibilitas possit de nouo haberi. Et hinc est, quod cum aqua, vel mustum rarefit, & capit maiores dimensiones, non estt acquisita aliqua pars musti, vel aquae actu demonstrata, quare de illa parte demonstrata si detur vbi habet situari: si enim in superficie, non esset mustum augmentatum; si autem in profundo, non esset, & in superficie ipsa augmentum. Nec vt ponens hoc modo rarefactionem hoc modo fieri per aduentum nouae partis, potest saluare, quod quaelibet pars cicuti, sit cicuta, quod tamen est de mente Aristotelis, & Commentatoris, ex quarto physicorum, & experientia manifesta. Similiter non potest noua pars acquiri in acquisito, nisi intrinsece aliquid formae generetur, nec similiter potest pars materiae acquiri, nisi intrinsece aliquid materiae acquiratur. Materia autem per se totum est ingenerabile, & incorruptibile: ergo restat, quod materia partibilitatem similiter non acquirit; qualiter autem fiat augmentum & dimensio, & rarefactio, & condensatio, tactum est sufficienter in 4. libro.

Quarta via ex parte generationis est, quia ter mini a quo, & ad quem non sunt ciusdem speciei, nisi forsan cum ex albo fit minus album vel e conuerso, qui quidem licet sint eiusdem speciei, non sunt tamen eiuidem gradus. Album enim prae cedens in aliquo gradu non transumitur ad eundem gradum, sed quantitas, quam tu ponis corrumpi, &quam potuis generari, sunt eiusdem speciei, & quandoque eiusdem gradus, puta, quando ex vino fit acetum in eodem dolio aequalitate remanente: ergo impossibile est, quod illae quanti tates sint duae, vna vt terminus a quo, alia vt ter minus ad quem, nec vidomus, quod agens physi cum corrumpat formam aliquam, vt inducat formam eiusdem specici, & gradus. Et hanc rationem innuit Commentator, de substantia orbis, cum deducit ad hoc inconueniens, quod dimensiones essent cō trariae, quae ratio tenet in virtute istius medij, scilicet, quod formae succedentes sibi non sunt eiusdem speciei, accipit enim quatuor ibi contrarietates non proprie, sed pro dispositione formarum, quae sunt alterius specis i. Vnde ille subdit, est dispositio in formis substantialibus; clarum est autem, quod in eis non est contrarietas proprie sumpta, sed dispositio tantum.

Secundo iuxta hanc viam, quod secundum Commentatorem 1. physicorum com. 44. & infra generatio est terminus alterationis, quod esse non posset, si dimensiones, & omnia alia accidentia de nouo generarentur, & omnia accidentia acquisita per alterationem corrumperentur in instanti generationis. Alteratio enim non terminatur ad corruptionem, nisi forte quae per alterationem est inducta. Ante enim quam a ccidens corrumpatur per alterationem inductum, alteratio est finita: in fine enim alterationis acquiritur vltimum accidens: ergo si instanti illo, quo sumitur, corrumperet accidens, sequitur, quod in eodem accidens erit, & non erit accidens: ergo in aliquo instanti alteratio est in materia, antequam accidens corrumperetur: inter instans ergo, in quo finitur alteratio, & instans, in quo accidens corrumpitur, est dare tempus medium: ergo in illo tempore alteratum quiescit: sed per te cum accidentia corrumpuntur, est generatio formae substantialis: ergo generatio formae substantialis non est finis praecedentis altera tionis; imo inter illam, & illam alterationem est quies media, quod est impossibile: quia tunc generans non generaret alterando, sed moueret im mediate ad formam substantialem, quod est con tra Aristotelem 7. physicorum tex. 15. & infra & contra sensum. Vnde posset formari ratio ex praecedentibus sic: Vnum accidens corrumpetur in fine alterationis, per quam acquiritur; in illo enim instanti per ficitur: ergo si esse corrumperetur in eodem instanti esset, & non esset: sed per te sorma substantialis non generatur, nisi accidens inductum per alterationem corrumpatur, & in illo instanti generatur, quando accidentia illa corrumpuntur: ergo forma non generatur in fine alterationis; vel si sic, sequitur, quod forma generatur, quando accidentia inducta per al terationem priorem adhuc manent, quod est pro positum.

Quinta via ex parte corruptionis habet simili ter duplex medium. Primum est, quia si forma substantialis praecederet dimensiones in materia, sic, quod quantitas simpliciter esset sequela formae, & acquireretur de nouo acquisita forma impossibile effet illam formam corrumpi. Da enim, quod corrumpatur, necesse est quantita, tem corrumpi, cum sit eius sequela per te; & si quantitas corrumpitur, necesse est, quod, quicquid ibi habet partes, corrumpatur: partibilitas enim est per quantitatem. Si autem non corruuipitur esse tale habens partes, aut illud, quod habebat partes, remanet quoad partem suam realem, & remanet impartibile, vt videlicet partes, quae primo erant distinctae, modo remaneant vna & eadem res impartibilis, vt partes prius distinctae in sua realitate, ad hoc retineant distinctionem, & fi sic, tunc non esset corrupta partibilitas illius, nec per consequens quantitas, cum non fit aliud, quam partibilitas habentis partes, vt dicetur infra: ergo si quantitas debeat corrumpi, necesse est, quod partes secundum suas realitates corrumpantur, & si partes secundum suas realitates corrumpantur, necesse est formam, & materiam corrumpi; & si vtrumque corrumpatur, tunc corruptio terminabitur ad nihil, quod est omnino impossibile: ergo restat, quod si forma praecedat dimensiones in materia, illa incorrupti bilis permanebit.

Hanc rationem Commentator innuit, cum dixit, quod Aristoteles de substantia orb. concludit corpora caelestia esse ingenerabilia, nec recipere formas mediantibus dimensionibus interminatis, sicut est dispositio de formis generabilibus, & corruptibilibus, necesse est. n. recipere tali modoex quo non contingit formas eorum esse generabiles, & corruptibiles, quod conuenit esse, quia materia eorum recipit dimensiones prima receptione, mediantibus suis formis, & non recipiuut formas mediantibus dispositionibus existentibus in eis in potentia, scilicet non terminatis, sicut est dispositio in dimensionibus, quae sunt in materia caeli, sunt proprium ipsorum esse. haec Commentator. Ex quibus apparet, quod si formae debeant esse corruptibiles, necesle est, quod recipiantur in materia, in qua existunt dimensiones, & quod dimensiones non sint accidens proprium consequens istas formas; hic autem modus facit formas esse generabiles, & corruptibiles, vt ille dicit: ergo.

Secundum medium in eadem via est, quia corruptio dimensionum aut fit in non tempore, puta in instanti; & hoc est inconueniens. Accidens enim non acquiritur nisi per alterationem, & mo tum, nec corrumpitur, nisi per oppositum motum; Motus autem non fit in instanti: ergo accidentia praecedentia corrumpentur, & noua indu centur, non in instanti, sed in tempore: erunt ergo duo motus, scilicet corruptio praecedentium, & generatio sequentium. Ex quo sequuntur duo inconuenientia, primum quod esset corruptio in materia absque omni generatione, nec corruptio vnius erit generatio alterius, contra Arist. In toto enim tempore corruptionis praecedentium ac cidentium, puta caloris, generatur ignis ex aere, nihil generabitur: non primo forma substantialis, quia illa inducitur in instanti; nec accidentia consequentia illam formam, quia non acquiritur, nisi cum forma per modum sequelae per te: & etiam quia duo accidentia eiusdem speciei essent simul in eodem subiecto, quod est impossibile.

Secundum inconueniens est, quia cum illi duo motus sunt contrarij, & inter duos motus contrarios sit dare tempus medium, necesse est in tempore isto intrinseco materiam esse spoliatam cum dimensione, & cum accidentali forma, ac per consequens omni forma substantiali, quod est impossibile: ergo dimensiones, & accidentialia, quae sunt simbola, nullo modo corrumpuntur in generatione, nisi quia differentia est in hoc, quod materia potest omni qualitate sensibili denudari, capiendo vnam post aliam, sicut successiue potest denudari a qualibet forma substantiali data. Vnde licet quando ex aqua fit ignis, maneat dyafaneitas, non manet tamen, quando ex aqua fit terra, & similiter dico dequacunque alia data qualitate: nulla enim est, quam materia non possit amittere in aliqua generatione possibili: sed trina dimensio sic est inseparabilis a materia, quod materia nullo modo potest ab ea denudari. Et hoc est, quod superius in multis auctoritatibus dixit Philosophus, & Commentator, quod nos inuenimus substantiam deferentem dimensiones in corpore generabili, & incorruptibili, & dimensiones esse conuenientes corporibus generabilibus, & corruptibilibus easdem numero. Et infra: hoc corpus commune formae aeri, & igni, si essent duo in actu, & transmutaretur vnum in alterum, puta corporeitas ignis in compositionem aeris, necesse esset corporeitatem destitui de corpore ad non corpus, corporeitatem ge neratam generari ex non corpore, & concludit: vnde necesse est ens habere naturam communem. haec ille.

Nunc quarto principaliter moueo dubia, quaedam circa conclusionem praedictam, & sunt quin que ad praesens. Primum est, quia Commentator de substantia orbis dicit, quod Aristoteles sciuit dimensiones terminatas non posse esse in materia, nisi postquam forma substantialis fuerit in ea, sicut est dispositio de accidentibus existentibus actu: ergo, videtur, quod quantitas, & omne accidens sequatur formam in materia hoc idem dicit 5. physicorum in fine, quod materia, & forma est causa omnium accidentium in ea.

Secundum inconueniens, quod accidens, quod ponitur commune generato, & corrupto, necessa rio migrabit de subiecto in subiectum, corpus. n. corruptum erat subiectum illius accidentis, & non sola materia, quia materia simul cum forma est causa omnium accidentium, sicut videtur ex pri mo physicorum.

Tertio, quia hoc posito sequitur, quod forma generata non primo, & immediate vnietur mate riae, quia per te mediante trina dimensione.

Quartum inconueniens est, quia tunc esse sim pliciter praecedit esse secundum quid, & materia prius esset quanta, quam esset ens simpliciter in actu per formam. Forma enim substantialis dat esse materiae simpliciter, quantitas autem secundum quid: in isto ergo priori materia, cum sit quã- ta, habebit esse secundum quid: Jmpossibile enim quantitatem forma liter inhaerere substantiae, & quod illud non sit quantum formaliter per illam. Consequens enim est impossibile, & contra mentem Aristotelis, 7. metaph. tex. 4. ergo.

Quintum inconueniens, quia accidentia sunt continens formam, & non e conuerso, sicut Com mentator dicit frequenter, & fuit superius allega tum, Vnde accidentia sint sequelae formae, vt supra dicebatur, quod autem sequela praecedat illud, cu ius est sequela, omnino videtur impossibile.

Ad ista dubia per ordinem, ad Primum dico, quod Commentator intelligit dimensiones in actu, idest, terminatas, creatas, vel causatas, scilicet non esse in materia, nisi mediante forma, deter minat enim in forma materiam ad tantas dimensiones. Aliae enim sunt dimensiones, & aliae ipsius materiae non simpliciter, sed secundum terminum, & gradum; non autem intelligit Com mentator de dimensionibus absolute, & interminatis.

Ad secundum dico, quod subiectum est duplex, vno modo, quo superficies est subiectum coloris, Vnde Aristoteles, 7. metaph. dicit, quod color est in superficie primo, & per se, & Commentator dicit, quod est superficies subiectum sine medio; alio modo est subiectum, ad modum, quo corpus superficiatum est subiectum coloris, Vnde Commentator ibi subdit, quod color est in superficie primo, & per se: in corpore autem non primo, sed secundario. Primo autem modo materia est subiectum quantitatis, & omnium accidentium, quae sunt in composito, tum quia conuenit fieri alterationem talem, quod in ea magis facta abijcitur a substantia, & substantiali forma, quod autem materia hoc modo sit primum perfectibile per actus omnes huius, probabitur, cum agetur de materia in ordine ad formam, quam recipit. Cum igitur dicitur, quod accidens non migrat de subiecto insubiectum, hoc est intelligendum de subiecto primo. Color enim non migrat de superficiein superficiem; sed si superficies cum hoc, quod est in isto corpore, fieret in alio color, qui primo erat praecise istius corporis, esset etiam alterius, & sie dicendum per omnia in proposito.

Ad tertium dico, quod ex hoc, quod eadem ac cidentia maneant in generato, & corrupto, non sequitur, quod forma substantialis perficiat materiam mediante aliquo accidente, nec quod accidens illud prius in sit materia: forma enim substantialis, quae sequitur priorem formam, eodem ordine respicit materiam, quo primo respiciebat, ista vero immediate perficiebat: ergo & illa. Sciendum est ergo, quod licet talia accidentia praecedant tempus, habent formam substantialem in materia, vt sint priora in essendo, non mediant, tamen in respiciendo, quia in isto ordine materia, & forma per prius se respiciunt, quam accidentia.

