Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 2
Prologus
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctiones 31 et 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Liber 3
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 12
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Liber 4
Prologus
Distinctio 1
Quaestio 2 : De definitione sacramenti
Distinctio 2
Distinctio 3
Quaestio 2 : De institutione baptismi quantum ad formam, sive de forma eius
Quaestio 3 : De institutione baptismi quantum ad materiam, siue de materia Baptismi
Distinctio 4
Quaestio 2 : De effectu baptismi
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Quaestio 1 : De sacramento eucharistiae, quoad essentialia
Quaestio 2 : De forma sacramenti eucharistiae
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Quaestio 2 : De transubstantiatione in ordine ad subiectum
Quaestio 4 : De transubstantiatione in ordine ad terminum ad quem
Distinctio 12
Quaestio 1 : De entitate accidentium
Quaestio 2 : De accidentium separabilitate
Quaestio 3 : De naturali operatione accidentium in Sacramento Altaris.
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Quaestio 1 : De Sacramento poenitentiae
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctiones 28 et 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Pars 1
Pars 2
Distinctio 48
Quaestio 1 : De beatitudine respectu corporis
Distinctio 49
Distinctio 50
Quaestio 2
De forma sacramenti eucharistiaeCirca Distinctionem octauam, in qua Magister agit de forma consecrationis Eucharistiae, quaero: Vtrum haec sit forma consecrationis. Hoc est corpus meum.
Articulus 1
Utrum haec sit forma consecrationis: Hoc est corpus meumVIDETVR, quod non, quia esse aliud non est fieri illud: sed ista verba significant illud, quod continetur sub speciebus panis esse corpus Christi: erqu nertistu nertout non cou-
In oppositum est Ambrosius, & adducit Magister in litera. Respondeo, hic essent quatuor videnda. Primo: Vtrum in istis verbis consistat forma consecrationis. Secundo: Vtrum in eis sit praecisa forma consecrationis. Tertio: Vtrum in eis sit propria forma consecrationis. Quarto: Vtrum in eis sit vera forma consecrationis, &c.
Quantum ad primum est opinio Innocentij deofficio missae, quod forma consecrationis non consistit in his verbis, quia corpus non con secrauit dicendo ista verba, sed consecrauit, quando benedixit, & fregit, atque gratias egit. Pro ista opinione potest argui primo sic: Illud, quod significat veritatem Sacramenti in fieri patet, quia factum esse praesupponit fieri: sed haec verba: Hoc est corpus meum significant veritatem huius Sacramenti in facto esse, & non in fieri, quia significant, quod illud, quod actualiter continetur sub speciebus panis sit corpus Christi, & hoc est verum in facto esse, scilicet post terminum conuersionis, & non ante: ergo ista verba non sunt causa fieri consecrationis: ergo in eĩs non consistit forma consecrationis. Praeterea: Verba, quae praesupponunt aliquid, non efficiunt illud, patet ex terminis: sed ista verba supponunt corpus Christi esse sub speciebus panis, quia idem est dicere: Hoc est corpus meum, ac si diceret, illud, quod hic continetur sub speciebus panis, est corpus meum: sed hoc non est verum deaccidentibus panis, nec de substantia panis, quia neutrum est corpus Christi: ergo haec verba non efficiunt, quod corpus Christi sit sub speciebus panis, & per consequens in eis non consistit forma consecrationis, vel Sacramēti, vel verba sacramen talia haec efficiunt quod significant. Praeterea: Verba consecrationis debent habere correspondentiam similitudinis ad consecrationem: sed ila verbanon habent correspondentiam similitudinis ad consecrationem. Patet, quia consecratio dicit actionem: sed hoc verbum est dicit esse, & non dicit fieri, vel actionem.
Contra hoc arguitur dupliciter: primo quia Chri stus consecrauit aliquibus verbis: sed non inueniuntur alia verba consecrationis, quam ista: ergo in eis consistit forma consecrationis. Secundo: quia Chri stus consecrauit in eadem forma verborum, quam tradidit nobis per Apostolos, & Euangelistas: sed tradidit formam consecrationis in istis verbis, & non in alijs dicens: Hoc facite in meam commemorationem: ergo ipse consecrauit iu istis verbis.
