Quaestio 1

ARTICVLVS VNJCVS. Vtrum existentia Corporis Christi in Euchari stia sit respectus extrinsecus, vel aliquid de genere relationis, vel quid sit?

QVOAD primam Quaestionem arguo primo, quod existentia corporis Christi in Sacramento altaris non sit nisi respectus quidam extrinsecus, & hoc sic.

Ille respectus, qui non ponitur necesario positis terminis, & sundamento, non est intrinsecus adueniens, sed extrinsecus: haec propositio nota est per differentiam, quae est inter respectum intrinsecum, & extrinsecum, quia respectus intrinsecus sequitur necessario positis terminis, non sic autem est de respectu extrinseco, vnde respectu locati ad locum non oritur hoc modo positis terminis, nam pone locatum hic, & locum Romae, non erit inter illa respectus locati ad locum: sed praesentia, siue coexistentia, quam habet corpus Christi ad species, non ponitur posito corpore Chri sti & speciebus. Ante consecrationem erat vterque terminus, & tamen nnn erat coexistentla vnius ad alterum: ergo.

In oppositum est, quod respectus extrinsecus est de genere alicuius sex principiorum: sed coexistentia corporis Christi ad species, non est in aliquo illorum quinque praedicamentorum: non enim est de genere vbi, quia non est in speciebus tanquam in continente; nec actionis, & passionis; nec quando, nec habitus, nec situs, cum non sit ornatus: ergo

Respondeo, primo pono quaestionis punctum: secundo propositiones intentas.

Propter primum sciendum, quod quibusdam videtur, & est modus satis communis, quod verum corpus Christi, licet quantum ad suam realitatem verissime sit in hoc Sacramento, tamen illud esse non est aliud formaliter, quam praesentialitas quaedam, quae est ordo quidam, quem habet ad species; & ordo iste est respectus extrinsecus adueniens similis respectui, quem habet angelus, vel quaecumque substantia separata, ad locum; & sicut Angelus eit in loco per solam praesentiam absque hoc, quod contineatur a loco, sic corpus Cristi est inaltari propter solam praesentialitatem, quam fundat in ordine ad species. Quia ergo difficile est videre, quid sit illa praesentia: si enim sit relatio, poneretur positis terminis; si vero sit respectus extrinsecus, in quo genere est, non apparet, & valde difficile est videre, quid aliud sit, si non sit talis praesentia, ideo praesentem induxi quaestionem.

Secundo, pono Propositiones intentas, & prima quidem est negatiua, quod non potest rationabiliter dici, quod existentia Christi in speciebus sit respectus extrinsecus adueniens, qui est praesentia ad species, qualis est praesentia angeli ad locum Hanc Conclusionem probo per rationes aliquas.

Primo sic: Nullam habitudinem habet corpus Christi ad species, nunc, quam habuit prius panis ad illas, dum erat ibi panis; licet enim non omnem habitudinem, quam habebat panis ante Transubstantiationem, quia non habitudinem accidentis ad subiectum, vel extensi ad ipsam extensionem tamen e conuerso verum est dicere, quod omnem habitudinem, quam habet corpus Christi post transubstantiationem adispecies, habuit panis ante transubstantiationem.

Et potest confirmari per hoc, quod fide tenemus, quod corpus Christi est hic per hoc, quod panis conuertitur in ipsum: ergo corpus Cristi virtute istius conuersionis acquisiuit habitudinem aliquam ad species, quam habuit prius panis. & circa istud fundatur tota intentio antiquorum Docttorum.

Sed panis ante conuersionem nullum habuit respecum extrinsecum aduenientem ad species illas, non enim panis mediante aliquo respectu erat prius sub suis speciebus, eo quod inter accidens, & subiectum nullus cadit medius respectus. Hoc probo, quia quae per se vniuntur, non vniuntur median te aliquo respectu: sed subiectum, & accidens per se vniuntur, patet 8. metaph. tex. 15. vbi dicitur nulla causa quaerenda est, quare figura, & aes faciunt vnum. De omni autem eo, quod cum alio, mediante aliquo tertio est vnum, conuenit causam quaerere, quare cum illo facit vnum: ergo panis nullum talem respectum fundabat in ordine ad spe cies, quare nec nunc corpus Christi.

