Quaestio 2

ARTICVLVUS I. Vtrum virtute diuina accidens possit esse sinesubiecto.

CIrca primam quaestionem arguo, quod accidens non possit fieri virtute diuina sine subiecto, sic: Nulla virtus potest separa re a re illud, quod est de sua definitione: sed subiectum est de definitione accidentium 7. metaph. tex. 15. ergo.

In oppositum est, quod habetur extra de celebra bratione Missarum cap. cum Marte. Respondeo, in ista quaestione sic procedam. Primo ponam vnam distinctionem: secundo conclusiones intentas: tertio mouebo quaedam dubia. De primo sciendum est, quod accidens separari a subiecto potest intelligi dupliciter, vel quod virtutediuina separante accidentia, quae erant interminata in se, & terminata per subiectum, recipiant terminationem in se, vt per hoc fiant separata, quia fuerunt terminata.

Alio modo potest intelligi separatio, quod virtu te diuina maneat eorum realitas sine subiecto, sic tamen, quod non detur eis ex hoc terminatio aliqua, sed virtute diuina maneant sine subiecto interminata & incompleta, & diminuta.

Tunc secundo pono propositiones. Prima est ista, quod contradictio est, quod virtute aliqua accidēs fiat sine subiecto, sic qui sua essentia fiat terminata, & completa sine subiecto in sua realitate: probo istam conclusionem sic: Jmpossibile est vnum genus, vel vnam speciem in aliud genus, vel speciem aliam trans. mutari, puta quod qualitas fiat quantitas, vel homo fiat equus: ratio est, quia hoc fieri repugnat per per se in primo modo, sequitur enim ex hoc eandem rem esse, & non esse: sed essentia accidentis secundum genus suum consistit in esse rem interminatam intrinsece per sua principia, nec per sua principia ter minabilem, sed omnino per extrinsecum, puta per subiectum, sicut lineae essentia consistit in esse rem interminatam intrinsece, esse autem rem & essentiam terminatā, & terminabilem est extrinsece solum per puncta: ergo. Ratio huius dicta est supra: ergo impossibile est, quod accidentia hoc modo fiant essen tia integra, & terminata: tunc enim genus accidentis transmutaretur in substantiam, cui intrinsece secundum genus suum conuenit praecise esse naturam terminatam.

Ex hac propositione apparet irrationabilitas aliquarum opinionum circa quaestionem istam. Primo quod dicunt quidam, quod accidentibus virtute separationis datur nouum esse: motiuum eorum est, quia accidentia naturaliter ex se non habent esse, sed ad hoc quod sint, oportet quod trahantur ad esse subiecti: sed quando separantur non manet subiectum: ergo non habent esse per esse subiecti: ergo datur eis nouum esse. Haec autem positio est irrationabilis, tum quia talia accidentia, quando separarentur de nouo crearentur, illud enim dicitur crea ri, qui non habet esse, & post datur sibi nouum esse.

Dices: Non creantur, quia non fiunt de nouo, sed spoliantur esse subiecti, quod participabant, & induunt esse nouum.

Contra: Nunquam spoliatur esse ab aliquo, nisi illud desinat esse, & per consequens annihiletur: sequitur ergo quod accidentia annihilabuntur.

Dices, no annihilatur, quia statim datur eis aliud ese. Contra: Hoc non prohibet ea annihilari, nam licet statim detur aliud esse, tamem esse pristinum desinit totaliter esse. Confirmo, quia quaero, vtrum detur eis idem esse numero, vel aliud, quam ante habebat: per te autem non datur idem esse numero, quia separata non habent esse substantiae: ergo datur eis aliud ese numero: ergo non sunt eadem accidentia numero, quae prius.

Confirmo etiam hoc, quia opinio ista fundatur in falsa imaginatione, quod esse ab essentia differat, quod falsum est, vt alias patuit. Quapropter sicut se habent ad esse, sic se habebunt ad essentiam; & si detur eis aliud esse, dabitur alia essentia; & sicut non habent ese proprium, sic non habent propriam essentiam, & dico propriam, idest terminatam, & diuisam, quia hoc modo non habent propriam realitatem per indiuisionem cum subiecto.

Secunda Propositio est, quod accidentia diuina virtute possunt separari a subiecto, & manuteneri absque hoc, quod manuteneatur subiectum, sic tamen quod non detur eis esse terminatum, sed manuteneantur a Deo in sua interminatione.

