Quaestio 1

ARTJCVLVS VNJCVS. Vtrum in anima Christi ex visione verbi, sit omnis scientia rerum.

CIRCA Primum quaero: Vtrum in Anima Christi ex visione verbi sit omnis scientia rerum, & quod sic probo. Illud, quod potest in plus, potest in minus, & quod habet potentiam in plus, & in minus; & confirmatur primo caeli, & mundi: sed anima Christi potest in notitiam diuinae essentiae, quae est plus, quam multitudo creaturarum, etiamsi esset infinita, adhuc non aequaret essentiam diuinam, & eius infinitatem. Et confirmatur ratio per Augustinum lib. 5. confess. cap. 4. Qui videt te, etsi alia non videt, &c.

Secundo sic Anima Christi ex visione verbi nouit verbum: ergo habet notitiam omnium realiter in verbo. Antecedens ponit Magister in litera. Item August. quid est quod non videat, qui videntem omnia videt, tunc consequentia est manifesta, quia Deus videt omnem rem factam, & factibilem. Item Apocal. 5. Dignus est agnus, qui occisus est accipere diuinitatem, & omnem scientiam. Glossa ibi dicit, quod omnium rerum: sed non loquitur de natura diuina, quia illa non accepit cognitionem. Et confirmatur, quoniam cum dixit dignus est, &c. postea subdit, quoniam occisus est: ergo.

Item quarto sic: Cognito simplici cognoscuntur omnia, quae in illo non faciunt compositionem: sed diuina essentia est simplex, & creaturae, vt sunt in di uina essentia non faciunt compositionem: ergo. Maior patet, qui capit simpliciter totum cap. 4. Met. simplicium influentia vel est nota totaliter, vel totaliter est ignota. sed minor patet de se, quia diuinitas ex creaturis non mutatur.

Item arguo quinto sic: Cognito repraesentatiuo aliquorum, necessario noscuntur omnia, quae repraesentat: sed diuina essentia necessario est repraesentatiua omnium rerum, eo quod est exemplar omnium ex natura rei: ergo.

Dicis, non; non enim repugnat omnia, quia diuina essentia est speculum voluntarium, ita quod licet sit repraesentans omnia ex natura rei; sed ta- men cui vult se repraesentat. Concedo, quod se se repraesentare possit, & non repraesentet, si vult, tamen aliqua ex natura rei repraesentat ex necessitate, quia ex natura rei est speculum, & exeinplar omnium. Contra Matth. 14. De illa die nemo scit, nec filius hominis: aut ergo ista nescientia erat quantum ad naturam Dei, & hoc non, quia sic nouit omnia, quae pater: ergo intelligendum est quantum ad potentiam animae.

Item: in anima Christi ex visione verbi, non est notitia infinitorum: ergo non omnis scientia. Maior patet, quia notitia infinitorum, non potest communicari creaturae, eo quod est impossibile infinita pertransire, Item; infinitum vt infinitum est ignotum. Item; non communicatur creaturae virtus infinita. S. Phys.

Item tertio sic. In anima Christi non est omnipo tentia: ergo nec omnis scientia. Probatur consequentia, quia scientia & potentia non differunt, nisi sicut habitus, & potentia: ergo cui non communicatur potentia, non communicatur habitus.

Respondeo, hic sunt quinque opiniones, & quinque modi dicendi. Vnus aspicit scientiam, & ponit distinctionem de scientia, quod est scientia in actu, & in habitu. Tunc dicit, quod in Christo est omnis scientia habitualis, sed non actualis: ergo actu non videt omnia, sed procedit ex habitu ad actum.

Secunda opinio, quod actu est in anima Christi scientia aliquorum: sed non omnium, quia tunc esset infinitorum. & iste arguit ex ipsa visione.

Tertia opinio, quod ex visione verbi non est in anima Christi omnis scientia, nec aliqua; sed est mere voluntaria: quia si potuit Deo, potuit nouam scientiam.

Quarta opinio, quod in Christo erat omnis actualis notitia, ita quod actu videt infinita, non solum ex visione, vt tanta visio est, sed ex visione simpliciter verbi, quia omnis videns verbum, videt omnia, quae sunt in Verbo.

Quinta opinio, quod anima Christi in Verbo videt omnia, sed non ex visione verbi simpliciter, sed ex tanto gradu. Igitur primo discurro per omnes istas opiniones. Secundo ponam, quod mihi videtur.

Circa primum dicit Opinio prima, quod anima Christi videndo Verbum videt omnia, & habet omnium notitiam, non in actu, sed in habitu, quod autem non in actu probatur sic. Qui intendit duo, minus distincte intelligit, quam qui intelligit vnum solum: ergo qui intelligit infinita, non intelligit distincte: quod autem nullo modo est distinctum, nullo modo est actu in intellectu, probo quia intelligere est distinguere 3. de anima.

Item: Commentator probat infinitam virtutem & substantiam ex actu infinito intensiue: ergo vnico actu non potest anima Christi in verbo omnia scire.

Nunc probo, quod habitu sic, quod ad cognoscendum, & producendum sufficit vnus habitus, vt per vnum habitum omnium, A, potest scribere infinita, A: ergo. Item: Etsi homo non possit simul intelligere plura actu, potest tamen cum habitu.