Sed diceretur ad primum, quod Christus consecrauit verba benedictionis, quando benedixit panem. Diceretur ad secundum, quod illam eandem formam tradidit nobis per Aposolos, & Euangelistas, quod sub alia forma recitant nobis rem gestam, & ideo
Arguo aliter contra praedictam opinionem, quia verba consecrationis debent circumcernere vtrũ- que terminum consecrationis, scilicet a quo, & ad quem, & etiam ordinem ipsorum. Patet, quia verba consecrationis efficiunt, quod figurant: sed haec verba: Hoc est corpus meum, circumcernunt vtrumque terminum consecrationis & a quo, & ad quem, & etiam ordinem ipsorum. Patet, quia istud pronomen hoc, quod est subiectum propositionis demonstrat substantiam panis, qui est terminus a quo; corpus meum, quod est praedicatum, demonstrat corpus Christi, quod est terminus ad quem; sed hoc verbum (est) importat ordinem termini a quo ad terminum ad quem, cum sit copula connectens vtrumque: sed verbum benedictionis dicit ordinem actionis circa panem, & non notat vtrumque terminum: ergo. Confirmatur quia illud, quod denotat tantum terminum a quo, & non terminum ad quem non est verbum consecrationis: Patet, quia verbum consecrationis notat vtrumque terminum, imo ma gis denotat terminum ad quem, quam terminum a quo, quia actio magis specificatur a termino ad quem, quam a termino a quo: verbum autem benedictionis demonstrat praecise terminum a quo: ergo.
Articulus 2
In consecratione quid demonstret illud pronomen hoc.SEd totum dubium es in videndo, quid demonstret illud pronomen, hoc, & Vtrum teneatur demonstratiue, & significatiue, vel non; nam constat, quod si demonstrat accidentia panis, propositio est falsa; item si demonstret corpus Christti, cum ly hoc, habeat suum significatum in instanti in quo profertur: ergo antequam oratio completa sit, corpus Christi habeat essse sub dimensionibus hossiae, & per consequens in illa oratione non consistit forma consecrationis. & sic Innocentius haberet intentum suum, & ista fuit potissima ratio, quare motus fuit Innocentius ad dicendum, quod in illis verbis non consistat forma consecrationis.
Ad tollendum iscam difficultatem diuersimode proceditur, nam quidam dicunt, quod istud pronomen, hoc, supponit pro corpore Christi, vndedicitur, quod terminus orationis potest considerari dupliciter, vno modo secundum se, & absolute; alio modo, vt est pars orationis: primo modo terminus, vel verbum quodcunque orationis secundum se, & absolute acceptum habet suum significatum in instanti propositionis, quando profertur. Sed secundo modo habet suum significatum in vltimo instanti in quo completur oratio; quia eo modo verbum, vt est pars orationis, habet suum significatum: sed oratio habet suum significatum in vltimo instanti prolationis verborum, & in vltimo instanti ista oratio e st vera pro corpore Christi, & pro nullo alio, quia nihil aliud a corpore Christi est corpus Christi, & ideo istud pronomen, hoc, vt pars orationis: Hoc est corpus meum, demonstrat corpus Christi pro vltimo instanti prolationis: sed secundum se, hoc, in ista oratione nihil demonstrat, cum secundum hoc non ponatur absolute, sed solum ponitur, vt est pars orationis.