Hanc conclusionem probo sic: Illud non repugnat Deo, quod non implicat repugnantiam primo modo dicendi per se, & contradictionem. Probatum enim fuit in prima quaestione, quod illud simpliciter est facibile non accipiendo simpliciter pro vniuersaliter, sed pro principaliter: sed accidens esse, & subiectum non esse, non est repugnantia per se in primo modo, quantumcumque accidens non sit in pura inhaerentia, & adiacentia, & modificatio subiecti. Probatio istius, quia repugnantia in primo modo dicendi est affirmatio, & negatio eiusdem de codē, tunc si dicatur: Accidens est, subiectum non est, hic licet praedicatum sit idem, tamen subiecum non est idē, idem dico simpliciter, licet sit idem per indiuisionem.

Secundo ad idem, quia Deus potest manutenere realitates in suo esse. Tunc sic, quando duae realitates sic se habent, quod vna non est alia, licet sundent vnam indiuisionem, potest Deus nihilominus manutenere vnam illarum, & non aliam, similiter nec eorum indiuisionem.

Tertia ratio ad idem: Plus potest Deus per potentiam facere, quam intellectus arguere, vel intueri: ratio est, quia etiam multa possibilia non potest intellectus noster intueri, sicut patet de vnione naturae humanae ad Verbum: sed licet intuitiue intellectus noster non possit apprehendere accidens non apprehendendo subiectum, tamen arguitiue potest a posteriori agnoscere, quia vna res non est alia per trans mutationem, quia subiecum contingit de vno inaliud transmutari, & tunc intellectus potest arguere, cum duo sic se habent, quod vnum manet, alio non manente, illa sunt eadem, & non est contradictio, quod intelligitur esse vnum non intellecto alio: sed subiectum & accidens sunt huiusmodi: ergo. quare si hoc intellectus potest arguere, illud non est impossibile Deo fieri.

Tertio mouebo dubia. Primum est de modo possibilitatis, videtur enim valde mirabile. Respondeo, concedo quod est mirabile, ideo est miraculum, quod si accidentia essent res terminatae, non reputaretur miraculum, imo miraretur, quia natura non posset ea separare: sed ponendo quod sint duae realitates fun dantes vnam indiuisionem, ita quod non veniant ad se inuicem per relationem mediam, & per colligationem, sed per intimam indiuisionem, talia dico esse valde mirabile separari, ideo in talibus caedit natura miraculo, & intellectus captiuatur in obsequium fidei, & hic consistit meritum, quod intellectus infa tuetur, & captiuans se fidei veniat contra propositiones in secundo modo dicendi per se, aliter enim nos haberet pro fatuis in hoc, quod dicimus posse talia separari propter intimam vnitatem, quam simul fundant cum subiecto.

Tunc moueo dubia aliqua contra rationes, & pri mo contra primam rationem, & ostendo quod accidens separari a,subiecto, est contradictio plana in primo modo, & arguo sic: Contradictio in primo modo est, quod res quae non est per se tertio modo, fiat per se tertio modo: sed accidens non est per se tertio modo, pateti. Poster. ergo.

Ad idem. Contradictio est, quod res, quae est indiuisa in se, & non diu:sa in alio, fiat diuisa ab alio: sed accidens est res in se indiuisa, & a subieco diuisa: ergo. Sed si separetur, ponitur diuisa: ergo.

Et confirmo, quia post separationem sunt duae res: ergo ibi est vnitas, & vnitas: ergo diuisio.

Item: per te non aliter imaginandum est de accidente & substantia, quam de partibus continui: sed partes continui licet sint vnum indiuisum in continuo, non per relationem, sed per vnionem, tamen separata habent propriam vnitatem & separationem: ergo simile est de accidentibus.

Contra secundam rationem arguo dupliciter. Primo quaero de ista indiuisione quid est, vtrum sit de essentia accidentis, vel compositi: si primo modo, seq quitur quod est inseparabilis ab accidente-: si secundo modo: ergo vna negatio relatiua erit de essentia qualis, quod non est minus inconueniens, quam quod vna relatio sit de essentia eius.

Confirmo, quia tunc esse quale est negatiuum, sicut tu arguis, quod si ibi esset relatio media, esse quale esset esse relatum.