Tunc 3. Physic. si duo corpora possint esse simul, & infinita: ergo per simile, si duo intellecta in habitu, pari ratione & infinita. Vnde imagi- nor, quod anima per talem actum potest modo in vnum obiectum, modo in aliud vsque in infinitum:

Contra istam opinionem arguit vnus Doctor sic: Si dares talem habitum infinitum, ille habitus esset infinitae perfectionis, quia repraesentans infinita est infinitum perfectione. Vult, quod ex hoc non est infinitus talis habitus formaliter, quia sic est solum in infinitum per respectum ad infinita: vnum autem in se finitum potest ad infinita referri. Contra: Idem dicam de actu, quia vnus actus respectu infinitorum obiectorum: ergo vel si habitus infinitus, etiam actus non potest esse infinitus, nec habitus.

Item: Si habitus sine conditione potest esse infinitus, pari ratione actus. Probo, quia possibileest dare actum adaequantem totum habitum; cum ergo habitus iste secundum te sit respectu infinitorum, pari ratione erit actus ei adaequatus.

Tunc dat alium modum intelligendi praedictam opinionem, cui ipse consentit, dicens, quod sic debet intelligi, quod eodem habitu, quo obiectum est praesens, idest, verbum, eodem obiecta omnium creaturarum sunt praesentia, excepto quod verbum sit obiectum primarium, alia vero sunt obiecta secundaria: ergo eodem habitu verbum est obiectum primarium, & creaturae obiectum secundarium, eodem ergo habitu, sed vt conuertit se ad aliud, & ad aliud, est actus alius: sic ergo, si vult intellectus omnia ista cognoscere, non indiget alio, & alio habitu, nec nouo habitu aliquo; sed bene indiget alia, & alia conclusione.

Contra istam positionem etiam sic intellectam arguo. Et primo ostendo, quod ipse non impugnat efficaciter. Secundo contra positionem in se. Tertio arguam contra intellectionem, quam dat sibi iste Doctor.

Ad primum argumentum suum contra positionem, nego consequentiam: dico enim, quod ille habitus est finitus, formam habens repraesentatiuam respectu infinitorum; tale autem non est infinitum formaliter. Et quod inducit de actu, non sequitur, quia actus fertur distincte super obiecta: ita quod est pertransitio intellectus super obiecta ipsa, quae finita sunt, alias est impossibile pertransire, nam tunc virtus esset infinita, & non distingueret, cuius oppositum oportet dare necessario: sed habitus non fertur distincte super obiecta, quare non est simile.

Ad secundum dico, quod nulla est consequentia, nam per vnam scientiam potest scribere infinita, A, & erit tunc habitus vnus respectu infinitorum, & tamen non dabis vnum actum respectu omnium A: sicut ergo datur actus adaequatus, vel alias sequitur, quod actu vno potes intelligere infinitas domos: ergo vnum actum adaequatum non oportet dare actui.

Item: est vnus habitus Geometriae, & tamen non oportet dare vnum actum respectu omnium conclusionum in Geometria, nec dari potest.

Item: Intemperatus vnico actu aspicit omnia delectabilia, & tamen non potest habere vnum actum adaequatum ad illa omnia. Propter quod arguo ad istum, quod impossibile sit dare habitum re praesentantem infinita alterius rationis.

Item: impossibile est poni respectum repraesentantem infinita alterius rationis per modum similis poni in aliquo, quin sit formaliter, vel virtua- liter infinitum, & ratio, quia nihil repraesentatum est in eo formaliter, vel virtualiter: sed non est possibile in creatura contineri infinitas perfectiones alterius rationis, quia illud esset formaliter infinitum. Nec illud esset virtualiter, quod eminenter in infinitum, quod non est possibile in creaturis.

Item: Aut ille habitus repraesentans omnia, primo repraesentat verbum, deinde alia; vel repraesentat immediate omnia: non secundo modo, quia esset actus super res in proprio genere, non in verbo. Si autem dicas primo modo, tunc quaero; aut aliud est ab habitu, qui beatificat, aut idem: non aliud, quia cum ponas istum habitum primo repraesentare verbum, & modo ponas alium ab habitu, qui beatificat in verbo, tunc habitus duo diuersi primo repraesentabunt verbum, quod est impossibile.

Nec etiam idem, quia quando habitus sunt respectu duorum obiectorum in ordine, si illi responderet actus adaequans obiectum respectu primi, responderet etiam respectu secundi, & sic vnico actu videbit verbum, & omnia: sic ergo non stat positio quantum ad primum intellectum.

Nec etiam potest stare quantum ad secundum intellectum, quem dat sibi Doctor, imo multo minus. Primum autem, quod dicit, quod eodem habitu, quo verbum est praesens, sunt praesentia & alia obiecta creata, non reputo impossibile, sed de alia, & alia conclusione hoc reputo impossibile. Arguo primo sic: Jmpossibile est per quamcumque cognitionem aliam cognoscere aliquid de nouo, quin vel aliquid cognoscas, quod ante noncognoscebas; vel quod idem intensius, vel quod idem alio modo: sed nullus istorum modorum est possibilis: ergo cognitio illa alia non est ponenda. Maior patet per locum a sufficienti diuisione, quia per illam cognitionem idem aliquid cognosco, vel nihil: non nihil, ergo aliquid, & sic vnum de modis praedictis. Minorem sic probo: Si anima Christi videt verbum, & postea cognitione videt alia, & alia, aut hoc est primo modo; aut secundo: non primo, quia nihil est in verbo tunc, quod ante non. Dicit, quod videt nouam perfectionem, videndo primum. Contra: quaero per quid videbit illud, vel per interemptionem habitus, vel per nouum habitum: nullo istorum modorum: ergo.