Ad quartum dicendum, quod loquendo de prae cessione simpliciter, & de dimensionibus, & formis substantialibus vniuersaliter, comparando hoc modo vnum alteti, dico, quod vnum non praecedit reliquum tempore, nunquam enim est dimenfio in materia, quin pro eodem sit in ea forma substantialis. Pro nullo enim instanti te mporis est forma substantialis sine mate ria, similiter e conuerso, nunquam forma est in materia, quin sint dimensiones in ea. Et hoc est, quod dicit Commentator de substantia orbis. intelligere secundum esse, non secundum tempus. Si vero materia cum dimensionibus proprijs comparetur ad hanc formam, vel illam, quae generatur ex ea, tunc dimensiones procedunt tempore formam substantialem. sed loquendo de prioritate perfectionis, & naturae, tunc totum genus formarum substantialium prae cedit in materia totum genus dimensionum Dico tunc, quod non est verum, quod materia sit prius quanta priori temporis, quam sit in actu, nec per consequens esse secundum quid praecedit esse simpliciter: nec etiam est verum. quod materia sit quanta ordine naturae, omni forma substantiali, sed illa, vel alia, puta aqua vel ligno; non enim materia est quanta, quia est ignis, vel aqua; sed ideo, quia quantitas est inseparabilis proprietas. Sed forte dices, ego mihi contradico, quia ex quo quantitas est proprietas materiae, non autem formae substantialis: ergo materiae quantitas essentialius, & immediatius inest sibi, quam forma substantialis, quia quantitatem aspicit, vt propriam passionem, sed formam substantialem per accidens.

Respondeo dico, quod habitudo materiae ad formam est magis essentialis materiae, quam habitudo ad suam quantitatem pro eo, quod constituunt vnam essentiam, & neutra est essentia integra, sed ambo sunt vna natura inregra, quod de accidente sic esse non potest.

Si secundo obijcias, quod aliquod accidens praecedit tempore suum subiectum, & hoc loquendo de accidente relato. Si ponatur, quod aliquod tale maneat idem in generato, & corrupto hoc enim modo quantitas terminata eadem, & rubedo, quae prius fuit vini, estt nunc aceti; hoc autem videtur inconueniens, quod forma aliqua accidentalis praecedat subiectum suum.

Respondeo, non est inconueniens, quod manentibus accidentibus substantia transmutetur, sicut e conuerso; & ratio est, quia manet idem suhiectum ipsorum, qui est materia; forma autem non mediat inter materiam, & talia accidentia in ratione subiecti, sed in ratione deter. minantis. modo possibile est, quod duae formae mutuo sibi succedentes determinent dccidentia eadem, & eiusdem termini in materia

Etsi arguas contra ex 7. metaph. quod substan tia praecedit tempore accidens.

Respondeo Ari stoteles loquitur ibi indefinite. Indefinita autem propositio verificatur pro vno solo, & ideo ad mentem Philosophi sufficit, quod sit aliqua substantia, quae praecedat tempore ipsum accidens, & hoc modo exposuit Philosophum Commentator ibi.

Ad quintum dico, quod accidentia interminata non sunt sequelae formae substantialis, cum proprium sit materiae habere talia accidentia interminata, ideo magis sub sequela materiae, quam formae sillogizando de accidentibus interminatis. De talibus dicendum est, quod sunt sequela formae, haec enim est dispositio omnium talium accidentium, quod non inueniuntur in materia, nisi cum habuerint formam in acttu secundum Commentatorem de substantia orbis.

Vnde sunt sequelae formae, non secundum tempus, sed secundum esse, vt dicit Commentator ibidem. Sed adhuc remanet dubium. Dictum est enim supra, quod quaedam sunt accidentia terminata, quae remanent coram generato, & cor rupto, vt rubedo in vino: ergo non videtur, quod accidentia terminata sint hoc modo sequela formae substantialis.

Respondeo; non est inconueniens, quod idem sit sequela duarum formarum; sed sequela dupliciter potest intelligi, vel subiectiua, vel determinata. Omne ergo huiusmodi accidens est sequela materiae tanquam subiecti, vt dicetur infra; sed sequela formae tanquam determinantis: modo non est inconueniens, quod idem accidens sequela permanens vnius per modum subiecti sit sequela plurium per modum determinantis, & ratio est, quia plura possunt sibi eandem qualitatem determinare: isto enim modo talia accidentia semper manerent in eodem subiecto, vt sint in generato, & corrupto, quod est materia eadem in vtroque; & de se non habet, quod determinet talia, vel talia accidentia, & in tali, vel in tali termino, sed hoc habet per formam, in quantum est sub forma, talia autem accidentia possunt manere eadem omnino, & eodem modo terminata sub pluribus formis sibi inuicem succedentibus, quando tales formae conueniunt in vna forma determinate eiusdem accidentis, & eiusdem termini. Ad argumentum principale patet ex dictis, & solutio horum dubiorum.

ARTJCVLVS II. Vtrum dimensiones interminata praecedentes formam aliquam in materia, puta formam ignis sint eaedem cum dimensionibus terminatis, quae sequuntur formam ipsius.

ARguo primo, quod non, quia impossibile est, quod eadem dimensio praecedat formam in materia, & sequatur illam: sed dimensio interminata praecedit formam determinatam in materia; dimensio autem terminata sequitur formam, quae ambo patent ex Commentatore de substantia orbis: ergo.

In oppositum est, quia tunc duae dimensiones, & duae quantitates essent simul in eodem, quod videtur inconueniens.

Respondeo. In ista quaestione est aliquid, in quo omnes conueniunt: supposito enim, quod sit dare dimensiones interminatas praecedentes for mam substantialem indiuiduam in materia. Vnum est, quod omnes concedunt, scilicet, quod disferentia aliquando oportet assignari circa dimensiones illas, & dimensiones terminatas, quae sequuntur formam, sed demonstratio istius differentiae, qualis sit, non est concordia ad plenum, sed diuersi diuer sitatem illam diuersimode cona ti sunt assignare. Primo ergo recitabo modos aliquos magis probabiles, & ostendam, quod nullus eorum attingit plene mentem Philosophi, & Commentatoris.

Primo ponam modum proprium, iuxta quod quagis videtur consonum verbis, & intentioni Commentatoris.

Quoad primum sciendum est, quod tres sunt modi, quibus huiusmodi differentia assignatur. Primus modus assignat differentiam penes vniuersale, & particulare; & vniuersalitas se tenet ex par te dimensionis interminatae, particularitas vero ex parte terminatae. Dimensio enim interminata nihil aliud est, quam dimensio in vniuersali, vt ab strahit ab hac, vel ab illa: sed dimensio determinata est dimensio in particulari haec, vel illa. Secundum hoc etiam materia nunquam denudatur a dimensionibus interminatis, quia semper concomitantur materiam, & est eiusdem specioi in generato, & corrupto, sed quantitas terminata sequitur formam in materia, quia nulla dimensio particularis signata est in materia de se. Omnis enim talis dimensio secundum eos sequi tur formam, ideo ad variationem formarum sequitur variatio dimensionum, quia alia dimensio numero est in materia sub vna forma, & alia, vt est sub alia. Haec est opinio. Sed haec via non est ad mentem Commentatoris. Tum quia Commē tator dicit, quod dimēsiones in materia sunt ingenerabilos, & incorruptibiles, & inseparabiliter, & hoc realiter. Haec autem via non ponit aliquam dimensionem realem huiusmodi, sed habet concedere, quod quaecunque, est data realis dimensio, generatur, & corrumpitur, licet maneret eadem in specie, tamen aeque posset dici, quod quan titas terminata nunquam denudatur a materia, quia materia nunquam est sine quantitate terminata, & permanet semper in ea eadem quantitas terminata secundum speciem. Tum quia manet in materia qualitas terminata, sicut quantitas, aeque enim manet quantitas secundum speciem eadem in materia sub diuersis formis, ficut quantitas eadem & raritas manet secundum speciem eadē in materia sub forma ignis, quae prius erat in ea sub forma acris. Imo omnis qualitas non solum simbola, sed contraria maneret hoc modo eadem in materia specie, & si non specialis sima, saltem subalterna. Tum quia hoc modo for ma substantialis interminata posset dici remanere in materia. Tum quia rationes Commentatoris non probant quantitatem vniuersalem, hanc eandem secundum speciem remanere, imo probant hoc de speciali aliqua quantitate, & particulari, per quam materia dicitur vere corpus.

Propter quod est secundus modus dicendi, quod quantitas interminata dicitur quantitas incerta, determinata vero est fixa, & certa, & ratio est, quia dimensio primo modo inest materiae existenti in via generationis. Secundo vero modo inest sibi generatione completa, & in facto esse: & quia in via generationis dimensiones sunt incertae, aqua enim in via generationis ignis ex ea continue rarefit, & procedit de dimensione in dimensionem, & ideo dimensio non est ibi stabilis, nec certa; sed postquam generatio terminata est, & forma inducta in esse quieto, & ideo stabilis, permanens, & fixa; ideo dicitur dimensio interminata idest, instabilis, & incerta, quia semper in fieri, & dicitur, quod talis dimensio praecedit pariter formam in materia: quod in- telligendum est, pro quanto illa est in fieri, quod est antefactum esse formae, non autem prout est in facto esseaEt hunc intellectum imponunt Com mentatori e substantia orbis: vbi dicit: Videmus enim, quod calor quando agit in aquam, incipit aqua augeri, & crescere in dimensionibus, & vicinari continue dimensionibus ignis, & tales dimensiones, vt sunt in continuo, augeri. videtur hic Commentator vocare dimensiones interminatas, & subdit post exemplum de determinatis, dicens: Tunc autem cum perueniet ad maximam quantitatem, amittet quantitatem dimensionum aquae propriam, & recipiet formam ignis, & quantitatem dimensionum eius. Haecille; ergo videtur secundum hoc, quod quantitas sequens propriam formam sit dimensio terminata, quia habet esse non in fieri, sed in facto esse; dimensiones vero interminatae sunt illae incertae, quia sunt in via generationis. Sed nec illa via vadit ad mentem Commentatoris. Tum, quia secundum hoc dimensiones vere generarentur, ficut contra aliam viam dictum est. Tum quia dimensiones sic interminatae non essent communes generato, & corrupto, quia dimensiones, qu sunt in via generationis, non manent. Tum quia materia dimensionibus interminatis poterit denudari, nec essent primae formae in materia existentes. Nec auctoritas illa Commentatoris facit pro illa via, quia non dicit dimensiones, quae sunt in via generationis, esso dimensiones interminatas, sed illud inducit, vt ostendat, quod in transmutatione substantiali ad sensum augeri apparet dimensiones, non corrumpi, vel generari secundum magis vel minus.

Tertio dixerunt alij, quod dimensiones interminatae sunt dimensiones in potentia, sed dimensiones terminatae sunt dimensiones termina tae in actu, & quod dimensiones in potentia sunt communes generato, & corrupto, non autem dimensiones in actu.

Hanc viam, vt dicunt, tangit Commentator 4. physicorum com. 15. Ait enim, quod "necesse est. quod materia sit dimensio in potentia", & post "cum abstuleris vltimum, & figuram a materia, non remanebit in materia, nisi dimensio non terminata, scilicet, quae est corpus in potentia, & cum determinata fuerit per vltima, scilicet per superficies, fit corpus in actu". Et infra: "illa dimensio est in materia in potentia", & infra, "proprium est materiae, vt habeat dimensionem in potentia". & infra: "locus, antequam in eo existat locatum, est dimensio in potentia, & propter hanc similitudinem existimauit Plato, quod locus esset materia". Et alibi de substantia orbis dici: inuenimus dimensiones in generabilibus, & in corruptibilibus easdem numero in potentia, non in actu, inue nimus enim idem corpus transferri de dimensio nibus in dimensiones alias in actu. & infra: cogitur ponere corpora generabilia, & corruptibilia, quae sunt hic composita ex substantia, quae est in potentia, & dimensionibus existentibus in ea, quae sunt in potentia, & multa alia sunt verba Commentatoris haec sonantis.

Sed ista via, licet forte appropinquet ad verum, tamen in sufficienter dicit, & superficialiter accipit verba Commentatoris, nec modus, vt sonat, vide tur verus. Primo, quia Commentator dicit, quod dimensiones interminatae sunt dimensiones inactu.

Secundo, quia secundum Commentatorem ex dimensionibus interminatis redditur materia particularis, & diuisidilis, potens simul recipere plures formas, ut dicit Commentator de substan tia orbis in saepe allegato tractatu, quod non esset, nisi vt sic, essent in actu. Illud enim, quod non est partibilitas in actu, non dat esse partibile inactu.