Sed contra: Illud. quod non mutat suum significatum in oratione, non habet aliud significatum in oratione, quam extra orationem. Patet, quia da quod habeat aliud: ergo mutat significatum: sed nomen vniuocum, vel quicunque terminus vniuocus non mutat suum significatum pro hoc, quod ponitur in oratione, plusquam si acciperetur secundum se extra orationem. Patet, quia si mutaret, cum possit in infinitis orationibus posset mutare infinita significata, & per consequens non esset terminus vniuocus: sed istud pronomen, hoc, demonsratum ad sensum est quoddam demonstratum singulare vniuocum: ergo pro eodem supponit in oratione, & extra orationem: sed extra orationem non supponit pro corpore Christi, sed pro substantia panis tantum: ergo nec in ista oratione supponit pro corpore Crist. Praeterea: Posterius non tollit rationem prioris: sed istud pronomen hoc, posterius habet suum significatum, quam oratio, sicut terminus ese prior oratione& hoc verbum prius profertur tota oratione: ergo significatum orationis non mutat proprium significatum huius propositionis. Praeterea: illud, quod naturaliter demonstrat aliud determinatum per se primo, non demonstrat aliquid aliud nisi mediante illo, quo demonserat primo, & naturaliter: sed accidentia naturalia panis demonstrant naturaliter per se, & primo substantiam panis, & nihil aliud. Patet, quia proprium accidens non demonserat naturaliter, nisi proprium subiectum: ergo istud pronomen hoc prolatum super accidentia panis non demonstrat per se, & primo nisi subiectum panis, & nihil aliud, nisi inquan- tum habet ordinem ad panem: ergo non demonstrat corpus Christi. Praeterea: Illud, quod naturaliter non demonstrat nisi vnum, semper demonstrat illud, & nihil aliud: sed accidentia naturaliter non demonstrant nisi solummodo subiectum proprium: ergo accidentia panis demonstrata ad sensum non demonstrant ad intellectum, nisi substantiam panis, & non corpus Cristi. Praeterea: Verba sacramentalia sunt verba conuersiua, quae efficiunt, quod figurant: sed corpus Chrisci non-- conuertitur in seipsum: ergo istud pronomen demonstratum, hoc, non demonstrat corpus Christi. Praeterea: Verba consecrationis debent circumcernere vtrumque terminum consecrationis, & ordinem ipsorum: sed corpus Christi est tantum terminus ad quem, & non est terminus a quo, & corpus Christi circumcernitur per praedicatum huius propositionis, in eo quod dicitur, corpus meum: ergo per subiectum circumcernitur terminus a quo, qui est panis: ergo istud pronomen, hoc, demonstrat panem, qui est terminus a quo. Praeterea: In primo instanti prolationis huius propositionis istud pronomen profertur absolute, & non in propositione, quia propositio sequitur: ergo in illo instanti non demonstrat corpus Christi, sed substantiam panis, & in termino conuersionis non habet significatum nouum, cum non imponatur de nouo ad significandum aliquid: ergo significat substantiam panis.
Et ideo est alius modus dicendi, quod istud pronomen, hoc, non demonstrat subsantiam panis, nec corpus Christi pro instanti, pro quo profertur, sed demonstrat indiuiduum entis, quod de se est indifferens ad vtrumque: quia sicut ens est aliud a corpore Cristi, & pane; ita indiuiduum entis es aliud ab indiuiduo corporis Christi, & panis. Et tunc dicunt, quod de iudiuiduo entis propositio est vera, quia licet haec propositio, panis est corpus Christi, sit falsa; tamen ens, quod est panis, est corpus Christi.
Iuxta istum modum posset poni alius, qui fit probabilior, quia istud pronomen, hoc, suscipit per se, & primo non pro indiuiduo panis, nec pro indiuiduo corporis Christi, nec pro indiuiduo entis, sed pro indiuiduo corporis in communi, quod est genus subalternum: quia sicut corpus est aliud a pane, & corpore Christi, ita indiuiduum corporis est aliud ab indiuiduo, & corporis Christi; indiuiduum autem corporis non habet repugnantiam nec ad indiuiduum panis, nec ad indiuiduum corporis Christi. Pro ista opinione potest argui per locum a diuisione; Quia aut ly, hocsupponit pro corpore Christi, & hoc non, quianon dum est ibi corpus Christi; aut pro substantia panis, & hoc non, quia panis non est corpus Christi: ergo pro aliquo indiuiduo, quod est indifferens ad vtrumque.