Item: In minimo gradu perfectionis potest omnis creatura videri, vt quid de nouo per idaeam. Contra: quid intelligis per idaeam: aut substratum, & istud aut nude, vel substratum tantum, respectu rationis, & hoc non de nouo, quia respectu rationis est in intellectu referente: ergo illud non erat ratio obiectiua noua. Nec idem intensius, quod sequitur, quia modo diuinae essentiae intendat, & tunc gloria intenditur. Item: ex hoc non videtur aliquid nouum.

Nec tertio, quia ille modus sit realis a parte Dei, & hoc non ponitur, vel rationis, & tamen non manet, quod est fabricatum ab intellectu: ergo posito eodem habitu, & specie de nouo videat aliquid in verbo, quod ante non videbat, est, quia in verbo aliquid est, & ad aliquid, quod se conuertit.

Item dicit, quod per aliam, & aliam cognitionem. Contra: Aut per actum beatificum, aut alium, & quaero; vtrum ista cognitione beatifica videat Verbum, aut sit alius a visione Verbi. Si primo modo, sequitur, quod in Verbo sit de nouo visio beatifica, quia vbique videtur Verbum: omnis autem actus habens Deum pro obiecto, est beatificus secundum Augustinum lib. 5. Confess. cap. 4. Qui videt aliud propter te, & tunc sequitur, quod sit aliquis bis beatus, quod est impossibile. Nec potest dicere, quod isto actu non intueatur Verbum, quia omnis actus transiens super creaturas, immediate est creaturarum, vt in proprio genere: ergo talis habitus non est possibilis poni nec primo modo, nec secundo.

Tunc venio ad secundam opinionem. Distinguit quidam Doctor de omni scientia, quod autem illa omnia accipiuntur pro factis, fiendis, futuris, cogitatis, & huiusmodi, & illa sit in Deo notitia visionis.

Alio modo pro ijs, quae sunt in praesentia facientis, quae nunquam sunt, & hoc contingit dupliciter. Vel ista nunquam fienda sunt, vt considerantur in virtute potentiae increatae, vel creatae, nam in voluntate tua sunt aliqua, quae nunquam fient: ergo ad propositum in anima Christi fuit notitia om nium primo modo, & secundo modo quantum ad illa, quae sunt in virtute potentiae creatae, antequam sint. Sed non est in anima Christi scientia omnium tam fiendorum, quam non fiendorum, prout ista continentur in virtute potentiae primi increatae, haec enim est opinio Thomae. Hoc probatur ratione, sic. Quando aliqua non aliter sunt, nec aliter cognoscuntur, quam in virtute causae, qui non deprehendit adaequate virtutem causae, nec deprehen dit omnia ista: cum ergo futura omnia non fienda sint solum cognoscibilia in virtute causae, & nulla cau sa possit virtutem diuinam adaequare: ergo. Maior patet, quia ex quo & virtus, & causalitas est ratio cognoscendi eorum, quae continent in virtute, illa virtus, quae non potest adaequare ambitum virtutis illius, nec causalitatis, nec potest cognoscendo adaequare illa. Et confirmatur, quia clarius cognoscens principium plures elicit conclusiones.

Probatur minor sic: Est enim sciendum, quod quae facta sunt, & futura fienda cognoscuntur a Deo per suam essentiam, vt habet rationem ideae; sed sutura non fienda cognoscuntur a Deo, non per essentiam, vt idaea est illorum, sed in ratione causalitatis & virtutis, ita quod cum comprehendit totam virtutem suam, potest omnes effectus illos comprehendere: nulla autem creatura potest cognoscendo totam virtutem diuinae essentiae adaequare: ergo.

Tunc probatur secundum dictum, quod intellectus Beati non omnia simpliciter cognoscat, cogno scit tamen quae spectant ad ipsum: sed omnia facta, & futura spectant ad personam Christi, quia est iudex, & caput omnis creaturae: ergo.

Nunc tertium dictum probatur, scilicet, quod anima Christi cognoscat omnia, quae continentur in causalitate creaturae, sic. Quia causalitas & virtus creata est finita: ergo potuit cognoscendo adaequare causalitatem cuiuscumque creaturae. Contra hoc arguitur, & ostendo, quod eorum rationes non concludunt. Arguunt ergo, & intentio omnium argumentorum, & fundamentum est: Ad cognoscendum omnes effectus, non oportet, quod sciatur diuina essentia. Primo sic: Quando aliqua sunt ordinata, vt primum, secundum, & tertium: si ex comprehensione secundi non comprehenditur primum, nec etiam ex cognitione tertij illud cognoscetur. Exemplum ad hoc: Accipio subiectum, definitionem & passionem, vel melius accipio subiectum, & duas passiones ordinate, vnam per aliam a subiecto fluentes, capio diuinam essertiam infinitatem eius intensiuam, & tertio infinitatem eius extensiuam, tunc ita: Sicut se habent per ordinem, quod infinitas intensiua es prior extensiua, & est ratio & causa ipsius: sed qui videt infinitatem intensiuam, vel Deum causam primam, & essentias adaequate, & intensiue, non comprehendit essentiam aequate: ergo. Ad hoc responderi posset secundum intentionem Doctoris: non est enim intentio Doctoris, quod ex effectu comprehendatur causa: sed potius e conuerso, non potest comprehendi effectus, nisi cognoscatur causa: & ideo non possunt cognosci effectus omnes, nisi per cognitionem diuinae virtutis, tunc conceditur argumentum tuum, & sic nihil habes contra eum. Sed si velis cognoscere totam infinitatem intensiuam, oportet te cognoscere causam primam, & essentiam, & sic est impossibile adaequare infinitatem extensiuam, nisi adaeques essentiam, non quod per infinitatem extensiuam, vel intensiuam cognoscam adaequate essentiam, ita quod istud sit causa illius; sed potius est e conuerso, & contra hoc non vadit tuum argumentum.

