Quaestio 3

ARTJCVLVS J. Vtrum hypostatica vnio alicuius naturae creata possit terminari ad diuinum suppositum.

ARguo, quod non: Omnis relatio coexigit mutuam correspondentiam relationis sibi oppositae in termino, vel in extremo: sed in diuino supposito non potest fundari relatio in respectu ad creaturam: ergo nec vnio, cum sit quaedam relatio: ergo. Maior patet, quia relatiua dicuntur ad conuertentiam, vt in praedicamentis, & etiam quia vnitum vnito vnitum, & e conuerso. Et confirmatur, quia relatiua aequiparantiae maxime sunt huiusmodi. Minor patet, quia in diuino supposito non potest esse ex parte fundamenti aliqua relatio ad creaturam.

Secundo sic: Omnis respectus extrinsecus adueniens ponit aliquid realis in illo, cui fit vnio, sicut patet, quod dicimus, quod digitus annulatur, non annulus, & est illud reale de praedicamento habitus. similiter patet de loco, & tempore, quia relinquitur quando in illo, cui tempore vnitur, sed talis vnio quidditatiua est respectus extrinsecus adueniens, qui non oritur ex terminis: ergo ponit aliquid realis in verbo, etiam in natura cui vnitur, hoc est impossibile: ergo.

Item tertio: Sicut se habet suppositum increatum ad naturam creatam, sic creatum suppositum ad na turam increatam: sed natura increata non potest terminari ad suppositum creatum: ergo, nec creata ad increatum.

Quarto sic: Duae formae contrariae siue oppositae sunt incompossibiles in eodem subiecto: ergo & duae quidditates in eodem supposito: sed diuinum suppositum habet propriam quidditatem: ergo quidditas humana non potest in eo suppositari. Consequentia probatur, sicut se habet forma ad subiectum, sic quidditas ad suppositum, tunc arguo, natura diuina, & natura humana sunt oppositae, quia vna mortalis, alia immortalis: ergo non poterunt se compati, vt in eodem supposito.

Item: Duas formas partiales impossibile est esse in eadem parte materiae simul, quia tunc essent duo supposita simul: ergo, & duas naturas disparatas impos sibile est esse simul in eodem supposito. Antecedens patet, quia eadem pars non potest informari simul forma bouis, & asini. Consequens patet, quod multo fortius adhaerent naturae secundo supposita, quam forma materiae, quia haec sunt idem: ibi non sunt idem.

Item: qualis est habitudo formae ad materiam, talis est habitudo quidditatis ad suppositum: sed materia informata forma inamissibili, non potest alia forma informari, vt patet de materia caeli: ergo sup positum habens naturam inamissibilem, est impossibile aliam naturam induere: diuinum suppositum est huiusmodi: ergo.

Item: inter essentiam, & subsistentiam est proportio, probo, quia omnis subsisentia est alicuius essentiae, & omnis essentia subsistentia est subsistens: sed subsistentia diuini suppositi est infinita, essentia vero crea ta est finita: inter finitum vero, & infinitum nulla est proportio, quare essentia finita, & creata non potest subsistere in supposito infinito, & increato. Contra. Ioan. 1. Verbum caro factum est, &c. & Rom. r. Qui factus est ei ex semine Dauid secundum carnem. Item: sicut natura diuina se habet ad tria supposita in diuinis, sic diuinum suppositum ad naturam diuinam, & humanam: sed vna diuina essentia potest esse trium suppositorum, & non e contra Quod essentia diuina in vno supposito potest esse suppositi al- terius, sic ergo vnum suppositum potest quiddificari natura diuina, & humana. Ista quaestio praesupponit praecedentes quaestiones, scilicet, quid sit ista vnio hy postatica, &: Vtrum sit possibilis naturae creatae talis vnio ad suppositum. sed quaerit ista quaestio, dato quod talis vnio sit possibilis, ꝗd potest esse terminus istius vnionis, vtrum suppositum creatum, vel increatum.

Est ergo quaestio: Vtrum suppositum increatum potest esse terminus istius vnionis. Haec est conclusio per fidem terminata; sed ostendere rationem, & modum possibilitatis est valde difficile. Jdeo sic procedo. Primo tangam quatuor modos ponendi istam possibilitatem, & ostendam, vtrum rationes eorum concludant. Secundo pono, quod mihi videtur.

Circa primum est vnus modus talis, qui dicit, quod hoc est possibile, & habet pro fundamento suo, nam diuinum suppositum, quod potest supplere vnionem omnis suppositi creati, potest terminare huiusmodi vnionem, sed diuinum suppositum est huiusmodi: ergo. Maior videtur probabilis, quia quod continet in virtute omne suppositum creatum, potest supplere vnionem omnis creati suppositi: suppositum diuinum est huiusmodi: ergo. Probatio istius, Quia sicut se habet natura diuina ad diuinum suppositum; sic natura creata ad suppositum creatum: ergo a permutata proportione, sicut natura diuina ad naturam creatam, sic suppositum increatum ad suppositum creatum: sed natura diuina continet virtute omnem naturam creatam: ergo & suppositum diuinum omne suppositum creatum: ergo potest supplere vnionem omnis suppositi creati. Et ex hoc videtur, quare sup positum creatum non potest esse terminus huiusmo di vnionis, quia non potest supplere vnionem suppositi increati, quia non continet illud in virtute

Contra istud arguo, quod videtur, quod ratio non sit vera, quamuis maior sit vera, sed minorem nego. Sed probas, quod continet in virtute esse tale, potest supplere, &c. ista est falsa. Probo, quia essentia diuina continet primam materiam in virtute: ergo poterit supplere vnionem illius, & sic informari diuer sis formis, & esse subiectum diuersarum formarum vicis sim. Item, continet in virtute albedinem: ergo albefaciet.

Item, sol continet calorem virtute, & tamen non potest formaliter calefacere, quare non valet. & ratio est, quia quando aliquid continet virtute aliud, alia dicuntur aequiuoce, quia vnum virtualiter, aliud formaliter, & in alia, & alia ratione, & ita potest sibi competere sub ratione propria, quod non sub alia, sic in proposito de supposito diuino: licet enim suppositum in se terminatum habeat rationem terminandi, non sequitur illud eandem rationem habere, vt consideratur virtualiter in alio contineri.

Forte dices, quod dupliciter potest aliquid supplere vicem alterius in ratione terminantis, & efficientis, vel in ratione formae, tunc euadis, quia licet diuinum suppositum non possit supplere vicem alterius in ratione formae, vel materiae, tamen potest in ratione termini, & efficientis, quia ita potest calefacere, sicut ignis effectiue, non formaliter.

Similiter in ratione termini, vt lapideitas, hoc est terminus intellectionis; potest enim Deus supplere vicem lapidis per suam essentiam, lapiditatē intellectui repraesentando, & sic supplebit vnionem lapidis se faciendo terminum intellectionis. Modo suppositum non se habet sicut forma, sed per termi num intellectionis supplet vicem essentiae, siue formae: sed Deus potest supplere illud, quod continet in ratione termini: ita hoc potest illud, quod conti- net in virtute. Non realiter euadit, & adhuc est videndum, quomodo suppositum, quod Deus continet in virtute, se habet ad naturam.

Quaero enim de isto supposito, vt imaginaris, quod dicit rem absolutam aliam a natura, vel modum intrinsecum, vel conceptum, vel negationem meram. Modo, si diceret rem absolutam aliam a natura reputarem probabile, quod Deus per modum termini posset supplere vicem ipsius: sed suppositum nihil reale dicit super naturam: Probo, nihil reale est in homine, quod Deus non assumpsit: sed non assumpsit suppositum, sed naturam: ergo. Item: si esset aliquid reale aliud a natura suppositum, tunc esset factibile sine natura, quod non est capabile.

Si dicit modum, vel conceptum, vel negationem, tunc habeo propositum, quod Deus supplere non potest vicem modi, vel conceptum negationis, quia conceptus, vel negatio non continentur in virtute diuinae essentiae: ergo nihil est dictu, quod contineat in virtute diuinum suppositum omne suppositum creatum.

Contra istum modum ponendi arguit etiam quidam modernus Doctor sic: Suppositum in diuiuis non dicit perfectionem simpliciter, cuius ratio est, quia in didinis non est nisi vnum simpliciter perfectum, supposita vero sunt tria: ergo proprietas relatiua non est simpliciter perfecta: sed quod non est simpliciter perfectum, non continet omnem perfectionem in virtute, & sic arguitur contra minorem, ostendo per hoc eam esse falsam. Ostendo, quod ista ratio, & instantia non concludit, posito, quod suppositum non diceret perfectionem simpliciter, & tamen continet in virtute formas generabiles, & multa alia.

Item: paternitas in diuinis non est perfectio simpliciter, & tamen continet omnes paternitates in creaturis in virtute secundum illud ad Rom. Flecto genua mea ad patrem Domini nostri Iesu Christi, ex quo omnis paternitas est in calo, & in terra.

Item: continentia suppositi creati, & non perfectio simpliciter non repugnat, quia non arguit continentiam extra genus. Item Augustinus: Ratio verbi in diuinis sub propria ratione verbi est eminentior, & mensura omni verbo creato, vel omnis verbi creati; & omnis ratio verbi creati in illo continetur, & tamen non est perfectio simpliciter secun dum eum.

Item: subsistentia, & essentia debēt esse proportionata: sed si diuino supposito creata quidditas quidditatiue vnitur, subsistentia, quae est infinita, & essentia creata, quae est finita, non est proportionata: ergo.

Item idem Doctor arguit contra praedictum modum secundo sic, omne continens perfectionem om nis suppositi simpliciter, est formaliter infinitum: suppositum in diuinis non est huiusmodi: ergo non continet. Reputo etiam, quod ista ratio non concludit: non enim concedo maiorem, primo, quod supposita creata de se non dicunt aliquam persectionem, probo, quia quicquid perfectionis erat in natura assumpta, assumpsit verbum, & tamen non assumpsit suppositum, & si supposita non dicunt perfectionem, omnia etiam infinita vit tualiter continens, non erit infinitum, exemplum, vna arte scribendi, A, possum scribere, A, infinita ergo habet infinita, A, in virtute. Similiter ignis continet in virtute infinitos ignes, & tamen non est infinitus formaliter, & ratio est, quia omnis ignis est eiusdem rationis, & perfectionis, & ideo non dicunt infinitas perfectiones, ergo rationes istius Doctoris non faciunt contra opinionem.

Quare ego aliter arguo contra minorem rationis primae opinionis sic.

Quando aliqua duo sic se habent, quod non potest vnum eminenter contineri, nisi quia aliud continetur, quod non continet, secundum non potest continere primum: sed Sortes, & Sorteitas non sunt huiusmodi, videlicet, quod illud, quod non continet Sorteitatem in virtute, nisi rarione essentiae diuinae: ergo non continebit Sortem, vel suppositum Sortis nisi ratione essentiae.

Item: quaero quando dicitur, quod suppositum diuinum continet eminenter omne suppositum, quia aut intelligit, quod contineat virtualiter rationes suppositi in generali; aut intelligit, quod contineat virtualiter hanc rationem suppositi in speciali: Primo modo non, quia iam habet eam formaliter: hoc enim non habet virtualiter, quod habet formaliter: ergo hoc est, quod, continet istam rationem suppositi in speciali, & hoc non, quia nulla est ratio specialis suppositi, nisi ex quidditate, nullam autem perfectionem ratione suppositi habet, quare nihil est dictu, quod eminenter contineat.

Item, cum suppositum non dicat, nisi, vel negationem, vel quendam couceptum indeterminatum habentis, vel substrati praecisi, a qualitate spoliati, nihil est dictu continere virtualiter; vnde haec ratio supponit, quod suppositum dicat rem absolutam per se, non supplet ergo eminenter, sed formaliter, quia est habens sic naturam humanam secundum rem, sicut conceptus, quem exprimit, cum haberet eam secun dum rationem.

