Quaestio 2

QVAESTIO SECVNDA.

In ista Quaestione secunda agit Magister de peccato actuali, quoad causam, quae est voluntas, & hoc in speciali quoad substratum in generali. Quaero autem hic, Verum rectitudo in actu voluntatis sumatur ex intentione ad debitum finem? & videtur quod non, quia voluntas sortitur rationem actus sui ex obiecto, non ergo eae aliquo alio. Maior patet, quia a quo voluntas in actu suo mensuratur secundum entitatem, ab eo mensuratur secundum bonitatem: non enim ab alio est bonitas rei, & entitas eius: sed ab eodem, & ab obiecto mensuratur, secundum entitatem 2. de anima: ergo.

IN oppositum est Magister in litera. Respondeo, hic primo suppono quaedam satis concessa ab om nibus: secundo descendam ad propositum declarandum. Illa, quae suppono, sunt ista. Primo namque suppono, quod electio, & consensus in portione eundem actum habent omnino se, ita, quod fruitio, & voluntas sunt idem actus, quia ambo respectu vltimi finis. Suppono secundo, quod ad rectitudinem actus concurrant tria, scilicet debitum obiectum, propter quod accidit, quod quidam actus sunt mali ex obiecto, qui nunquam possunt esse boni. Secundo debitae circumstantiae; vt, quando oportet, sicut oportet, & cui oportet, & cetera, quae Philosophus enumerat. Tertio circumstantia finis, quae idem est, quod intentio; ex integritate autem omnium illorum oritur in actu rectitudo.

His inquam suppositis, & communiter concessis, descendo ad propositum, & pono primo istam Propositionem, quod rectitudo in actu voluntatis non potest esse praecise ex obiecto, hoc dico propter quamdam opinionem, quae dicit, quod ex obiecto sumitur rectitudo in actu.

Aliqui tamen illam opinionem intelligunt non formaliter ad mentem opinantium. Putant enim, quod ipsi intendant specificationem bonitatis actus fieri ex obiecto extra. sed illa non est eorum mens, sed obiectum hoc ipsi capiunt obiectum inuentum a recta ratione. Dicunt enim, quod postquam recta ratio dictauit secundum debitas circumstantias sic esse volendum, & sic esse dictandum, hoc sic iudicatum, & practice sumptum attingitur a voluntate in ratione obiecti; & ideo voluntas non fertur absolute in obiectum materiale extra nude, sicut in obiectum, puta in balneum, sed fertur in balneum cum omnibus circumstantijs deductis, debet inesse in ratione, sicut in obiectum; ita quod ratio praestitit, & format obiectum voluntati. Ideo si ratio dictauerit, & formauerit, debetur obiecttum voluntatis circa illud, & bonus, si sententiauerit obiectum indebitum propter indebitas circumstantias, actus circa tale obiectum esset malus, Dicunt ergo ijdem; actus voluntatis specificatur ex obiecto, non absolute, sed vt delato, & sententiato a ratione recta vel mala. Sed haec opinio non soluit difficultatem, nec euacuat intentionem quaestionis. Probo, quia vltra totum, quod iudicatum est ex parte obiecti, adhuc est finis in ordine, ad quem dictat ratio, obiectum illud dictatum & sententiatum: modo autem quaeritur, vtrum ex obiecto, vt a ratione dictatur, vel ex fine in ordine ad quem fuit, ideo vt sentiat obiectum suum, siue dicatur actus voluntatis bonus, vel malus. Secundo quia in ipso totali obiecto sic dictato a ratione distinguitur res ipsa respectu actus, & circumstantiarum, quas recta ratio inuenit deberi actui, & inter circũstantias illas est circumstantia finis.

Est ergo punctus, & difficultas quaestionis, Vtrum ex totali obiecto dictato a ratione sumatur bonitas actus voluntatis, an ex fine, in quem ordinat ratio illud, quod sententiat, & dato, quod in obiecto dictato a ratione includantur omnes circunstantiae, & similiter circunstantia finis, tamen quaestio restat, a quo principaliter sumatur bonitas actus voluntatis, inter illa, quae continentur in obiecto sententiato a ratione? Vtrum ex circunstatia obiecti ex genere vel ex circunstantia finis, vel ex aliquo alio: ex quo patet, quod opinio praedicta non vacuat prosundum quaestionis.