Secundo arguit sic: Qui cognoscit aliquem effectum in Verbo, non cognoscit Verbum vt causa eius: ergo qui cognoscit simpliciter effectus omnes in Verbo, non comprehendit Verbum, vt causam illorum. Maior patet, tum quia Verbum per rationem infinitatis suae est causa vnius effectus, & omnium, nullus autem intellectus creatus potest adaequare Verbi infinitatem, & ex hoc patet consequentia. Respondeo ad hoc per interemptionem antecedentis. Dico enim, quod qui cognoscit vnum effectum in Verbo, cognoscit vt causa, & tu probas, quod non, quia sub ratione infinitatis, & sic est causalitas infinita, quae a creatura non potest adaequari. Respondeo, quod causalitas est infinita, tamen se extendit ad diuersos effectus, & finitos.

Tertio arguo sic: Causa nullam perfectionem recipit: sed notitia vtrobique est causa effectuum cognoscendi in Verbo: ergo ex hoc, quod cognoscam infinitos effectus, non sequitur quod Verbum, vel principia effectuum cognoscantur.

Et confirmatur ratio. Pono principium in aliquo gradu, tunc quaero, Vtrum sit principium conclusionis, & si sic, accipiam iterum in minori gradu, & peto similiter, Vtrum sit principium cognitionis; quod si dicas non, nec forte in aliquo gradu erit.

Item probatur: Cognoscere quid subiecti ex infi nitis conclusionibus scitis, non propter hoc habes notitiam subiecti. Dico, quod maior est vera, & concedo minorem; sed cum dicis, quod causa ab effectu non recipit perfectionem: ergo non cognitionem, non hoc vult Doct. sed hoc vult, quod notitia effectus simul est cum notitia causae, quia nunquam est perfecta notitia conclusionis, nisi habeatur notitia principii. Doctor ergo non arguit, quod notitia effectus sit causa cognitionis causae, sed e conuerso magis.

Quarto arguo sic: Iste Doctor facit fallaciam consequentis, arguit enim sic: Qui cognoscit principium & causam, cognoscit perfectionem modo effectus: ergo si non cognoscit principium. non cognoscetur causa ad cognitionem effectus. Ideo dico, quod non est verum, quod ipse intendit, quod ex cognitione plurium perfectiori modo cognosce re principium ad id sit causa istius. Sed e conuerso: sed bene intelligit concomitanter, quia vt cognoscas perfecte effectum, exigitur cognitio causae.

Contra aliud membrum arguit sic: Anima Christi potest cognoscere in Verbo, quod nunquam fiet: ergo non oportet. Dico ad hoc, quod si Deus reuelat in proprio genere: sed per proprium non potest, nam non potest cognoscere in Verbo per habitum, nisi ea quorum est reprae sentatiua diuina essentia. Ista repraesentatio est per ideas, & sic non habens ideam in Deo, non cognoscitur in Verbo, & sic non cognoscitur.

Dicet iste: sed arguo contra eum. Nam iste assumit vnum irrationale. Dicit enim, quod Deus comprehendit factibilia per Jdeam, sed non factibilia per causalitatem imperfectiori modo, secundum Augustinum in verbo illo: Pulchritudo agni mocum est: sed aeque cognoscit fienda Deus per virtutem, & causalitatem, ac per essentiam, & ideam: ergo. Ergo si ista solum per virtutem & causalitatem, & illa, per Ideam perfectiori modo cognoscit vnum, quam aliud.

Item, quae cognoscit Deus per causalitatem, cognoscit arguitiue, scilicet inquantum hoc potest esse causa illius, & vt diuina essentia potest esse causa infinitorum effectuum. Sed Deus omnia quae cognoscit, intuitiue cognoscit, & in se non potest nisi per aliquid repra sentans, quod est idea repraesentari: ergo.

Item: Si illud non fiendum Deus ordinet facere, vt sic, Deus illud cognoscit: ergo vel per Jdeam cognoscit illud, vel non: non sine idea, quia omne cognoscens aliquid in aliquo cognoscit illud inaliquo repraesentante, sic, sic: non ergo aliter cognoscit modo, quam ab aeterno. Modo cognoscit per ideam: ergo semper cognouit per ideam.

Item: Diuina essentia necessitate naturae est idea: ergo ipsa, vt idea non dependet a voluntate: sed praeordinatio dependet a voluntate: ergo per hoc, quod res praeordinatur fieri, ex hoc habet ideam in Deo.

Item: Quae sunt fienda cognoscuntur idea: ergo, & quae non fienda. Probo: Ideo enim quae fienda sunt, cognoscuntur idea, quia habent esse distinctum, idea autem est ratio distincte cognoscendi. Circa autem fienda dico, quod sunt distincta distinctione reali obiectiua, huiusmodi autem sunt non fienda, dum sint possibilia fieri: ergo, quod asiumpsit, non videtur esse verum, quod diuina essentia respectu fiendorum sit ratio cognoscendi efsectus fiendos in Verbo.

Sed circa ista est dubium. Quando aliquid reprae sentat aliqua necessitate naturae, cognoscendo illud cognoscit omnia quae repraesentat: sed Dei essentia reprae sentat omnia tam facta, quam factibilia, dum tamen possibilia sint fieri: ergo sequitur, quod videns diuinam essentiam videat omnia, tam factibilia, quam non factibilia, dum possibilia sint fieri. Item, quod possibilia intellectus cognoscat, non sequitur, quod cognoscat omnia adaequate, sed per ideam, nam diuina essentia est omnium idea in isto gradu, & in illo.