Et ideo est alius modus ponendi istam possibilitatem, & accipit rationem suam ex perfectione simpliciter: Nihil perfectionis est in creatura, quin sit ponendum in Deo: sed posse naturam aliquam sustentare, ponitur in creatura esse perfectionis, vt substantia naturam accidentis sustentat: ergo hoc ponitur in diuinis, posse fulcire, & sustentare naturam aliam, quia in creatura hoc facere est perfectionis. Ista ratio non concludit, quia sustentare naturam aliquam non est perfectionis simpliciter: ratio huius est, quia nulla perfectio simpliciter numeratur in diuinis, sed est vna in tribus, sustentare, vel terminareconuenit tribus personis in diuinis, suppositum enim verbi terminat vnionem naturae humanae, ita non suppositum patris; ergo terminare non dicit perfectionem simpliciter de se.

Item, quod est perfectionis, prius ordine rationis competit essentiae, quam personis: sed terminare in diuinis competit essentiae ratione suppositi, nec est ibi ratio essentiae, quod posset incarnari.

Item posse terminare vnionem naturae humanae, non dicit perfectionem simpliciter, quia hoc non est nisi naturam esse istius, & illud quiddificari, & esse hominem, posse autem esse hominem, vt dicit perfectionem simpliciter, & c. vnde haec ratio, & opinio fallitur, quia imaginatur, quod ista sustentatio sit so lum quoddam fulciri.

Ad rationem de sustentare, dico, quod non indigere fulcimento est perfectionis in substantia, non autem posse sustentare, quod patet, quia perfectiores substantiae non sustentant, vt patet de Angelis.

Ideo sunt alij, qui sic deducunt hãc possibilitatem: dicunt. n. quod creatura est respectu Dei in potentia obedientiali, Deus autem respectu creaturae habet om- nipotentiam: ergo vnio hypostatica naturae humanae ad suppositum alterius naturae solum illud supposi tum habet per terminum vnionis, cuius est in omnimoda potentiali obedientia passiua: diuinum autem suppositum solum est huiusmodi: ergo. Ex hoc apparet, quod aliud suppositum creatum non potest esse terminus huius vnionis: vnde apparet ex hoc, quare angelus non potuit habere naturam humanam. Contra hoc arguo sic: Natura humana respicit illud pro termino, respectu cuius est in potentia obedientiali secundum te: sed secundum respectum suppositorum in diuinis est in potentia obedientiali: ergo tria supposita diuina habet pro termino istius vnionis, quia vna est trium suppositorum diuinorum potentia actiua correspondens isti potentiae passiuae, quare tria supposita simul respicit pro termino, ita quod non vnum praecise, sicut non est praecise in potentia obedientiali vnius suppositi so lum: reputo enim impossibile, quod ista potentia obedientialis ita respiciat istud suppositum, quod non alia, quare ratio nulla videtur esse. Vnde dico, quod ista positio fallitur in hoc, quod non distinguit inter principium & terminum: quia ista vnio respicit tria principia diuina pro principio productiuo, vel eleciuo istam vnionem, quia tria supposita fuerunt istam vnionem operata; sed pro termino re spicit ita vnum suppositum, quod non aliud, scilicet suppositum filij; & potentia ista obedientialis non ha bet ordinem ad terminum, sed ad principium, quod patet: nam actiuum & passiuum sunt correlatiua, modo natura creata, quanquam sit in non repugnantia ad hoc, vt sit huius suppositi, non tamen est in potentia, quae conferat agenti, ideo non potest trahi ad esse huius per vim alicuius naturalis agentis, ex eo quod non est in potentia naturali ad esse alterius. Jdeo alia est potentia obedientialis in creatura, quae est respectu agentis increati, vt agens increatum possit trahere naturam ad esse alterius: ergo natura humana respicit istam potentiam sub ratione, qua illud potest trahere eam ad esse alterius, & non sub ratione termini: quia alia est ratio terminandi, & alia principiandi effectine, & licet sit vnum & icem terminans, & efficiens in diuinis, non tamen sub ratione qua efficit, terminaret, quia terminare potest solum suppositum vnum, trahere vero naturam ad suppositum est effectus indiuisus trium personarum. Ista autem potentia obedientialis non respicit nisi principium, sed Angelo repugnat solum ratione principij, quia non posset producere; sed in ratione termini, non video, quare non.

Est ergo alius modus dicendi moderni Doctoris, qui sic probat istam possibilitatem: In omni genere dependentiae dependens in ratione talis dependentiae, potest illam dependentiam terminare inillo genere: hoc patet in genere dependentiae effectus ad causam: nam ad istud slat resolutio omnis effectus in genere illo tanquam ad primum independens: sed omnis natura creata habet dependentiam ad aliud: ergo poterit diuinum suppositum terminare dependentiam illam: suppositum vero est independens respectu cuiuscumque naturae creatae: ergo. Ista autem ratio supponit, quod haec vnio, scilicet naturae ad suppositum, sit dependentia, & quod natura dependeat sic vnita, quod non teneo, quare arguo sic. Cuiuscumque datur dependentia, datur imperfectio: sed natura humana ex hoc, quod assumitur a verbo, non habet impersectionem, quam ante non haberet: ergo nec dependentiam. Probatio minoris, quod si natura assumpta a Verbo deponeretur, non esset minus perfecta, quam sit vnita: ergo nulla est dependentia. Sed forte dices, quod dependere non dicit imperfectionem. Contra: Egere aliquo dicit imperfectionem: sed omne dependens est egens illo, a quo dependet: ista autem natura non eget aliquo ad suum esse perfectum necessario: ergo.

Item arguo, quod contradicit sibi, quia dicit, quod omnis perfectio est in supposito ratione essentiae: sed imperfectionem tollit a supposito essentia, & proprietas relatiua, licet non dicat perfectionem, & ideo suppositum non dependet: ergo supponit huiusmodi dependentiam esse imperfectionem.

Dices, quod ista dependentia suppletur, & termi natur per suppositum, ideo aufertur imperfectio. Contra: quia non tollitur dependentia, sed natura, quod habet suppositum, habet esse terminatum & completum, ipsa tamen natura remanet dependens. Contra etiam, quia non propter terminari aufertur dependentia: probo, quia materia quantumcumque terminetur, semper est imperfecta in genere suo.

Item: compositum est illud quod terminatur. Item, nihil fit de non relato relatum, sine aduentu alicuius fundamenti absoluti in altero extremo saltem, & patet inducendo. Item, non fit de aliquo non dependente dependens, nisi ablato aliquo absoluto, quod determinabat illam dependentiam: sed Deus potest imprimere naturae humanae, quod sit alterius nulla facta mutatione: ergo.

Item: si vnio est idem, quod dependentia, vbicunque est dependentia, erit vnio: sed anima separata dependet ad corpus: ergo existens separata erit corpori vnita.

Jdeo notandum, quod ego non pono, quod sit ali qua dependentia naturae ad suppositum, nec indigentia, sed quaedam habitudo, quod sit alterius quid ditatiue, & intrinsece, quod non est dependere

Exemplum: annulus vnitur digito, & fit digitus annulatus ex vnione tali, non tamen possumus dicere, quod annulus dependeat a digito; sic in proposito, quidditas vnitur supposito, & suppositum quiddificatur illa quidditate, non tamen ex hoc, quod est ibi vnio, est ibi dependentia, & vt plurimum hoc est manifestum in vnione, siue relatione, quae non statim ponitur positis extremis.

Item, ipsemet destruit rationem suam, quia certum est & ipse concedit, quod essentia diuina non potest terminare istam vnionem, in quantum essentia: sed certum est, quod essentia diuina est indepen dens: ergo. Haec de primo articulo.

ARTJCVLVS JJ. Vtrum sit possibile talem vnionem terminari ad suppositum naturae creatae.

CIrca secundum articulum procedo sic. Primo pono, quod mihi videtur. Secundo ostendam, quod haec est intentio Sanctorum.

De primo dico, quod suppositum diuinum potest terminare vnionem naturae hypostaticae, & pono hoc pro principio, quod ratio terminandi vnionem naturae ad suppositum, est ratio suppositi realis, ita quod quia in diuinis est reale suppositum, & est trinum suppositum, & vna natura, idcirco suppo- situm in diuinis habet rationem terminandi istam vnionem, & deduco dupliciter istam rationem primo ex parte habitudinis, secundo ex parte suppositi. Sic primo: Jlli reali habitudini, quae est per se alterius quidditatiue intrinsece, potest correspondere pro termino omne habens rationem suppositi realis: sed in diuinis verbum, & quodlibet suppositum habet rationem suppositi realis: ergo potest hanc habitudinem terminare. Maiorem declaro, ad cuius euidentiam sciendum, quod hic dico quatuor. De primo, terminus habitudinis, qui est esse alterius, & c. potest esse suppositum, ecce primum: dico reale, ecce secundum: dico habens rationem suppositi realis, ecce tertium: & dico omne, ecce quartum.

Ad euidentiam primi est sciendum, quod quodlibet non refertur ad quodlibet, sed quaelibet relatio determinat sibi proprium terminum, & Pater non dicitur ad seruum, nec dominus ad filium: nunc relatio est, quae est ese alterius, est relatio specialis, quare requirit terminum specialem, & hoc est suppositum huiusmodi habitudinem terminare non potest, sicut est essentia diuina.

Secundo pono ibi, reale, vbi sciendum, quod sicut quaelibet specialis relatio non requirit quemlibet terminum, sed specialem sibi, sic relatio realis requirit terminum, non quemcumque, sed terminum realem, & relatio rationis terminum rationis.

Tertio dico, rationem realem, quia in creaturis suppositum est eadem res cum natura; sed tamen ratio suppositi non est res: quia si circumscribo intellectum, non habes suppositum, quia est habens, in diuinis autem ratio suppositi est res, & ideo habet rationem termini realis, & ibi vnio illa terminatur.

Quarto addo, omne, per quod intelligo, quod omne suppositum habens conditiones pradictas, potest dare huiusmodi vnionem, ex eo quod talis habitudo nullum determinat suppositum speciale, vltra quam dixi, & quod non determinet sibi aliquod speciale suppositum. Probo, quia sicut se habet ista habitudo secundum rationem ad terminum secundum rationem, ita quando est realis, ad terminum realem: sed quando est rationis, non determinat sibi suppositum speciale. Probo, quia conceptus talis est conceptus denudatus praecisus, & spoliatus ab omni qualitate: spoliatum enim vt spoliatum, non est ratio, quare vnum magis respicit quam aliud, vel terminetur ad vnum magis, quam ad aliud spoliatum, vnde spoliatum non habet, quod hanc habitudinem possit terminare praecise, sed indifferenter: ergo quando habitudo est realis, non plus determinat sibi suum suppositum reale, quam aliud: sed hic habitudo est realis, suppositum autem reale: ergo.

Posset autem ad hoc fieri talis tertia manuductio: Relatio similitudinis fundata in duobus albis habet tria. Primo, quod est relatio: secundo non qualiscumque, sed realis: tertio non quaelibet realis, sed relatio specialis realis, de primo modo fundata in eadem qualitate secundum speciem. Ideo in hoc quod est relatio, requirit terminum simpliciter, sed vt est relatio realis requirit terminum realem, vt autem non est quaelibet relatio realis, sed relatio specialis, vtpote similitudinis duorum alborum, requirit pro termino aliquid reale fundans realitatem albedinis: in quantum autem talis non requirit plus Petrum album quam Joannem, quia quocunque dato albo, habebitur relatio similitudinis, quia habet, quod debet habere ex parte terminis, sicut non plus requirit hanc albedinem, quam illam: quia quacunque albedine posita in extremo erit vere relatio realis de primo modo fundata in duabus qualitatibus eiusdem speciei. Sic di co in proposito, habitudo, quae est ex alterius, inquantum habitudo, non plus exigit quam terminum simpliciter; sed vt realis requirit realem; vt autem est quidditatis ad quiddificabile requirit suppositum, quod primo habet rationem quiddificabilis, non tamen magis istud suppositum quam illud, quia quocunque dato supposito quiddificato quidditate propria vel extrinseca vere erit habitudo realis naturae ad suppositum: sicut quocunque dato albo correspondente sibi termino erit vera relatio similitudinis, licet enim haec habitudo particularis, quae est naturae huius ad hoc suppositum, sic de terminet sibi hoc suppositum, quod non aliud, non est tamen haec determinatio ex parte talis habitudinis in se, quia sic omnis talis habitudo terminaret sibi hoc suppositum.