Item pono Propositionem secundam, quod bo nitas actus voluntatis sumitur essentialius, & principalius ex fine.

Ad cuius euidentiam sciendum est, quod in actu quolibet circa ea, quae sunt ad finem, potest considerari actus ille electionis, qui est eorum quae sunt ad finē, quae cum hoc simul transit in ipsum finem, sicut in circunstantiã; propter hoc enim quod ea, quae sunt ad finem, eligo propter finem; considero etiam in illa electione illam intentionem, cum enim eligo ea, quae sunt ad finem, intendo finem, non habeo autem ibi intentionem, sicut ad actum alium, vt dicatur, quod aliud actus sit eo rum, quae sunt ad finem, & intentio, qua ibi inten do finem; sed tantummodo habeo ibi intentionem sicut circunstantiam, vt sic eligam hoc, intendendo illa: ergo intentio non est actus distinctus ab electione, sed tantummodo est conditio, & circunstantia illius electionis.

Tunc dico, quod actus voluntatis, qui est electio, non pensatur, nec mensuratur in bonitate ex obiecto electionis, sed ex illa intentione, quae est circunstantia electionis. Hanc propositionem probo sic. Quando aliquid sic se habet ad illud, quod includit omnia virtualiter, quibus positis illud ponitur, denominatio illius principaliter de bet sumi ex illo, sed intentio sic se habet ad rectitudinem electionis, quod includit omnia virtualiter, quibus positis electio dicitur recta, ergo rectitudo actus electionis debet principaliter accipi, & denominari ex intentione. Maior nota est, Minorem probo. Ad rectitu inem enim electionis requirit obiectum, & circunstantiae, & intentio debiti finis includit virtualiter rectitudinem obiecti circunstantiarum, qua posita potur rectitudo electionis: ergo. Probo quia positis obiecto, & circunstantijs debitis, sine debita intentione non habetur rectitudo in actu, pone enim, quoddem elemosinam indigenti, & quando oportet, & sicut oportet, & non intendam debitum finem puta Deum, sed vanam gloriam; actus non est rectus, vnde ex quo ponis debitum finem statim omnes circunstantiae, & obiecti fiunt recta, & dico finem debitum, qui sit secun dum rectam rationem ordinabilis ad actum illum. Hanc etiam minorem probo, quia aliae circunstantiae includunt rectitudinem finis, sicut mensuram, pone enim obiectum debitum, & debitas circunstantias, quantumcunque volueris, si non habeas rectum finem, actus non est rectus, Vnde impossibile est, quod actus, qui transit super obiectum malum, & circunstantias malas, fiat cum debito fine: ergo: rectus. n. finis supponit omnia alia esse recta: factum enim esset dicere, quod aliquis eligeret furari siue occidere propter debitum finem; imo impossibile est esse debitum finem, quando omnia alia sunt rectus; & tamen alia possunt esse recta, & finis non esset recta: ergo ad rectitudinem actus concurrit, vt complementum, & vt includens & continens virtualiter rectitudinem omnium aliorum, finis: ergo finis est formale respectu aliorum, quae concurrunt ad rectitudinem actus, & ille complet rectitudinem aliorum.

Dices: Jlla rectitudo finis supponit rectitudinem obiecti, & circunstantiarum, ad hoc, quod actus sit rectus, sicut e conuerso: ergo finis non vide tur concurrere principalius ad rectitudinem actus.