Tertio, quia huiusmodi dimensiones sunt demonstrabiles ad sensum secundum Commentatorem, 1. phys. com. 63 vbi dicit. "Videmus enim idem demonstratum trans ferri in terrestreitatem", & infra: "necesse est. et tres dimensiones, quae videntur inseparabiles a corpore, & eadem numero, quae dicuntur corpus, sint accidentia", sed ens in potentia non est ad sensum demonstrabile.

Quarto ad propositum, quaero, quid intelligas per dimensiones in potentia, aut intelligitur, quod non sit actu, vt sic partihilitas non sit in actu, & si sit vera partibilitas in actu, generabitur i corrumpetur, & non corpus in actu, fiet corpus; aut intelligitur, quod vere sit in actu, sed propter conditiones aliquas, puta, quia carent ter mino, dicantur in potentia, & sic concedendum est, quod tam dimensio interminata, quam termi nata est dimensio in actu, & ideo insufficienter dictum est, quod distinguuotur, quia sunt in potentia. Nec verba Commentatoris sunt pro illa via, habent enim suum intentum, vt infia videbitur.

Nunc pono modum, qui mihi videtur rationa bilis, & consonus dictis Aristotelis, & Commentatoris.

Dico ergo, quod quantitas dicitur interminata, quia caret termino. Vt melius ergo propositum uideatur, dico quod duplex est terminus quantitatis, quod facit quantitatem esse terminatam-per quorum priuationem dicitur quantitas duplex interminata.

Ad cuius euidentiam sciendum est, quod loquitur hic de quantitate, quae est corpus, siue quae facit materiam esse corpus. Hoc viso quantitatis terminus vnus. est ibla superficies: omne corpus namque in actu termimaturemna superficie, hoc ergo modo dimen sio interminata dicitur dimen sio carens superficie, & huc modo est corpus non in actu, sed in potentia: & talis trima dimensio, cum terminatur superficie:: fin corporeitas in actu, & hoc modo dimenfio pnta latum donguin, & profundum carem omu superfinie. Vnde Commen mron, & ipse Arist inquit. quod trina dimensio nou separatur a materia aqnae, cum aufertur iu porficiea, non remanet aliud ut ea, nisu dinensio, quae est in porentia mera, nam cum deternunatur per superficies, fit corpus in actu, cum vero aufurtur, remanet dimensio, idest corpus in potendin: ergo propnium est materiae, vt habeat dimopsiones in materia. haec Commentaton.

Ex quibus imaginandi modis apparet materia cum sua dimensione interminata, debet enim imaginari trina dimensio, scilicet longitudo, latitudo, & profundum absque omni superficie, & figura, & ideo quasi confuse, & in potentia, quia non est dare corpus, quod sit tale in actu, cum ta men intelligitur forma in materia, tunc illa quã- ritas intelligitur terminata per vltimam superficiem, & figuram: Propter quod paulo ante in prae alligato loco dicit Commentator, quod dimensiones in materia non sunt terminatum, & forma est determinans dimenfiones, & materiam. Et exponens se dicit: Verbi gratia, superficies continens corpus, & sic determinatur, quod dimensio. nes sunt in materia, quia in hoc conueniunt cum materia, quod determinatur a forma, & sunt inse non determinatae. & dicit Commentator 1. de generatione, quod materia est corpus, linea vero & superficies sunt vltima, & terminus: ergo dimensio interminata vno modo potest intelligi per carentiam interioris termini extrinseci, puta superficiei; alio modo potest intelligi illa interminatio per carentiam interioris termini, secundum quem terminum attenditur quantitas, puta tricu bitum, vel bicubitum, maioritas, & minoritas, & aequalitas comparando vnam quantitatem ad aliam: hoc enim non consequitur quantitatem simpliciter, sed quantitatem, vt est tanta, vel tan ta. Vnde dicubitum ponitur inter quantitates dererminatas lib. 1. praedicament. Sicut ergo vna & eadem alhedo numero aliquando est intensa, aliquando remissa, & manente identitate numerali transfertur de maiori gradu in minorem, & de minori in maiorem, sic eadem quantitas minuitur, & augmentatur, & sic tanta, vel tanta ma neus semper eadem numero, potest ergo rariari in sua quantitate mauente maioritate, & minoritate, ac per consequens, vt est indeterminata, & manebit eadem numero licet indeterminata. Et quia fic est de quantitate, quae est communis generato, & corrupto, quod in generatione aliquorum corporum necesfarium est ipsam augmenta ri, puta, quando ex teres generatur ignis, & iu ge neratione aliorum necosse est illam diminui, cum ex igne generatur aer, ideo dicitur, quod maner eadem quantitas, sed variatur terminus. Quiavero dimensiones, sub quibus imaginamur materiam, nonhubent ex natura materiae, quod sint tantae, vel tantae, imo habent augmentari, & dimi nui secundum dimenfitatem formarum, ideo hoc modo proprium est materiae, vt imaginetur sub dimentionibus interminatis. Et quia quantitas nunquam reperitur in rerum natura actu de facto, quin fit tanta, ideo aspiciens ad hoc dicit Commentat. quod dimensiones sunt in potantia in materia:

Ex hoc patet describi quantitas interminata, quantitas carens termino extrinseco, puta superficie, & ex hoc carens termino etiam intrinfeco, puta quantitate haec, vel ibla.

Ex hoc etiam patet dissolutio quaestionis quo ad illud, quo quaeritur. Cum enim quaeritur: Vtrum quantitas terminata, & interminata sint duae, vel vna? Dicendum est, quod nallo modo differunt numero·, immo sunt eadem quantitas numero, quantitas enim manens cadem transit de vno termino ad alium. Necefisitas autem huius conclusionis ex hoc potest cognosci, quoniam augmentatio non fit per aduentum nouae quantitatis, vt supra probatum est in pruno libro, sed fiupor aduentum compartibilitatis ad priorem compartibilltatem, & ideo additum non ponit in numerum ad quantitatem praecedentem, sed augmentando transit in identitatem numeralem prioris. Cum igitur, maior terminus quantitatis, & minor sint diuersi termini, & tamen vna quantitas translata ab vno termino in alium, manifestum est qund quantitas terminata, & interminata manifeste non distinguuntur, apparet etiam quod non distinguuntur essentialiter. Jmpossibile est enim vnam indiuisibi litatem quantitatem habere ex se distinctas essentia liter quantitates.

Ad argumentum in oppositum, illud non probat nisi, quod eadem quantitas, ut carens termi no praecedit formam; vt habens terminum, sequitur formam. Ad formam ergo cum dicitur, idem non praecaedit formam, & sequitur dicendo, quod ad hoc, quod idem precedit, & sequitur, sufficiat, quod varietur penes alius, & alium terminum.

ARTJCVLVS. III Vtrum dimensio interminata sit passio materia prima.

AD Tertiam quaestionem respondeo. Ad euidentiam huius quaestionis pono per ordinem soa propositiones, ex quibus videbitur ordo dimensionum interminatatum, tam ad materiam, quam eriam ad formam, & prima Propositio sit ista, quod dimensio inrerminata est proprietas materiae primae.

Hanc propositionem pono propter errorem quorundam putantium, quod dimensio interminata esset id ipsum realiter, quod materia prima. quem errorē reditans Commentator 12. metaph dicit, quod quidam extimarunt primam materiam esse corpus, & dicit, quod putauorunt quidam, quod composita esset substantia eius, & dicit, quod peceant, qui dicunt materiam esse corpus. Ertor autem iste oriebatur ex tribus. Tum quia dimensio interminata est corpus in potentia, vt dictum est; materia similiter est ens inpotemia, tertio quia dimensionibus inseparabilitas est a materia, nedum in esse, sed in imaginatione: Sed illa opinio stare non potest: tum quia sequeretur, quod materia esset natura aliqua distincta diffimbilis per setesset enim corpus, ac per conse quens haberet propriam formam, nec forma reciperet osse simpliciter per formam substan tialem; vnde secundum hoc omnes sorme substan liales essent accidentia.

Secundo, quia corporeitas manens in generato & corrupto est accidens.

Respondetur ad interrogationem non factam per quid, alias facta tranimutatione manent idē natura, & difficile; sed magis respondetur ad interrogationem factam per quantum: Materia autem est de esse compositi.

Hanc rationem ponit Commentator, 1. physic. com 62. quae allegata est in quaestione prima istius fractatus de materia. Tertio quia materia perficitur per formam, trahitur enim ad esse ignis per formam ignis, & sic de alijs, & corporeitas, etsi terminetur per formam aliqua superficie, non tamen perficitur, vt dedueatur ad esse ignis.

Motiua autem eorum non plus concludunt. ni si quod est proprietas materiae consequens inseparabiliter. Illa autem concedo, & induco ad conclusionem aliquas rationes. Prima est, quia accidens ingenerabile, & incorruptibile inest compositioni, per suum principium ingenerabile, & incorruptibile: sed huiusmodi est sol marerta: ergo.

Secundo, quia quantitas est acccidens commune generato, & corrupto: ergo inest eis per aliquid in eis commune: illud non est allud quam materia: ergo.

Tertio, quia est inseparatio a materia in esse, & intellectu, sicut enim non dimensionatum vnquam potest fieri dimensionatum, nec e conuerso, vt in prima quaestione probatum est? sic nec imaginari, nec iffelligi. Et ex hoc oritur quadam propositio vulgata, quod quantitas est accidens; & consequens materiam: qualitas vero sormam, quod pro tanto verum est, quia respectu aliorum accidentium materia, etsi habeat se susceptiue, non tamen determinatiue. Determinatio enim est a forma, vt supra dictum est, vnde non determinat sibi materia aliquo modo qualitatem nisi per formam. Sed materia determinat quantitatem, licet non determinat terminum quantitatis. Vnde omne materiale necesse est esse quantum.

Secunda propositio principalis est haec, videlicet: quod dimensio interminata est causae, quod in materia multiplicentur potentiae ad diuersas formas.

Huic tamen obuiat opinio aliquorum dicentium, quod dimensitas potentiarum inest materiae ex fua substantia: Sed hoc verum non est. Ex eodem enim materia habet partes, & potentias distinctas numero: in eadem enim parte materiae non est nisi vnica potentia numero respectu elusdem formae, alias in eadem parte materiae possent esse plures formae simul: manifestum est autem, quod materia habet partes formaliter per illam partioili tatem sicut album, & album albedine: partibilitas au tem est accidens ipsius materiae, quod est quantitas illa, quare quantitas est, causa quod formae possunt simul multiplicari in materia, vt Cō- mentator de substantia orbis dicit, quod si materia non haberet dimensionem, cum hoc, quod est vna numero, non esset multa in potentia.

Tertia propositio principalis est haec, quod di mensio interminata est causa, quod in materia recipiantur plures formae simul tam essentiales, quam accidentales.

Huic tamen propofitioni obuiat imaginatio quorundam, quod quia materia immediate perfectibilis est per formas, ideo diuersae formae possunt esse simul in materia, non intrinsece quan titate interminata. Quae quidem imaginatio ex hoc est impossibilis, quia diuersae formae non possunt simul esse in eadem parte materiae: ergo necesse est materiam prius esse partibilem, & partibiliter diuisam, quam in illa siut plures formae: haec autem partibilitas est per quantitatem: ergo. Vnde Commentator de substantia orbis di cit, quod si materia non haberet dimensionem non reciperet simul diuersas formas numero, nec diuersas specie, nisi diuerfis temporibus. Et in- fra: subiectum non recipit diuersas formas simul, nec successiuum nisi, quia prius recipit tres dimensiones.

Considerandum est autem, quod non propter hoc ponitur, quod quantitas mediet inter materiam, & formam. Istam. n. partem materiae non perfioit forma mediante quantitate, imo immediante. ad pluralitatem ergo partium materiae referendum est, cuius est causa quantitas interminata.

Quarta propositio est, quod quantitas intermi nata dat materiae, quod sit ratio, etsi non indiuiduationis, tamen est ratio distinctionis, & mul titudinis formae sub eadem specie. Circa istam conclusionem est falsa imaginatio, vt videtur, vna, quae ponit, quod materia per huiusmodi quam titatem habeat, quod fit principium indiuiduationis.

Sed imaginatio ista videtur deficere eo, quod materia quanta potest concipi in conceptu vniuiuersali. Vnde etiam in vniuersali materia non potest concipi sine quantitate, sicut homo non potest intelligi in conceptu communi ad hunc hominem, & illum, sine quantitate. Si enim intelligatur homo in communi, intelligitur ibi corpus organicum; sic quantumcunque materia intelligatur in vniuersali, semper quanta intelligitur in communi ad hoc quantum, & illud: & sic ponentes aduertere non videntur, quod a quantitate hac, & illa potest abstrahi conceptus communis generis, & speciei, & sundari tota linea, & coordinatio praedicamentalis, quod non esset, si quantitas esset ratio indiuiduationis.

