Quaestio 4

ARTJCVLVS J. Vtrum Angeli accipiant, & acquirant cognitionem a rebus.

QVantum ad primam quaestionem tenet quidam Doctor, quod Angelus nullam notitiam accipit a rebus, sed omnis talis notitia est a Deo sibi indita, quod probant, tum quia in Angelis non videtur esse intellectus agens, cuius ratio est, quia intellectus agens ponitur vt obie- ctum, intelligere in potentia, vt in phantasmate fiat intellectio in actu: sed in Angelo non est phantasia, similiter non est in eo intellectus potentialis, tamen semper est in actu intelli- gendi: ergo

Item: quia mags prouidit Deus Angelis in suis perfectionibus, quam corporibus aliquibus: sed aliqua sunt corpora, quae habent suas perfectiones concreatas, vt corpora caelestia: ergo.

Quarto, quia ab extremo in extremum non est transitus nisi per medium: sed intelligere, & sentire sunt duo extrema, medium autem est imaginabile: ergo nullum sensibile per abstractionem fiet intelligibile, nisi prius fiat imaginabile: sed in Angelis nulla est imaginatio: ergo.

Respondeo, dico, quod triplex notitia est in- Angelis, quam habuerunt, & habent necessario acquisitam a rebus, supposito quod Deus non semper infundat eis immediate notitiam cuiuslibet talis rei, dum ponitur in esse. Prima vero notitia, quam ipsi possunt acquirere a rebus, est notitia singularium contingentium, & intuitiua. Si enim non habuerunt notitiam singularium a rebus, ex hoc sequitur necessario, quod vel a principio sint eis concreatae species omnium singularium: ergo species infinitae, cum singularia siut infinita, saltem possibilia, vt gemitus damnatorum; vel aliqua fingularia erunt eis omnino ignota, vel quod, quando fiet nouum indiuiduum, Deus concreabit statim eius speciem inintellectu eius, quorum quodlibet est inconueniens.

Secundo probo idem de notitia, quae est derei potentia: quaero enim, si Angelus iudicat rem praesentem, quam ante non iudicabat, aut hoc est per eandem speciem, quae fuit a principio concreata, quod est impossibile, quia tunc potuisset nosse potentiam illam a principio: aut Deus infundet speciem nouam; & hoc est inconueniens, quia tunc Deus esset in continuo influxu specierum de potentialitate, quorum quodlibet est inconueniens. De notitia vero contingentium probo idem, quod non possit habere eam ex speciebus concreatis terminorum, quia nulla reritas habetur ex notitia terminorum, quae non oritur ex terminis; sed nulla veritas contingens est huiusmodi, imo alias esset veritas necessaria: ergo.

De notitia vero vltima non video, quare repugnat intellectui Angelico accipere a rebus, & reputo rationes Doctoris Subtilis moderni fortitsimas pro hac parte. Tales enim species respectu quidditatum, vel essent accidentia consequentia naturam intellectus Angeli, vt necessaria sequela, & hoc videtur inconueniens, quiasic orirentur ex proprijs principijs speciei, & posset intellectus scipsum reducere ad actum respectu illarum nullo interueniente extrinseco agente; aut sunt accidentia communia, & intellectus respectu eorum est in potentia, & tunc videtur inconueniens, quod Deus dederit potentiam passiuam, & non dederit potentiam natutalem actiuam potentem reducere illam ad actum. Potentia autem actiue reducens intellectum ad actum intelligendi videtur esse in termino cum specie: ergo.

Ad rationes alterius opinionis: ad primam aliqui nituntur probare a priori intellectum agentem esse in Angelo, videtur mihi, quod non possit efficaciter probari, nisi a posteriori, sicut nec in nobis, quia enim Intellectus videtur esse in potentia ad intelligibilia materialia, quae non sunt intentiones intellectae, nisi in potentia, ideo oportet ponere in intellectu, quo fiant intentiones intellectae in actu, cum intellectus Angeli spe ciem recipiat ab obiecto extra, saltem singularium contingentium. Talia autem ex se non sunt intelligibilia in actu; oportet ergo respectu talium ponere in Angelo intellectum agentem.

Ad illud etiam, quod dicitur de intellectu pos sibili, ratio non concludit, nam si Deus contreasset alteri animae, sicut de facto fecit in ani- ma Christi species a primo instanti, & esset anima semper in actu primo ad considerare a primo insttanti, nihilominus intellectus possibilis poneretur in tali anima; de ratione enim possibilis non est, quod praecedat tempore formam, & intentionem receptam.

Ad secundam de corporibus caelestibus non est simile; perfectiones enim talium corporum sunt tales, & vniformes; & ideo in primo instanti potuerunt corporibus communicari, sed perfectiones intellectus creati non sunt vniformes, sed variabiles. Variantur enim varietate singularium, & complexionum contingentium ad va riationem rei. Jdeo non decuit a principio tales varietates concreari, quia vt sic oporteret, quod Deus esset in continua sollicitudine ad influendum nouas species respectu talium.

