Quaestio 1

ARTICVLVUS I. Vtrum impotentia ad actum matrimonialem impedias matrimonium.

ARGVO primo, quod non, sic. Illud, quod est posterius, non habet impedire illud, quod est natura liter prius: sed actus matrimonialis posterior est vinculo matrimoniali, & in illo priori stat tota essentia matrimonij: ergo. Minorem probo, quia essentia matrimonij potest reperiri inter ex- pertes actus matrimonialis, alias non fuisset matrimonium secundum suam essentiam inter Mariam, & Ioseph.

In oppositum est, quia illud, quod de sua ratione est ens ad finem, non est, quando finis est impossibilis: sed coniugium est ordinatum ad bonum prolis sicut ad finem: bonum autem prolis est impossibile, vbi est impotentia ad carnalem copulam: ergo. Respondeo pono primo vnam propositionem generalem, quod quatuordecim sunt impedimēta, quae habent matrimonium impedire: horum autem duodecim sunt, quae impediunt contrahendum, & dirimunt contractum; duo vero, quae non dirimunt contractum, sed tantum impediunt contrahendum: illa autem duo, quae non dirimunt contractum, sed tantum impediunt contrahendum, sunt feriale, & generale interdictum, vnde verius non dirimunt, sed impediunt, interdictum, feriaeque.

Sciendum est hic, quod non est de essentia matrimonij absolute, quod contrahatur tali, vel tali tē- pore, & ideo licet propter praeceptum Ecclesiae contractus matrimonij impediatur, ne licite fiat tempore quadragesimali, & tempore interdicti generalis, tamen si de facto contrahatur, tenet contractus, nec dirimitur ex casu isto. Ant'a hets suoseciat: sque, ditimnitnr contracun

Error, conditio, votum, cognatio, crimen. Cultus disparitas, vis, ordo, ligamen, honestas. Si sis affinis, fi forte coire nequibis.

Haec socianda vetant coniugia, iuncta retractant. Dicitur primo error, idest personae. Secunda: Conditio, puta si credit contrahere cum libera, & contrahit cum serua. Tertia dicitur votum, puta si credit contrahere cum saeculari, & contrahat cum religiosa. Quarto dicitur cognatio. de quo infra dicetur. Quinto dicitur crimen, idest vxoricidium, & si ad hoc dedit operam cum efficacia. Sexto dicitur cultus disparitas, si credit contrahere cum fideli. Septimo dicitur vis, quia si quis contrahat violentatus timore cadente in constantem virum. Octauo dicitur Ordo, intelligendum est de sacris ordinibus. Nono dicitur ligamen, idest si alteri matrimonio sit coniunctus. Decimo dicitur honestas, si contracta fuerint sponsalia cum aliqua deo genere illius, vel e conuerso, & hoc propter pudicam honesatem. Deinde dicitur afinis, idest si sit affinitas, de qua infra magis suo loco. Vltimo impotentia ad carnalem copulam, de quo in praesenti quaestione: de alijs autem dicetur suo loco.

Secunda Propositio est, quod impotentia, quae praeuenit matrimonium, si sit perpetua, & haec siuenaturalis, siue accidentalis, impedit matrimonium contrahendum, & dirimit iam contractum. Si vero non sit perpetua, & etiam si sit consequens, nondirimit contracum.

Ad euidentiam autem istius propositionis scien dum, quod impotentia reddendi debitum quaedam est naturalis, quaedam accidentalis; & quaelibet harum diuiditur, quia quaedam est ad tempus, quaedam perpetua, quaedam praeueniens matrimonium, quaedam consequens. Huiusmodi autem impedimenta sunt in viro frigiditas, siue frigiditatio; in muliere vero artatio, & sic in generali est quintuplex mo dus huius impotentia impedientis matrimonium, scilicet naturalis, vt aetas puerilis in vtroque coniu gum, & accidentalis perpetua, vt castratio in viro: accidentalis non perpetua, vt maleficium in vtroque; & quaedam praeueniens matrimonium, quaedam consequens. Tunc patet propositio, quod si talia impedimenta sint perpetua, & irremediabilia arte medicinae, & cum hoc praeuenientia matrimonium, impediunt matrimonium, & dirimunt iam contractum, & si contractum fuerit, debet iudicio Ecclesiae separari.