Item dato, quod sit verum, adhuc arguo contra te: Sicut se habet natura omnium effectuum ad en- titatem causae, sic cognobilitas illorum ad cognoscibilitatem causae: sed entitas infinitorum effectuum non adaequat entitatem primi: ergo nec cognoscibilitas adaequat cognoscibilitatem: ergo est deductio sua nulla, quia posito, quod omnia cognoscan tur, adhuc non adaequabit ista cognitio cognoscibilitatem diuinae essentiae; nec adhuc tota virtus cognoscetur, quia sicut entitas non adaequat entitatem, sic nec cognoscibilitas adaequabit cognoscibilitatem. Et aequiuocat iste Doctor de intensione, dicit enim, qui cognoscit Verbum in diuinis, cognoscit causalitatem intensiue. & extensiue, cognita scilicet generatione Verbi in diuinis, quia effectus, qui est Verbum, adaequat vtrumque, tam scilicet infinitatem extensiuam, quam intensiuam: sed vbi effectus non adaequat nisi extensiue, non sequitur quod nunquam adaequat intensiue: ergo.

Tertium etiam dictum est irrationale, quia omnes difficultates sequuntur eum, quae sequuntur po nentes infinitatem, nam fienda sunt infinita, vt infinitus gemitus damnatorum: ista ergo nouit anima Christi: aut ergo de istis habet numerum, & sic non cognoscit omnia fienda, quia omne finitum euacuat infinitum: ergo est dare alium gemitum, quem non cognoscit: si autem dicit, quod cognoscit omnia fienda non habens numerum determinatum tunc cognoscit infinita.

Tertia opinio circa hoc dicit, quod anima Christi notitia visionis cognoscit aliqua, vt rerum quidditates: sed tantum, non actualitates. Probatio primi dicti est talis. Quandocumque aliquid repraesentat aliud, cognito eo, quod repraesentat, cognoscitur etiam illud, quod repraesentatur: sed diuina essentia repraesentat rerum quidditates necessitate naturae: ergo se repraesentat animae Christi. Cuius ratio est, quia ibi lucent quidditates ex natura rei, non voluntate.

Sed probo sic de existentijs rerum. Suppono pri mo, quod existentiae rerum dependent a natura diuini voliti, quia voluntate Deus ponit rem in esse, voluntas autem diuina est libera. Tunc arguo ex ista suppositione sic: Quando aliqua cognoscuntur solum ex aliquo libero mouente, in potestate illius est, quod ista cognoscantur, & non cognoscantur: sed existentiae rerum ex suppositione prima dependent ex mera Dei libertate: ergo non cognoscuntur vi visionis. sed voluntate reuelante; vel non cognoscuntur ipsa non reuelante.

Ex his saluantur reuelationes existentiarum quae fiunt Sanctis & Angelis. Ex hoc etiam saluatur, quod vetula habebit omnem scientiam, quia sciet rerum omnium quidditates, & connexiones ex natura rei; sed actualitates earum non cognoscet.

Praeterea positio improbatur sic: Primo quantum ad primum dicit, quod non implicat contradictionem, quod intellectus feratur super diuinam essentiam non se ferendo super quidditates: sed dicit, quod hoc non est de necessitate: ergo arguitur sic: Quando duo obiecta sunt distincta, & est aliquod libere mouens intellectum ad illa duo, sine contradictione potest moueri intellectus ad vnum, esto quod non moueatur ad aliud: sed diuina essentia & quidditates rerum sunt duo obiecta distincta, & est Deus mouens intellectum libere ad illa duo: ergo. Et confirmatur per simile: quia aliquis potest sua voluntate velle diuinam essentiam, non volendo creaturas: ergo & pari ratione de intellectu. Item: Si speculum esset liberum, posset mouere- ad oculum, non mouendo ad manum. Item mouere ad se posset non mouendo ad contenta in se: sed istud non obstat, quin possit positio sustineri. Tunc respondeo ad maiorem. Dico enim, quod esto quod obiecta sint duo, vt sic, tamen in ratione repraesentandi sunt connexa, nam eadem necessitate, qua primum obiectum est primum, eadem secundum obiectum est secundum: quia ergo est vnus actus habens duo obiecta secundum istam positionem, nam idem actus feretur super diuinam essentiam, & creaturas: Et confirmo istam solutionem sic: quia duo obiecta sunt de intrinseco actus vnius. probo, quia aut accidentale, & tunc adueniet sibi illa notitia per aliquid, quod est accidentale actui; aut esentiale: & tunc vel erit alius actus, & tunc erit actus per se respectu primo obiecti, & sic non est secundarium obiectum, sed aeque primum.

Et ad confirmationem de voluntate dico, quod non est simile, quia eadem voluntate volo essentiam, & aliam creaturam, sed eadem visione videtur esssentia, & creaturae in ea.

Item, speculum videtur alia specie, quam contenta in speculo, non sic in proposito: nam creaturae in Deo non vniuntur per alium, nec per aliam speciem: ergo non apparet, quod habens vnicum actum, si feratur super essentiam, & quidditates, quin ex vi visionis essentiae videantur omnes quidditates in illa. Dico ergo, quod positio non potest multum impugnari quo ad hoc, quod dicit de quidditatibus, quin videns essentiam, eadem videt omnes quidditates: sed si hoc est verum, credo aeque de existentijs, quod ipse negat, & arguo contra eum. Non videt anima Christi in Verbo omnes existentias: ergo nec quidditates. Antecedens est notum, sed probo consequentiam. Posita eadem causa ponitur idem effectus, qui sequitur ex illa causa: sed causa, quare quidditates videntur in Dei essentia est, quia relucent in illa: ergo cum existentiae immobiliter reluceant in diuino nutu, & qui videt essentiam, videt nutum, & voluntatem, quae non differt ab essentia plusquam idea: sed videns essentiam & etiam ideas, videt omnes quidditates: ergo videns essentiam, & voluntatem videt omnes existentias; bene enim si Deus posset nutus occultare, diceret verum; sed non potest, quia sunt idem, quod essentia.