Alia imaginatio obuians huic propositioni est, quod materia ratione quantitatis non est ratio distinctionis vnius formae ab alia, vt istius albedinis ab illa, nec etiam est causa distinctionis par tium in eadem forma. Imaginantur enim sic po nentes, quod quaelibet formia se ipsa formaliter distinguitur a quacumque alia forma, & se ipsa habeat partes, quod quidem stare non potest, cum partibilitas sit aliud realiter ab illa sorma, & substracta partibilitati. Forma. n. non habet partibilitatem sine quantitate: cum ergo eodem distinguitur haec albedo ab illa, quo distinguitur pars huius albedinis ab alia parte eiusdem albedinis, quin duae albedines possint fieri vna, & pars albedinis potest diuidi ab alia, & sic possunt fieri albedines duae, necesse est dicere, quod duae albedines, aut duo alia quanta sicut duo lapides a se inuicem distinguuntur per quantitatem, vt sic, multiplicatio indiuiduorum sub eadem specie sit omnino per quantitatem. Dico autem ( multiplicatio) non dico vero(indiuiduatio) non enim, cum quaeritur causa indiuiduationis, comparatur conceptus speciei ad vnum conceptum indiuiduum vnius, in quo non experitur mens se addere quantitatem, & extensionem ad conceptum non quantum, & in extenso. Vbi autem quaeritur de causa multitudinis, non comparatur species ad vnum indiuiduum, sed vnum indiuiduum ad aliud, nec illud, quod distinguit duo indiuidua data, est additum ad conceptum speciei, imo ille totus conceptus speciei est, qui diuiditur, & multiplicatur. Dico, quod in rebus quantitatiuis, quia in non quantitatiuis non- oportet, quod multiplicatio fiat per quantita tem enim numeralem distinctio in non quantitatiuis, puta in duabus est omnino alterius rationis, cum illa distincta materialiter sint omnino immaterialiter impartibilia, nec potest constituere vnum totum, & ideo distinctio in illis est mera negatio. In corporibus autem distincta numero sunt partibilia, & vnibilia ad inuicem ad constitutionem vnius totius, vt apparet de hac aqua respectu illius aquae, propter quod distinctio in talibus non est mera negatio, sed est partibilitas, & aliqua ratio positiua, vt alias dictum est; & forte dicetur infra.

Ex hoc patet intellectus, & probatio istius quartae propositionis; nam quantitas licet non sit indiuiduationis principium, est tamen principium numeralis multiplicationis in corporeis formis: ergo illi attribueretur originaliter, & taliter multiplicatio, cum primo quantitas existit in ratione, cuius quantitas est in composito, illud est materia: ergo.

Hanc conclusionem ponit Philosophus, intract. de subst. orb. quod si aliter, quod subiectum non recipiat, antequam recipiat sormam, forma non diuiditur ad diuisionem eius, & esset possibile recipere in illa forma magis, & minus, & partem, & totum. Est ergo sciendum, quod partibile omne est partibile per quantitatem, & quoniam forma adueniens materiae non defert secum quantitatem, sed adinuenit eam in materia, hinc est, quod forma est partibilis per materiam quantam.

Quinta propositio est, quod prima materia non potest imaginari, aut intelligi sine dimensione. sed hanc propositionem negant, qui ponunt materiam posse esse sine quantitate, vel conci pi & habere partem, & partem sine quantitate: quia enim impossibile videtur eis materiam posse intelligi, quin vna pars sit distincta ab alia, & quin vna pars possit assignari sine alia quocumqueagente, & quacunque forma remota, non putant. materiam ex se habere partes, & posse intelligi si ne quantitate.

Est ergo considerandum, quod hic modus dicendi aliquid ponit verum, puta, quod materia non possit intelligi per modum alicuius indiuisibilis ad modum puncti. Impossibile est enim, quod partibile resoluatur in con cepta, & capiatur, vt impartibile. Tunc enim plura, & distincta transirent in identitatem realem, & indiuisam, quod est impossibile.

Sed quod dicunt isti, quod partibilitas illa es ex esse materiae, non puto esse verum. Partibilitas enim nihil aliud est in vno quoque partibili, nisi illamet quantitas, vt dicam quaestione iequem ti. Potest ergo veritas huius quaestionis sic concludi. Impossibile est partibile aliud siue in intellectu, siue in imaginatione denudari a quantita te, & qualitate, alias corpus transiret in non corpus: sed materia est principium susceptiuum trinae dimensionis modo superius exposito: ergo impossibile est illam in imaginatione a dimensio nibus denudari. & hoc est, quod ait Philosophus, 7. metaph. quod cum abstraxeris omnes qualitates, & formas a substantia, non videtur remanere nisi longum, latum, & profundum: & exponens il- lud Commentator dicens. Debes scire, quod dimensiones non separantur a materia in imaginatione, ne dum in esse. Sed hic oritur duplex dubium. Primum est, quod ratio concludit de omni partibili, non ergo est propter hoc proprium ma teriae, imo concludit de omnibus corporalibus for mis. Secundum dubium est, quia ex hoc videtur posse inferri, quod dimensiones sint de essentia materiae, siue, materia non possit intelligi sine ipsis.

Ad primum concedo consequens. Impossibile est enim intelligi hominem sine quantitate, vt Commentator 7. metaph. dicit. Est tamen pro tanto proprium materiae habere dimensiones interminatas, quia dimensiones formarum terminatae sunt, & ideo Commentator non dicit, quod proprium sit materiae habere dimensiones absolute, sed dicit, dimensiones in potentia habere.

Ad secundum dico, quod Commentator 4 de cael. & mund. hanc difficultatem pertractat, non solum de materia, sed de qualitatibus elementorum. Quaerit enim cum sine istis nec intelligi possint, nec differri, vtrum sint accidentia eis. Et dicit, quod hoc non obstante sunt accidentia Arist. n. conoedit, vt dicit Commentator, quod differentiae quarundam substantiarum sunt de alijs praedicamentis, scilicet, quod differentiae aliorum praedicamentorum accipiunt loco substantiae, & hoc idem dicit secundo, & quarto met aph.

Est tamen intelligendum, quod licet ex propinquit ate talium accidentium oriatur, quod non possit suostantia sine ipsis intelligi actualius, tamen corruptio potest fine ipsis perpendi, seut de qualitatibus primis respectu alimentorum.

Dices, ergo diffinitio substantiae esset per ad- ditata menta. 7. metaph. tex. 12. & tex. 17.

Respondeo, Philosophus loquitur de substantia in generali, cuius conceptus est absolutus, & praecisus, & de accidente in vniuersali, cuius con ceptus est dependens, & in concreatione ad alium: non loquitur autem de substantijs specialibus. Jmpossioile est enim hominem intelligi sine quam titate, vt ille Commentator dicit, & Philosophus 2 & 8. metaph. Vnde dicit, quod non est remotum, vt aliquid quod est de praedicamento qualitatis 7. metaph. ponatur in praedicamento substantiae, & Arist. vt tractabitur in tractatu sequenti.

Nec ex his sequitur, quod diffinitio substantiae sit per additatiua, sicut diffinitio accidentium eget substantiae propter diminutam entitatem ipsorum, c ũfiut purus modus, & entitas, alterius & haec ratio affignatur 2. metaph. cap. 1. Oportet ergo, quod &c. & est translatio Commenti, 7. metaph. 3. cap. sed diffinitio substantiae eget accidentibus, non propter imperfectionem suae quidditatis, sed propter propinquitatem accidentium ad illam, & hanc dat Commentator 2. de cael. & mund. & Ametaph. & 1. phy sic.

Sexta, & vltima propositio est, quod determinatio ad certam raritatem & densitatem, & non comperit materiae, nisi propter determinatam dimensionem.

Hic tamen videntur dicere Moderni quidam, quod materia, quae est ingeneratio milij, non est in potentia ad tantam raritatem, & tot dimen- siones, quot exigit terra, aut vna pars spherae ignis: & ratio huiusmodi secundum eos est, quia materia ibi existens non habet tot partes intrin secas, quot exigit forma terrae, siue ignis, secundum eos enim in denso sunt plures partes, quam in raro. & hinc est, quod ex hoc pugillo terrae possunt fieri centum ignis, ex vno enim pugillo aquae non possunt fieri, nisi decem: & hoc attribuunt pluribus partibus materiae existentibus sub pugillo terrae. Sed illa positio non potest stare, iquoniam plures partes non sunt in denso, quam in raro, nisi sit maioris quantitatis, densum enim dum rarefit acquiret maiorem partibilitatem, vt supra dictum est, & ideo causa quam assignant, non est ex parte materiae solum, sed ex partedimensionum interminatarum. Dimensiones enim, quae sunt in denso, sunt in potentia ad capiendum terminum illum, qui est in raro, & est tepidum, ac si dicatur, quod tepidum potest calefieri, & intendi, & haec est causa, quare ex vno pugillo terrae fiunt centum ignis, & non ex vno pugillo aquae.

ARTJCVLVS IIJJ. Vtrum materia existens sub quantitate interminata habeat partes alias a partibus illius quantitatis.

AD quartam quaestionem respondeo. Primo ponam punctum quaestionis, deinde descen dam ad quaestionem. Quantum ad primum scien dum est, quod punctus, & difficultas istius quaestionis versatur circa duas propositiones, vnam quandam manifestam, ac superius declaratam, secundum vero hic specialiter inquirendam.

Prima propositio est, quod quantitas est per se res alia a materia, & accidens eius. Haec autem propositio in praecedentibus extitit declarata

Secunda est. Vtrum ratio formalis, & quiddita tiua quantitatis sit aliquid per se habens partes: si enim dicatur quod sic, quaestio non habet difficultatem, quia sicut tota quantitas est res alia a materia, sic partes eius a partibus istius. Si vero dicatur, quod realitas, & ratio quidditatiua quam titatis non sit aliquid habens partes, tunc patet dissolutio quaestionis, quia vltra partes materiae non oportet ponere partes alias quantitatis. totius, ergo punctus quaestionis consistit in inqui sitione secundae propositionis. An scilicet ratio formalis quantitas sit realitas habens partes.

Ad pleniorem ergo inquisitionem primo tangam duos modos dicendi: secundo dicam, quod magis videtur consonum rationi: tertio inferam aliqua ex dictis.

Est ergo vna opinio de ratione formali quantitatis, quae ponit, quod quantita- nihil al. d est, quam mensura, siue extensio partium iecundum latum longum, & profundum. Dicunt enim, quod aliud est habere partes, aliud est extensio, secundum vero tres dimensiones notatur corpus secundum duas superficies, secundum vero vnam dicitur linea. Et motiua opinionis possunt esse primum, quia illa est realitas quantitutis, quae variatur in motu augmenti, & diminutionis: Motus enim in quantitate nihil aliud habet pro termino, quam illam quantitatem, sicut motus a substantia in subiectum. Isti autem duo motus sunt in quantitate 5. physic. tex. 2. sed augmentum, & diminutio non variant partes absolute, sed precise extensionem illarum partium, patet in rarefactione, & densatione. In rarefactione enim partes plus distant adinuicem, & capiunt maiorem locum in densatione vero e contra: ergo.

Tertio, quia quantitas, & dimensio idem sunt: sed dimensio non est partibilitas, sed extensio partium, & distantia. Sua enim dimensio nihil aliud est, quam longitudo, latitudo, & profunditas, quae formaliter sunt extensiones: ergo.

Et confirmatur, quia superficies est quaedam extensio in longum, & rectum, corpus in latum, longum, & profundum. linea vero in longum tan tum. Illa autem tria euacuant omnes species quantitatis: ergo.

Quarto, quia manifestum est, quod aliud est ha bere partes, & aliud habere partes extra partes. Partibus enim non mutatis fit mutatio in hoc, quod est partem esse extra partem, sicut patet in cera molli, & dimensiones augmentantur nulla omnino parte noua acquisita: aut ergo quantitas erit vtrumque, scilicet illa partibilitas, & extensio, siue habitio partis extra partem, & tunc quam titas esset quid compositum ex duabus realitatibus distinctis, nec per consequens esset per se praedicamentum vnum: aut illa esset sola partibilitas, & hoc est falsum, nam partibilitas per se, conuenit ipsi materiae, quae intrinsece habet partes homogeneas eiusdem rationis, quae constituunt vnum totum, non vnitate contingentis, sed homogenitatis: ergo hoc, quod est habere partem extra partem, videtur esse precise ratio quan titatis.

Quinto, quia positio illa videtur esse de mente Auicen. 6. metaph. suae cap. 2. qui dicit, quod corporeitas est forma contingentis recipiens tres dimensiones, & ponit exemplum de cera, quam si acceperis, & figuraueris eam taliter, quod sint in ea dimensiones in effectu inter extremitates numeratas mensuratas terminatas, postea ve ro cum inueneris illam figuram, nullam dimensionem habebis diuersam numero, quare hae dimensiones sunt de cap. quantitatis.