Contra istam opinionem arguo primo, quianumerato inferiori numeratur superius, sicut Augustinus 7. de Trin. cap. vltimo: sed ens, & corpus sunt superius ad panem, & corpus Christi: ergo vtrumque numeratur in eis: ergo hoc ens, quod est panis, est aliud ens numero ab hoc ente, quod est corpus Christi: sed vnum ens numero non est aliud ens numero: ergo sicut secundum se ista est substantia Puos ect eutout Cistls Jhiluect?. falt. hoent terea, Illud, quod naturaliter significat aliud ꝓ se, & primo, & secundo, & nihil aliud, tunc, illud absote acceptum significat id, quod naturaliter significat: sed accidentia panis naturaliter per se, & primo significant substantiam panis, & non indiuiduum entis, vel corporis: Patet quia accidentia propria significant naturaliter per se, & primo proprium substantiam, & proprium indiuiduum, in quo recipiuntur: ergo accidentia panis absolute demonstrata ad sensum pro istud pronomen Hoc, demonstrant apud intellectum substantiam panis, & indiuiduum entis, vel corporis. Praeterea: Verba sacramentalia per se, & primo circumcernunt terminum pro se a quo, & terminum ad quem conuersionis, & non terminos per accidens, & secundarios: sed ista verba sunt sacramentalia, & per se terminus, a quo conuersionis est indiuiduum panis, & non indiuiduum entis, vel corporis in communi. Patet quia illud, quod per se, & primo con uertitur in corpus Cristi, est indiuiduum panis, & non indiuiduum entis, vel corporis in communi, Patet quia illud quod per se, & primo conuertitur in corpus Christi, est indiuiduum panis, & non indiuiduum corporis in communi: ergo istud pronomen, hoc, demonstrat per se, & primo apud intellectum substantiam panis, & non indiuiduum entis, vel corporis in communi. Praeterea: Verba sacramentalia sunt per se conuersiua subiecti in praedicatum in hoc Sacramento: sed illud quod pro se & primo conuertitur in corpus Christi, est substantia panis, & non ens, nec corpus in communi; & ista verba, hoc est corpus meum, sunt conuersiua significati subiecti propositionis in significatum praedicati propositionis: ergo istud pronomen, hoc, supponit per se, & primo pro substantia panis, & non pro ente, vel corpore in communi.
Et ideo est alius modus dicendi, qui intendit discordare a praedictis, sed in rei veritate non discordat: Dicit enim, quod istud pronomen, hoc, non demonsrat panem, nec corpus Christi, sed demonstrat hoc aliud indeterminatum existens sub speciebus panis, quia quantitas est prima ratio existendi hoc aliud, quia est prima ratio determinandi aliud ad situm, & locum. Sed contraria istum modum sunt omnia, quae dicta sunt contra duos modos praecedentes. Et ideo dico aliter, quod istud pronomen, hoc, supponit pro indiuiduo proprio panis, quia cum ista sint verba conuersiua subiecti in praedicatum, & illud, quod conuertitur in corpus Christi, sit panis, sequitur, quod ilJud, quod est subiectum propositionis sit panis: sed subiecum est istud pronomen, hoc, es panis. Praeterea: Verba consecrationis concernunt per se vtrumque terminum a quo, & ad quem, & ordinem ipsorum, & ista sunt verba consecrationis, & terminus a quo est panis, & terminus ad quem est corpus Christi, sequitur quod subiectum supponit pro pane, & praedicatum pro corporeChristi. Item: quodlibet accidens naturale absolute demonstratum dat intelligere proprium subiectum: sed accidentia panis absolute demonstrantur pro istud pronomen, hoc: ergo dat intelligereproprium indiuiduum panis.
Sed quomodo tunc propositio est vera: hoc est corpus meum pro indiuiduo panis, cum panis non sit corpus Christi?
Dico, quod aliud est significatum dictionis, & aliud significatum orationis; sicut aliud est dictio, & aliud oratio, quia significatum dictionis est pars significati orationis, sicut dictio est pars orationis. Dictio autem habet suum significatum pro instanti, in quo profertur; oratio vero non est vera, nisi in vltimo instanti prolationis: istud autem pronomen, hoc, habet suum significatum in instanti, in quo profertur, & illud est panis, & ita in instanti prolationis supponit pro pane; sed oratio ista, hoc est corpus meum, est vera tantummodo in vltimo instanti prolationis verborum: In illo autem vltimo instanti prolationis verboruut panis desinit esse panis, & est conuersus in corpus Christi, & ita istud pronomen, hoc, supponit pro pane in se: sed propositio est vera pro paneconuerso. Et ratio est, quia istud pronomen, hoc, supponit pro suo significato in instanti suae prolationis: sed propositio esc vera in instanti sequenti totius orationis: Ideo pro alio instanti supponit pro suo significato isud pronomen, hoc, & pro alio instanti propositio esc vera. Vnde est talis ordo, quod sunt ibi tria instantia, vel tempora imperceptibilia, principium, seu instans, in quo profertur istud pronomen, hoc, & in illo instanti supponit pro pane in se sub propria forma. In secundo instanti profertur copula verbalis, est, & forte inillo instanti secundo fit conuersio panis, quia conuersio fit per copulam verbalem eo modo, quo ver ba sunt veritatis Sacramenti. In tertio instanti profertur praedicatum, corpus meum, & panis vel deficit esse in secundo instanti, in quo profertur copula verbalis; vel in tertio instanti in quo profertur praedicatum, corpus meum, & tunc in sequenti signo naturae propositio est vera pro paneconuerso, & ita licet subiectum supponat pro pane in se, & in secundo instanti, tamen propositio est vera in vltimo instanti pro pane conuerso.