Secundo: Quia Deus separando agit, non est autem per actionem possibile tolli indiuisionem, nisi data diuisione. Diuisio est aliquid positiuum: ergo Deus separando dabit accidenti aliquid positiuum & nouum esse, quod tu improbas. Et praeterea facies accidens rem diuisam, & terminatam, quod tu superius improbasti in prima Conclufione

Item contra rationem tertiam: Si intellectus necessario intelligit accidens cum indiuisione ad substantiam, aut hoc est ex natura rei, aut ex debilitate intellectus nostri: si ex debilitate intellectus nostri, nihil dixisti ad propositum: si ex natura rei: ergo Deus non intelligit accidens sine indiuisione: ergo nec faciet accidens sine ea.

Sed in oppositum est, quia sensus attingit isa accidentia separata: ergo & intellectus, quia plus potest, quam sensus.

Vnde ad primam rationem respondeo, quod accidens non fit per se tertio modo, ex hoc quod manet sine subiecto, quia sustentatur miraculose, & id excedit naturalia.

Ad secundum negatur, quod accidens sit res in se indiuisa a parte rei, siue naturaliter, eso quod per intellectum possit concipi vt separatum a substantia; nanique vt sic a parte rei accidentis esse est inesse, & non potes esse indiuisum ab alio, & ita patet etiam ad confirmationem, nanique facit vnum compositum cum substantia quantitatis. Vel melius, dato quod per se sit indiuisum, quia est quid reale per se separatum a substantia, tamen componit cum ea, vt sic separatum, non repugnat manuteneri a Deo separatum, & ita procedit etiam altera illatio.

Ad rationem contra secundum dico, quod non repugnat per diuinam potentiam fieri, quod per intellectum potest concipi vt tale: sed per intellectum potest concipi accidens vt separatum a substantia, & a se indiuisum: ergo non repugnat vt sic a Deo manuteneri. Vnde illud de diuisione valet, prout dictum est in prima conclusione a parte rei, & naturaliter, non autem per virtutem diuinam, posequam per intellectum etiam per se separatum con- cipitur, cum sint duae res substantia & accidens extra animam.

Ad rationem contra tertiam patet similiter, & falsa est contraria, quod Deus non intelligat accidens sine iudiuisione a substantia, sicut etiam per intellectum consideratur vt separatum, & quid per se extra animam: ergo.

ARTICVLVS II Vtrum virtute diuina accidens possit separari a subiecto.

QVantum ad secundam quaestionem arguo primo, quod Deus potest quodlibet accidens aseparare a subiecto, sic: Deus potest illud quod repugnantiam claudit tantum in secundo modo non in primo: sed quodcumque accidens essesine subiecto claudit repugnantiam tantum in secundo modo: ergo. Probatio minoris, quia subiectum in nullo accidente clauditur primo modo.

Contra, quia tunc faceret absurdissima, nam destrueret totam mathematicam, vnde faceret, quod totum non esset maius sua parte, quod trian gulus non haberet tres angulos, & multa huiusmodi.

Respondeo: in ista quaestione ponam tres conclusiones.

Prima est, quod Deus potest qualitatem de quar ea specie qualitatis separare a quantitate, sicut po test quantitatem a substantia. Hoc dico propter opinionem quandam quae tenet, quod qualitas non potest a quantitate separari. Motiuum eorum est, rum quia quantitas est principium indiuiduationis,

tum quia tunc qualitas non esset sensibilis, & sic species esset sine propria differentia; tum quia talis qualitas non erit accidens corporale, & mutaretur corporale in spirituale, & eodem modo posset facere angelum quantum. Ad hoc etiam est auctoritas Ariftotelis 7. metaph. tex. 7. vbi probat materiam esse magis substantiam, quia separatis accidentibus non remanet nisi longum, latum, & profundum, ex quo videtur, quod sola quantitas possit per se esse

Confirmatur etiam, quia quantitas immediate adhaeret materiae, propter hoc antiqui moueban tur ad opinandum, quod dimensiones essent substantiae rerum.

Alij tenent oppositum, & motiuum eorum est, quia qualitates huiusmodi dependenta substantia & quantitate, & magis a substantia quam a quantitate, quia in omni ordine essentia li posterius magis dependet a primo, quam a secundo: sed hoc non obstante separatur qualitas a substantia.