Aliud exemplum potest esse, cum corpus rare fit, & condensatur calefactione, & infrigidatione permutatur. Tunc enim quantitas(sicut dicit) sod corporeitas non mutatur, & multa alia dicit cir ca illam materiam, vnde concludit ita in quodam loco, quod sic oportet corpus intelligi, videlicet ipsam esse substantiam, in qua potest poni dimensio, quandocumque incipere volueris, & illa a qua primum inceperis, esset longitudo ve ra illa, qua secabit illam secundum rectos angulos, esset longitudo, quae primo ortogonaliter secabit. Vtrumque esset dimensio trina, & deinceps poni non potest illa alia linea perpendicula ris. Idcirco dixerunt, quod corpus est illud, quod est longum, & latum, & profundum. Haec Auicen. Patet ergo secundum eum, quod habere partes inest per naturam corporeitatis, quae est substantla: Longitudo vero, & latitudo, & profunditas, quae possunt mutari partibus non mutatis, vt dicit, sint dimensiones, & quantitas illa, & corpus mathematicum, quod ibi vocat disciplinare.

Haec opinio habet ponere consequenter, quod quantitas non sit res reliqua habens partes; ac per consequens, quod non sint aliae partes materiae a partibus quantitatis. Haec autem opinio, etsi dicat verum quoad hoc, quod dicit, quod quantitas sit formaliter illa extensio partium, & men sura, ac dimensio, tamen quoad illud, quod ponit, quod illa non sunt idem quod illamet partibi litas, non puto, quod dicat verum. Habere enim partes, & habere partes extra partes est omnino idem, nec partibilitas realiter distinguitur a partium extensione, siue distantia earum. Hoc autem probo specialiter primo, quia pars eo ipso quo distinguitur realiter ab alia parte, est realiter extra illam. Quaero enim quid intelligitur per esse extra, aut situatiue, aut realiter. Si primo modo patet, quod eo illa est extra, quo est pars. Da. n. oppositum: sequitur quod duae partes possint esse in eodem siau, & qua ratione duae, eadem ratione omnes, & tunc vnum totum poterit esse in eodem puncto. Si vero intelligas esse realiter, patet, quod eo ipso, quod est pars distincta a parte, quod est extra partem. Praedicatum enim clauditur in subiecto. Formo ergo ex his talem rationem. Illa sunt eadem, quorum effectus formales sunt idem: Sed idem est habere partem, & habere partem extra partem: ergo idem est partibilitas, & extensio quae est habitio partis extra partem.

Dices, quod partibilitas, & extensio possunt separari, quoniam possunt esse plures radij in eodem puncto. Similiter plures partes albedinis in eadem albedine vna intensa, & tamen in essentia est extensio aliqua: ergo partibilitas sine extensione.

Respondeo: Plures illi radij sicut nec sunt extensiue, sic nec habent rationem partis. Non enim habent vnitatem aliquam nisi situs, & subiecti. De partibus vero albedinis patet ex dictis in primo libro. In vna enim albedine intensa, impossibile est dare plures partes albedinis, quarum quaelibet sit albedo formaliter. Illud enim, quod aduenit, per quod fit intensio albedinis, non est albedo, sed magis coalbedo, & coequalitas. Vnde albedo augmentata non potest diuidi in plura, quorum quodlibet sit hoc aliquid: quae enim sunt hoc aliquid, non possunt facere vnum, nisi per continuationem vltimorum suorum, & ideo partes huiusmodi eo ipso, quo sunt partes vnum totum constituentes, necesse est, quod sint continuae per aliquid sui, & tamen extra se ipsas. Dico ergo, quod quantitatem esse partibilitatem, non est intelligendum de partibus diuersae rationis. Vniuersaliter enim est omnis partibilitas quantitas: sed intelligendum est de partibus eiusdem rationis, quarum quaelibet est hoc aliquid, sicut patet ex difinitione quantitatis 5. metaph. tex. 18.

Secundo probo idem ex ratione opinionis pri mo facta ad oppositum: Jlla enim sunt vnum, quae eodem motu primo, & per se acquiruntur. Dico autem per se primo, quia vnde plura possunt acquiri, eodem motu vnum per se, & aliud per accidens. Figura enim sequitur motum localem. & raritas calefactionem 7: metaph. sed partibili. tas, & extensio eodem motu acquiruntur per se, & primo; non enim est aliud minorem extenfionem acquiri- quam maiorem partibilitatem. Si enim muiori partibilitate non acquisita ponas acquiri maiorem extensionem, iam incidis in opi nionem antiquorum ponentium rarefactionem fieri per extractionem partium ad inuicem, & per quandam earum separationem, & ideo neceue erit te dicere, quod remaneant vacui situs. hae enim partes primo situabantur; vel si aliae partes ibi remanent, oportet te dicere, quod illae partes remanentes, & illae, quae sunt extractae e materia, esse in eodem situ, & sic duo corpora simul: non ergo fit extensio maior per extractionem, sed per acquisitionem extensionis, & hoc voco partibilitatem. Eodem modo per oppositum dico de dimensione, cum enim adimitur extensio, adimitur partibilitas. Vnde in rarefactione transfertur corpus de minori extensione ad matorem, per hoc, quod acquiritur noua extensio, & per consequens noua partibilitas, sed in condensatione est e contra.

Tertio probo idem secundo motiuo contrariae opinionis. Illa enim sunt eadem, quorum denominaniua, a quibus sumuntur, sunt eadem sed denominatiua ab extensione, & partibilitate sunt eadem. Habens enim plures partes eiusdem rationis, & dimensionatum sunt idem. Quarto appparet idem ex tertio motiuo opinionis. Verum est enim, quod linea est longitudo, siue extensio; sed extensio, siue longitudo, & partibilitas sunt omnino idem. Non enim est maginandum, quod extensio sit quaedam dispositio partium, imo est illamet partibilitas, nisi borte accipias longitudinem pro rectitudine. Rectitudo enim bene est motus quidam, & partium illarum dispositio; sed longitudo, vt est linea, nihil aliud est, quam vna partibilitas, vna dimenfio, quae dicitur longitudo, quantumcumque illa partidilitas sit disposita vel curue, vel circulariter vel in rectum. Duplex vero partibilitas dicitur superficies: tertia vero partibilitas, ac tertia extensio dicitur ipsum corpus.

Quinto proboidem ex quarto motiuo opinionis. Non. n. videtur verum, quod ibi assumebatur, quod partibilitas est aliud a partium distantia vel ab esse partem extra partem, vt probatum est. Id vero Auicen. non debet mouere, cum Philosophus 7, metaph. definiens quantitatem dicat, quod quantum est illud, quod est diuisibile inplures partes, quarum quaelibet est hoc aliud. Ex quo infero per locum a coniugatis: ergo quã- titas in abstracto est diuisibilitas &c. & statim subdit, quod tale sit indiuisibile, aliud est magni tudo, & aliud numerus: per hoc innuens, quod ma gnitudo non est aliud, quam partibilitas talium partium, quarum quaelibet sit hoc aliud.

Alius modus dicendi, & magis communis apud Doctores est, quod quantitas est res quaedam prae cia habens primo, & per se partes, ex cuius inexi stentia in subiecto derelinquuntur partibilitas, & extensio in eo, ita quod materia habet in se, & intrinsece partes eiusdem rationis, & forma similiter, & in hoc dicto conueniunt cum opinione praecedenti; sed dicunt, quod istas partes non habent ex se, sed ex quantitate derelinquente in eis talem partibilitatem, & hoc proprium est huic opinioni.

Haec opinio ergo dicit tria. Primum est, quod quantita s habet per se, & primo partes: hoc probant per Philosophum 5. meraph. qui diffinit quantita tem dicens, quod quantitas est illud, quod diuiditur in partes.

Secundo dicunt, quod quantitas est res praecisa, & non tantum modificatio pura, quod probant per hoc, quod separatur inSacramento altaris.

Tertio dicunt, quod materia, & forma, & alia accidentia corporalia habent ex se suas partes, quas tamen contrahunt a, quantitate, cui proprium est primo habere partes. Haec positio habet respondere ad quaeitionem principalem com muniter, quod materia, vt est sub quantitate, habet partes distinctas a partibus quantitatis. Et hanc conclusionem confirmant, quia partes huiusmodi non solum distinguuntur in sua realitate; nam haec pars materiae non est illa, nec haec pars albedinis est illa, ita quod distinguuntur in realitate materialitatis partes materiae, &, in realitate albedinis partes albedinis. Quod confirmatur in speciali, quia vnumquodque eo, quod est formaliter, eo ab alijs distinguitur: haec autem pars albedinis est formaliter talis per propriam realitatem pertinentem ad albedinem, & non ad quantitatem: ergo.

Hoc etiam confirmatur, quia si non essent aliae partes materiae sub quantitate a partibus quantitatis, & aliae partes formarum tam subitantialium, quam accidentalium a partibus quantita tis, sequeretur, quod talia essent inextensa & indiuisa sub quantitate tota, sicut est rationalis anima.

Ex hac positione sequitur, quod tot sint extensiones in subiecto, quot sint illae realitates extensae: habet enim quaelibet forma in materia suam extensionem, & materia habet suam, licet non primo, sed secundario, & per quantitatem; vna tamen respectu omnium est quantitas, a qua omnia illa conse quuntur suas extensiones.

Sed haec opinio nullo modo stare potest. Primum quidem patet, quia secundum hoc oportet dicere, quod superfluat quantitas, Ex quo. n. materia habet propriam partibilitatem, aliae for mae similiter habent: tunc quaero. Vtrum illa partibilitas sit in eis tanta a quantitate, aut non. Si non, ergo superfluat quantitas. Si dicas, quod sic, quaero de causalitate illa, aut est formalis, sicut albedo est causa albi; aut effectiua; non potest dici, quod sit formalis. Effectus enim formalis non est aliud, quam forma recepta in subiecto. Album enim nihil aliud est, quam albedo partibi litata a subiecto: per te autem partibilitas materiae non est illa quantitas, imo quantitas est aliquid aliud habens partes: ergo.

Nec potest poni secundo, quod causalitas illa sit effectiua, quod videtur tamen pole imaginari, quod quantitas videlicet partibilitatem quandam imprimat in materia, & alijs formis, hoc enim impossibile est, Tum quia quantitas non est forma actiua secundum Commentatorem, 3. physic. Tum quia quantitas illam parti- billtatum edueet de potentia materiae, vel crearet eam. Tum quia partibilitas alicuius habentis partes non potest causari effectiue, vt probatum fuit in prima quaestione de materia.

Secundo est inconueniens positio, quia tune in eodem subiecto esset multiplex quantitas, nam partibilitas materiae est aliud a forma, & partibilitas formae est aliud a forma, quod patet, quia in rarefactione fit realis transmutatio circa partibilitatem aeris, nulla sacta mutatione in substantia illius aeris, nec quoad materiam, nec quoad sormam. Si autem partibilitas materiae, & rmae aeris essent omnino idem, quod materia, & sorma aeris, non posset aer rarefieri sine substantiali trasmutatione, quod directe est con tra experientiam. Illa ergo partibilitas, quae oliud est a materia & forma, realiter est in praedicamento quantitatis, tamen est illud, quo formaliter materia est partibilitas, & formaliter, & per consequens est illud, quo illa sunt quanta; ita, quod impossibile est poni illam realitatem quin illud, cuius est sit eo ipso habens partes ex tensas, & extra se inuicem, nisi tu poneres omnes alias partes simul in eodem punctto, quod impossibile est ponere: Tum quia illa realitate semota, corpus reduceretur in non corpus diuisibile in non diuisibile, quod sequitur ex remotio ne totius, quantitatis solius. Tum quia ex illa sola partibilitate congruit ei, in qua est, finitas, & infinitas bicubitum, & tricubitum, quae non insunt sine quantitate. Tum quia non apparet in quo alio praedicamento ponatur partibilitas, nisi ponatur in praedicameto quantitatis, ergo il la partibilitas omni alio circumscripto est verissima quantitas, & sufficit ad omnia illa, quae quantitas ponit in quanto: cum ergo. partibilitates sint plures, & per se in eodem subiecto, erunt plures quantitates, ac dimensiones simul, quod est impossibile absque penetratione, vt apparet, in eodem subiecto erunt.

Tertio sequitur ex positione illa, quod quantitas habeat quantitatem, quia quantitas per te non ost mera partibilitas, sed est aliquid habens partes. Habens autem partes resoluitur in duo, videlicet in illud, quod est partibile, & in illam suam partibilitatem: sed partibilitas est quantitas, vt probatum est: ergo.