Tertia ratio non concludit: Non enim vnio animae ad corpus est causa praecisa, quare anima indigeat corpore in operando; sed ratio est, quia anima non habet penes se, nec habere potest rationes omnium noscibilium, quod commune est omni intellectui creato.

Ad quartum dico, quod omne imaginatum non est medium ex natura rei inter esse tensatum, & intellectum, quia si sic, Deus non posset intelligere aliquod sensibile, cum non posset illud imaginari, est ergo medium tantum respectu alicuius intellectus. Non sequitur modo, quod illud, quod est medium neceslarium respectu vnius agentis, quod sit medium necessarium respectu omnis agentis, quod patet. Ad hoc enim, quod sol producat serpentem, necessario procedit per multa media, sine quibus impossibile esset aliter solem producere serpentem, & tamen media illa non suerunt necessaria respectu cuius libet agentis, imo aliquod agens potest producere serpentem nullo medio interueniente, vt patet de facto de incantatoribus Pharaonis virtute daemonis subito producentis serpentes. Est ergo esse imaginatum medium tantummodo respectu intellectus, qui est imperfectior intellectu angelico, cum sit in confinio substantiarum abstractarum, & materialium.

ARTJCVLVS II. Vtrum Angelus superior intelligat per species vniuersaliores, quam Angelus inferior.

AD secundam quaestionem respondeo primo ponam opinionem, & secundo eam de clarabo.

Propter primum sciendum est, quod Doctor communis dicit, quod sic. In intellectu enim Angeli superioris sunt species vniuersaliores, quam in intellectu inferioris.

Istam Conclusionem ostendit primo possibilem, & secundo quod sic sit de facto multis exemplis, & primo in nobis. Sunt enim quidam qui non possunt capere intellectualia, nisi eis proponantur multa exempla, & eis totam declaretur, & per singula explicetur, quod conuenit cis ex debilitate ingenij, sed illi, qui sunt ingeniosiores, possunt ex paucis multa cogitare, & ideo citius vident, & per pauciora media plura deducunt.

Secundum exemplum est de prudentia; quae vna existens ad plura se extendit, & circa virtutes particulares operatur. Ratio est, quia quanto aliquid est vniuersalius, tanto per vnum po test ad plura se extendere.

Tertium exemplum est de artibus, quia quanto vniuersaliores; tanto ad plura se ext endunt: sic patet in equestri, quae se extendit ad omnes res subordinatas illi: & idem patet in speculatiuis, nam metaphysicus, cum sit vniuersalior, ad omnes scientias alias se extendit.

Secundum de facto dicunt, quod intellectus Angeli superioris intelligit per species generum, & sic per pauciores, quam Angelus inferior.

Ad hoc ponitur ratio, quia Deus tantum per vnum cognoscit omnia, scilicet per suam essentiam; creaturae vero intellectuales intelligunt permulta, quanto sunt inseriora, & a perfectione diuinae essentiae magis elongati: huiusmodi autem sunt Angeli inferiores respectu superiorum: ergo.

Hanc eandem Conclusionem probant de facto per auctoritates. Prima est Dionysij de caelesti hierar. cap. 12. dicentis, quod Angeli superiores habent scientiam magis vniuersalem.

Item per Auctorem de causis, qui dicit, quod cum omnis intelligentia plena sit formis, in quibusdam tamen sunt formae magis plures, in quibusdam pauciores. Praeter hoc est ratio talis, quia Intellectus, in quo lumen naturale minus diuiditur, indiget paucioribus plura cognoscere: sed in Angelis superioribus lumen naturale minus diuiditur: ergo.

Nunc rationem declaro, quoniam vniuersale potest tripliciter accipi, vel vniuersale in praedican do, quod est posterius, & abstrahitur a rebus, & de tali non est sermo in proposito; vel species vniuersalis in intellectu, puta species animalis, & entis, quae sit species repraesentans vniuersalem rationem, & nec sic accipitur a Doctore isto in proposito.

Tertio modo potest accipi in existqlendo, quia ad plura se extendit vnum existens etiam existen do particulariter, & sic capit Doctor in proposito speciem vniuersalem, vt sic sit vna species determinata in intellectu, quae habeat plura vniuer salitate, seu illimitate repraesentare, quam species in intellectu Angeli inferioris; quia sicut essentia diuina vna existens repraesentat omnia, nec potest argui ex hoc infinitas in tali specie, non enim repraesentat infinita, sed determinata vnius generis, vnde & est vna species repraesentans om nes species animalium.