Respondeo, concedo, quod ad actum rectum concurrit rectitudo obiecti, & rectitudo circunstantiarum, Et quod vnum illorum praesupponit alterum esse rectum cum alio, & alio ordine, rectitudo enim obiecti, & circunstantiarum praecedit origine rectitudinem circunstantiarum, & finis; sed rectitudo finis praecedit perfectione rectitudinem circunstantiarum, quia complet & perficit illa, & ex gradu illius sumitur principa lius perfectio rectitudinis actus. Et hoc est, quia actus malus ex obiecto vel circunstantia, numquam potest fieri bona intentione: ratio est, quia finis rectus praesupponit omnia alia esse recta prioritate originis, alia tamen praesupponunt fine m prioritate perfectionis.

Secunda ratio ad idem est, quia sic est in actibus non rectis proportionabiliter, sicut est in acti bus rectis per oppositum, sed communiter est in peccatis, & actibus non rectis, quod propter alium, & alium finem idem actus ex genere inducit rationem alterius, & alterius vitij, & mali- tiae: ergo ex alio, & alio fine inducit actus bonus aliam, & aliam bonitatem: ergo actus bonus simpliciter haber bonitatem principaliter ex fine, quia illud dat bonitatem actui, quo variato variatur bonitas ipsius actus. Maior patet, pro bo per Philosophum 7. Ethicorum, vbi ille dicit ibi quod metus est magis iniustus, quam luxurio sus, ille scilicet, qui iniuria mariti faedat vxorem eius: similiter meretrix magis est auara, quam luxuriosa, & hoc, quia agit male, non propter concupiscentiam, sed propter lucrum: sic ergo erit in actibus bonis, quod ex alio, & alio fine esset alia, & alia bonitas in actu.

Tertia ratio ad conclusionem, quia quando ad actum aliqua concurrunt quo, & quod, actus ille mensuratur magis ex eo, quod est quo, quam ex eo quod est quod, sed ad actum finis concurrit vt quo, & formale, ea vero, quae sunt ad finem, con currunt vt quod, & vt materiale: ergo. Maior patet, quia enim ad actum visionis, quo, video lignum siue quantum album, albedo concurrit, vt quo, quantum vero, vt quod video; specificatur actus ex albedine formaliter, non ex ligno, siue quanto. Minor patet per iam dicta. Vbi considerandum, quod sicut dixit eligo propter finem aliqud, nisi considero illud, quod eligo, & propter quod est il la intentio, nec sunt hic duo actus, sed vnus, qui fertur in finem, qui est formale, & ea, quae sunt ad finem, se habent vt materiale; quare sicut voluntas, quando fertur in potionem propter sanitatem, habet vnicum actum, qui fertur in potionem, vt quo propter sanitatem vt quod, ex hoc sequitur, quod finis est causa formalis electionis.

Et confirmo rationem sic: Jllud, quod est causa electionis, est causa conditionum electionis: ergo rectitudinis electionis: sed finis est causa electionis, cum sit, quod, ipsius electionis, vt dictum est: ergo est causa rectitudinis in electione.

Hic sunt dubia quaedam. Primum, quia tunc secundum praedicta sequitur, quod omnes electiones sunt eiusdem rationis: probo, quia principium formale, quo, qui est finis, est eiusdem rationis.

Respondeo dico, licet sit vnus finis vltimatus respectu omnium electionum, tamen omnes electiones in speciali appropriant sibi proprios fines: in qualibet enim recta electione splendet aliquod speciale bonum, & a talibus finibus acclpitur specificatio illarum electionum.

Aliud dubium est, quia tunc videtur, quod ad actum bonum sufficeret recta ratio tendens in de bitum finem: per te enim finis est formale, modo formali eodem manente variato quocunque alio manet idem actus: ergo.

Responsio concedo, quod finis est formale in electione, tamen dico vlterius, quod forma non potest esse in omni materia, aliquae enim sunt formae, quae impossibiles sunt aliquibus materijs.

Ad propositum dico, quod rectitudo actus, quae formaliter est ex fine, non potest stare cum omni obiecto, & omni circunstantia, quae se habent, vt materia.

Ad argumentum in oppositum patet ex dictis in quaestione, actus enim electionis, habet entitatem ex obiecto, ex fine tamen principaliter, quia aspicit finem, vt quo.