Septimo deduco eandem rationem ex parte suppositi sic: In omni reali retinenti rationem realis suppositi non obstante natura propria potest habitudo, quae est huiusmodi quidditatiue, & intrinsece terminari: sed suppositum in diuinis retinet rationem suppositi realis, non obstante natura diuina: ergo talis habitudo poterit in tali supposito terminari. Probo minorem: quia maior patet ex prima deductione triplicari non repugnat supposito in diuinis, non obstante quod natura non triplicetur, quia suppo situm dicit realitatem.

Item: Suppositum in diuinis generat & generatur, vt Pater, & Filius, non obstante quod essentia, vel natura non generet nec generatur: igitur potest terminare vnionem talis habitudinis, non obstante natura. Hoc patet, quia terminare non repugnat sup posito, vt suppositum est, nec vt reale, nec vt suppositum rationale, vt probatum est in ista secunda deductione: ergo nullo modo ex his videtur ratio quare suppositum creatum non terminat vnionem alterius naturae creatae, quia non habet rationem realis suppositi a natura distinctam sine operatione intellectus, & hoc quantum ad primum. Ostendo secundo, quod haec est intentio Sancto. rum. Damasc. lib. 5. de numero naturarum in Christo, vide ibi. Dico enim, quod quia ibi sunt tria supposita realia, & sub proprijs rationibus realibus, quae rationes conueniunt ipsis & non essentiae, quia generare & generari, spirare & spirari, distinguere & distingui, manente eadem essentia in omnibus, sic potest terminare naturam creatam.

Item in hoc fundatur tota ratio Anselmi in lib. de Incarnatione Verbi, qui hoc idem dicit sententialiter contra haereticum dicentem, Patrem fuisse incarnatum, vide ibi si vis: in hoc sto, quod ista habitudo potest terminari ad diuinum suppositum, ex eo quod in eo est ratio sormalis terminandi, scilicet ratio suppositi realis completa absque operatione intellectus, quae non est in creaturis.

Nunc ad argumenta in contrarium. Ad primum de exigentia mutuae correlationis in extremo, dico, quod est quaedam vnio, quae est idem, quod duorum vnio, vel connexio: & ista est relatio aequiparantiae. Est autem vnio, quae vltra istam connexionem dicit vnum extremum esse alterius, vt manus vnita cor- pori, non corpus manui: sic dico, quod humanitas realiter vnitur Verbo, quod est Verbi, Verbum autem non vnitur, quia non est eius, nisi quatenus ipsa est ipsius, vt ipsa quiddificat Verbum, Verbum vero non est cui vnitur nisi denominatiue.

Ad secundum de respectu extrinseco, dico, quod iste respectus non est extrinsecus adueniens, quia respectus extrinsecus aduenientes sunt ex hoc, quod aliquid derelinquitur ex aliquo vnito extrinsecus, vt patet de, quando, quia relinquitur ex adiacentia temporis, modo ex humanitate nihil relinquitur in Verbo, sed est solum ipsius quidditatiue, & intrinsece: talis autem nihil ponit in eo cuius est, licet in illo ponatur aliquid.

Ad aliud de communione proportionis dico, quod quantum ad propositum non est simile, quia natura non potest esse terminus huius habitudinis, nec subiectum, vt patuit supra. Nec etiam potest natura diuina quiddificare suppositum creatum quia non dicit suppositum respectu illius, sed non ita in natura diuina, & supposito diuino.

Ad aliud de formis, nego consequentiam, ad probationem dico, quod non est simile, quia forma dat esse per modum informantis ipsi supposito, & ponit aliquid in subiecto: sed haec non dat esse per modum informantis ipsi supposito, sed est eius modo intrinseco quidditatiuo: modo non est impossibile vnum & idem esse terminum duarum habitudinum, sicut est impossibile esse subiectum duarum formarum, quia forma in subiecto ponit aliquid, ha bitudo vero in subiecto nihil ponit.

Ad illud de materia Damasc. videtur dicere, quod in ferro ignito sunt duae formae, dico quod ibi non sunt duae formae, sed vna quae est forma ferri, & caliditas, quae est forma accidentalis, rubedo autem est ex calore intenso, flamma autem accenditur ex vaporatione ferri, quare nego consequentiam.

Ad aliud de materia coeli dico, quod verum est, quod impossibile est, quod eadem materia informetur pluribus formis simul, sed non est impossibile de natura, quod vna natura non prohibet aliam cum nihil ibi ponat, sicut forma ponit in subiecto.

Ad aliud de subsistentia & essentia, quae debent proportionari, dico, quod sunt hic sic proportionata, quod sicut essentia quiddificat, quod subsistentia quiddificetur, sed non sit proportionata quod si subsistentia sit infinita, quod essentia similiter, quae ibi suppositatur, sit infinita. Vnde est verum, quod si subsistentia sit infinita, quod essentia sua propria, quae est idem cum ipsa, quod sit infinita, sed non sic de essentia, quae non est sua propria, nec idem cum ea, & haec de quaestione sufficiant.

ARTJCVLVSJJJ. Vtrum sit possibile praedictam vnionem terminari ita ad vnum suppositum in diuinis, quod non ad aliud.

QVaeritur tertio, Vtrum vnio hypostatica naturae creatae possit principaliter ad vnum a suppositum diuinum terminari, ita quod non ad aliud, & Videtur quod non, quia supposito diuino conuenit esse terminum istius vnionis ratione essentiae, & non per aliam rationem: ergo hoc non solum conuenit vni, sed tribus. Probatio confequentiae est, quod essentia diuina est indiuidua in tribus suppositis, & quicquid consequitur in vno supposito, consequitur & in alio. Probatio antecedentis est, quia persona vltra essentiam dicit relationem solum, quae non potest terminare istam vnionem. Item, in persona sunt duo tantum, essentia scilicet, & proprietas relatiua: aut ergo terminare inest vni personae ratione essentiae, aut proprietatis; si ratione essentiae, habeo propositum; si rationeproprietatis, tunc relatio habebit rationem termini, quod est falsum: probo, Quia sicut relatio non potest esse fundamentum relationis, sic nec terminus.

Item, relatio non aspicit nisi terminum correlatiuum, quia relatio est ordo quidam inter duos terminos relatos: ergo nullum ordinem habebit proprietas relatiua, nisi ad terminum, non igitur ad aliam relationem: ergo cum talis vnio sit relatio: ergo terminabitur ad omnes personas.

Item ad principale arguit haereticus sic: Quando duo sunt omnino idem & res vna, quicquid realiter competit vni, & alteri: sed Pater & Filius, aut sunt duae res, & sic erunt duo Dij, aut sunt res vna & eadem, & tunc incarnatio, quae est quid reale terminatum ad Filium, terminabitur ad Patrem, eo ipso quod vna & eadem res sunt.

Probatio maioris: ratio non mediat inter praedicatum reale & subiectum: ergo nihil facit ratio ad variationem praedicati realis, sed res sola: ergo maior est vera, quod vbi res vna, licet non sit ratio vna, quicquid reale attingit vnum, & reliquum. Exemplum ad hoc, color & albedo sunt idem realiter, & differunt ratione, quicquid autem attingit albedinem, attingit & colorem. Minor probatur, quia Pater & Filius sunt res vna ex Anselm. loco citato cap. 3. nomine rei, & Dei idem intelligimus; sed est vnus Deus: ergo & vna res. Item aliud non habemus vocabulum ad respondendum, quomodo sunt tres, nisi personam. Item, aut res alia, aut eadem; non res alia: probo, quia quaero, Vtrum illa alia res sit Deus, aut non: si est Deus, ergo erit alius Deus, & sic habeo propositum, si non est Deus: ergo res aliqua ab aeterno, quae non Deus.

Sed forte dices, quod Pater, & Filius sunt duo personaliter non essentialiter. Contra dico, quod persona illa, aut est res, aut non: si sic, aut eadem cum alia persona, aut non; si eadem, non erit ibi Trinitas; si alia, erunt ibi tres res.

Dices, quod ista res non ponit in numerum, sed ipsamet est Pater, & Filius, & Spiritus sanctus. Contra: Quaecumque vni & eidem sunt eadem, inter se sunt idem realiter: sed Pater, Filius, & Spiritus sanctus vni eidem rei sunt idem: ergo inter se sunt idem, hoc est falsum.

Item si res coincidit cum personis, vno multiplicato, multiplicatur aliud: sed personae multiplicantur: ergo & res.

Dices, quod sunt realiter eaedem distinctae inter se secundum rationem ex natura rei. Contra per idem, quae vni & eidem realiter sunt eadem inter se, distincta sola ratione sunt realiter eadem distincta sola ratione, & tunc sequitur propositum, quia ratio non variat praedicatum reale.

Item ad principale arguo sic: Quod in minus non potest, nec in maius: sed minor vnio est vnio beatifica, quam vnio personalis ad verbum; sed vna persona praecise non potest terminare vnionem beatificam, nec ergo hypostaticam.

Quod autem vna persona non possit terminare vnionem beatificam praecise, Tres sunt, inquit Augustinus, personae, quibus fruendum est: ergo. Probo, quod vnio beatifica sit minor, & alia maior hypostatica. Bernardus dicit, quod haec tenet supremum gradum inter omnes alias vniones, scilicet vnio hypostatica.

Item: Incarnatio est proprietas essentialis: ergo non tantum competit vni supposito, vel personae, sed tribus. Consequentia patet, quia proprietates essentiales conueniunt tribus personis, sicut essentia conuenit tribus, & non vni, vt bonitas, omnipotentia & huiusmodi. Confirmatur per Damasc. qui dicit, quod communia & substantialia sunt in tribus. Antecedens probatur, quia proprietas rationalis non est possibilis reperiri in tribus: sed incarnari potuit Pater, & Filius, & Spiritus sanctus, quare terminare naturam ita potest vnum sicut aliud.

Item: notionalis proprietas non est ad extra, sed ad intra, incarnari autem est ad extra: ergo.

Contra: Verbum caro factum est, per Verbum intelligitur suppositum Filij. Respondeo, Fide tenemus, quod suppositum Filij terminat vnionem naturae humanae praecise sine supposito alio Patris, vel Spiritus sancti de facto. De posiibili vero quomodo est hoc possibile, est valde difficile videre. Ideo procedo sic: Primo ostendo quid est per se, & primum formalis terminus vnionis hypostaticae, & quidditatiuae, vel quid est in diuinis ratio terminandi naturam humanam. Secundo concludam propositum.

Circa primum sunt quatuor opiniones. Vna est quae dicit, quod in persona diuina sunt duo, scilicet essentia, & proprietas, dicit enim quod essentia est formalis terminus, sed proprietas est causa sine qua non. Confirmatur opinio dupliciter. Primo, quod sicut relatio se habet ad fundamentum, sic ad terminum se habebit: sed nihil quod non est absolutum, potest esse fundamentum relationis: ergo nec terminus erit nisi absolurum sub ratione absoluti.