Secunda ratio sumitur ex natura interrogati, sic: Illud, quod respondetur per se proprie non denominatiue ad interrogationem factam per quid est hoc, demonstratis speciebus, illud non habet tantum ad species respectum praesentiae extrinsocum aduenientem. Probo, nam de angelo, qui habebat talem respecum ad columnam nubis, non poterat responderi demonstrata columna ad interrogationem facam per quid est hoc proprie, nisi tantum denominatiue, puta quod erat ab angelo, & huiusmodi: sed secundum doctrinam Sanctorum, & verba Christi, demonstrato eo quod sacerdos tenet in manibus, & facta interrogatione quid est hoc? respondetur per se & proprie non tantum denominatiue, corpus Christi: ergo corpus Christi ad illud demonstratum, hoc est ad species, habet aliam habitudinem, quam respectum praesentialitatis extrinsecus aduenientem. Maior probataest; patet etiam per exemplum de columna, quademonstrata non poterat responderi, quod erat Angelus, vel Spiritus sanctus.

Minor patet ex auctoritate Augustini in lib. Sent. Prosperi, refertur de Consecratione, & ex Ambros. & refertur etiam de Consecratione, & ibidem in illo alio cap. vbi confitetur Berengarius, & est confessio tradita sibi a Papa in Concilio. Ibi enim Berengarius confitetur, quod illud, quod tenet Sacerdos in manibus, est veraciter corpus Cristi, & Augustinus in cap. praeallegato, dicit, quod illud, quod ante fuit panis, post benedictionem est corpus Christi. Similiter Christus in coena, Accipite & manducate: hoc, scilicet quod teneo est corpus meum.

Dicetur forte, quod sacerdos non videt, nec tenet proprie corpus Christi, sed aliquid cui praesentialiter inest corpus Christi, vnde hoc quod teneo, est corpus meum: sensus est, sub hoc quod teneo, praesens est corpus meum, sicut si dicatur visa columba, hic est angelus, sensus est: huic praesens est Angelus.

Sed responsio ista multum ausert de intentione Sanctorum, bene enim verum est, quod ratio videndi, & demonstrandi sunt species, sicut erant ratio videndi, & demonstrandi panem, ita quod sicut nec panis videbatur nisi per dimensiones, sic nec corpus Christi; tamen cum hoc verum est, quod totum videbatur, dum erat panis, nec praecise species, nec praecise corpus, sed totum; nunc autem substantiae panis succedit substantia corporis Domini: ergo habet aliquam connexionem cum speciebus, quam habebat panis. Et sicur totum, scilicet & panis & species integrabant vnum, scilicet tota le: sic nunc species & corpus Christi sunt vnum per se hoc tale-: quare restat dicere necessario, qui panis & species, & similiter corpus Christi, & species habeant aliam habitudinem, ratione cuius integrant per se vnum hoc, quam respecum extrinsecus aduenientem. Re- spectus enim praesentiae, vt dictum est, non respondetur ad quid estt hoc, quomodo ad quid est hoc, demonstratis speciebus, respondetur, corpus Christi: nam secundum August. loco supra citato, quod fuit panis, est corpus Cristi, quod non demonstrat tantum species, nec panem, nec corpus Christi: ergo illud, quod significat aliquod demonstratum; quod ante fuit panis, nunc est.

Tertia ratio est ista: Respectus praesentiae extrinsecus adueniens subest voluntati ipsius praesentis, si sit intellectualis naturae, sicut patet de angelo huic loco, vnde potest se mutare de vna praesentia ad aliam pro libito voluntatis: sed praesentia, quam Christus habet ad species, non subest voluntati ipsius Christi, sed immediate soli diuinae voluntati, & ei inquantum est Deus; vnde voluntate sua, inquan tum homo est, non potest Christus se transferre de speciebus sine prae sentia, quam habet ad species ad praesentiam naturalem: ergo.

Quarta ratio est ista: Omnis respectus extrinsecus est aliquid derelicum in aliquo ab alio, secundum auctorem sex principiorum cap. 7. vt patet inducendo, sicut Vbi est quoddam derelictum ex cireumscriptione passiua: & Quando ex adiacentia temporis: Habitus vero ex ornatu, sed circa corpus Christi nō derelinquitur aliquid, quod dicatur praesentia, nec ornari, nec circumscribi, nec aliquid hu iusmodi: ergo.

Dices, quod ille respectus praesentialitatis non est in aliquo illorum sex principiorum. Contra: ergo erit dare vndecimum praedicamentum.

Dices, non est inconueniens, quod Aristoteles non viderit omnia praedicamenta.