Contra istam opinionem arguo nunc tripliciter primo, quia secundum hoc Angelus vnico actu intelligeret species omnium generum. Consequens est falsum: ergo & antecedens. Consequentiam probo, quia si ponatur species qualitas alia ab actu intelligendi, arguo tunc sic. Omnis species vna habet actum adaequatum vnum, quia cum species sit ratio intelligendi ipsi intellectui, poterit intellectus per vnam speciem elicere actum vnum adaequatum: sed species illa repraesentatiue continet multas species: ergo intellectus poterit habere per illam actum adaequatum respectu multarum specierum.

Secundo, quia vni rationi cognoscendi correspondet vnum obiectum adaequatum, cum sit similitudo ipsius obiecti, & cum mensuretur ab obiecto vnius mensurabilis, est vna mensura adaequata: sed non potest terminari vnum obiectum cognitum adaequans omnes species generis: ergo.

Item tertio: Quaecũque vni, & eidem sunt perfecte similia, & adaequate, inter se sunt perfecte, & adequate consimilia: ergo quae inter se sunt dissimilia, non possunt habere vnam similitudinem perfectam, & adaequatam: sed duae species quoad propria earum sunt dissimiles: ergo non possunt habere vnam perfectam, & adaequatam similitudinem perfecte repraesentantem eas.

Item: Si ratio illius Doctoris valeret, quod quanto natura intellectualis est superior, tanto intelligit per pauciora, sequitur, quod est factibilis vnus Angelus, qui omnia intelliget per vni cam speciem: ergo infinita. Pone Angelum, qui intelligat omnia per species omnium generum, sicut si fiat superior illo, ille intelliget per nouem species nouem generum omnia, quae intellexit per decem; et si fiat alius adhuc magis superior illo, intelligeret per species pauciores omnia ista; & tantum poterit fieri superior, quod intelligat omnia per speciem vnam; etsi fiat adhuc superior, quod intelligat omnia illa per essentiam suam. Conclusio falsa est: ergo forma rationis nulla.

Tunc ad rationes in oppositum ad quatuor exempla, dico non est simile de specie, & habitu, quia habitus non est similitudo obiecti, sicut est species. Jdeo potest esse habitus vnus vniuersalis respectu plurium, non autem species; cum spe cies etiam habeat reprae sentare; habitus vero non, sed tantum habet iudicare. Et quod dicitur de subtili ingenio, & crasso, dico, quod per tot spe cies cognoscit vnus, per quot cognoscit alius, ta men subtilis indiget minori tempore ad discurrendum, quam alius.

Ad Dionysium dico, quod loquitur de habitu scientifico, non de specie.

Ad Auctorem de causis dico, quod ille fuit Pla tonicus, & loquitur secundum errorem eius.

ARTJCVLVS I. Vtrum Angeli possint simul intelligere actu omnia, quorum habent species.

ARguo primo quod non, quia 2. topic. cap. 4. declarat. 33. loci, Scire plura possumus, intelligere tantum vnum.

In oppositum Comment. dicens, quod necesse est motus difformes in caelo reducere ad vnum motum vniformem, & obijcit contra se, quomodo, scilicet, caelum est ita sollicitum de nobis, vt aliquando moueatur motu retrogrado, & aliquam do directe, & accipit caelum pro motore, & respondet, quod hoc non est, quia aliquando haberet apprehensiones, aliquando non, quia semper sunt in actu comprehensionis.

Respondeo, hoc indubitanter tenendum est, quod opinio Philosophi & Commentatoris sunt, quod, quicquid est subst antiae separatae, intelligit semper actu.

Sed dimissa opinione Philosophorum videndum est, quid Theologice possit teneri de facto, quia asserere aliquid de Trinitate est valde difficile: de possibili tamen non asserendo aliquid pro nunc, non video, quare non possit concedi, quod Angelus possit esse in actuali intellectione respectu omnium, quorum habet species. Ideo primo mouebo dubia, quae faciunt difficultatem circa hoc, secundo assignabo causam praecisam, quare intellectui aliter repugnet plura simul intelligere, ex qua inferam, quod non repugnat intellectui Angelico plura simul intelligere, & confirmabo pro positum per rationem.

Propter primum sciendum est, tenetur communiter, quod non est possibile Angelos plura simul intelligere, & quod multae sunt causae huius impossibilitatis.