Quarto, secundum istam positionem erunt plu res dimensiones simul, nam secundum illam viam materia per se, & quaelibet forma, tam substantia lis, quam accidentalis habebit partibilitatem suam, & dimensionem, ex quo sequitur, quod inquolibet puncto erunt plura puncta, & in quolibet situ indiuisibili erunt plures lineae, & plures dimensiones non se penetrantes contra Philos. 4. physic.

Respondeo ergo ad istum articulum, quod praeter partibilitatem materiae, & formae, & accidentium in subiecto non est aliquid aliud habens partes, quod quantitas dicatur, quoniam illud non esset quantitas, sed magis quantum, & ideo dico, quod quantitas nihil aliud est, quam dimensitas habentis partes, puta materiae, formae substantialis, & accidentium. Vnde notandum est, quod sicut figuratione est corpus figura, & formabile forma, & albedine album, sic sola partibilitate dicitur esse partibile illud, quod habet par tes. Non capio enim hanc partibilitatem, prout dicitur a partiri, vt habet respectum ad agens, potens diuidere; sed capio partibilitatem, vt est aliquid abstractum, cuius concretum formaleest pars, quae dicitur ab illa partibilitate formaliter, sicut a symietate dicitur symum: ergo partibilitas illa considerata absolute in abstracto est vera quantitas, non autem aliquid habens partes.

Et secundum hoc patet, quid est dicendum ad quaestionem. Dicendum est enim, quod materia existens sub quantitate interminata non habet par tes alias a partibus quantitatis, quia quantitas non habet partes alias a partibus materiae, cum sit partibilitas ipsius materiae, qua materia formaliter dicitur habens partes.

Nunc secundo infero ex praedictis; Primum est, quod non obstante, quod quantitas non sit aliud, quam partibilitas materiae, & formae, seu alterius habentis partes, tamen realitas quantitatis, & suum subiectum distinguuntur realiter suo modo realitatis. Jpsum. n. quod habet partes resoluo in duo, videlicet in illud, quod est partibile ficut albedinem habentem partes resoluo in aliquid, quod pertinet, & ad naturam albedinis, quod denominatur habens partes, & in illam partibilitatem aliam in abstracto, quae dat formaliter habere partes. Quaelibet enim pars albedinis potest considerari, vel in quantum pars, vel vt illud, quod est pars. Jllud enim, quod est, pars non includit nisi meram albedinem, in quantum vero pars, includit partibilitatem. Materia ergosiue forma, & sua partibilitas se habent sicut ac cidens, & subiectum, sicut inquam superficies, & figura: partes vero, siue pars, & partibilitas habent se sicut concretum, & abstractum, vt est figura, & figuratum. Quod autem partibilitas, & forma illa habens partes realiter distinguuntur, patet per hoc, quod forma remanente inuariata intrinsece partibilitas variatur, augmentatur, & di minuitur, vt patet in aere rarefacto, seu condensato.

Secundum, quod infero est, quod in vno subiecto quã- tacunque iu ipso sit materia, & forma, & acciden tia plura, non est nisi vna quantitas, vna dimensio, vna partibilitas, quod quidem esset impossibile, si materia, & forma essent res praecisae. Sicut. n. esset praecisa in sui totalitate; sic oporteret partes esse praecise, & ita habeat propriam partibilitatem. & ita dico de forma substantiali, si esset res praecisa: eodem modo dico de ipsis accidentibus. Sed qui concipit materiam, & formam in sui totalitate non esse res, sed vnum impraecisum, necesse est, quod ita concipiat de partibus materiae, & formae, quod non sint duae partes, sed vna pars; & quia in vna parte non est, nisi vna partibilitas, ideo in materia, & forma non est, nisi vna quantitas. Et si procedas vltra ad accidentia concipiendo, quod in sua realitate non sint res praecisae a subiecto resultante a materia, & forma, sicut duo praecisa, sed habent se sicut vnum indiui sum, & impraecisum, eodem modo faciliter concipies, quod accidentis, & subiecti non est nisi vnica quantitas, & eo quod eorum non est nisi vna pars, sicut in se totis, non sit nisi vnum indiuisum, & impraecisum: & ideo vnica quantitas reddit partibilem, & materiam, & formam, & accidentia omnia in compocto. His visi.

Respondeo ad motina opinlonum in contrarium, & primo ad moiuum secunda opinionis.

Ad primum dico, quod illa diffinitio datut de quanto in cōcreto, & non de quantitate in abstracto⸗ Ad secundum dico, quad cum quantitas inon sit aliudiquam partibilitas quoda pa hontia partes, non remanet absoluto in bacramento altaris sine subiecto, cum ibi remaneant quamitares habentes pantes, u. i v 2 2. 11 la iboss.

Ad tertium dico, quod moteria non habet par tes praecise, nec accideneia noo forma substantia⸗ lis, sed subiectum totum est habena partes, & hoc sor maliter per illam quontitatenuyt dictum est. & quod dicitur, quod huiusmodi partes non lolum distinguuntur inquantum partes, sed realiter cōce do, nec tamen sequitur, quin partibilitere distiu⸗ guantur, licet non distinguantur in solae partibidi tate: Sicut enim vnum formaliter dicit indiuisio nem, quae est in principio, materialiter autem dicit positiuum, super quam talis negatio fundatur? sic dico, quod quaelibet res ab alia distioguitur negatione, non autē in sola negatione, sed in posi tino, siue in sua essentia materialiter: sio partibili tas dicit quandam distinctionem positiuams materialiter vero dicit rem aliquam illi distinctioni substratam. Ex quo sequitur, quod partes in sua realitate propria distinguantur, sicut realitates partium, sicut illa, quae distinguūtur, sic, quod non sint formaliter ipsa distincta,amo partibilitas est formaliter ille modus distinctionis talia specialis, qua partes distinguuntur: non enim sunt, quo distinguitur formaliter, sed bene sunt, quo mate rialiter distinguitur. Potest etiam concedi, quod partes scipsis distinguantur, nec tamen sunt illa partibilitas, qua formaliter distinguuntur, cum distinctio non est eorum essentia, imo est negatio quaedā. Ad argumentum dicendum est, quod licet res eo quod formaliter distinguitur ab alio, non tamen distinctio est illa res formaliter, imo est nega tio in illis, quae sunt indiuisibilia, & indiuisibiliter distinguūtur: in illis enim distinctio est indiuisio in se, & diuisio ab alio, & haec est negatio. In illis vero, quae partibiliter distinguuntur, partibilitas est diuisio formalis, & ita est ratio positiua. Concedendum ergo est, quod eae partes distinguuntur partibilitate formaliter, & tamen in sua realitate distinguuntur.

Ad quintum dicendum, quod argumentum con cludit materiam, & formam, & alia accidentia in formata quantitate non esse indiuisibilia, & hoc verum est: sed si ex hoc probare nititur illa habere partes sub quantitate, ita, quod quantitas non sit ipsorummet partibilitas, sed aliquid, ex quo insit eis partibilitas, falsum concludit.

ARTJCVLVS V. Vtrum in materia sit potentia naturaliter passiua respectu cuiuscunque forma.

A Rguo primo, quod non, sic: in materia non A est naturalis potentia respectu cuiuscunque formae substantialis, quoniam alias posset ad actu reduci respectu cuiuslibet formae ab agente naturali, ex quo sequitur, quod anima intellectiua poterit educi ab agente naturali: similiter non est in naturali potentia respectu cuiuslibet tor- mae accidentalis: tum quiam allas cessaret omnis forma miraculosa: tum, quia formae accidentales non suut immediate in materia, sed incompositol ex Iiphyficorum materia, & forma sunt causa omnium accidentium: certum es autem, quod non nisi subiectiua: ergo

In oppositum est Philosophus, ubi dicit, quod sicut se habet lignum ad Idolum sic se haber materia ad omnem formam, & Gommen. dicit, quod materia innata est recipere omnes formas, non lo quitur autem nisi de potentia nar̃ali, vt patet ergo

Respondeo hic primo videndum est de poteutia passiua materiae respectu formarum abcidentalium. Secundo respectu fubstantialium. Quantum ad primum pono Conclusionem vnam, scilicet, quod materia est subiectum immediatum respectu omnium accidentium, quae sunt in compositu, circa quae nontiogit fieri alteratio ca lis, quod illa facta magis abijcit a substantiae, &t substantiali forma. & dico notabiliter: abijcitae substantia, quia non loquor hicde accidentibus, quorum alteratio est salus, & perfectio, sicut est scieutia, & huiusmodi,

Hanc conclusionem probo primo per Cum⸗ mentatorem, qui dicit, quod Aristoteles inuenit subiecta omnium accidentium, quae sunt subioctiue in esse composita ex formis, & subiecto, quod est in potentia: cuius signum accepit ex hocquia si essent simplicia non possent accipere acui dentia: pati enim est contrarium ipsi actioni: ergo patet, quod Arist. secundum Commontatorem at tribuit composito receptionem accidentium ratione materiae.

Secundo sic. Eius est potentia, ad omnia decem praedicamenta, vt Philos. dicit, & Cō ment. vbi dicit, quod materia per se non est qua le nec quantum, nec aliud decē praedicamentorum, quoniam est in potentia ad omnia decem praedicamenta, vt declaratum est in physic. quod illa scili cet est subiectum omnium praedicamentorum decem.

Item videtur Comment. ponere materiam decem praedicamentorum esse vnam, & dicit: Corpus quod est in potentia, quod vocat materiam, non esse aliquod decem praedicamentorum, tñ possibile est ipsum esse abstractum a decem praedicamentis, innuens, quod mate ria, quae est simpliciter in potentia, & purum terminabile, est susceptiuum omnium formarum tam substantialium, quam accidentalium.

Quarto idem apparet, nam alteratio, quae est in talibus accidentibus, non potest habere pro subiecto formam, & compositum eius. Ratio est, quia motus pre supponit mobile, & subiectum, & ideo motus non adi mit, nec perimit ipsum subiectum, talia autem acciden tia pimunt formam substantialem, & compositum destruunt; sicut patet de alteratione, qᷓ fit circa frigiditatem aquae: abijcit. n. finaliter formam aquae, sicut qñ ex aqua fit cristallus, motus, cum non abijciatur subiectum, non pont talis alteratio esse in alio, quam in materia, & per cōsequens terminus eius, cum motus, & terminus aspiciant idem pro subiecto primo.

Sed tunc est dubium, quomodo talia accidentia sint sequelae formae substantialis, cum etiam Comm. dicit, quod accidentia hmoni non possunt esse in materia, nisi postquam forma fuerit in ea: & Philos. ponit materiam, & formam, neutrum sine altero esse causam omnium accidentium. Dubium ergo est: quomodo forma substantialis habeat causalitatem respectu talium accidentium, nisi subiectiuam. Ideo dico, quod causalitas respectu talium acciden tium potest intelligi subiectiua, vt quod formam me diat in materiam, & huiusmodi accidentia in ratione subie cti, ita quod materia non sit immediatum susceptiuum talium accidentium, nisi cum forma, & hoc modo non puto formam causalitatem habere respectu talium accidentium.

Alio modo potest illa causalitas intelligi determinatiue, cum enim materia sit indeterminataad hmoni accidentia, puta ad raritatem, & densitatem tantas dimensiones, vel tantas, ad caliditatem, vel frigiditatem; similiter ad caliditatem in tanto gradu, vel tanto, non potest sumi ratio ex parte materiae, quare ignis est corpus rarum, & terra corpus depressum: nec ab agente extrinseco est tal isdeterminatio, cessante enim agente extrinseco adhūc ignis est maximae raritatis, terra vero est maximae densitatis, quod ab intrinseco est illa determinatio non ex materia, vt dictum est: ergo ex forma. Sic ergo talia accidentia immediate sunt subiectiue in materia, sunt autem immediate determinatiue a forma.

Secundo videndum est de potentia naturali ma teriae respectu illarum formarum substantialium, & est haec difficultas, quantum ad praesens: Vtrum ma teria sit in potentia ad recipiendum formam aliquam, respectu cuius non possit reduci ad actum ab aliquo agente naturali, & dico breuiter, quod ma teria prima est in potentia naturali respectu cuiuscunque formae, ita quod potest reduci ad actum respectu formae cuiuslibet, quam apta est recipete ab agente naturali. Hanc Conclusionem probo. Jmpossibile est enim esse differentiam ignobiliorem in natura, & quod differentia nobilior non sit in natura. Extrema. n. opposita debent esse eiusdem ordinis: sed actus, & potentia opponuntur, & sunt diuidentes ex opposito. Materia vero est subiectum potentiae disponibile per omnem actum, qui non est subsistens, vt per Philos. & Comm. vt argutum fuit ad principale: ergo secundum hoc potentia passi ua respectu cuiuslibet formae est in natura: restat ergo, vt potentia actiua, cum sit nobilior, sit in na tura respectu formae talis. Dices, quod argumentum est ad oppositum, quoniam potentia actiua, quae opponitur, potentiae materiae est actus purus, cum materia fit potentia pura, actus autem pu rus solus Deus est: ergo argumentum concludit, quod non oportet dare aliam potentiam actiuam in natura respectu formarum inducendarum in materia, quam solum Deum.