Contra, ita inconueniens est, quod tu non videas, quod quicquid detur, quod sit dicibile inconplexum, non reducitur ad aliquod decem generum similiter, quare si existentia corporis Christi in Sacramento altaris potest reduci ad aliquod decem generum, ad quid vis iuducere vndecimum praedicamentum.

Confirmo, quia da aliquem modum praedicandi, vel quaerendi, & respondendi, quam decem praedica menta.

Item, si intelligas, quod quantitas corporis Chri sti habeat praesentiam ad species, argúo sic: Vnisormis connexio est substantiae corporis Christi ad species, & omnium concomitantium: sed quantitas corporis Christi nullam habet talem praesentiam ad species: ergo nec substantia. Maior nota est.

Probo minorem: Quid enim aliud est praesentia quantitatis ad quantitatem, quam contactus: prob., talis enim praesentia est simultas. Tunc sic, aut ista simultas est secundum vltima, aut secundum se tota: quocumque modo dicas, semper contactus, eo enim modo, quo duae quantitates sunt simul, eo modo se tangunt; impossibile est enim a duabus quantitatibus ibi inui cem praesentibus circumscri bere rationem contactus: secundum hoc ergo si quantitas corporis Christi haberet talem praesentiam ad panis species, esset ibi verus contactus, & per consequens esset extensa.

Secundo pono propositionem affirmatiuam. Dico quod est valde difficile videre, quid sit talis existentia corporis Chrifi sub speciebus, tamen non video quod secundum dicta Sancorum possit dici aliud, quam quod existentia corporis Christi in Sacramento sit quaedam indiuisio substantiae corpo ris Christi, & specierum panis in aliquo tertio, sci- licet in esse vnum hoc aliquid sensibile demonstratum. Ad cuius euidentiam primo pono duo notabilia: secundo probo illam.

Primum notabile est istud, quod omnis simultas est aliquorum vnitas; simultas est relatio fundatasuper aliqua inquantum sunt vnum in aliquo tertio. Sicut enim similitudo est vnitas in qualitate, & aequalitas vnitas in quantitate, sic suo modo simultas est vnitas in aliquo tertio, & ideo secundum diuersum modum vnitatis & indiuisionis in aliquo tertio, est alius, & alius modus simultatis: vnde qui sunt vnum in tempore, sunt simul in tpore, & quae sunt vnum loco, sunt simul in loco. Quae enim sunt simul tempore, sunt indiuisa in vno nunc; quae autem sunt simul secundum situm, sunt indiuisibiliain vno situ, & si sint indiuisibilia secundum vltima, sunt simul secundum vltima, si secundum se tota, sunt simul secundum se tota. Alia vero sunt simul, quia sunt indiuisibilia in aliquo alio, sicut Commentator 4. Physic. comm. 55. ponit exemplum de simultate animae & corporis: si enim quaero, quomodo anima & corpus sunt simul, non est imaginandum quod sint vnum per quandam praesentiam vel situm, sicut dicunt alij, quod sunt simul per quandam relationem mediam, quam vocant vnionem, siue inhaerentiam: sed Commentator loco supra citato dicit, quod anima debet imaginari per modoncuiusdam abstracti d situ, ipsa tamen & corpus pro tanto dicuntur simul, quia conueniunt in aliquo vno indiuisibili effecu formali, scilicet esse animatum, quod quidem est animae formaliter, corporis vero subiectiue; & ideo simultas animae & corporis non est aliud nisi indiuisio in vna informatione, ad quam concurrit anima per modum formae, corpus vero per modum susceptiui.

Similiter etiam Augustinus de cognitione verae vitae cap. 33. docet, imaginari animam sine corpore per modum abstracti ab omni quantitate, & situ& vt quaedam vita, & huiusmodi. Sic dico in proposito, non est imaginandum quod corpus Christi hoc modo sit simul cum speciebus, quia vniantur in vno situ: sed sunt simul in hoc, quod sunt indiuisibilia in vno effectu formali, scilicet esse hoc sensibile demonstratum, ad quem concurrunt species per modum formalis: corpus vero per modum determinantis, siue terminantis. Secundum notabile est, quod panis ad dimensiones habeat duplicem habitudinem, & connexionem; vnam quidem per modum extensi, aliam vero per modum determinati ad situm: & prima quidem connexio est per modum subiecti, siue subiectiua, secunda vero per modum termini, quia panis per dimensionem ad certum situm determinatur. Probo: Abstrahe enim dimensiones, non habet panis, quod aspiciat aliquem situm, & in ista connexione secunda concurrit dimensio per modum determinantis: e conuerso autem substantia per modum quidditatiue terminantis, vt dimensio faciat determinationem situa lem, sed substantia terminationem quidditatiuam, quam accidentia non habent nisia subitantia, quae quidem terminatio necessario concurrit ad omne hoc aliquid demonstratum.