Secundo sic: Jlla terminatio es modus specialis, quia est terminatio naturae ad subsistentiam: ergo illud, quod est primo ratio subsistendi, erit ratio primo terminandi: sed essentia habet primo rationem subsistentiae; patet quia subsistere idem est quod a se, & in se subsistere, quod est conditio absoluti: persona autem est proprietas relatiua, quae a se non existit: personae ergo subsistunt primo ratione essentiae. Quare dicunt, quod essentia sub ratione essentiae est terminus formalis istius vnionis, tamen sub determinata proprietate, quae est causa sine qua non.

Contra hoc quod dicit primo, quod essentia, inquantum essentia, est terminus formalis istius vnionis, arguo sic: In quocumque signo naturae vel rationis, ratio formalis agendi praecedit in aliquo habente eam actionem vel actum suum, illud potest agere, & agit per illam rationem de necessitate formaliter: exemplum, sicut potentia generandi in Patre praecedit generationem formaliter, ideo Pater per illam formalem rationem generat. Ista autem ratio generandi nom praecedit actionem in Filio sormaliter: ideo Filius non potest generare, sed potest spirare, quia potentia spirandi intelligitur, antequam producat; & quia illo priori intellecto ante illam actionem potentia spiratiua est in Filio ratio spirandi non es (asserit) spirare, sed quod spiret: similiter si essentia est in Patre, & Spiritu santo ratio terminandi, necessario actu terminabit, quia in diuinis potentia est distincta ab actu spirandi, ideo in illo eodem instanti, quo Pater spirat, spirat Filius. Sic dico de potentia terminandi: sed essentia est ratio terminandi secundum te, & ab aeterno praecessit haec ratio: ergo essentia existens ab aeterno in Patre, & Filio incarnabitur. Dices, quod non contradicit, quia non arguo, nisi quod essentia posit incarnari, sed non quod actu incarnetur, vt concludit. Dico, quod haec est actio ad intra. Sed contra adhuc, quia si essentia inquantum essentia terminat, vbicumque ergo ponatur, terminabit: sed ponitur in tribus: ergo in tribus terminabit. Dicetur, quod verum est, si non requireretur aliud, sed aliud requiritur, scilicet proprietas relatiua, quae est causa sine qua non; variatis autem rationibus subiecti variatur effectus, vt pono exemplum: Jgnis comburit stuppam hic praesentem, & sibi applicatam, non comburit autem Parisijs non praesentem stuppam, & non applicatam sibi: tunc sequitur diuersitas effectus, quod ignis comburit, & non conburit: sed non per rationem formalem comburendi ipsius ignis, quae vbique manet vna & eadem; sed ratione relationis, sub qua est aptus natus agere, vt applicatio passi: sic in proposito.

Contra hoc quod dicit, quod essentia, vt essentia, est ratio formalis terminandi, arguo sic: Quod est formalis ratio terminandi hanc vnionem, est per se quiddificabile, quia est vnio quiddificatiua: sed essentia per se non est quiddificabilis, nec etiam ratio subsistendi, sed suppositum: ergo.

Item: Essentia sub ratione essentiae non habet rationem suppositi, nec dat supposito quod subsiitat: quod prooatur, quia plurificata subsistentia non plurificatur essentia: ergo non erit ratio formalis, quia ratio formalis est subsistentia, qua terminat.

Secundo arguo, quod hoc dicit quod proprietas est causa sine qua non. Contra: non intelligo quid sit dictu, quia nihil aliud est causa sine qua non, nisi cuius negatio est causa negationis effectus: sed talis causa causationem habet super effectũ; patet, quia cuius negatio est causa negationis effectus, eius affirmatio est causa affirmationis effectus: ergo talis proprietas non est causa solum sine qua non.

Item Aristoteles 5. metaph. reducit causam sine qua non ad causam per se, vt negatio praesentiae nautae est causa per se non salutis nauis, ex hoc quod praesentia est causa salutis, & patet quod praesentia nautae est causa per se habens causalitatem super salutem nauis. Sic dico in proposito, non esse sub proprietate est causa non essendi termini, quia esse sub proprietate est causa essendi termini: ergo talis proprietas habet causalitatem per se: non ergo est causa sine qua non, sed causa cum qua.

Addo autem hic, quod habere causalitatem est dupliciter, vel primo, vel quod aliquid se tenet a parte agentis, vt vnio se tenet ex parte agentis, igitur vnio aliquam causalitatem dicit: Tunc vltra, vel illa causa reducitur ad causam finalem, & sic est per se terminus; aut ad formalem, & sic erit sormalis ratio, aut reducetur ad materialem, quod non est verum: ergo ad efficientem: ergo erit causa non solum sine qua non, sed causa sub qua, & tunc esientia sub ratione essentiae non est ratio terminandi. Sto ergo in hoc, quod ratio termini habet rationem quiddificabilis, & subsistentis, quae non insunt essentiae.

Est & alius modus, quod essentia non est ratio formalis terminandi absolute, sed vt existit in hoc, & vt habet specialem modum subsistendi, est enim in diuersis suppositis sub diuersis modis existendi. Contra: vel intelligis quod essentia per se est terminus formalis, & sic non est alia opinio a prima, vel intelligis, quod non essentia per se, sed totum compositum vel copulatum; si copulatum & compositum, iam habeo propositum. Vel intelligis, quod essentia sub ista habitudine, & hoc non, quia essentia sub ista habitudine dicit mihi relationem rationis, ratio autem non potest terminare relationem realem, cuius haec vnio est: ergo. Arguo contra ambas opiniones sic: Jllud quod primo est, & per se terminus vnionis, per se & primo denominatur ab illa: sed essentia secundum te est hu iusmodi: ergo essentia per se, & primo denominabitur ab illa, & dicetur incarnata: Consequens est falsum: ergo.

Ideo est alius modus dicendi, quod proprietas, siue relatio, vt subsistens, est formalis terminus. Exemplum: color quantus est formale obiectum visus, ita tamen quod color est obiectum formaliter mouens visum, sed quantitas est ratio exacta, vel exigita: sic dicunt in proposito, quod proprietas per se terminat, sed vt subsistens, quae est eius conditio, quae necessario exigitur.

Contra: quia contrarium mihi videtur, quod scilicet subsistentia sit formalis ratio: sed proprietas est conditio exacta, vel exigita. Arguo enim sic: Jllud est terminus formalis, quo plurificato, & alijs non plurificatis plurificatur terminus formaliter: sed plurificata subsistentia plurificatur vnio, & plurificata relatione non plurificatur: quare relatio non est formalis terminus, sed subsistentia. Probatio minoris, quia in Filio sunt duae relationes, scilicet Filiatio passiua, & spiratio actiua, & tamen quia est vna subsistentia, manet vnus terminus non plurificatus.

Item in Patre, & Filio vna est relatio, & spiratio actiua, sed quia plurificatur in eis subsistentia, ideo plurificatur terminus, & est alius in Patre, & alius in Filio, & tamen non plurificatur in eis proprietas, vel relatio spiratiua actiua.

Item: Propria relatio requirit proprium terminum, quia quodlibet non refertur ad quodlibet, vt Pater non refertur ad seruum, sed ad Filium modo relatio, quae est esse alterius modo simplici, & quidditatiuo, est specialis relatio habiti ad habentem, & delati ad deferentem, & quo est, ad quod est: sic autem se aspiciunt suppositum, & natura: ergo relatio, quae est esse alterius, respicit formaliter subsistens, & suppositum cuius sit, quare subsistentia est formalis terminus, vel ratio, non relatio. Item relatio denominat terminum, vt similitudo simile: ergo si relatio est terminus huius vnionis, dico quod relatio est incarnata. Et ideo est alia opinio cuiusdam moderni Doctoris, quod proprietas incommunicabilis, quae ex sua formali ratione est incommunicabilis, est formalis ratio terminandi, licet suppositum sit terminus primus. Quod probatur sic: Terminus cuiuslibet dependentiae primus est illud, quod est independens formaliter in ratione illius dependentiae, & ex hoc tale argumentum elicitur. Illud est terminus alicuius dependentiae, quod ex se formaliter est independens, & a quo illa, quae dependentiam habent, dependent: sed essentia, vt essentia non est independens, nec persona vt persona, sed suppositum ratione proprietatis incommunicabi- lis est independens dependentia illa, qua natura crea ta dependet ad suppositum: ergo potest huiusmodi dependentia terminare.

Ista opinio est satis apparens, sed alias improbaui istam opinionem, ex eo quod ponit, quod illa vnio sit dependentia. Sed ego dico, quod non est dependentia, sed solum est esse alterius quidditatiue; talis autem vnio, quae sic vnitur, vt quidditas, non est dependentia, quia dependentia d cit imperfectionem, sicut fuit probatum: ista autem vnio nullam imperfectionem dicit, sed tenet gradum eminentiorem inter omnes vniones.

Item: illud, quod est terminus huius vnionis, est per se quiddificabile, quod denominatur, vt, verbum est homo: verbum se habet, vt quiddificabile, sed homo, vel humanitas vt quiddificans: sed relatio non est per se quiddificabilis, patet, quia nullam habet rationem quiddificabilis, vt scilicet quod sit habens, & subsistens, & huiusmodi, quarenon habebit rationem termini primo.

Ad rationem Doctoris dico ad minorem, quod relatio est habita potius, quam habens, vt Pater dicitur suppositum, non paternitas, sed paternitas dicitur faciens esse Patrem, illud autem, quod est formalis terminus vnionis, oportet, quod sit hoc, & habens independens, quod non est relatio in diuinis independens, scilicet vnde est illud, quo aliud est independens; illud ergo quod est independens est terminus, scilicet suppositum. hoc de prima parte primi argumenti.

Circa secundam partem pono de hoc, quod mihi videtur: pono enim quod primus formalis terminus huius vnionis est suppositum sub rationesuppositi, ad cuius declarationem primo ponam vnum dubium & soluam. Secundo ponam rationes ad propositum. Tertio instabo, & instantias dissoluam.

Circa primum quaestio ista videtur esse fatua, quod persona in diuinis est simpliciter simplex, que simplicitas excludit omnem compatrem: ergo infinita: in simpliciter autem simplici, vbi nulla est diuisio, non est dare quod magis, vel quod minus sit ratio terminandi, quare modus inquirendi videtur vanus.

Soluo nunc dubium, vbi pono primo quatuor propositiones, & declaro eas: secundo concludo solutionem dubij.

Prima propositio est ista, quod non obstantesimplicitate in diuinis, in persona est essentia & proprietas, non solum nominaliter, sed realiter. Hoc probo, Nomen vel ratio non est adorabilis: sed in personis adoratur essentia, & proprietas. Item, plurificantur personae remanente essentia implurificata, sed simplici existente: ergo.

Secunda propositio est ista, quod proprietas & essentia sic sunt in diuina persona, quod non sunt solum ratione distincta, imo aliquo modo realiter. Hoc probo per easdem rationes, quibus probant aliqui, quod ratione solum distinguuntur sic: Quan do aliqua duo sic se habent, quod sunt vnum in vna re, & non in alia, talia, in quibus sunt vnum in vna, & non vnum in alia, non sunt eadem penitus: sed essentia, & proprietas sic se habent in Patre & Filio, quia in Patre est essentia & proprietas Filij, scilicet filiatio non est in eo:ergo non sunt totaliter idem, quare realiter aliquo modo essentia, & proprietas differunt.