Secundo, quia qualitas est absolutum, & perfectius quantitate: Probatur, quia quanto res est perfectior, tanto habet plus de qualitate, quia persectiones rei sunt qualitates quaedam, quanto autem perfectior, habet minus de quantitate. Confirmatur, quia res vniuntur suis finibus, & perfectionibus mediantibus qualitatibus, sicut homo vltimo fini mediante actu beatifico. Similiter qualitas magis ad perfectionem simpliciter accedit quam quantitas, eo quod nulla quantitas est perfectio simpliciter, multae autem qualitates sunt persectiones simpliciter.

Propter controuersiam ergo harum opinionum pono propositionem propositam, licet sit valde- difficile imaginari, quomodo partes albedinis, quae prius erant distinctae mediante quantitate, transeant post separationem in identitatem simpliciter. Dico tunc, quod licet sit inimaginabile, & nulla alia hoc possit virtus, illud tamen potest virtus diuina. Decipitur autem hic communiter imaginatio: putatur enim, quod quantitas sit aliqua res extensa habens partes, ita quod extendat partes eius, quod est quantum, per hoc, quod partes illius sunt sub partibus quantitatis, & non putant, quod quantitas sit partibilitas, quod necessarium est ponere. Nam in omni re aliud est quidditas par tis, aliud ipsa partibilitas, hoc probatum est supra, & ad praesens sufficit ista ratio, quia alias sequeretur, quod a quantitate relinqueretur alia partibilitas in eo, quod est partibile per quantitatem Probo, quia super partes quantitatis fundarentur partes albedinis, & esset partibilis albedo per quantitatem. Tunc quaero, aut illa partibilitas est ipsamet quantitas, & habeo propositum: aut est aliquid aliud: & si sit partibilitas, illa est aliud a partibilitate quantitatis, tunc aut partibilitas albedinis est impressa a quantitate, & sequitur, quod quantitas dat esse partibile effectiue non formaliter, aut albedo habet illam per se, & tunc esset partibilis sine quantitate, quod est contradictio. Concludo ergo, quod non est maior repugnantia separare quodcunque accidens a quantitate, quam quantitatem a substantia, siue partibilitatem a parte. Vnde Deus potest separare partibilitatem a quidditate ipsius partis, sed partibilitas est ipsaquantitas: ergo. Et intelligo partibilitatem, illud quod formaliter pars est per se: per aliud enim pars ligni est lignum, & per aliud est pars, & pars albedinis per aliud est albedo, & per aliud est pars, vnde stante eadem, & immutata ratione albedinis fit albedo nunc sub vna partibilitate, nunc sub alia

Ex hoc etiam patet, quod falsa est imaginatio eorum, qui imaginantur, quod linea sit quiddam longum, & hoc verum non est: longum enim dicit duo, scilicet quantitatem, & ipsum subiectum quantitatis, quod est denominatiue longum.

Et licet in illo subiecto sint multa quidditatiue, puta substantia, qualitas, & huiusmodi, tamen illa omnia sunt indiuisa, & vnum in esse partem, & ideo cum quantitas sit ipsa partibilitas, apparet quomodo ibi, etsi sint multae quidditates extensae omnium, non tamen est nisi vna quantitas.

Secunda Propositio est, quod non videtur mihi, absque terminabilitate posse teneri, quin omneaccidens sit separabile a subiecto diuina virtutedum tamen sit aliud a subiecto, quantumcuoqueintelligatur indiuise a subiecto, & quantumcunque habeat modicam entitatem.

Et dico notabiliter, si sit res alia a subiecto. quia forte sunt multa accidentia, quae non habent entra animam quidditatem distinctam a subiecto, vnde si similitudo non sit res extra animam, nisi radicabiliter, tunc non posset Deus facere duo alba quin essent similia: si vero sit resextra animam, non video, quare non possint fieri duo alba sine similitudine. Verum est, quod potissime ex hoc probatur, quod similitudo non sit res extra animam, quia pone duo alba, separet Deus ab eis omnem aliam realitatem: ita apprehendet ea intellectus similia, sicut si sundarent realem similitudinem, idem dico de aequalitate angulorum. Nec obuiat, quod est conclu- sio mathematici, quia Mathematicus concludit aptitudines de subiectis, quae non sunt extra realitatem subiecti, nisi entia rationis. Similiter maioritas totius ad partes non est relatio realis, alias in toto essent infinitae relationes in actu ad infinitas partes; aut enim fundaret habitudinem actualem ad omnes partes, & illae sunt infinitae; aut ad aliquas tantum, & hoc irrationale, quare magis hanc quam ad illam, & ideo Mathematicus solum concludit aptitudinem, & haec non potest separaria toto, & a parte, quia hoc esset facere, quod totum non eset totum, & pars non esset pars, quod esset repugnantia in primo modo, & ideo talia sunt tantum in intellectu. Non obstantibus ergo instantijs de conclusionibus Mathematicis de toto & parte, de relationibus, adhuc teneo, quod Deus potest separare omnem veram rem, quae est in secundo modo per se.