Aliqui enim arguunt ex similitudine, quia sicut impossibile est idem corpus diuersis figuris figurari; sic videtur, quod impossibile est, quod idem intellectus sit sub diuersis perfectis assimilationibus respectu diuersorum obiectorum, quae sunt diuersae intellectiones. Sed haec ratio non probat, quia impossibile est esse plures species simul in intellectu, cum species sit similitudo obiecti. propter hanc tamen rationem Auicen. & Algazel negarunt in intellectu posse esse plures species, imo quod species non remanet postactum, tamen ratio non concludit, habet enim instantiam euidentem in medio, in cuius parte sunt, & possunt esse plures species contrariorum. Exemplum de figura respectu corporis non valet, quia aliam repugnantiam habet figura ad figuram, a quia duae figurae includunt repugnantes situs par tium, quam non habet similitudo ad similitudinē. Secundum, quod facit difficultatem, est illud Aristot. 4. physicor. tex. 26. & 27. quod si duo corpora possint esse in eodem loco: ergo & infinita. sic arguitur in proposito, si idem intellectus possit plura intelligere, & infinita.

Respondeo. Consequentia Arist. 4. physicor. loco citato est bona, & consequens est impossibile, non tamen ex forma, & ratione consequentiae: sed gratia materiae aliunde, sic dico, non ideo est impossibile intelligere plura, sed hoc est aliunde videlicet, quia infinitas in actu est impossibilis.

Aliud difficile est, quia ad intelligendum requiritur actualis attentio, & e conuerso, quia con iungitur secundum Augustinum potentia ad actum, siue attentio ad obiectum: sed non est possibilis actualis attentio respectu plurium. Sed ratio haec non mouet, attentio enim illa dicit actum intellectus, non est enim motus localis, sed videtur quod sit applicatio quaedam potentiae ad actum, vel secundum alios, actus intense elicitus a potentia.

Alij arguunt difficultatem illam, quia tunc creatura aequaretur Deo, quod non concludit, quoniam Deus intelligit plura per vnicam essentiam suam, & vnicum actum intelligendi, quod non conuenit creaturae, etiam ex alio, quia licet omnes intellectiones respectu conclusionum veritatum scientificarum possint simul esse in intellectu Angeli, non tamen omnes intellectiones respectu indiuiduorum, quantum ad eorum existen tias, & maxime quae sunt intuitiuae, & quae sunt practicae, illae generantur, & corrumpuntur in ipsis successiue, vt patet iu Daemonibus, & bonis Angelis, quantum ad conuersionem, & auersionem

Quinto arguitur ex dicto Augustini, vbi dicit quod Deus mouet spiritus creatos in tempore & loco, sed hoc mouere non est ni si de intensione ad intensionem: ergo ista auctoritas non est ad propositum: loquitur enim ibi August. de intellectione practica, non speculatiua.

His visis assigno rationem reducentem causam, quare non repugnat Angeli intellectui plura intel ligere. Formo autem rationem sic: Quando poten tia aliqua sic se habet ad aliqua plura, quod nullum eorum abijcit a substantia potentiae, nec alterum illorum abijcit alterum, talis potentia potest simul recipere illa; nulla enim est contradictio, ex quo non abijciunt a potentia, nec vnum abijcit alterum: Exemplum est, calor, & lumen non se abijciunt ab aere, ideo possunt simul recipi in aere.

Item patet de duabus speciebus respectu eiusdem organi, vel partis medij, sed plures intelle, ctiones non abijciunt aliud a substantia intellectus, quod patet, quia cum alias intelligere esset cum labore, & corrumperetur, siue debilitaretur intellectus intelligendo, quod falsum est, quod per se patet: nec etiam intellectio vna abijcit aliam, cum nullam habeat oppositionem; ergo.

Ex hoc apparet, quod intellectus noster non potest plura simul intelligere, non ex natura intellectus in se, sed ex ratione, qua coniunctus est in corpore, & ligatur cum potentia corporali, videlicet cum phantasmate; nihil. n. intelligimus, quod actu non phantasiemur: repugnat autem phantasmati phantasmari simul plura, tum quia vtitur corporeo organo, ac spiritibus, quos contingit debilitari, cum fuerint circa plura: talis autem potentia fatigabilis est, & corrumpi potest non solum ab excellenti sensibili: sed a multiplicata operatione:alia autem locum non habent in Angelo: ergo.

Secunda ratio est a simili, sicut euim dicunt quidam Doctores, non est inconueniens plura simul intelligere in vno principio, ad quod illa plura reducuntur. Vnde & habita maiori propositione quandoque simul inducens concludit, & habet notitiam de conclusione, eodem modo non est inconueniens intelligere plura, quae reducuntur ad vnum habitum, vel speciem. Vnde Doctores quidam dicunt, quod Angelus superior intelligit perfectius plura in specie vniuersaliori, quam Angelus inferior in specie minus vniuersali: ergo non videtur repugnare, quin An gelus possit plura intelligere per diuersas species quae reducuntur ad aliquam veritatem, vt sic sint semper in actu intelligendi omnia, quorum habent species.

Ad argumentum in oppositum dico, quod Philosophus loquitur de intellectu coniuncto, qui intelligit cum phantasmate, & ita verificatur dictum suum propter causam praedictam.