Item, Paternitas, & Filiatio non differunt sola ratione, nec Pater, & Filius, quia hic error esset: ergo realiter. Item: Duo praedicata contradictoria non insunt eidem rei vniuoce: sed communicabile, & incommunicabile sunt contraria praedicata, quorum vnum dicitur de essentia, reliquum de proprietate: ergo essentia, & proprietas non sunt omnino eadem. Contra: quia idem, quod est in fine simplicitatis simplicium, non comparatur secundum pluralitatem realem: sed diuina essentia est simplex in fine simplicitatis: ergo non sunt ibi proprietates realiter distinctae ab essentia, quia iam essentia esset composita ex rebus. Minor est manifesta, quia da oppositum, iam non est simplex in fine simplicitatis. Minor etiam patet. Respondeo, quod maior est falsa. Dico ergo, quod essentia diuina, & proprietas in diuinis distinguuntur realiter aliquo modo. Falsitatem maioris sic declaro. Suppono hic de Fide tres proprietates realiter distinctas esse in diuinis, tunc dico pluralitas in diuinis non dicit imperfectionem: probo, quia alias non esset ibi, & tamen sunt tres proprietates distinctae. Simplicitas dicit perfectionem simpliciter infinito modo. Tunc sic: Perfectio simpliciter in diuinis compatitur secum omne illud, quod non dicit imperfectionem: sed simplicitas essentiae diuinae est perfectio simpliciter, pluralitas autem non dicit imperfectionem: ergo compatitur eam secum, vnde simplicitas potest secum compati illud, quod non causat ibi compositionem realem, quia compositio opponitur simplicitati, pluralitas autem vnitati. sic ergo non pono ibi summam vnitatem in fine vnitatis, quia ibi est pluralitas, quae opponitur vnitati, sed pono simplicitatem in fine simplicitatis, quia ibi nulla compositio.

Sed quomodo hoc est posibile, quod sit ibi res, & tamen non compositio? hoc sic declaro, quaedam enim sunt res quae sunt distinctae praecisae, quarum quaelibet speciali motione potest mouere intellectum intuitiuum, & illa non faciunt vnum per se, sed sicut aceruus; quaedam quae habent realitates distinctas, non tamen praecisas, nec speciali motione motiuas intellectus, sic materia, & forma, & accidens cum subiecto, vt rectum cum linea: Vndesecundum hoc quidam dixerunt, quod licet attributa, & etiam proprietates non possent separari ab esssentia, & essent idem realiter, tamen distinguerentur ex natura rei, quia speciali motionepoterant mouere intellectum, & ita habebant distinctas conceptibilitates, sic distinctas formalita tes: sed ego dico, quod non potest intellectus aliquid intelligere sine alio, ita quod quando concipis verbum, concipis necessario essentiam, & quando essentiam, necessario verbum, ita quod concipio hunc, hunc hunc, vt patet concipiendo triangulum concipio hunc angulum, hunc & hunc; nec concipio primo talem superficiem, & post istum angulum, sed totum hunc angulum, hunc & hunc; & illa superficies est ille angulus, & ille, & ille: non ergo sic distinguuntur, quia saltem ibi esset compositio conceptuum; sed dico, quod est ibi distinctio realis ex natura rei, quae est minor distinctio, quam aliqua harum, scilicet, quam distinctio rerum, quarum vna potest ab alia separari, vt patet de materia & forma, & subiecto, & accidente, nec inquam distinctio conceptibilitatum, vt illi ponebant: sed hanc non possumus aliter exprimere, nisi quia necessario eam arguimus ibi ex distinctis secundum quid. Tunc, quomodo saluabo ibi non compositionem sic: Compositio illorum, ex quibus fit vnum per se, oportet quod vnum sit in potentia, reliquum in actu, 7. metaph. sed ibi non est vnum in potentia: probo, quia Commentator 9. metaph. & Aristoteles: Potentia est potentia ad contradictionem: si ergo essentia esset in potentia respectu alterius, vel e conuerso, iam esset in potentia ad negationem: sed impossibile est per quamcumque potentiam essentiam separari a proprietatibus: ergo non est in potentia ad aliud, & hoc solum ex hoc, quod non potest separari ab isto. Licet ergo sint ibi realitates distinctae, sed quid realiter, & ex natura rei, non tamen erit ibi compositio, quia neutrum est in potentia respectu alterius; sed sunt simpliciter idem realiter, & realiter, & distinctae secundum quid, quam distinctionem solum arguitiue cognoscimus, & ita vt proprietates sunt per se conceptibiles: nec ponunt in numerum, quia numerus est entis simpliciter, nec est ibi vnio proprie, quia non sunt duo quae vniantur: sed est ibi vnitas identica, & distinctio secundum quid.

Dices: ergo si distincta, iam duo, quia vnum & vnum: nego: quia iam dicimus ibi conceptibilitates distinctas, scilicet vnum & vnum, quod nego, nec pono dualitatem.

Tertia propositio est ista, quod essentia & proprietas non sit realiter sic distincta, quod habeat realitates praecisas, & conceptus praecisos, sed sunt vna res praecisa, & conceptibilitas praecise. Exemplum: Jmaginor vnam lineam rectam, linca autem & rectitudo realiter differunt, & linea potest separari a rectitudine, sed realitas lineae, & rectitudinis non sunt praecisae, quia tunc essent praecisae separabiles: nec conceptus rectitudinis est conceptus praecisus a conceptu rectae lineae, quia nonpossum concipere rectitudinem sine linea. Sicut ergo concipiendo lineam & rectam ex alia parte, non concipio realitates ex alia parte, nec conceptus praecisos; sic in diuinis proprietatem & essentiam concipiendo ex vtraque parte, nil praecisum concipio, vt quod concipiam essentiam, vt quid vnum, cui postea adueniat proprietas: sed si volo concipere Patrem, primum capio hic Pater, hic Filius, hic Spiricus sanctus, non habet ergo vnum istorum praecisum conceptum respectu alterius, nec essentia ab istis habet praecisum conceptum, nec proprietas ab essentia, quia ex nulla parte est praecisio, quamuis in linea recta ex vna parte, scilicet ex parte lineae sit praecisio: Vnde videns essentiam, videt tria, hic, hic, hic, quae licet non se includant de primo conceptu, includunt tamen se de secundario, quia in diuinis vnum dicitur respectu alterius, quia non concipio sine relatione essentiam, quia se includit in secundario intellectu.

Hanc propositionem probo primo quantum ad primam partem, scilicet, quod non dicant realitates praecisas: Quando aliqua sic se habent, quod vnum dicit realitatem praecisam respectu alterius, & aliud non dicit, dicens praecisam realitatem, potest fieri sine alio non dicente, patet de linea respectu rectitudinis, linea enim dicit praecisam realitatem sine rectitudine, quia potest esse linea sine rectitudine. Confirmatur, quia si dico hoc esse, illud non esse, non contradico, ex quo praescindo vnum ab alio: sed essentia diuina non est separabilis a proprietatibus, vel personis, nec est possibilis separari: probo, quia possibile subest omnipotenti, quia potentia omnis est omnipotentia in omnipotente: sed in Patre est omnipotentia, & tamen in eo non est omnipotentia ad faciendum hoc, quod producat essentiam sine proprietate: ergo tale non est possibile separari per quamlibet potentiam.

Item, si sic, tunc non video, quin essentia non sit quoddam hoc, & suppositum, & proprietates tunc essent extrinsecae, & sic non constituerent intrinsece suppositum, sed essentia esset suppositum absolutum.

Nunc probo secundum apparenter arguendo, quod dicat praecisam conceptibilitatem natura diuina, quia non est minus perfecta, nec conceptibilis minus quam creatura, sed concipiendo creaturam, vt Sortem concipio hoc praecise, vt supponsitum: ergo concipiendo proprietatem, vel etiam essentiam in diuinis concipiam conceptum praecisum, vt hoc.

Item concipimus essentiam non concipiendo proprietates, sicut paganus facit. Ita dictum est, quod Pater, & Filius, & Spiritus sanctus sunt tria hoc, illud hoc.

Dico, quod essentia, nec proprietates dicunt con ceptus praecisos, nec concipiuntur vt hoc, & quod proprietates habent esse huius: probo sic, quod dicit in diuinis praecisum conceptum, in illo potest intellectus sistere: sed intellectus non potest sistere in personis sine essentia, nec e conuerso, non enim potest frui essentia, nisi fruendo personis: ergo nec essentia per se, nec personae, nec proprietates per se dicunt praecisum conceptum. Maior est manifesta, minor patet per Aug. de doct. Christiana, qui dicit, quod res, quibus fruuntur, sunt tres.

Forte dices, quod conceptus intuitiuus non videt relationem, & dato quod videat, non habet rationem fruibilis. Item tunc proprietates essent extrinsecae, & essentia diceret tunc conceptum suppositi, & sic esset essentia suppositum absolutum, quod non est verum.

Ad rationes de natura creata, quod essentia Dei non est minus perfecta quam creatiua, dico de perfectione essentiae Dei est, quod sit illimitata, & infinita: creatura enim ex hoc, quod est limitata, est rea litas praecisa, ideo statim fuit ad hoc, & facit suppo situm: sed in essentia diuina non sic, quia non est ibi suppositum sine proprietate, & hoc est ex magna perfe ctione sua, & ex sua conditione, quod ipsa indiuisa sit in tribus hic, hic, hic. nec hoc arguit imperfectionem, quod de se essentia non sit hoc, nec praecisum.

Ad aliud dico de pagano, quod paganus sic arguit in diuinis esse, sicut videt in creaturis, quia increaturis videt relationem, vt paternitatem aduenientem, ita imaginatur esse in diuinis, & sic intelligit, quod quia proprietates sunt aduentitiae, arguit, quod non possunt constituere suppositum, & hoc est ex defectu intellectus, qui non est fide illuminatus, quia si perfecte videret diuinam essentiam, sicut est, impossibile est quod eam conciperet, quin cum hac conciperet hoc, & hoc, & hoc, scilicet proprietates.

Ad aliud dico, quod non sunt tria hoc, quia in vno concludo essentiam, quam concipio in alio, sed tunc bene esset verum, quod ibi essent tria hoc, si quod in vno esset, illud esset extra aliud, & sic in quolibet hoc accipio eandem essentiam, quae non sufficit ad mouendum intellectum praecise, nisi cum proprietate: quia primum capibile ab intellectu est essentia, vt hic Deus, sic autem concipiendo non habeo tria hoc, quia non quicquid concipio in hoc es se, est extra alium: sed capio tres hos, quia ibi capio aliquam modicam distinctionem, quae de se non po test facere conceptum praecisum, vt hoc.

Dices: quando capio Patrem, non concludo proprietatem aliam. Dico, quod quando duo accidentia sunt respectu tertij, vt rectitudo, & terminatio respectu lineae possum intelligere subiectum cum vno accidente, non includendo aliud accidens, vt lineam cum rectitudine, non coincludendo terminationem; sic in proposito possum intelligere essentiam diuinam, coincludendo cum proprietate sua, non inclu dendo aliam proprietatem, & hoc de primario con ceptu; ita quod in conceptu horum semper coinclu do eandem essentiam, non tamen eandem proprietatem, sed bene ex consequenti, prout vna proprietas alteri refertur, vt suum correlatiuum.