Item, quod Deus cognoscat futura per nutum voluntatis, arguo contra, sic: Deus cognoscit malum culpae, sed hoc patet, quod non determinatione voluntatis, quia non vult malum. Dicit, quod illa cognitio non sit a voluntate diuina determinante, est tamen a voluntate diuina permittente.

Contra: Causa permittente cognita non cognoscitur effectus, nisi cognoscatur effectus determinans.

Item sic, cognoscens non cognoscit nisi arguitine: sed Deus intelligit omnia futura intuitiue: ergo.

Item: Deus aliter cognoscit praesentia, quam futura, non aliter ante quam post: sed modo cognoscit in se: ergo. Ista imaginatio est falsa, supponit enim, quod diuinus intellectus sit potentia, cui sit aliquid ratio cognoscendi, & hoc non capio, sed dico, quod diuina essentia est quaedam intellectio quidditatum, & exemplar, quia est intellectus omnium subsistens, nec est ibi ratio per quam, quia non idea, nec nutus, vt planum est: ergo solum, quia est intellectio subsistens omnium: cognoscir ergo per essentiam, non quod essentia sibi sit ratio cognoscendi: sed quia essentia est intellectus subsistens omnium.

Ideo est hic quarta Positio, quod videns diuinam essentiam ex vi visionis videt omnia. Et ratio huius fundatur super duas propositiones.

Prima, quod est vnus actus visionis essentiae diuinae, & creaturarum in essentia.

Secunda propositio. Essentia diuina est existentia, diuinae necessitate naturae. Si hoc est possibile, non bene impugnatur.

Primo, quia tunc non sequitur infinitas, quia si est vnus actus, qui fertur super obiectum primum, sic idem vnus actus fertur super secundum; & sicut actus respectu primi obiecti non arguitur esse infinitus, sic nec respectu secundi, etsi talia sint infinita: ergo non video bene, quin sit hoc possibile. Sed ponet hoc de facto est contra scripturas, quia tunc non saluantur reuelationes, quae fiunt beatis, vnde Scriptura Psal. 7. Deus scrutatur corda, & renes. Item Epistola ad Ephesios cap. 3. Misterium incarnationis docuit Ecclesia angelos, secundum Gloss. ibidem. Item in Daniel cap. 8. Vnus angelus de futuris alium illuminauit. Hoc idem in zacharia cap. 2.

Est ergo alia opinio, quod vi visionis quilibet beatus non videt infinita possibilia fieri in Verbo; sed hic intellectus solum, scilicet Christi, videt infinita, & hoc dupliciter, vel vnica inte llectione, vel infinitis. Vtroque modo videtur, quod infinitae intellectiones possunt esse in anima Christi respectu omnium creaturarum, nam anima Christi est inpotentia ad recipiendum disiunctim obiecta omnia: & probo, quia naturale desiderium potest impleri: sed naturale desiderium est ad omnia obiecta: ergo. si ergo diuisim, haberet infinitos tales actus contentos. Consequentiam probo, quia si repugnat simultas istorum actuum, vel est, quia se mutuo compati non possunt simul tales infiniti actus; aut quia potentia ex hoc esset infinitae persectionis: non primo modo, quia quae sunt eiusdem rationis, si duo sunt simul, & infinita. Hoc confirmatur 4. Physic. tex. 53. si duo corpora possunt esse simul, pari ratione infinita, sed actus vnius potentiae sunt eiusdem rationis, & duo simul possunt esse actu: ergo & infinita. Probatio minoris, quia in intellectu beati simul est visio obiecti, & visio sui actus; vel quando cognosceret actum suum interrumperetur visio Verbi, & sic posset beatitudo interrumpi.

Nec repugnat ex secundo, quia potentia non est magis perfectio, dum est sub actu, ac dum non est sub actu: ergo si ponis infinitos actus, ex hoc potentia non erit infinita: ergo non repugnat ex istis duobus; sed alterum non repugnat: ergo. Et confirmatur, quia quantum contingit esse in potentia tantum potest Deus reducere ad actum: sed intellectus est simul in potentia respectu omnium intelligibilium: ergo Deus potest ponere infinitas intellectiones in anima Christi. Et confirmatur, quia si anima Christi intelligit omnia in proprio genere, oportet ponere infinitas species: ergo & actus. Nec valet dicere, quod non per actum, quia per actum se figurat. Contra: Idem dico de specie, quod anima per speciem se figuret: ergo videtur ponendum, quod anima Christi diuisim, & coniunctim potest infinita intelligere, & sic potest dici, quod anima Christi potest habere infi- nitam scientiam in Verbo: sed quia haec positio repugnat intentioni aliorum, posset dici, quod vnico actu comprehende ret infinita obiecta, & tunc non sequitur ex hoc infinitas actus.

Sed hic est mihi dubium, quod vnico actu possit infinita comprehendere, non est mihi dubium, quia ex hoc non sequitur esse actu infinitum, & infinitas in actu, quod tota gradualitas virtus indicatur ex obiecto primario, modo actus respectu primi obiecti non dicitur esse infinitus, quia non adaequat essentiam: ergo. Hoc dico de possibili, sed de facto hoc non est ponendum, quia cessaret reuelatio omnis, hoc autem inconueniens est: ergo.