Sed videtur Dubium: quia omnis propositio est vera de subiecto pro illo esse subiecti, pro quo supponit subiectum in propositione: sed istud pronomen supponit pro pane in se in primo initanti, & non pro pane conuerso perte: ergo propositio erit vera pro pane in se, & non pro pane conuerso, & sic panis absolute acceptus erit corpus Christi, quod est falsum. Respondeo quod duplex est propositio quaedam est propositio simpliciter indicatiua veritatis compositionis subiecti cum praedicato, & non effectiua conuersio subiecti in praedicatum, & talis propositio est vera pro subiecto secundum esse in termino prolationis, pro quo quidem esse supponit subiectum in principio orationis, & ratio est, quia oratio non transmutat subiectum in praedicatum. Quaedam vero est oratio conuersiua eff ectiue aliquo modo subiecti in praedicatum, sicut est ista oratio, quae aliquo modo efficit, quod sigurat; & talis oratio pro alio esse subiecti supponit inprincipio orationis, & pro alio esse subiecti verificatur in fine orationis; quia in principio orationis supponit pro esse subiecti, quod quidem esse est conuertendum in praedicatum: sed in fine orationis verificatur pro esse subiecti iam conuerso in praedicatum, quasi de praeterito antecedenter, non autem pro esse conuertendo de futuro consequenter.
Dicunt vero quidam, quod dicendo, hoc est corpus meum, ly, hoc, tenttur tantum materiali- ter, & recitatiue, quia recitantur vt dicta a Christo. Christus autem, quando illa verba dixit, dicitur quod consecrauit, non per illa verba, sed per benedictionem praecedentem, cum benedixit, & post verum fuit, quod illud sic iam consecratum erat corpus suum. & huic opinioui concordat Innocentius tract. de officio missae. Sed haec opinio non soluit dubium, quia quando Christus confecit, certum est, quod verba illa non tenebantur recitatiue: da ergo, quod tunc demonstrabant: non enim est verisimile, quod Christus confecerit sine verbis, & quod alia verba nobis tradidit, quam ipse vsus fuit.
Alii dicunt, quod ly hoc demonstrat panem. Sed contra: tunc enim propositio erit falsa, quia sensus esset, quod panis esset corpus Christi.
Alij dicunt, quod demonstrat panem conuersum, sed contra istum modum dicendi est, quod non videtur, quod ly hoc tunc posset habere rationem demonstrandi: non enim demonstraret aliquid conmune, & tunc ante conuersionem non posset dici, hoc est corpus meum.
Sed nec iste modus valet, quia postquam facta est transubstantiatio, dicitur hoc, quod fuit panis, est nunc corpus meum.
Alij dicunt, quod demonstrat accidentia: sed hoc non videtur bene dictum, quia accidentia non sunt corpus Christi.
Alij dicunt, quod ly hoc demonstrat contentum sub speciebus: sed non determinate pro hoc contento, vel illo, sed indeterminate. Hic modus videtur mihi, quod multum ad verum appropinquat, sed deficit in hoc, quod dicit, quod demonstrat contentum, tum quia corpus Christi non est ibi per modum contenti, vt infra patebit; tamen, quia ly hoc, non habet demonstrare per se contentum, vt contentum, sed aliquid per se determinatum ad situm
Alij dicunt, quod significat corpus Christi. Sed contra; tunc esset sensus, corpus meum est corpus meum, & sic non signat, nec eius, quod signat, est causa eo modo, quo conuenit Sacramento esse signum, & causam.
Alij dicunt, quod demonstrat indiuiduum vagum entis: sed contra, quia illud tantum est in intellectu; nunc autem propositio ista est vera, quantum ad id, quod est in re, quod hoc quod est panis erit corpus Christi.
Propter quod dico, quod ly hoc demonstrat vnum & idem a principio consecrationis vsque ad finem, & significat semper aliquid, quod habet esse determinatum ad situm per dimensionem, quod manet vnum, & idem ante transubstantiationem, & postt transubstantiationem, eo quod dimensio manet eadem. Nec volo dicere, quod ly hoc demonstret ean dem dimensionem, sed demonstrat effectum formalem ipsius dimensionis, transeuntem de vno ter mino ad alium terminum, absque hoc quod in se varietur.