Et si arguatur, quod Deus possset facere, quod Spiritus sanctus procederet a filio, & non distingueretur a silio, & non procederet ab eo, vel procedereta filio, & non disttingueretur ab eo. Respondeo secus est in diuinis, & creaturis. In diuinis enim omnia sunt indiuisa actu, & potentia, & communicabiliter, non sic in creaturis.

Dices: ergo Deus posset facere re ctitudinem sine linea, & asperitatem, & leuitatem sine partibus. Respondeo ostende causam, quare Deus potest quicquid non implicat contradictionem, & non possit hoc. Secundo: ĩrinc ipium est in Mathematicis, quod a dato puncto ad datum punctum impossibile est trahere, nisi vnam lincam. Deus autem facit oppositum, quando facit duo corpora in eodem loco. Similiter, quomodo Deus facit siccitatem sine sicco, grauitatem sine graui, rotunditatem sine rotundo: quare ergo magis potest ista, quam alia, vnde praesumptuosum puto metiri Dei potentiam, vt tantum possit, & vsque huc, & non plus, quia intellectus meus non potest hoc capere; aeque enim male capio albationem sine dealbato, & substantiam completam sustentari in alieno supposito, & puto, quod si non esset fides, ita negaretur deistis, sicut de alijs. Ad argumentum in oppositum patet ex dictis.

ARTICVLVS III Vtrum de facto in Sacramento altaris accidens sit sine subiecto.

AD tertiam quaestionem sine argumentis respondeo, pono duas conclusiones. prima est, quod de facto in Sacramento altaris est quod libet accidens sine subiecto immediato principali, & simpliciter, quia huiusmodi est sola substantia resuectu omnium accidentium.

Secunda Conclusio est. quod ibi nullum accidens est sine subiecto secundum quid, vnde qualitas est ibi in quantitate.

Vbi considerandum est. quod aliud est esse subiectum, aliud est esse rationem subiecti; nam modo imaginor, quod substantia est subiectum principale, & immediatum ipsorum accidentium, sed partibilitas est substantiae ratio, qua possit subiectum esse

Non ergo est imaginandum, quod accidentia cuiusinodi sunt color, & aliae qualitates, sint in superficie ipsa, vt putant quidam: ratio est, quia su- perficies illa est quoddam quantum: dicit enim aliquid aggregatum ex partibilitate, & habente partes: probatum est autem supra quod quantitas non est vna res habens partes, sed est partibilitas ipsa formalis, quae habens partes formaliter est partibilis, non enim dicitur partibilitas est alba, vel circularis, imo magis ipsum est fundamentum, & subiectum partibilitatis, licet color fundetur in proprio subiecto per partibilitatem. Exemplum est ad hoc tale: dicimus enim, quod sphericum tangit planum in puncto, hic licet tactus fundetur in ipso tangente, sicut in subiecto, tamen sphaericitas in vno, & recttitudo in alio sunt ratio tangendi inpuncto.

Nunc ad propositum, substantia, & quantitas habent rationem vnius subiecti integri respectu aliorum accidentium integrati ex ratione vtriuque. In Sacramento autem deficit substantia, & ideo non manet subiectum coloris, & aliorum simpliciter, sed tantum secundum quid. E conuerso autem subiectum partibilitatis est aliquid aptum natum habere partes, & quia color, & aliae qualitates sunt huiusmodi, ideo partibilitas est subiectiue in qualitate, & per consequens quantitas, qua est partibile, quicquid est ibi partibile. Ex quibus patet, quod & quantitas est in qualitate subiectiue, & qualitas in quantitate, qualitas enim in quantitate, sicut in subiecto; e conuerso quantitas in qualitate, sicut in ratione subiecti.