Sed primum est mihi dubium, quia ponere actu infinitos actus repugnat, nam contradictio est ponere omnes species numerorum in actu vnam speciem numeri, tolle praecedentem, & hac posita necessario est in potentia ad aliam, quam constituit. Species enim necessario exigit aliquam positam in potentia, quia additione prioris ad posterius semper resultat alia species, & hoc in infinitum, tunc ergo si verum esset, quod dicis, esset ponere infinitum numerum in actu contra consequentiam tuam, quia licet duo possint esse simul, non tamen infiniti. Et ad probationem dico, quod non repugnat ex aliquo modorum, quos assignat, sed ex alio, scilicet quod repugnantia est actuum infinitorum, quia imposibile est dari actu plura infinita

Item, repugnat a parte potentiae, quia vna potentia non potest in plures actus per eandem virtutem vnam. Sed difficile est intelligere, quomodo potest in plura successiue, & non simul.

Tunc dico, quod duo actus ordinati possunt esse simul, sed non infiniti, nec repugnat ex hoc, quod poneretur potentia infinita intrinsece: sed quia poneretur infinitas informatione.

Item, quia tunc esset numerus infinitus. Et ad confirmationem dico per interemptionem maioris, cum dicit, quod quantum contingit esse in potentia, tantum potest Deus reducere ad actum: nam pono continuum infinitas habere partes per continuam diuisionem in infinitum, quam Deus non posset reducere ad actum, quia esset contradictio.

Dico secundum Commentatorem, quod est in potentia successiua, & demonstratiua; sed si diuidis, mutas potentiam, quia numeras indiuiduum demonstratum, quod demonstrabas indiuisibile: ergo dicit, quod non est vna potentia ad diuisionem totius continui; non sic in proposito, intellectus vnica potentia aspicit infinita obiecta.

Hoc soluendo dico, quod ly simul, vel determinat hoc, quod dico in potentia, vt sit sensus, est in potentia ad infinitos actus simul, & sic est falsum. Alio modo, quod ly simul determinet in potentia, hoc sensu, vt simul ad infinitos actus in potentia, successiue tamen ad hoc, & illud. Tunc dico ad minorem, quod intellectus est in potentia ad simul infinita, quia est vna potentia. & ratio, quod possit esse simul ad infinita numero, quia infinitas aciui repugnat, non potentiae. Dico etiam quod esse infinitas species in intellectu simul in actu, est impessibile, & de cognitionibus, & volitionibus dico similiter.

Nunc vltimo dico, quod mihi videtur sine tem magna haesitatione. Dico hoc, quod neceilario oportet dicere vnum de tribus: Aut quod videns di uinam essentiam, videat in se naturam creatam, & perfectiones omnium, sic intelligendo, vt videns di uinam essentiam, videat vnam perfectionem, quae est omnes perfectiones, & sic videns non videbit aliquam creaturam in propria essentia, & tunc hoc posito non sequitur inconueniens. Vel secundo oportet dicere, quod videns essentiam videat proprias rerum naturas; sed alio & alio actu, non vno actu habente duo obiecta, & hoc posito bene saluatur, quod videns essentiam non videt infinita. Vel tertio, quod videat vnico actu, & tunc videbit omnia.

Prima propositio est probabilis, nisi quia communis opinio est in contrarium. Ad cuius euidentiam notandum, quod secundum modum dicendi, videre res in verbo est dupliciter, vel quod res videatur sub proprijs notis; vel sub proprijs persectionibus, quod ibi non numerantur, sed sunt vna perfectio, quae eminenter est omnes perfectiones. Primo modo noscere res non est noscere eas in verbo, sed est notitia earum in proprio genere, sed ex verbo, vnde distinctio non est bona, noscere sub proprijs naturis, vel in verbo, vel in proprio genere, quia sic vtroque modo cognoscuntur res in proprio genere.

Secundo autem modo cognoscere res non est co gnoscere in proprio genere, sed eminenter, & notitia in verbo, sicut noscens Herculem pictum, & hoc posito statim apparet quid notitia matutina, & quid vespertina, quia notitia matutina est notitia rerum in verbo, sed vespertina est earum in proprio genere. Et dico quod in Deo est intellectio subsistens omnium creaturarum, non quod Dei essentia aliquid Deo repraesentet, vt dictum est supra: non sequitur autem, quod isto modo videns essentiam, videat omnia, & istte modus non esset contra Augustinum: sed quia est contra Doctores communiter, ideo non teneo, licet non videam inconueniens, quia non tollitur, quin videat Deus omnem creaturam.

Nunc ergo accedo ad tertiam propositionem, si potest sustineri, & dico, quod sic videns, de necessitate videt omnia. Quaero enim, aut alio actu quo videt essentiam, videtur ista creatura, aut aliqua, aut omnis: non nulla, quia esset contra assumptum.

Item sequitur, quod sint duo actus beatifici, vnus qui est visio Verbi absolute; alius qui verbi, & crea turarum in verbo, hoc autem inconueniens est.

Item, non dabis vnum actum, qui sit verbi solum: ergo oportet dare quod alicuius creaturae sit etiam ille actus, vel omnis, tunc hoc dari non potest, quia actus ille alius, vel cognoscit aliquid in verho, quod ante non cognoscebat: ergo per actum: sed nihil cognoscebas, quod ante non cognosceres: ergo vel nihil vides, vel omnia: sed non nihil, quia contra assumptum; nec omnia, quod tolleretur: ergo iste modus non videtur possibilis. Et ideo redeo ad secundam propositionem coactus.