Quarta propositio est, quod aliquis intellectus, siue diuinus, vel creatus non potest hic capere distincte, nisi arguitiue in ordine ad aliqua praedicata: probo, Intellectus aliquando concipit inter aliqua diuersitatem, vt cum duas res concipit directo conceptu, vt in conceptu vnius non concipiat conceptum alterius, & tunc ponit diuersitatem realem simpliciter, vt lapis & lignum, aliquando autem intellectus concipit distinctionem non ex praeciso conceptu, sed solum arguitiue, quia intelligens non inuenit distinctionem, nisi arguendo solum; sed sic arguendo inuenit istam distinctionem aliquando ex separatione, & sic inuenit, & arguit intellectus distinctionem inter materiam & formam, ex eo quod transmutatur materia de vna forma ad aliam, sicut dicit Commentator, quod transmutatio fecit nos scire materiam; sic etiam concipit intellectus distinctionem inter rem & modum. Aliquando autem intellectus inuenit istam distinctionem non separatione, sed comparando ad tertium praedicatum, vt si aliquod praedicatum praedicatur realiter de aliquo vno, & non de alio, illa arguit intellectus differre. Quandoque autem inuenit distinctionem arguitiue, non ex separatione, nec comparando ad tertium praedicatum, sed ex proprietate aliqua secundum quid, quae attribuitur eidem non secundum se totum, & tunc arguit tantam distinctionem, quantam praedicatum secundum quid, sicut conditio illa requirit. Modo ad propositum: Intellectus concipiens essentiam, & proprietatem non inuenit distinctionem directorum conceptuum, nec ex separatione arguit, vt materiam, & formam: inuenit enim maiorem identitatem, quam inter materiam & for mam; materia enim & forma sunt idem simpliciter in tertio, sed inter se non sunt idem, ideo separabiles. sed Pater, & Filius nullo modo sunt separabiles in composito ratione essentiae, quae est idem numero in vtroque: materia autem & forma sunt vnum sim pliciter in composito; sed suae realitates, quas secũ- dum quid habent, distinguuntur inter se, quia vna non includit aliam; essentia autem, & persona non solum sunt indistincta in tertio, imo inter se sunt vnum, quia vna includit aliam. Ita respectu praedicatorum, quae non differunt adinuicem essentialiter, sed sunt omnino idem, & conueniunt secundum se tota, ista dicunt in distinctionem omnino, quia nihil rem praedicans dicitur de vno, quin dicatur dealio, sed inuenit aliqua praedicata secundum quid, vt con municabile, & incommunicabile, generare, & gene rari, quae conueniunt personae non se tota: ergo repe rit ibi, quo conuenit, & quo non conuenit, ex quo arguit distinctionem, cum quaerit quo distinguantur, & quo non; cum distingui, & non distingui arguant rem, dicit, quod vnum sunt simpliciter, distincta tamen secundum quid.

Nota tamen, quod quaedam distinguuntur vt res praecisae, quaedam vt praecisae, & non praecisae, vt res & modus; quaedam non vt res praecisae, sed vt sumitur vna natura distincta ab alia, vt materia & forma, & tunc quodlibet habet realitatem secundum quid, & sunt vnum in vna realitate tertia, non tamen inter se: quaedam autem distinguuntur, non sicut realitates praecisae, nec extraneae, sed sicut vnum simpliciter in ordine ad aliquod praedicatum, sed secundum quid diuersa, quantum scilicet requirit illud praedicatum, hoc modo se habent in diuinis persona, & essentia.

Quinta propositio est, quod illa positio non facit aliquam compositionem in Deo. Probo, quia compositio ponit res, quae faciunt aliquem numerum vel intellectu arguitiuo, vel intellectu intuitiuo. Intellectu arguitiuo, vt in materia, & forma, vel intel lectu intuitiuo, vt duo; hoc modo intellectus tali ar guitione non ponit in numerum, quia personae coincidunt in secundario intellectu, quia vna coinclu dit aliam, nec essentia est in potentia ad aliã; quia si in potentia, iam non determinaret ipsam, & tamen determinat sibi: ergo suppositum in diuinis non dicit mihi essentiam, & post vna proprietas sic superueniens; sed intellectus intuitiuus sconcipit hunc, & concipit essentiam cum Paternitate, quia concipiendo Patrem concipio essentiam cum Paternitate, & simile est de alijs suppositis in diuinis, quia semper concipiendo essentiam cum vna proprietate, vel relatione habeo vnum hoc praeci sum, & sic vnam rationem suppositi.

Sed dices, quod in simpliciter simplici non possum concipere duo, quae simpliciter suntidem, sed diuer sa secundum quid, prout praedicatum exigit, quod arguit il lam distinctionem, & hoc de isto articulo. Ex hoc patet solutio dubij in principio huius articuli praemissi.

Nunc pono rationes tres ad propositum, quod per se terminus vnionis istius hypostaticae est suppositum, vel persona vt persona, vt hic Deus.

Prima ratio est talis. In omni habitudine idem est formalis ratio terminandi, vel terminus per se, quod est fundamentum habitudinis, vel relationis oppositae correspondentis, sicut patet de albedine in similitudine in vtroque termino: sed suppositum vt suppositum est fundamentum relationis correspondentis: probo, quia non quodlibet resertur ad quodlibet, sed relatio specialis ad terminum specialem, vt Pater refertur ad Filium, non ad seruum: sed esse non est esse huius, & habiti, vt dictum est frequenter, cui correspondet esse hoc, & est eius terminus, & omne habens esse hoc, & esse habens sunt conditiones suppositi: ergo. & suppositum est fundamentum, & terminus huius habitudinis.

Item: quando duae rationes sic se habent, quod vna abstracta non remanet ratio termini, vel terminus, iam substracta remanet terminus, tunc prima est ratio terminandi, & terminus: sed si per intellectum abstraham proprietatem relatiuam, remanet mihi homo: sed hoc est conceptus, & conditio suppositi: ergo suppositum est terminus, vel ratio terminandi.

Item: quando aliqua duo sic se habent ad tertium, quod illud tertium aliquod, quod non competit ali cui illorum per se, sed eis competit ratione alterius tertij, illud tertium erit per se subiectum illius proprietatis, vt generari non inest materiae, nec formae, sed composito: ergo compositum est per se terminus generationis, sed esse suppositum ita est non ratione essentiae, nec proprietaris praecise, sed ratione perso nae: ergo esse termini non competit essentiae, nec proprietati per se: sed supposito, vel personae, vt patet per exemplum: Ego enim habeo animam & corpus, & nullum istorum est suppositum: sed ego habens, & quicquid attribuitur supposito formaliter, attribuitur composito, ideo quod vnio haec terminetur ad Filium per rationem suppositi, quae in tribus numeratur, non numerata essentia, quae realiter non est alia a ratione pprietatis, & essentiae simul, & hoc de isto articulo.

Et ita cum quaeritur: Si vnum suppositum possit incarnari sine alio, dico, quod sic, quia quando aliquid conuenit alicui sub aliqua ratione, multiplicata illa ratione formali potest illud, quod sibi competit, esse multiplicatum: sed terminari naturam in ista vnione est ex ratione suppositi: ergo multiplicata ratione suppositi, poterit multiplicari ista termina tio, & hoc de totali quaestione.

Ad argumenta in oppositum. Ad primum dico, quod nec essentia, nec proprietas terminat istam vnionem, sed persona. Sed dicis, quod persona est relatio: ergo relatio terminat: non ergo persona vel suppositum. dico, quod in persona non intelligo solam relationem, vel proprietatem relatiuam, sed in ea includo hoc aliquid praecisum, quod est ratio suppositi & personae.

Ad secundum dico, quod Pater & Filius & Spiritus sanctus, non sunt omnino eadem res, nec omnino aliae; sed extendendo nomen rei, sicut extendit August. cum dicit, quod res, quibus fruimur, sunt Pater, & Filius, & Spiritus sanctus, nihil tamen, quod praedicet rem Dei de vno, quin dicatur de alio; sed praedicatum, quod non praedicat rem, nisi secundum quid potest dici de vno dato, quod non dicatur de alio: nec sunt tria, hoc, eo quod in vna persona includitur aliquid, quod in alia includitur. Ex quo patet, quod non est propter hoc quaternitas, quia Pater & Filius non sunt duae res simpliciter, sed vna simpliciter, cui potest tamen attribui pluralitas proprietatum, quae tres cōstituunt personas, nec tamen concipi potest vna sine alia, sicut nec proprietas sine essentia, quae tamen distinctum numerum non facit compositum.

Ad haereticum dico, quod quaelibet res concluditur cum alia, & ita proprietates sunt idem cum essentia. Sed dicis, quod omnino idē. Dico, quod imo est ibi aliqua distinctio secundum quid, non tamen simpliciter, nec propter hoc ponitur ibi numerus, nec compositio, nec propter hoc sunt idem inter se, nisi simpliciter, non autem secundum quid.

Ad aliud de hoc, quod magis videtur de beatificatione, dico, quod ratio, quare non potes beatificari nisi in tribus personis, est ex hoc, quod non potes beatificari nisi in essentia, quae est in tribus, & ideo concipis vnū hoc, & habes Patrem, & vnū hoc, & habes Filium, & vnum hoc, & habes Spũm sanctum, & vnum hoc. Vnde sicut non potes intelligere vnum relatiuum sine alio, & tamen multa conueniunt vni, quae non al teri, ita in proposito est de personis, quia concipi non potest vna sine alia, nec vna proprietas per se sine essentia, quia vna est essentia in tribus, nec vna persona dicit: conceptum praecisum per se; ideo beatifica tur homo, & fruitur Patre, & Filio, & Spiritu sãcto.

Ad aliud de notionali, dico, quod non est proprie notionalis, quia actu iam est notionalis, sed est essentialis in potentia, sed non competit ratione essentiae, sed ratione suppositi, & propter hoc est in tri bus, quia non est ratione essentiae: ergo est notionalis. Dico, quod potest vocari notionalis, vel notio, cum dico Verbū incarnatum. Haec de quaestione totali.

ARTJCVLVS IJJ. Vtrum vnio naturae creatae possit terminari ad suppositum alterius naturae creatae.

Dico, naturae creatae de genere substantiae completae propter exclusionem animae rationalis, & partium.

Item, quaero de vnione nulla praeuia vnitate quia per informationem accidens vnitur substantiae non vt suppositum, sed vt ad subiectum, sed quaero de vnione modo quidditatiuo, & intrinseco: nec intelligo de quolibet supposito, sed de supposito alterius naturae puta, vt talem habitudinem possit natura talis substantiae realiter habere ad suppositum alterius naturae, qualem habitudinem secundum rationem habet conceptus Sortis ad Sorteitatem, & quod sic videtur, quod illa quae sunt proportionabilia, sunt magis vnibilia, quia inter extrema debet esse proportio, si sint vnibilia: ergo vbi est maior proportio, ibi est maior vnio: sed natura creata, & suppositum creatum magis proportionantur, quam natura creata, & suppositum increatum, quia vtrumque finitum, hoc autem suppositum increatum est infinitum: ergo, & c.

Item: quando aliquid inest alicui per rationem aliquam communem, nec per propriam, illud inest omni participanti rationem illam: ergo poterit istam habitudinem terminare suppositum creatum. Item: illud est compossibile creaturae, quod non ponit eam extra limites creaturae: sed terminare non ponit suppositum creatum extra terminos crea turae: ergo. Maior patet, minor probatur. Peto quare Michael Archangelus non potest incarnari, vt sit Angelus, & homo, aut hoc est, quia ex hoc fieret ipse extra terminos creaturae, & fieret, vel esset illimitatus, & hoc non, quia finitum additum finito non facit ipsum infinitum: natura autem humana, & Angelica sunt finitae, quare si vnirentur, ex hoc non esset Angelus infinitus. Aut hoc esset, quod poneret eum extra naturam huius Angeli, & hoc non, sicut Verbum non ponitur extra limites ex hoc. Dices forte, quod imo, quia de natura huius Angeli est, quod sit arctatus, vt sit ita Angelus, quod non alia natura: dico quod etiam verbum est ita arctatum, quod non est creatum, & tamen ex vnione ista non fit extra terminos Deitatis: ergo.

Item: relatio quae formaliter, & fundamentaliter est finita exigit terminum finitum non infinitum: sed ha bitudo illa, quae est esse alterius quidditatiue, est huiusmodi, quia quicquid est creati generis, fundatur in natura creata: ergo non exigit terminum infinitum.

Item: quod potest in plus, & in minus: sed suppositum creatum potest terminare habitudinem suppositalem cum alia habitudine, vt patet de acciden te; terminat enim substantia accidens per modum suppositi, & subiecti si mul: ergo poterit in vnum solum: ergo potest terminare habitudinem alterius naturae per modum suppositi.