Si vero talia impedimenta non praeueniunt matrimonium, sed accidunt posstt contractum, tunc distinguo: aut enim eueniunt post copulam, aut ante: si post non dirimunt; si vero ante copulam, dicunt quidam, quod non dirimunt, ratio est, quia tempore contractus non erant illa impedimenta, & ideo pro tunc fuit potentia in vtroque ad accipiendum dominium corporum suorum mutuo, licet neuter eorum intrauerit possessionem.

Alij dicunt, quod quia primum est spirituale-: copula vero est quid carnale, ideo si eueniat ante copulam, dirimit matrimonium. & hoc magis approbo, quia contractus non tenet circa materiam quae non est apta: sed alter coniugum, in quo est impotentia ad carnalem copulam, non est apta ad rem talis contractus. Probo quia per contractum matrimonialem transfertur vsus corporum mutuo ad alterum in actum matrimonialem, ideo si ante carnalem copulam eueniat impotentia irremediabilis ad actum matrimonialem, iam talis translatio ibi non habet locum: ergo nec contractus. Ratio autem, quare si post copulam eueniat, non dirimit, est quia vinculum matrimoniale est perpetuum, vt probatum fuit supra: hoc autem vinculum contractum fuit, quando adhuc erat potentia ad copulam carnalem.

Tertia Propositio est de modo celebrandi diuor tia inter impotentes. Sciendum ergo, quod aut vterque coniugum confitetur impedimentum, quod est in altero eorum, & sic testimonio eorum est diuortium celebrandum, debet tamen iurare cum septem manibus hoc est cum testimonio ad hoc septem vicinorum bonae famae, quo habito, & ipsis ambobus confitentibus est diuortium celebrandum: si vero alter tantum confiteatur, & alleget impedimentum, aut vxor confitetur, & vir negat, & sic standum est dicto viri, & non mulieris, eo quod vir caput est mulieris, nisi mulier, quod asserit, ostendat per aspectum, siue manifesum signum.

Si vero e conuerso vir alleget impotentiam ineo, vel vxore, & vxor neget, debet aspici tempus, quo simul cohabitauerant, & debet expeti iuramentum, & iri ad caeteras circumstantias, & sic est diuortium celebrandum.

Ad argumentum in oppositum, nego maiorem, quia illud, quod ponitur posterius, est prius in intentione, licet sit posterius in executione.

ARTICVLVS II Vtrum male ficium possit maleficio destrui.

IVxta hoc quaero secundo: Vtrum scienti maleficium sit licitum sine peccato illud tollere. Respondeo, hic Primo videndum est si maleficium sit possibile. Secundo si sit possibile vsque ad mortem maleficiati, & vtrum Deus debeat hoc permittere. Et tertio quantum ad propositum. si sit licitum illud affirmare.

De primo dico, quod effectus maleficij non potest attribui actiue illi rei, quae dicitur maleficium, & ratio est, quia maleficium est res corporalis, puta imago de caera, vel aliquid huiusmodi: res autem corporalis non potest agere, nisi per contactum: videmus autem, quod possibile est quod maleficium fiat Romae, & maleficiatum sit Parisijs. Ibi ergo nul lus tactus erit maleficij ad maleficiatum: ergo oportet recurrere ad agens voluntarium, quod quidam agat ex pacto, vt puta quod facto tali maleficio sequatur talis effectus: tale autem agens voluntarium non potest esse Deus, quoniam Deus non est auctor malorum: nec angelus bonus ex eadem ratione: ergo oportet, quod sit angelus malus agens ad talem effectum facto tali maleficio, & hoc ex pacto.

Circa secundum illud est valde mirabile, & stupendum, quod si pungatur imago aliqua alicubi, possit aliquis ad mortem deduci, & hoc pro tanto: bene enim possibile est, quod demon agens sua virtute in humores, & qualitates hominis possit illos tantum alterare, quod sequatur ad illam alterationem mors hominis: sed difficultas tota est depermissione diuina, sine qua non potest daemon virtutem suam applicare ad effectum, & videtur, quod Deus non permittat daemonem agere sic in hominem, vsque ad mortem, vt patet de Iob.

Sed oppositum videtur de eodem, de quinquefiljs Iob mortuis, actione diaboli concutientis angulos, & columnas domus: ergo tunc accepit a Deo potestatem agendi, vsque ad mortem maleficiati.

Sed nunquid est rationabile, vsque ad mortem hominis existentis sine peccato, & in gratia?

