Quaestio 1

ARTICVLVS VNJCVS. Vtrum Matrimonium indigeat excusari per bona aliqua.

ARGVO primo, quod non, sic. Illud, quod est bonum ex se, non indiget bonis, quibus excusetur: sed matrimonium estt bonum ex se, cum praeceptum cadat super illud: ergo. In oppositum est auctoritas Sanctorum, & Magistri in litera. Respondeo po no hic aliquas propositiones. Prima est, quod excusatio coniugij per bona coniugij non debet accipi proprie, vt sonat nomen, sed est idem, quod actus indifferentis determinatio. Ad cuius euidentiam sciendum est, quod actus aliquis potest dici tripliciter excusari: Vno modo, quo ad imputabilitatem. Secundo modo quo ad mutationem malitiae in bonitatem. Et tertio modo quo ad acttus ipsius determinationem ad bonitatem, qui de se est indifferens ad bonum, & malum.

Primo modo acus dicitur excusari, quando de se est malus ex genere, concurrit tamen circumstan tia ex parte agentis excusans, vt si proijciendo lapidem interficio hominem ignoranter, actus iste, puta hominis interfectio, est de se malus, tamen excusatur per ignorantiam, non quod malitia mutetur in bonitatem, aut quod malitia auferatur, vt acus non sit malus, excusatur inquam quo ad imputabilitatem, vt non sit imputabilis ipsi. proijcienti.

Secundo modo potest intelligi actus excusari, vt actus, qui de se es malus, fiat bonus:& hoc modo est impossibile acum aliquem excusari, vt malitia mutetur in bonitatem: Jmpossibile est enim quod actus in malitia conuolutus vnquam siat bonus.

Tertio modo potest actus excusari, quia de se nec malus est, nec bonus, vt cibum sumere: potest enim bene fieri, & male, & circumstantia aliqua ipsum dicitur excusare, quia de indifferentia reducit ipsum ad bonitatem determinando.

Tunc ad propositum: Matrimonium non indiget excusari primo modo, quia matrimonium non est actus conuolutus cum malo, quemadmodum fingunt quidam haeretici. Similiter nec secundo modo ex eadem ratione: actus enim virtutis hoc modo non indiget excusari, matrimonium autem actus est virtutis, vt superius dictum est. Si ergo Matrimonium aliquo bono excusetur, intelligendum est tertio modo: actus enim ille de se indiffereus est, & potest quantum in se est fieri bene, & male: male vero cum non sua: similiter cum sua potest bene fieri, vt causa prolis, & etiam male vt causa complendae libidinis. Hoc ergo modo bonum coniugij habet coniugium excusare, quia carnalem copulam, quae de se indifferens est ad bonum, & malum, trahit ad bonum moris, afferendo bonam circumstantiam.

His visis resumo propositionem illam, quod bona coniugij excusant coniugium, pro quanto ipsum trahunt ad bonum moris. Et conclusionem istam probo sic. Illa bona quae addita actui ali- cui trahunt ipsum ad circumstantias debitas actui secundum dictamen rectae rationis, trahunt actum ad bonum moris, & per consequens hoc modo excusare dicuntur ipsum actum: sed bona coniugij actum coniugij trahunt ad debitas circumstantias sibi inessse secundum dictamen rectae rationis: ergo. Probo minorem sic. Acttus coniugij, vt est dictum, de se est indifferens ad bonum, & malum: ergo ad hoc, vt fiat bonus, oportet quod per aliquas circumstantias determinetur, huiusmodi sunt illa tria bona Matrimonij, scilicet bonum prolis, bonum fidei, & bonum Sacramenti: ista enim tria bonacarnalem copulam, quae de se indifferens est, determinant, & faciunt esse virtutis specialis, scilicet iustitiae particularis.

Vbi considerandum est, quod iustitia particularis est redditiua alteri, quod suum es. Illud similiter, quod facit, quod actus reddat alicui, quod suum est, facit actum illum esse actum iustitiae. Nunc autem tria bona praedicta faciunt., quod. actus carnalis copulae reddat alteri, quod suum est, vt patet discurrendo per singula, nam reddens debitum in carnali copula propter bonum prolis, reddit quod suum est naturae, quia continuationem speciei. Reddens autem propter bonum fidei reddit sociae, quod suum est: puta fidelitatem, sed reddens bonum Sacramenti reddit, quod suum est Sacramento.

Vbi considerandum, quod Sacramentum istud habet, quod de sui ratione significet vnionem Christi, & Ecclesiae, & hic tam vnionem spiritualem per gratiam, quam vnionem naturalem secundum carnem. Vtramque vero vnionem significat Sacramentum istud mediante carnali copula, quae spiritualiter significat vnionem Christi, & Ecclesiae secundum carnem: ergo actus Matrimonij isto fine exhibitus, vt Sacramentum habeat completam rationem significationis suae, reddit Sacramento, quod suum est: ergo finis, siue bonum Sacramenti additum actui coniugij facit ipsum esse actum iustitiae. Sed cuius iustitiae actus est? dico, quod legalis.