Articulus 3
Utrum forma huius Sacramenti sit bene institutaAD quaestionem respondeo sine argumentis. Primo videndum, quare magis dicitur, est quam fit. Respondeo primo dicunt quidam quod transubstantiatio fit in instanti; fieri autem importat successionem. Sed hoc non valet, quia Angelus producitur in instanti, & tamen de Angelo dicimus, quod fit.
Et quod dicitur, quod fieri importat successionem: dico, quod non oportet: potest enim importare simplex produci.
Similiter potest quaeri, quare dicit meum, & non expressit proprio nomine. Pro omnibus istis vnam pono responsionem, quia Christus hac forma vsus est, & hoc Sacramentum Christus instituit vtendo, non sic autem de alijs Sactamentis, idcirco huic Sacramento nulla alia forma congruebat: non enim congruebat hoc verbum, fit, quia vbi fiebat, & quando, ideo magis congruebat verbum, quod exprimeret in facto, quam in fieri, siue simplici produci.
Sed quare magis dicit corpus quam caro. Ratio est, quia corpus est communis ad partes Christi: continet enim, & significat tam solida, quam liquida, caro vero fignificat sola solida: non autem non sola solida sunt in Sacramento sub speciebus panis, sed & liquida, licet liquida sint ibi tantummodo per concomitantiam.
De hac autem dictione senim)dicendum est, quod illam non expressit Christus, sed eam addidit Petrus secundum Innocentium de officio misae. Sed quare additum est?
Articulus 4
De forma sanguinis Sacramenti Eucharistiae.DE forma autem sanguinis, est etiam videndum. Sciendum autem, quod ibi dicitur, calix: ratio est, puta, quia sanguinis effusio ad quatuor ordinabatur.
Primo ad causandum dolorem, & horrorem depassione, & propter hoc dicitur calix, quod idem es, quod passio, & horror, & cruor.
Secundo potest comparari ad Deum, inter quem & nos ipsa fuit confirmatio pacis, sicut erat sanguis vitulae rufae in Veteri Lege, & propter hoc sequitur Noui, & aeterni Testamenti.
Tertio potest comparari ad Ecclesiam, & fidem, quae exiuit de Christi latere, ideo dicitur, mysterium fidei.
Quarto potest comparari ad effectum siue effi- caciam, & ad illos, respectu quorum habuit effi- caciam, & ideo dicitur: Qui pro vobis, & pro multis effundetur in rem. pec. nam inquantum habuit efficaciam respectu praesentium dicitur, qui pro vo bis; inquantum vero respectu praeteritorum, & futurorum dicitur, & pro multis.
Vltimo restat videre. Vtrum posset confici vere dicendo absolute, hic est sanguis meus, sicut con ficitur absolute corpus, dicendo: hoc est corpus meum
Respondeo diuersi hic dicunt diuersimode. Dicunt quidam, quod hic nihil est temere definiendum, & quod periculosum est hic asserere aliquid, ad quod sufficiens auctoritas non habetur. Sed hoc est mirum, quod non habeatur hic auctoritas, nam Magister tradit illam esse formam Sacramenti san guinis Christi, & similiter Ambros. de consec. dist. 2. panis est in altari, hic est sanguis meus, vel plus addendo. Ideo puto, quod illa sit praecisa forma dicendo; hic est sanguis, & c. & quod qui praecise tali forma vteretur, vere conficeret, tamen grauiter peccaret.
Ad hanc conclusionem primo sunt dicta Sanctorum, illam formam praecise tradentium, vt dicum est statim de Ambrosio. Ad hoc autem est fortis ratio, quia sicut hoc, quod dicitur noui, & aeterni, &c. est determinatio formae, qua sanguis conficitur, sic hoc quod dicitur, quod pro vobis tradetur, est determinatio formae qua corpus conficitur, quod exprese probari potest per illud Pauli ad Corinth. 11. & textum Euangeliorum: sed Ecclesia a forma, qua conficitur corpus, abstulit hoc quod dicitur, quod pro vobis tradetur, ac per consequens non est de essentia formae: ergo sic dicendum est de hoc, quod dicitur noui, & aeterni respectu formae, qua conficitur ipse sanguis.