Item cui potest communicari ratio immediata suppositi, eidem potest communicari ratio vltimata suppositi, vt patet, quod quantitati communicatur ratio immediata subiecti: ergo ita vltimate di cendum de superficie, quae mediat subiectum, & albe dinem, & patet, quod sicut subiectum albedinis mediatiue, sic est subiectum vltimate, si fieret sine subiecto, vt patet secundum aliquos in sacramento altaris: sed immediate anima est ratio huius habitudi nis, sicut dicunt aliqui, quod corpus fuit assumptum mediante anima: ergo anima est ratio istius habi- tudinis: ergo & vltimate competit ipsi animae. Sic in proposito contingit, quando suppositum & natura sunt adaequata, vnum non potest terminare dependentiam alterius naturae. In quaestione ista sic procedo. Primo pono modos aliorum doctorum. Secundo pono, quod mihi videtur. Circa primum est vnus modus communis, quod suppositum creatum non potest terminare habitudinem alterius na turae de genere substantiae. Rationes eorum sunt diuersae a diuersis. Dicunt aliqui, quod humanitas non potest vniri Michaeli Angelo, vel alteri creato supposito, vt simul esset Angelus & homo, quod videtur contra dictumPetri de Simone mago, quod erat diabolus incarnatus. Deducunt ergo aliqui sic rationem suam, dicunt enim, quod duplex est illapsus, quo Deus intime illabitur cuilibet creaturae, vnus generalis, qui est quando Deus coexistit cuilibet creaturae. & eam manutenet, & iste illapsus permit tit stare creaturam in proprio supposito. Et est alius illapsus specialis magis proprius & intrinsecus a Deo, quando naturam non permittit in proprio supposito, vt quando fuit natura humana vnita verbo, & iste est ordo inter istos, quia secundus praesuppo nit primum, quia manutenentia Dei generalem, ita quod nihil potest alteri vniri vt supposito, nisi supposito illapsu. Nunc sic appellatur. Quando duo sic habent, quod vnum est prius altero, cui est primum incompossibile, & secundum, maxime quando secun dum non potest esse sine priori: sed primus illapsus est creaturae incompossibilis, nulla enim creatura alteri illabitur, vt illi intime coexistat, & eam manu teneat: ergo & secundus illapsus est incompossibilis omni creaturae. Ista ratio pulchra est, & satis probabilis, sed arguo contra eam, & est solubilis pri mo interimendo maiorem. Secundo distinguendo. Primo sic substantia illabitur accidenti: secundo modo, non autem primo, quia illabitur ita accidenti, vt sit suppositum accidenti, sed primum non potest habere, scilicet manutenere in proprio supposito. Item, alia est ratio primi illapsus, & alia ratio secundi illapsus, quia primus illapsus est in persona diuina ratione essentiae, sed secundus est ratione per sonae: ergo alia ratio hic & ibi, & vna sine alia potest communicari, quia supposito, vt suppositum est commu nicatur illapsus secundus, non autem primus, vt pa tet de substantia, & accidente. Secundo distinguo maiorem, & dico quod in primo illapsu sunt duo, scilicet coexistentia, & manutenentia, sed angelus coexistit, & tamen non manutenet: nunc dico, quod secundus illapsus praesupponit primum quantum ad illud primum, scilicet quantum ad coexistentiam, sed non quantum ad manutenentiam, cuius ratio est, quod anima coexistit intime ipsi corpori, quia nisi coexisteret, non vniretur ei vt supposito, quia eo ip so non informaret, non autem manuteneret ipsum, nec e conuerso, quia secundus illapsus praesupponit primum in prima conditione, scilicet quantum ad coexistentiam, & in hoc potest Angelus illabi ipsi naturae humanae, vt videtur. Jmo etiam nec verbum diuinum, quamuiscoexistat ipsi naturae assumptae, ta men non manutenet. Ex hoc patet, quare duo corpora non possint vniri hypostatice, quia non possunt intime coexistere sibi, non ex hoc quod non se manutenent. Dico ergo quod primo statim vnirentur, non tamen dato secundo: ergo ista ratio non videtur concludere, quin sit possibile suppositum creatum terminare hmonivnionem hypostaticam, uel habitudinem.

Alij ponunt rationem talem: quia suppositum increatum continet in virtute omne suppositum, ideo potest supplere vicem suppositi creati, quare vnio hypostatica potest ad suppositum increatum terminari. Jdeo arguunt sic: Solum illud suppositum, quod continet in virtute omne aliud suppositum creatum, potest terminare naturam habitudinis al terius naturae, vel vnionem: sed nullum suppositum creatum continet in virtute omne aliud sup positum: quare non potest terminare huiusmodi vnionem alterius naturae, vel habitudinem.

Contra hoc quod ipsi accipiunt pro fundamēto, scilicet quod suppositum continens omne suppositum in virtute potest supplere vicem eius, dico: Arguo enim sic: Jllud non potest supplere vicem alterius respectu alicuius formaliter, nisi formaliter habeat illud. Exemplum, quamuis enim sol contineat in virtute calorem, non tamen potest supplere vicem omnis caloris, sequeretur enim, quod sicut ignis calefacit formaliter, quod & sol calefaceret formaliter, quod est falsum; quare maior sua non est vera.

Item: Suppositum creatum, vel dicit conceptum, vel negationem, vel modum, sed suppositum increa tum, quamuis omne suppositum contineat in virtute, non potest supplere vicem negationis vniuersalis con ceptus, vel modi. Item, cum dicis, quod suppositum continet, aut intelligis quod continet in virtute ge neraliter omnem rationem suppositi, & hoc non, quia ipsum formaliter est suppositum; aut quia continet quaedam, vt creata, & tunc supposita creata nullam habent perfectionem, nisi a natura.

Item minor est falsa, quia sol continet in virtute omne generabile, & tamen non supplet vicem eorum. Itē, anima intellectiua continet vegetatiuam, & sen sitiuam, tamen per se habet distinctam operationem ab illis, nec supplet vicem earum in brutis, vel in plantis.

Contra: quia natura, & suppositum creata sunt rea liter eadem: ergo quicquid continet vnum, & reliquum. Jdeo autem ratio assignatur, quia nullum suppo situm potest terminare naturam, nisi respectu illius suppositi natura sit in potentia obedientiali, & sup positum respectu eius sit in potentia praeceptiua super omne creatum, sed nullum suppositum creatum respectu naturae creatae est, vel habet potentiam praeceptiuam, nec natura aliqua est in potentia obedientiali respectu alterius suppositi creati: ergo. Probatur minor, quia articulus excommunicatus est, quod intelligentia moueat caelum potentia praeceptiua. Contra istam rationem arguo sic, quia haec ratio non plus concludit, nisi quod Angelus non posset se incarnare, vel naturam assumere, vnde de ratione assumptionis sunt duo, scilicet principium actiuum, & terminus assumptionis, modo concedo, quod principium actiuum sit omnipotens, & creatura sit in eius obedientiali po rentia, vel respectu eius habeat potentiam obedien tialem, & principium habeat potentiam praeceptiuam, & ista potentia obedientialis est esse in simplici non repugnantia, & respectu illius, vt sic, non potest potentia creata, & ad probandum hanc arguo sic: Quia ad hoc, quod agens creatum producat effectum in ali quo, oportet illud non solū esse in simplici non repugnantia respectu illius, sed oportet quod etiam sit in potentia naturali, que sit collatiua, sic quod conferat agenti, non quod sit actiuum, vt dicit Comment. quod in materia est potentia naturalis, quae sunt, vel est habilitates materiae, vt patet de cera, quod oportet, quod sit mollis, ad hoc quod imago sigilli possit formari, vel imprimi. Ex quo patet, quod licet anima sit in simplici non repugnantia respectu gratiae, tamen per a- gens naturale non potest introduci, quia in ea deficit potentia naturalis ad gratiam, licet gratiae non repugnet. Sic concedo quod nullum suppositum creatum potest sibi vnire ex se alteram naturam, cuius supposi tum possit esse, quia talis natura ad talem vnionem non est in potentia naturali, licet sit in non repugnantia. Sed quod suppositum creatum, quantum ad aliam conditionem non possit; scilicet, esse terminus huius vnionis, & hanc vnionem terminare, non habes, nec in hoc oportet, quod sit tale suppositum in omnipotentia, vel habeat propter hoc potentiam praeceptiuam. Nam si hoc ita esset, quod illud quod haberet omnipotentiam, esset terminus vnionis, vel habere om nipotentiam sit terminus huius vnionis, sequeretur ꝓ tota Trinitas, quae habet omnipotentiam respectu huius vnionis, fuisset terminus huius vnionis, & fuis set incarnata: sed hoc non est ita, quia solum sufficit quod possit terminare, & non habere propter hoc super naturam potentiam praeceptiuam, quare adhuc ratio non concludit quin angelus possit huiusmodi vnionem terminare. Ideo est alia ratio antiqua, quod ex illimitatione procedit, quod scilicet diuinum suppositum terminans in diuinis vnionem naturae propriae possit ter minare vnionem naturae, vel habitudinem alterius na turae; sed quia creatura est limitata, ideo non potest terminare vnionem, licet habitudinem propriae naturae possit. Contra, quia si loqueris de limitatione entita tiua & formali, sic suppositum diuinum est limitatum ad diuinam naturam. Si autem loqueris de limitatione terminatiua, vt quod plura possit simul terminare, hoc est quod quaero, si isto modo suppositum diuinum possit plura terminare. Si ergo loquamur de supposito creato, quantum ad primam limitationem entitatiue, dico quod non potest plura terminare: sed si loquamur de secunda limitatione terminatiue, nulla est ratio, quare non potest sic terminare.

Ideo est alia ratio cuiusdam Doctoris moderni quod quidam alius Doctor dicit non concludere demonstratiue, tamen eam corrigit. Est ergo ratio Doctoris ista: Quia suppositum per hoc terminat habitudinem, vel vnionem alterius naturae, quod est omnino independens absolute: sed quia diuinum suppositum est simpliciter, & omnino independens, ideo potest terminare dependentiam naturae ad suppositum; sed quia suppositum creatum nullum est independens, imo esse creatum dependens saltem per respectum ad diuinum: ergo tale non potest terminare habitudinem, & dependentiam alterius naturae. Et confirmatur, quia ereatura non ex hoc, quod non est infinita, non potest creare, sed hoc est quia creatura non est primum ens. Prima autem entitas est omnino independens in ordine causalitatis, ideo suppositum increatum, quia prima entitas potest; sed quia creatura nulla est prima entitas, ideo non potest. Dicit ergo iste, quod ideo terminare non potest creatum suppositum habitudinem alterius naturae, non solum quia non est independens; sed quia non est primum ens, nec potest habere rationem primi entis.

Item; terminare non competit diuino supposito, nisi quia sit infinitum, & primum independens, & actu, & potentia independens, ita dicit ille.

Contra rationem argumenti superius adhuc ar guo contra eam, & eius correctionem. Et primo contra hoc, quod dicit quod suppositum, quod terminat dependentiam alterius naturae, oportet quod sit independens. Arguo sic: Substantia vltimat, vel terminat accidens suppositaliter, & tame. non est independens omnino, & simpliciter, quare ratio nulla

Item, terminatio talis non requirit nisi non actualem dependentiam, esto quod nabeat obedien tialem, vt humanitas in Christo, quia actu dependet, ideo non terminat, sed si dimitteretur, statim nullo addito terminaret. Item suppositum creatum est omnino independens: probo, quia illud omnino independens actu, habitu, & potentia obedientiali, quod nullo modo est assumptibile: sed secundum te, quod est omnino independens, potest terminare: ergo suppositum alterius naturae creatae potest habitum alterius naturae alterius terminare.