Ad cuius euidentiam considerandum est, quod sunt tres leges, quantum spectat ad propositum, scilicet naturalis, humana, & diuina. Dictamen ergo legis naturae reddit, quod suum est, ac exercet actum iustitiae, qui actum exercet intentione habendae prolis, vt naturae species continuetur? Ex dictamine vero legis humama, qui actum exercuerit ex fidelitare. Sed ex dictamine legis diuinae, qui propter bonum Sacramenti, vt sic bonum prolis determinet acum Matrimonij ad. iuftitiam legis naturalis: bonum vero fidelitatis ad iustitiam legis humanae: sed bonum Sacramenti ad iustitiam legis diuinae.

Sufficientia horum bonorum ista est. Possumus enim considerare is Matrimonio officium, & huic respondet bonum fidelitatis. Secundo debitum, scu copulam, & huic respondet bonum prolis. Tertio ipsum Sacramentum, & respectu eius accipitur bo num Sacramenti. Posset etiam assignari sufficientia ex parte triplicis legis, siue iustitiae legalis, ad quam actus habet determinare aliquod praedictorum bonorum.

Secunda Propositio est, quod bonum Sacramenti inter ista bona Matrimonij est nobilius: cuius ratio est, quia bona gratiae sunt dignioris conditionis quam bona natura: nunc autem bonum Sacramenti est bonum gratuitum: bonum vero prolis est bonum naturae.

Sed quod horum trium est essentialius? Dico, quod accipiendo Sacramentum quantum ad actum, bonum prolis non est de essentia huius Sacramenti. Ratio est, quia sine actuali bono prolis est verum Matrimonium, vt si sit inter steriles: similiter, vt sic de eius essentia non est bonum fidei, quoniam potest vterque coniugum vouere perpetuam continentiam stante vera ratione Matrimonij.

Similiter hoc modo non est de essentia Sacramenti bonum Sacramenti, quantum ad vtrumque signatum, sed tantum quantum Christi, & Ecclesiae per charitatem, sed non quantum ad coniunctionem Christi, & Ecclesiae secundum carnem.

Sed accipiendo Matrimonium secundum votum, & obligationem, tunc omnia haec tria sunt de essentia Sacramenti: obligatio enim illa, & votum est propter bonum prolis, & fidelitatis, & Sacramenti: sed bonum prolis hoc modo est essentialius, quia habet rationem finis. Alia vero bona magis sunt quaedam circumstantiae.

Tertia Propositio est ad propositum, iuxta illud, quod quaerit quaestio, quod ista tria bona excusant Matrimonium hoc modo, quia reddunt acum eius virtuosum, vt dictum est, vnde quando exercetur propter aliquod horum trium bonorum, non tantum non est peccatum, sed est actus virtutis, eo quod (vt dictum est)actus iustitiae triplicis legalis, hoc tamen posito, quod sit debite circumstantionatus, & ratio estt, quia actus tunc elicitur a virtute: ipsum etiam concomitatur gratia, nam gratia est res secunda huius Sacramenti, quae comitatur actum sicut rem primam.

Sed quid dicendum est, quando ista tria bona vel alterum non suerunt in intentione exercentis actum: verbi gratia, iste vtitur praecise timens fornicationem vxoris, vel suammet? Respondeo, quod si alter, vel vterque vtantur actu ex libidine, aut illa libido subuertit rationem, sic, quod vtatur ea, quasi fornicaria, non vt sua, sic quod in casu illo vteretur ea, dato etiam, quod non esset sua: hoc modo dicitur, quod peccat mortaliter. Si vero, etsi sit magna delectatio, propositum tamen est, quod non vteretur ea, nisi esset sua, dicitur, quod peccat tantummodo venialiter.

Mihi videtur distinguendum, quia vel cum actuali delectatione assumit, & copulat aliquid illorum trium bonorum in voto, vel intentione suaputa bonum prolis, vel aliquid aliorum, & tunc puto, quod peccatum sit valde remissibile, quia hic habet in intentione, quod alias illo actu non vteretur: sed si pro fine principali concurrat bonum aliquod illorum, & delectatio sit annexa, puto, quod ibi non sit aliquod peccatum: hoc tamen committendum est arbitrio boni viri.

Sed quid si vtitur mulier causa fornicationis vitandae in viro, qui alias fornicareturidicitur, quod vxor non peccat in hoc casu, sed meretur, quia mouetur a bono fidei.

Sed quid si vtatur, vt vitet fornicationem inse? Dicunt quidam, quod peccat mortaliter, eo quod non debet tantum passio dominari, quod in ea sit propositum fornicandi. Videtur mihi, quod hic sit distinguendum: aliud enim est propositum, & aliud periculum. Si ergo vtatur acttu illo propter periculum fornicationis in se, quia timet, quod alias fornicaretur, non credo, quod peccet, & hoc modo videtur Apostolus loqui, tamen debet semper assumere aliquod illorum bonorum trium. Ad argumentum patet.