Respondeo. Potentia passiua materiae non est potentia ad omnes actus. Sunt. n. multae formae abstractae, quae non possunt esse forma materiae, & perfectio eius: actus ergo oppositus potentiae ipsius materiae, non est actus purus, vt actus purus dicit carentiam omnis potentiae, sed est actus carens omni potentia passiua. Potentia. n. materiae licet careat omni actu non est in potentia ad omnem actum: oppositum ergo suae potentiae non est omnis actus carens omni potentia passiua, & talis actus vtiq. potest in natura reperiri citra Deum, puta caelum, quod non est in potentia, nisi ad vbi, & est quodammodo in actu, omnis forma, ad quam materia est in potentia passiua. Deus autem se ha- bet in plus, & ideo erit extra ordinē materiae. Est n. actus vniuersalis continens eminenter oëm actum.

Secundo ad idem arguo sic. Materia non est in potentia, nisi vel ad formas simplices, vel ad formas medias, & mixtas, vel ad formas consequentes mix tiones ipsas per modum necessariae sequelae, quales sunt animae. Recipit autem primo formas elementares quae non possunt esse nisi quatuor, duae oppositae, s. le ue, & graue, & duae mediae leue. s. secundum quid, cuiusmodi est aer, & graue secundum quid, sicut est aqua, eiusdem contrarietatis non sunt nisi duo extrema prima maxime distantia, sicut forma leuis simpliciter, quae est ignis maxime distat a forma gra uis simplioiter, quod est terrai & ideo mouerentur motu opposito simpliciter. Illa vero, quae sūt me dia, non possunt esse, nisi duo. s. graue secundum quid, & leue secundum quid. Vnde si quis imaginatur mi nus graue, & magis graue, simpliciter illa non differrent specifice, quia magis, & minus non diuersifi cant speciem. Et ex hoc patet quod nulla forma est vnibi lis materiae, quae non est grauis, vel leuis, vel secundum quid grauis, vel secundum quid leuis, & ideo in caelo non est materia prima. Forma. n. simplex est extra omne genus contrarietatis, cuius extre ma sunt maxime distantia, sicut graue, & leue: vna autē potentia non est nisi ad extrema, & media vnius contrarietatis, & fic patet, quod cum materiae po tentia sit vna fundata super substantiam eius, neces sario euacuatur per formam grauis simpliciter, & leuis simpliciter, & medias. Sic ergo non possunt esse perfectiones, & primae, & simplices ipsius ma teriae, nisi quatuor tantum. s. formae elementares. Mixtae autem sunt tot modis, quot modis illae quatuor sunt miscibiles, qui quidem modi innumerabi les sunt. Animae vero additae ad formas mixtas maltiplicantur secundum species, ac numerum for marum mixtarum, quas sequuntur necessario. Sunt. n. quaedam formae mediae conflatae ex sormis elementorum, quae sunt formae perfectae, & actus vltimati, & tales formas non consequitur, nec eis adduntur animae per modum necessariae sequelae. Aliquae autem sunt, quae non sunt terminatae, imo ex hoc ip so, quod sunt mixtiones, tales, vel tales sunt aptae natae recipere perfectiones suas, & communicare aliquibus operationibus puta sensatiom, & motui, quarum tamen possunt esse principia sufficientia, vt patet de mixtione elementorum in carne, & ideo formae tales mixtae, conflatae ex elementis, exi gunt necessario additamentum vlterioris complementi & actus, & actus illi sunt animae, quae est eorum sequela formarum, puta carnis, ossis, & hmōi, vt Con ment. dicit. Ait. n. quod necesse est animam esse additam complexionibus formis. Sic ergo patet, quod materia immediate non potest informari, & actua ri, nisi per formas elementares oppositas, vel per mediatas mixtas. immediate vero per animas, quae sunt necessariae sequelae quarundam talium for marum mixtarum ex elementaribus constitutarum, & hoc loquendo de formis substantialibus, quia accidentales non insunt materiae, nisi illis mediantibus, nec vniuersaliter, nisi quas exigunt formae illae.

Sed constat, quod omnes formae illae tales possunt educi per agens naturale, quod enim potest in extrema, potest in media: virtute quidem caeli potest trahi materia ad formas elementares, & omnes formas medias vsque ad vitam, & aliquo modo vsque ad illud, quod potest trahere materiam vsque ad aliquam formam, potest illum trahere ad illud, quod est necessaria sequela illius formae: ergo caelum potest trahere materiam ad totum istum ordinem actuum, & formarum, in quorum genere materia dicitur pure possibile, & inchoatiuum; nisi quod in aliquibus coexigit actio nem agentis secundarij vniuoci, vt in generatis per propagationem. Vltra illa inferam vnum aliud, quod priucipium alterans, & vniuersaliter mouens materiam ad omnem actum est corpus celeste secundum mentem Philosophorum, qui in hoc a veritate fidei non discordant, Vnde Commentator innuit praedictum ordinem formarum respectu materiae, & dicit, quod quando ex mortuo fit viuum, siue ex viuo mortuum, nunquam ex mortuo potest fieri viuum, nisi redeat materia ad quatuor elementa; deinde generabuntur formae mediae, quae sunt inter elementa, & vitam, & tunc illa vita generabitur necessario.

Secundum quantum ad istum articulum moueo dubia quaedam. Primum est, quia tunc cessaret esse miraculum. Nulla enim forma est miraculosa, quae potest induci per naturale agens. Secundum est de anima rationali, quae est vera forma corporis, & materiae, & tamen non potest induci per agens naturale. Item lingua asinae Balaam fuit in potentia ad loquelam, nec tamen po tuit per agens naturale trahi ad actum. Ad primum dico, quod formae, quae educūtur per miraculum, sunt possibiles educi per agens naturale ordine quodam, vt Comment. vbi supra. Miraculum ergo non cōsistit in extractione formae ad esse absolute: sed consistit circa ordinem, puta si for ma nullo modo actu praeexistit ordine formarum mediatarum non interueniente inducitur in materiam.

Ad secundum dico, quod secus est dicendum de anima rationali, & alijs formis naturalibus, vt infra suo loco prolixius explicabo.

Ad tertium dico, quod locutio non est forma absoluta, de qua est sermo in hoc loco. Est. n. ibi considerare sonum generatum in aere sub debita articulatione, & non dubium est, quod similem sonum, & fractionem aeris posset causare agens naturale, sicut lingua humana. Secundo est ibi considerare motum localem linguae ipsius asinae Balaam, ex qua causatur sonus in aere, quae quidem motio sub tali proportione, quod genere tur sonus articulatus in aere, innaturalis est linguae bruti: supponit. n. directionem rationis, propter quod agens causatum poset forte motum illum in lin gua facere, vt Demon, vel Angelus: & similem motionem facit etiam lingua humana. nec oportet, quod omni motu violento correspondeat agens aliquod in natura. Per hoc patet responsio ad ar gumentum principale.

ARTJCVLVS VJ. Vtrum potentia materiae differat realiter ab ipsa materia.

ADhuc ad maiorem euidentiam multorum dictorum de materia, quero hic vnam quaestionem de materia ipsa in ordine ad suam rationem positiuam. Vtrum scilicet potentia ipsius materiae differat realiter ab illa materia, & arguo primo, quod sic, quia ens absolutum, siue principium entis absoluti non est idem cum eo, quod est de genere relationis: sed potentia materiae est de capite ad aliquid, per Comment. materia autem est principium substantiae sensibilis per Philosophum 8. metaph. ergo materia non est idem, quod sua potentia.

In oppositum est Commentator de subst. orb. vbi dicit, quod naturam materiae necesse est esse naturam potentiae, scilicet, quod potentia eius est differentia substantialis eius: sed res quaelibet est eadem cum sua substantiali differentia: ergo.

Respondeo primo ponam quandam distinctio nem. Secundo membrum distinctionis applicabo, & secundum illa respondebo ad quaestionem. Ter tio mouebo instantias quasdam, & soluam eas.

Quantum ad primum distinguo de potentia. Potē tia. n. vno modo est pura denominatio alicuius a potetia actiua agentis, quae coniter dicitur potentia obiectiua eo modo, quo Angelus ante sui creatio nē erat in potentia, & hoc modo purum nihil pōt dici ens in potentia, hoc est, denominari a potentia Dei productiua. Hoc modo dicunt quidam, quod potentia est differentia entis diuidens immediate ens contra actum, quod quidem non puto esse verũ; vt alias dixi in primo libro. Nulla enim ratio diuiditur in duo tãquam in differentijs, quorum vnum stat cum opposito ipsius: Nunc autem ens obiectiuum est for maliter nullo modo ens: sed denominatione extrinseca possit dici aliquo modo ens. s. in potentia: sed in eo, quod hoc modo est ens, non saluatur entitas formaliter, & per consequens diuisum non esset formaliter in diuidente: sed ens in potentia esset hoc modo differentia ipsius entis: ergo est potentia, quae diuidit ens contractum poonttia subiectiua a po tentia materiae primae. qua existente vnũquodq; generabile, & corruptibile est in potentia, quia illa est omne tale ens remoto solo complemento, vnde est ignis, aqua, & sic de alijs inchoatiue: & quod hoc modo est potentia, non est nihil, imo cōti net in se formaliter rationem entis condiuisam: hoc autem modo potentia est nomen concretum: Jdem. n. est potentia hoc modo, quod fundans respectum possi bilitatis. Est enim concretum ex fundamento, quod est naturae materiae, & potentialitate, quae est respectus. Tunc dico, quod potentia hoc modo pōt accipi, vel pro ipso respectu potentialitatis, vel profundamento potentialitatis, sicut omne concretum potest accipi vel pro forma, vel pro subsrato. Po test enim hoc modo aliquid dici potentia dupliciter, vel formaliter, & illud est respectus, vel sun damentaliter, & illud est absolutum.

Hac distinctione praemissa applico membra ad propositum, & respondeo ad questionem secundum membra distinctionis, Dico ergo ad quaestionem, cum qritur; An prima materia sit idē realiter, quod potentia materiae, si quaestio sit de potentia, quae idem est, quod respectus potentialitatis, accipiendo poten tiam formaliter, sic planum est, quod potentia realiter differt a materia. Materia enim est de genere substantiae, potentia vero est de genere relationis. & ad hunc intellectum aspexit Commentator 1. physicorum, cuius auctoritas allegata est ad principale. Sed si quaestio capiat potentiam in secundo intellectu, hoc est, potentiam fundamentalem pro fundamento respectus potentialitatis, & querat.

Vtrum potentia hoc modo sit de essentia materiae, tūc quaestio est magis difficilis. Dico tamen, quod accipiendo potentiam in hoc sensu, potentia non dicit aliud, quam naturam puram ipsius materiae. Natura. n. materiae absolute accepta non est nihil, quod certum est, quia vero non dicit aliquam rationem entitatis in actu, eo quod nullam dicit naturam in actu, sed potentia: ergo eius natura est realiter, & essentialiter natura possibilis, ac per consequens hoc modo potentia est de essentia ip sius materiae, imo est illamet materia.

Hanc Conclusionem, quantum ad se cundum membrum praemissae distinctionis volo prolixius declarare, & hoc rationibus fundatis in dictis Ari stotelis, & Commentatoris sui. Volo ergo probare, quod natura materiae sit natura purae potentiae fundamentalis, carens omni actu, & omni distinctione; in potentia tamen ad actum omnem, & di stinctionē sic, quod natura eius sit, & simpliciter posse, nihil omnino includens actualitatis, prout actus est differentia diuisa entis, & arguo ad hanc conclusionem tribus viis. Prima via sumitur ex hoc, quod materia nihil est distinctum in entibus,, sed est purum distinguibile. Formo autem sic rationem. Materia non est ratio aliqua in actu in entibus distincta: ergo illa est purum posse, & na tura potens actuari. Coniequentia patet. Da enim oppostum, iam materia diceret distinctam rationē, sed diminutam in actu. Antecedens probo per Philos. vbi loquens de forma, dicit, quod alio modo dicitur natura formaliter, & species, quae ost secundum rationem, & subdit, quod potentia caro, aut os non sui ipsius habet naturam, priusquam accipiat speciem secundum rationem, quam definientes dicimus, quod est caro, aut os, vt natura. Haec ille.

Idem Commentator 12. metaph. com. 15. dicit, quod illud, quod non habet formam, non habet intentionem intellectam de ea.