Ista autem connexio secunda, scilicet per modum determinati, non praesupponit essentialiter primam imo possunt separari, sicut manifeste patet de anima, quae habet ad corpus connexionem secundam, pro quanto ratione corporis determinatur ad cer- tum situm, qui de se nullum aspicit omnino situm, ipsa tamen non habet ad corpus primam habitudinem, scilicet extensi; non enim anima extenditur ad corporis extensionem. Sic volo in proposito, quod per diuinam virtutem panis, qui nunc habet vtramque connexionem ad dimensiones suas, quia scilicet extenditur per dimensiones, & per illas ad situm determinatur, posset secundam habere tantum, non prima remanente, vt quod esset determinatum ad certum situm per dimensionem, non tamen esset informatum, nec extensum per illas, & sic volo in proposito, quod panis transeat in corpus Christi, sic, quod corpus capit eandem connexionem secundam cum dimensionibus panis, quam panis habebat, non tamen capit primam, & tunc corpus Christi per dimensiones panis erit in isto situ magis quam in alio, non tamen extendetur, vel informabitur per ipsas dimensiones. Ad quod videntur ire dicta Sanctorum, qui dicunt, quod corpus Christi es hoc per dimensiones panis, ex quo sequitur, quod illud erit vnum hoc sensibile demonstratum.

Sciendum est autem, quod ad hoc, quod aliquid dicatur esse vnum sensibile hoc demonstratum oportet concurrere necessario tria: omne enim hoc es determinatum ad situm, secundo est sensibile & tertio est aliquid in sua quidditate, & ratione terminatum. Determinationem ergo ad situm dant dimensiones; sensibilitatem dant verae qualitates sensibiles naturales; terminationem vero dat ipsa substantia.

Sciendum enim est, quod accidentia sunt res quaedam interminatae, sunt enim in quadam adiacentia, & sunt inhaerentia quaedam, & pura formatio: non capiendo inhaerentiam, & formationem, vt dicunt, respectus, sed vt dicunt ipsammet naturam accidentium, quae est natura existens essentialiter in quadam adiacentia, eo quod in se sunt interminata, terminantur vero omnia ad substantiam. Sicut dico, quod linea in se est essentia quaedam interminata, terminata ad aliquid aliud, puta ad punctum, propter quod, cum de ratione eius quod est hoc demonsratum sit terminatio, oportet quod respectu illius concurrat substantia aliqua. Illud ergo, hoc est sensibile demonstratum, quod ante consecrationem integrabatur ex dimensionibus panis, qualitatibus, & substantia ipsius panis, sed post consecrationem integratur ex eisdem dimensionibus, qualitatibus, alia tamen substantia, scilicet corporis Christi. Sic ergo imaginandum est, quod totum hoc, quantitas, qualitas, & substantia habet, quod sit hoc sensibile demonstratum. Ratio autem determinationis est a quantitate, ratio vero sensibilitatis esta qualitatibus, sed ratio terminationis a subsantia. Tamen panis ante consecrationem determinabatur ad situm per dimensiones, sic quod prius extendebatur, & informabatur per illas; sed corpus Cristi post consecrationem, etsi determinetur ad situm per dimensiones, non tamen extenditur, nec actuatur per illas. Sic ergo substantiam corporis Christi existere in Sacramento, non est ipsam habere respectum praesentiae ad species, sed indiuisio ipsarum dimensionum, qualitatum, & ipsius substantiae in esse hoc aliquid sensibile demonstratum, ista enim tria concurrunt ad vnum hoc sensibile demonstratum, quia tolle siue dimen. sionem, siue qualitatem, siue substantiam, non- habebit illud rationem vnius sensibilis demonsrati.

Secundo, praemisssis his notabilibus probo propositionem, scilicet quod existentia corporis Chri sti in Sacramento non est aliud quam indiuisio dimensionum, & ipsius corporis Crisi in aliquo ter tio effectu formali ex ipsis integrato, quod es esse hoc aliquid demonstratum.