Respondeo: difficile est loqui de diuina potestate. Sed de congruentia videtur dicendum, quod cum diuina iustitia semper admisceatur misericordiae etiam vltra condignum, ex parte hominis, non puto, quod hominem existentem in gratia Deus permittat de communi lege deduci virtute maleficij vsque ad mortem: sed loquendo de homine existente, vel qui praefuit in culpa, quae mereatur mortem, ac per hoc fiat excaecatio tam agentis, quam patientis, quam etiam circumstantium, non video, quod sit irrationale: occulta enim iudicia sunt diuina, quae quandoque permittunt diabolum agere, agendo pactum cum malefico, quod facto tali maleficio, quantum in se est, aget ad mortem, vel infirmitatem maleficiati. Et hinc est, quod malefici cum quibus sic pactizat diabolus ad mortem hominum, sunt maxime persequendi, & peccatum eorum est vitium oppositum virtuti Latriae, & peccatum reducibile ad infidelitatem.

Circa tertium: Vtrum liceat agere ad destructionem horum male ficiorum homini scienti illa. Dicunt quidam, quod non sine peccato: Ratio eorum est, quia videtur, quod eo ipso talis, qui conatur sic agere ad destructionem maleficii, adhibeat fidem effectui malefico, quod nullo modo fieri potest sine peccato. Alii tenent oppositum, nec videtur secuudum eos fidem talibus essse adhibendam, cum videamus de facto, quod talia nocent hominibus, & quandoque ad intersectionem.

Videtur mihi distinguendum, quod aut tollitur maleficium a patiente; aut ab eo qui egit illud; aut procuratur, quod esset in virtute alterius malefici, vel eiusdem, vt maleficus destruat maleficium: Hoc vlti mo modo omnino est illicitum, sicut maleficium fuit factum per pactum, cum deinde sit factũ; sic eius destructio hoc modo fieret per pactum cum demone, & hoc modo, qui secundum maleficium facit ad destructionem primi pactuizat cum daemone, ac per hoc peccat peccato infidelitatis, cuius fieret particeps, qui illud fieri procuraret. In tali ergo casu vbi aliter non posset maleficium destrui, deberet quilibet potius sustinere mortem, quam agere ad eius destructionem hoc modo. Si vero male ficij destructio non procuretur per maleficium, sed alio modo cum detesatione maleficij, & daemonis, non puto, quod sit peccatum, nec irregularitas, eo quod fit ibi diaboli detestatio, nec peccatur peccato infidelitatis, eo quod non est articulus fidei, quod talia diabolus non possit permissus a Deo, imo oppositum magis osset pertinacia, & infidelitas. Similiter verum est dicere, quod Deus hoc aliquando permittat. Ideo si credam, quod Deus aliquando permittat diabolum vti potestate sua ad agendum, facto malefico, non credo falsum: ergo non venio contra fidem quia nullum verum obuiat fidei.

Alij autem Doctores, qui videntur tenere oppositum, ad hoc accedunt, quando scilicet maleficium destrueretur operatione malefica.

Sed posito, quod maleficium non inueniatur, nũ- quid consulendus esset maleficus de loco, vbi esset? Dicunt quidam, quod sic, & ratio est, quia licet inducere ad peccatum sit malum, tamen vti peccato alterius in bonum est quandoque licitum, sicut dicit Augustinus epist. 154. ad Publicolam & ser. 30. de verbis Apostoli de iuramento infidelis iurantis in nomine Dei sui, quod recipiendum est propter bonum veritatis, & fidelitatis. Sic dicunt, quod si ille velit facere suum maleficium, dato, quod peccet faciendo: ego tamen si vtor illo in bonum alterius, puta in euasionem mortis, non videtur peccatum

Non puto, quod hoc sit recte dictum: secus enim est de illo, qui inducit ad actum, & secus de illo, qui vtitur alio existente in actu iam posito. Primum enim semper peccatum est & illicitum. Secundum vero potest illicitum essse, & sic est in proposito, si inducam maleficum ad pactuizandum cum daemone ad malesicij destructionem, non video, quod fiat sine graui peccato, qua propter consulere maleficum, cum hoc modo inducatur ad exercitium actus pec cati, omnino puto, quod sit illicitum. Quod ergo consi lium de remedio adhibendo? Respondeo, esset in tali casu maleficiatus exorcizandus, & praesumen dum est, quod in casu hoc Deus assisteret ad daemonem reprimendum.