Ex his verbis Commentatoris apparet, quod forma, & ratio sint omnino idem, vt illud, quod non dicit formam nullam, dicat omnino rationē, sed sit potentialitas quaedam fundamentaliter loquendo ad communem rationem, & hinc est, quod distinctio, quae sumitur a forma, ratio appellatur. Item Philosophus dicit, quod in fundamento naturae nihil est distinctum, vbi Comment. dicit, quod manifestum est, quod de illa non dicitur vere substantia, nec aliud praedicamentorum aliorum, & ideo dicit, quod materia non est alicuius dispositio, sed est in ea negatio omnium dispositionum.

Et idem Commentator dicit, quod hoc princi pium, ex quo est in genere, non debet esse in aliqua dispositione. & subdit, quod materia non debet esse aliquid in actu omnino.

Item idem dicit, quod nullus potest intelligere esse materiae in rei veritate, nisi hoc modo, quod conmunicatio, quae intelligitur in materia, est pura pri uatio, & non intelligitur, nisi secundum abstractionem formarum indiuidualium ab ea: & subdit: cum ita fue rit, quomodo differt a non esse? & dicit responden do, quod est subiectum aliquod extra animam indiui dui sensibilis, quod sentitur, non propter hoc, quod intelligitur ex ea, & haec perfecta imaginatio ma teriae. & infra: est ergo materia ens per illud, quod sentitur, quia esse materiae est in comparatione ad illud esse, quod sentitur, & forma, & causa, quod secundum suum esse est per illud, quod sentiturs quia omne illud quod sentitur cum contactu, & in continuatione cum alio, & vt perficiatur per ipsum, non cuius natura est in ordine intellecto ab eo, idest a forma. Intelligibile, n est materia, & subiectum. Jlla autem natura, quia non habet formam non habet intentionem intellectam, & fuit suum esse in comparatione, & quod non habet naturam pro priam, & accepit contactum loco comparationis. Esse. n. eius est per contactum, & continuationem cum alio, non per propriam naturam intellectam ab eo, quae fit ens per se. Hoc Commentator. Ex quibus verbis apparet, quod materia non est habens quantitatem, & naturam propriam, sed est coentitas, & continua, seu accidentalitas, & ad naturam, & ad rationem. Illa enim trahitur per formam ad enti tatem naturam, & rationem.

Secunda via ad conclusionem principalem sumitur ex ratione incompleti. Arguo. n. sic. In cuius ratione quidditatiua includitur ratio incompleti, illud in sua ratione includit interminationem, & per consequens potentialitatem: sed materia in ratione sua intrinsece est entitas incompleta: ergo. Maior patet. Haec. n. ratio est, quare infiniti ra tio consistit in potentia, & motus similiter; quia eorum ratio consistit in quadam incompletione intrinseca, expectans semper perfici per ipsum actum. Minorem autem declaro. Ad cuius euidentiam sciendum est, quod incompletum vno modo dicitur quasi in gradu paruo, & diminuto, eo modo quo albedo in gradu remisso dicitur inconpleta. Alio modo dicitur incompletum, quia est inchoatinum alicuius completae rationis, carens tamen ratione, vt sic non sit in se, dicens naturam aliquam propriam, sed determinatam, sed ft inchos tiuum determinatae rationis: & hoc modo incompletum idē est, quod interminatum, & truncatum, & hoc secundo modo accipio ens incompletum, non primo modo. Dico. n. quod materia non tantũmodo est ens completum primo modo; quasi sit modicae entitatis, & habeat modicum gradum in entibus: si. n. ex hoc solummodo diceretur incompletum, nulli dubium est, quin materia hoc modo diceret naturam propriam, & haberet rationem propriam, ac diceret intentionem intellectam, licet forte paruam, & mo dicam, quod est contra mentē Philos & Comment. sui, vt allegatum est. Est ergo materia ens incompletum, quia truncatum, & diminutum, & inchoatiuum omnis generabilis, & corruptibilis entitatis. For ma vero dicitur complementum, & perfectio, & ideo ex materia, & forma fit vnum completum perfectum, sicut ex inchoatiuo rei, & complemento eius. Quod autem materia hoc modo sit entitas truncata, & di minuta patet per Philos. & Commentatorem. Jbi. n. Philos. dicit. Dico. n. materiam, quod non est in actu, & hoc est in potentia, quod exponens Comment. sic dicit. Dico autem materiam illud, quod non est in actu aliquid determinatum, sed est in potentia. Item com. 12. dicit, quod substantia materiae non est in se, sed vt perficiatur per formam: & dicit, quod forma non potest esse sine subiecto. Forma enim sustentat subiectum, secundum quod est complementum eius. Quod etiam materia hoc modo sit rei inchoatiuum, & forma sit perfectio, & termi nus, & complementum, atque hoc modo materia, & & forma simul sint vna res completa, docet Philosophus. S. metaph. vbi ait, quod causa varie tatis compositi, idest, quod ex materia, & forma fiant vnum, est, quia illud, quod est in potentia, sit in actu ab agente in omnibus, in quibus est ge neratio, & non est aliud creatum; sed est illud, quod erat in porbeia sphera actu sphera. quod exponit Commentator com. 17. vbi dicit, quod cau sa istius vnitatis, vt transmutetur illud, quod est in potentia, donec fiat in actu ab agente: est ergo aliquod vnum, quod prius est in potentia, & postea transfortur in actū; Translatio autem eius non largitur multitudinem, sed perfectionem inesse, & in toto, & hoc est vnum in actu, & hoc intē debat Arist. cum dicit, quod non est aliud causatum, non enim est ab agente illud aliud causatum ab eo, quod agit, sed est illud idem. haec Commentator.

Ex his verbis apparet veram esse expositionem aliquorum ostendentium, quod loquitur Commem tator ibi, & Philosophus similiter de potentia ob iectiua, quae secundum eos est differentia entis: vt quia totum est in potentia obiectiua, translatio eius ad actum, non est causatio alterius, sed perfe ctio eiusdem. Haec expositio est in glosa, quae destruit textum. Dicit. n. Commentator ibi express, quod non est aliud ab agente hoc causatum ab eo, in quod agit. Clarum est autem, quod illud, in quod agens agit, est potentia materiae subiectiua, non potentia obiectiua, & praeterea res in actu non est perfectio potentiae obiectiuae, hoc autem dicitur ad illud acquisitum, est perfectio potentiae.

Item, ille vocat formam perfectionem illam, quam adducit generatio: potentiam ergo, quae pecedit, necessario habet vocare materiam, non potentiam obiectiuam.

Tertiam rationem deduco ex ratione formabi litatis sic. Cuius entitatis est purum formale, non dicens aliquod formatum, illud est in potentia pu ra per essentiam, da enim quod sit actus aliquis, iam inratione illa, qua est actus, non est purum forma le; habebit enim actum commixtum: sed materia est entitas ex se intrinsece pure formalis, quia pu re informis: ergo. Minorem probo primo per auctoritatem Augustini, quae fuit in prima quaestione de materia prolixius explicata: eandem etiam minorem ponit Philosophus, & Commentator in multis locis, quorum auctoritates ibi inductae sunt.

Nunc secundo pono instantias aliquas. Prima est, quia formale dicitur relatiue ad formam: purum ergo formabile est pura relatio, & purum re latumised materia non est pura relatio, imo est de genere substantiae: ergo.

Confirmo, quia omne, quod reale dicitur, est aliud excepto relatiuo secundum Augustinum: ergo materia est aliud praeter formabilitatem illam.

Item: pura relatio non est subiectum generationis, nec fundamentum naturae. Item purum formabile videtur esse possibile obiectiuum: ergo materia esset pu rum possibile obiecti, quia materia habet propriam quidditatem, vt paret: ergo non est purum formabile. Quarto, quia informitas materiae non dicit quidditatem materiae, alias priuatio esset de essentia materiae.

Quinto, quia formabilitas excluditur a materia in aduentu formae, tunc enim non manet formabilis, sed formata, & tamen in composito manet materia secundum propriam rationem.

Sexto, quia videtur contradictio, quod aliquid sit ex se naturaliter, & quod non dicat naturam propriam, & quidditatem. Ens vero, & essentia, essentia vero, quidditas, & natura idem dicunt.

Ad primum dico, quod materia est purum for mabile, illud scilicet, quod est formabile, hoc. n. in quantum nominat relationem, est fundamentum formabilitatis. Jllud autem non est nihil, nec relatio, quia relatio non fundat relationem, nec est entitas alicuius propriae naturae, & dispositionis, quia tunc non esset disponibile respectu omnis di spofitionis, nec purum disponibile: ergo illud non est nihil, & tamen caret omni dispositione simpliciter.

Ad secundum dico, quod potentia obiectiua nul la potentia est; sed est pura denominatio ab extrin seco, vt debeat dici proprie potentia obiectiua; sed magis terminus potentiae actiuae: nec enim in obiecto est formaliter potentia aliqua, sed attingitur in ratione termini per potentiam, quae extrinseca est. Materia vero est formabile intrinsece fundans potentialitatem, ideo materia non est in obiectiua forma.

Ad tertium concedo, quod materia habet quidditatem suo modo, est. n. formabile purum, & possibile; non, quod habeat aliquam intentionem intelligibilem de ea, vt supra dicebat Commentator. Vnde sua quidditas, & distinctio est per analogiam ad formam.

Ad quartum dico, quod in materia est tria con siderare, scilicet formabilitatem, informabilitatem, & substratum: vtique primum est relatio, secundum priuatio, tertium vero est quidditas purae formae. Materiae ergo formabilitas, & informitas benetolluntur in aduentu formae, sed substratum manet in composito. Per hoc idem patet ad quintum.

Ad sextum dico, quod capere tale ens, est difficile, vt Augustinus vbi supra, nec tamen secundum eum est nihil, est tamen quasi medium inter ens, & nihil: non dispositum enim aliqua dispositione, & omnino informe non est nihil, nec est ens dispo situm, & ideo est medium. Vnde Comment. dicit, Mo tus essentiae materiae est, quod non fit demonstratum in actum, sed est medium inter non esse simpliciter. Et subdit, quod aliqui negarunt, & ignora runt antiqui, quod inter non esse purum caderet medium, aut natura, ens tantum in potentia, quod est materia, quae non est priuatio pura, nec actio pu ra, quae sunt extrema contradictorie. haec Comment.

Ad quaestionem ergo, quod duplex potentia, vt dictum est, est in materia: quaedam, quae nominat relationem respectu omnis dispositionis ac formae, & haec est relatio determinata, sicut similitudo, quod importatur per hoc nomen potentialitas in abstracto, & per talem potentiam, licet materia diffiniatur, & intelligatur, non tamen illa est idē, quod materia, nec materia per illam subijcitur.

Secundo modo accipitur potentia pro eo, quod fundat relationem, sicut albedo dicitur similitudo inter duo alba, non formalis, quia esset relatio, sed fundamentalis, hoc modo potentia est substantia ma teriae: pro eo si quidem, quod materia non est nihil, nec tamen importat naturam aliquam habentem dispositionem, & rationem determinatam in actu, & ideo illa est natura potentialis, & ex hoc fundat relationem potentialitatis ad actum vt sit formabile omni forma, & ideo in potentia ad omnem formam. Haec est intentio Commentatoris de substantia orbis circa princip. cum sic ait. Vnde naturam subiecti recipientis formas substantiales necesse est esse naturam potentiae, scilicet, quod potentia eius est differentia substantialis, & ideo nullam habet formam propriam, & naturam existentem in actu; sed eius substantia est posse, & ex hoc mataria recipit omnes formas. Et subdit: sed posse: quo substantiatur hoc subiectum, idest, quo difinitur, & intelligitur, differt a natura subiecti, quia posse dicitur respectu formae. Hoc autem subiectum est vnum entium existentium per se, quorum substantia est in potentia: itidem impossibile est intelligere, vel imaginari materiam, nisi in comparatione ad formam, sicut Aristot. dicit. haec Commentator.

Item in primo physicorum: Et accidit substan- tiae materiae, vt sit in potentia omnis sormae. non quod potentia sit substantia eius, ita quod sit pars diffinitionis eius, & quidditatis, & es⸗ sentialis, licet intellectus per illam veniat in imaginationem eius. & subdit: quod si eset de substantia eius, destrueretur ad praefentiam formae, quia tunc corrumpitur posse eius, & esset in praedicamento ad aliquid, non in praedica. mento substantiae. Quod si dicatur, quod relatio non potest habere pro fundamento, nisi ens in actu. Respondeo, quod si cut similitudo habet pro fundamento qualitatem, & identitas substantiam, sic respectus potentialitatis simplici⸗ ter exigit ens carens omni dispositione; simili alias non esset posse simpliciter, & ideo exigit fundamentum spoliatum omni ratione determinata in actu.

Ad argumenta in oppositum patet, quid dicendum. Procedunt enim vijs fuis.