Prima autem ratio est ista, quando aliqua plura secundum suas quidditates essentiales concurrunt ad aliquid vnum indiuisibile resultans, necesse est quod ratione illius tertij dicatur esse simul secundum suas essentias & realitates; non enim imaginor, quod aliquid abstractum dicatur essesimul cum quauis re, eo quod sit ei applicatum & praesens, quoniam applicatio non conuenit nisi quantitati, sed substantia corporis Christi, & ipsae dimensiones indiuiduntur in ipso esse hoc aliquid sensibile demonstratum, vt patet ex notabili secundo praemisso, & hoc est, quod dicit Alexander antiquus Docor, quod corpus Christi habet conne xionem eandem cum dimensionibus, quam habuit prius substantia panis, hoc est in replendo vacuitates. Et quidam imaginantur, quod ipse velit dicere, quod recedente pane remaneant vacuitates aliquae infra dimensiones, quas postea repleat corpus Chrisci. Sed non credo, quod ista fuit intentio tanti Doctoris, sed puto quod ipse aspexit ad esse hoc demonsiratum, quod plus dicit quam dimensiones, scilicet rationem terminati, quam terminationem prius dabat substantia panis, & illam postmodum corpus Christi dat, & hoc est corpus Christi replere vacuitates, & dimensiones, quas replebat substantia panis.

Secunda ratio ad idem est ista. Non videtur aliqua causa, quare substantia corporis sit in Sacramento per dimensiones in hoc, quod concurrat ad vnum esse hoc sensibile demonstratum cum ipsis dimensionibus, nisi propter hoc quod substantia corporis Christi non informatur ipsis dimensionibus, nec extenditur per illas, & per consequens per illas non determinetur ad situm; sed hoc illud non tollit: ergo. Probo: Si enim ponatur quod quando sacerdos tenet panem Dominus faceret, quod dimensiones non informarent panem, quod vtiquepossibile est, cum ita possit Deus separare dimensiones manente pane, sicut potestt pane transeunte, hoc inquam posito, panis esset realiter existens sub speciebus. Quaero tunc, per quid existeret hoc: non potest dici, quod per respectum datum sibi de nouo a Deo: nec enim auferendo vnum Deus dat aliud necessario, & tamen verum est, quod ibi esset panis: sic quod non hic vel alibi: ergo ibi panis cum ipsis dimensionibus concurreret ad aliquid hoc sensibile demonstratum, absque hoc quod informaretur siue extenderetur.

Hoc confirmo per exemplum supra positum de anima, quae est hoc per dimensiones corporis absque hoc, quod extendatur a corpore. Haec positio concordat multum cum dictis Sanctorum dicit enim Augustinus de Consecrat. dist. 2. cap. Nos autem, quod illud, quod ante consecrationem fuit panis, est post consecrationem corpus Chri sti, hoc ly, illud, non demonstrat panem, nec corpus Chrisci, sed est sensus, quod ante consecrationem aliquod hoc sensibile demonstratum erat panis, quod modo est corpus Christi.

Tertia Propositio ad propositum es, quod con- nexio corporis Christi cum speciebus, non estt respectus aliquis, sed indiuisio quaedam duorum, non quidem absolute in se, sed in vno effectu communi sormali in esse hoc aliquid demonstratum; & ex hoc possunt dici esse simul, quoniam simultas proprie non est aliud, quam esse vnum in aliquo tertio.

Tunc patet ad quaestionem quid dicendum, cum enim quaeritur: in quo genere sit existentia corporis Chrili in Sacramento. Dicendum est, quod non est praesentia, vt quidam dicunt, sed tantummodo est indiuisio quaedam partium, quae quidem indiuisio importat formaliter negationem, sundamentaliter vero remote dicit ipsas dimensiones determinantes ad situm, & qualitates dantes esse sensibile, & substantiam dantem terminationem quidditatiuam. Fundamentaliter vero proxime importat ipsum formalem effectum trium praedicatorum, esse scilicet hoc aliquid sensibile demonstratum, in quo praedicta tria indiuiduntur, vt sic talis existentia non sit, nisi indiuisio quaedam connectens ista tria, & estt talis connexio, & indiuisio vere realis, eo quod tria illa, scilicet dimensiones panis, & qualitates & substantia corporis Christi in vno esse hoc sensibili demonstrato sunt formaliter indiuisa.

Ad argumentum in oppositum, respondeo, quod non concludit contra me s supponit enim quod illa inexistentia corporis in Sacramento sit respectusquod non est concessum, sed est tantummodo vniTuc iasiuisi quaedam trium in vno formali effe-