Ad rationem, cum dicit, quod prima entitas creat solum, vt est prima, dico, quod primitas non est nisi relatio; relatio autem non creat, sed Deitas infinita est ratio quare creat, ita quod creatio arguit infinitatem, non propter distantiam, sed propter modum productionis, quia in g.neratione, & alia actione naturali agentis non attingitur, nisi aliquid huius, in creatione autem aliquod hoc, & ita oportet agentia definire in infinitum, quod nullo modo sint comparabilia.

Secundus modus dicendi est affirmatiuus, quod vnio hypostatica naturae creatae potest terminari ad suppositum alterius naturae creatae, puta vnio naturae humanae ad suppositum angeli, non quod Deus posset dare angelo potentiam, quod suppositum incarnet; sed quod Deus potest imprimere istam habitudinem naturae humanae, quod talem habeat ad angelum, qualem habet ad suppositun. diuinum, vel ad verbum: nec video quare non, & ratio est. quia illud Deus potest imprimere, quod non continet contradictionem: sed nullam contradictionem video, quod vniantur duae naturae creatae, quam creata & increata: ergo. non est ergo impossibile: probo, quia quod nihil ponit in termino non estt sibi incompossibile, ista habitudo nihil ponit, & est quid creatum, & finitum: ergo.

Dices, quod imo est incompossibile, quia quae vniuntur, vnum se habet in actu, reliquum in poten tia. Dico, quod vnum est, quando ex duobus resultat tertium, hic autem non est sic.

Sed dices: Creatura respectu Dei est accidens, vel habet modum accidentis non respectu alterius creaturae: dico, quod non est verum, vt dictum est: ergo non dabit quod repugnent.

Alia opinio dicit, quod nec hoc, nec illud terminate tenetur, quia nihil de hoc demonstratur.

Quid ergo dicendum? dico, quod non inueni aliquam auctoritatem directe de hoc quod non possit, nisi quia videtur esse de operibus priuilegiatis, & speciale priuilegium concessum diuino supposito solum, nulli alteri. Sed hoc multum cogit, ideo si sit aliqua repugnantia, quare hoc non possit habere suppositum alicuius creaturae, credo quod illa sit, quam tangam, quamuis modo aliud non videam.

Ratio autem, quare suppositum creatum non po test terminare habitudinem alterius naturae creatae, est illa ratio formalis terminandi hanc habitudinem, vt tactum est superius in quaestionibus, est ratio suppositi realis, quia in diuinis suppositum est reale, ideo ibi suppositum diuinum potest terminare huiusinodi habitudinem. Sed quia in creatura ratio suppositi non est realis, nec distincta realiter a natura, nisi solum per operationem intellectus, ideo non potest. Formetur ergo sic ratio: Vbi non est ratio realis suppositi distincta realiter a natura, ibi non potest esse effectus consequens formaliter huius rationem, qui effectus est habitudo alterius naturae, vel vnio, vel terminatio: sed in creatura non est reale suppositum realiter a natura distinctum, nisi solum per operationem intellectus: ergo talis habitudo non potest terminari ad suppositum creatum. Vel sic formetur ratio: Jmpossibile est aliquid terminare hanc habitudinem, nisi habitudinem habentem rationem realis suppo siti completam, & distinctam a natura absque operatione intellectus. Piimum probo, quia, primus ter minus istius habitudinis sormaliter est ratio realis suppositi; sic quod secundum Philosophum in praedicamentis, id est terminus relationis, quo circumscripto cum alio adhuc dicatur aliud ad ipsum: patet, quod seruus semper dicatur ad dominum circumscripto cum alio: ergo dominus est terminus istius relationis, qua seruus refertur ad dominum; sed modo sic est, quod circumscribendo a supposito omnem aliam rationem, praeter rationem realis suppositi, semper remanet habitudo naturae ad suppositum, nam ratio suppositi realis est habens, & si remaneat haec sola ratio, statim natura dicetur esse huius, & habita: ergo.

Item, quod sit realis probo, quia reali habitudini oportet correspondere realem terminum. Confirmatur. quia semper vbi ista habitudo est rationis, vel secundum rationem, & non secundum rem, semper ibi est terminus secundum rationem: ergo vbi est realis habitudo, ibi est realis terminus, tunc sumo sic: sed in creatura ratio suppositi non est rea lis, nec aliqua realitas distincta a natura, sed completur per intellectum: ergo.

Instabis contra hoc sic contra minorem, quia vel ratio suppositi dicit aliquid positiuum, & tunc habeo propositum; vel dicit negationem dependentiae, & ista etiam est praeter operationem intellectus, quare suppositum in creaturis, non est per operationem intellectus ex natura rei.

Item confirmo, quia dicis, quod possum tres conceptus habere, scilicet suppositi, naturae, & copulati. Item dictum fuit, quod conceptus suppositi est conceptus praecisus spoliatus ab omni qualitate, sed istud praecisum est absque operatione intellectus. Item communiter dicimus, quod persona est in natura rationali, & suppositum, & tamen non facit ea intellectus. Si dicis, non sunt distincta.

Contra: quia nec etiam in diuinis sunt distincta. Respondeo: Dico, quod quando dicis, quod est negatiuum, dico, quod in conceptu suppositi non includitur negatio, quamuis oriatur ex negatione; sed non eit intra conceptum eius. Probo, quia ad hoc quod sit suppositum, oportet quod sit in eo negatio duplicis dependentiae actualis, scilicet & habitualis; sed dum sormo talem conceptum spoliatum praecisum, nullam dependentiam includo, nec negationem dependentiae: probo, quia conceptus suppositi est conceptus pronominis demonstratiui; sed infra significatum pronominis non includitur negatio, quia est conceptus absolutus, vt ego, tu, & ille: sed si negatio esset ibi, esset conceptus relatiuus: probo per August lib. 5. de Trinit. cap. 7. qui dicit, quod negatio alicuius ponitur in codem genere cum positiuo suo, vt genitum & ingenitum sed dicendo res ista dependet, est praedicatio affirmatiua, cuius opposita negatiua est ista, res illa non dependet: sed illa prima pertinet ad praedicamentum relationis: ergo & ista: ergo issa negatio, quae est non dependere, non includitur intra con- ceptum absoluti, sed relationis, quod si sit sequeretur, quod pronomen tu, & ego esset relatio, quod est falsum.

Item: ad eandem conclusionem: Conceptus suppositi est conceptus hoc aliquid, & praecisum: sed conceptus naturae est huiusmodi: ergo sic differunt, sicut conceptus recti & obliqui: sed conceptus negationis non est conceptus rectus, quia affirmatio est ratio cognoscendi obliquum, nam est iudex sui, & obliqui, tunc sequeretur, quod si conceptus suppositi esset conceptus negatiuus, & conceptus naturae esset conceptus non negatiuus, quod conceptus obliqui sit iudex recti, quia conceptus affirmatiuus est iudex negatiui, quia affirmatio est iudex negotiationis, & tunc conceptus obliqui esset iudex conceptus recti, quod est contra Philosophum & rationem.

Item in Sorte concipio conceptum naturae & sup positi: sed in conceptu Sortis non includitur negatio: ergo. Vnde licet ratio suppositi sumatur ex negatione talis dependentiae, quae est huius, tamen non dicit negationem.

Ideo dico vlterius ad solutionem obiectorum, quod praecisum potesi dupliciter intelligi, vno modo dicit uegationem & exclusionem aliorum, vt si intelligam rem aliquam in se indiuisam, & ab alijs diuisam, & sic concipio plusquam suppositum.

Alio modo concipiendo aliquod hoc in ratione, qua est aliquod hoc, non concipiendo independentiam, vel negationem, & tunc est conceptus suppositi vt suppositum est, vnde praecisio non est negatio dependentiae, licet non excludat negationem, & talis est conceptus suppositi. Sed nunquid iste conceptus est ex natura rei?

Dico, quod aliud est concipere suppositum illud quod suppositum, & aliud est concipere suppositum inquantum suppositum, similiter & naturam, quia aliud est concipere naturam illud quod est natura, & aliud inquantum natura. Modo dico, quod suppositum dicit aliquam rem, & natura similiter, & dicit aliquod praecisum spoliatum, illud quod suppositum est, & illud quod natura est, sed inquantum suppositum est, non dicit mihi aliquid solum spoliatum, sed quod sic habens; & natura similiter, in quantum natura quod sit habita. Et ideo duae habitudines non sunt in re circumscripta operatione intellectus, cuius ratio est, quia istae habitudines oportet quod sint inter duo: ergo si illa duo sint distincta, secundum rem habens & habitum, si vero sunt distincta non secundum rem, sed secundum rationem, tunc erit ibi habens & habitum, secundum rationem, sic super eandem rem fundabo istos conceptus, quia non est aliqua res distincta fundo suppositum in habens, & vt aliqua natura tunc habita, & quia in creaturis habens non est distinctum ab habito. Ideo sunt solum in creaturis conceptus suppositi, secundum rationem solum, & non secundum rem distincti. In diuinis autem sunt duae realitates, alia est ibi ex natura rei habens, & habitum; sed in creaturis non sunt diuersae realitates, & tamen est ibi habens, & habitum, quare non est ibi ex natura rei; sed solum ex operatione intellectus ratio suppositi, & ratio naturae, hoc est, ex distincto conceptu intellectus, in diuinis autem non est, vt patet.

Item ex distinctione deduco sic: Si ponam quod suppositum, & natura sint sic vnita, quod auicquid repugnat vni, & alteri, impossibile est, quod tale suppositum terminet huiusmodi relationem, quia naturae repugnat terminare: sed in diuinis sic est, quod supposito conuenit aliquid, quod repugnat naturae, quia suppositum generat, & non natura; sed in creaturis quicquid attingit suppositum, & naturam: ergo relatio, quae attingit suppositum, non poterit attingere naturam in diuinis: sed terminare suppositum repugnat ( supposito creato: ergo & naturae, quare nulla creatura potest terminare habitudinem alterius naturae, quando suppositum in creatura non est reale, sicut est in diuinis, sed est per operationem intellectus, & haec est ratio, quare diuinum suppositum potest terminare, creatum vero non potest.

Ad argumenta: Ad primum de proportionedico, quod aequiuocas de proportione, quia est proportio entitatiua fundata super quantitatem perfectionis essentialis, & est alia proportio, quae est modi se habendi, secundum quod dicitur, quod inter materiam & formam est proportio, scilicet quod materia sese habet in potentia, & forma in actu, & solum iste modus requiritur inter suppositum & naturam, non autem proportio perfectionis.

Ad aliud dico, quod verum est, si participat illam communem, sed in creaturis non est realitas suppositi, quae est ratio terminandi in diuinis, quia est realitas suppositi ibi.

Ad aliud dico, quod posito, quod Deus sinat in limitatione, adhuc repugnat supposito creato, sicut patuit.

Ad quartum, quando dicitur, quod mediantecarne, reputo erroneam.

Et argumentum etiam in oppositum non conclu dit, quia ex hoc sequitur, quod natura sit assumptibilis; sic enim imaginor rationem suppositi in diuinis, quod beatus non potest conceptum praecisum de essentia sine proprietate, nec e conuerso. Vnde in diuinis sunt tria supposita, ita quod ibi est ratio suppositi realis, & ideo est aliquid hic, aliquid hic praecisum, quam braecisionem non dat essentia, nec relatio solum, sed tamen adueniente relatione cum essentia habeo istam praecisionem, & haec praecisio est realis, cuius ratio est, quia multiplicatur non multiplicata esentia, & ita potest terminare naturam, & tamen non essentia; sed quia in creaturis non est ratio realis suppositi, nec intellectus alicuius intuentis, vel abstrahentis intelligentis, potest intelligere hunc praescindendo essentiam, sed videndo essentiam videt simul hunc; & talis praecisio vocatur ratio suppositi realis, & haec de quaestione.