Dico, quod non eodem actu videtur diuina essentia, & creaturae, licet eadem similitudine, vt spe cie, & habitu: sed non videtur mihi vnus actus, quia quando circa duo est vnus & idem actus, impossibile quod fiat mutatio super vnum, quin fiat super aliud: sed super creaturam fit nouitas in reuelationc: ergo.

Sed contra: Per istum actum isto modo non videntur res in verbo, sed in proprio genere; Dico, quod hoc est difficile. Sed hic aduertendum, quod videre aliquid in Verbo est dupliciter, vel exemplariter, vel per rationem exemplaris, & tunc est impossibile, quod sint duo actus, quia eodem actu videtur repraesentans, & repraesentatum: alio modo per rationem continentiae, & inductiue. Exemplum, aliqua cognoscuntur in propositionibus, & aliqua ex propositionibus, nam propria passio dicitur cognosci in subiecto, sed alio actu, similiter angelus cognoscit conclusiones, & principia, sed alio actu.

Item Aristoteles 1. Post. tex. 2. cognoscens, quod omnis triangulus habet tria, cognoscit de isto par ticulari, quod iste habet tria, & cognoscit hoc in priori propositione, quia sine medio, vnde dicit, quod statim inducens cognoscit, vnde ibi non acquiritur nisi explicatio, & ideo noua scientia non acquiritur: Sic in proposito actus, quo creaturae videntur, sertur in Verbo; sed non cognito isto actu, quia esset beatificus, nec in Verbo, vt exemplari: sed in Verbo cognito priori actu, sicut conclusio cognoscitur principio cognito per alium actum: ergo virtute Verbi cogniti priori actu habetur ista cognitio. Nam sicut in vna propositione continentur aliae, sicut in ista, omnis figura plana habet tres, continentur omnes propositiones de particularibus triangulis, sic omnis creatura virtute continetur in essentia, & eius cognitio in cognitione illius. Tunc cum fertur actus secundus super creaturam, non est nisi explicatio eius, quod in virtute prius continebatur, & istud est cognoscere in Verbo, & ex Verbo.

Sed dicit, ista notitia non est in Verbo. Dico, quod est ex Verbo, quia virtute cognitionis Verbi est cognita. Item in Verbo, quia virtute continetur ibi sine medio, vt ex virtute Verbi noti cognoscatur lapis, lignum, & huiusmodi, & ista notitia non est in proprio genere, quia talis notitia inproprio genere est, quando attingitur res in propria specie, sed hic attingitur in Verbo. Sic ergo ponendo istud, dico ad quaesttionem, quod anima Christi non potest habere infinitos actus tales, quibus infinita cognoscat. & ratio, quia aut actus talis eliceretur a Verbo, ita quod imprimeretur in ipsa anima, aut ab ipsa anima. Primo modo non potest dari, quia sic intellectus esset solum passiuus. Si autem est ab anima elicitiue, tunc impossibile est, quod plura intelligat actu elicito, vel quod eliciat infinita. Sed quae est ratio, si potest intellectio elicere successiue infinitos actus, quare non simul, nec potest habere vnicum actum infinitum, quia esset infinitae perfectionis: probo, nam ille actus haberet infinita pro immediatis obiectis, & tunc aequipolleret infinitis intellectionibus: sed quaelibet intellectio dicit, quod per formationem: ergo actus esset infinitae perfectionis. Item. cum actus mensuretur obiecto, si sunt infinita obiecta, mensurabunt actum infinitae perfectionis: ergo. Istis tamen non obstantibus

Dico, quod anima Christi habuit notitiam infinitorum in habitu per lumen gloriae: nam prior notitia continet in virtute infinitas conclusiones, & ex illa potest infinita inferre successiue.

Sed hic est dubium: Vtrum omnis beatus videns diuiam essentiam possit ex illa visione facere infinitas conclusiones, sicut anima Christi. Dico quod non, quia hoc attenditur secundum quantitatem luminis, sed anima Christi habuit summum lumen: ergo. Sic igitur in anima Christi est omnis scien- tia in habitu, & in habitu primo virtuali in Verbo ex notitia Verbi inducendo, vt dictum est. Nunc ad argumenta in oppositum.

Ad primum per interemptionem Antecedentis. Dico enim, quod anima Christi potest in diuinam essentiam, & non sequitur, quod adducis, quia diuina essentia, eso quod sit maior, tamen actus respectu diuinae essentiae, non oportet quod contineat intellectiones infinitas: diuina essentia non est infinita obiecta, non sic de infinitis creaturis, & dico, quod perfectior est quantum ad speciem: sed ista obiecta arguunt actum infinitum perfectiorem, vt factum est.

Ad aliud nego Antecedens, & tu probas. Dico, quod intelligit quantum ad insufficientiam, & aequiualentiam; sed non ad formalem visionem. Ad Magistrum dico, quod intelligit successiue.

Ad aliud dico, quod verum est, si videat vt reprae sentatiuum, tunc essentia non repraesentat, quod nulli est ratio intelligendi, nisi vt continet in virtute omnes creaturas.

Ad argumenta alia per eandem rationem, nam illam nesciunt, quia non constat eos scire, quia non facit nosse, sicut habens aliquid in confessione dicitur non scire, quia non potest reuelare, sic Christus sciuit, sed non debuit reuelare. Ad aliud dico, quod omnia finita nota in virtute, & actu primo, & non aequantur diuinae virtuti, quia est respectu omnium, non solum in virtute, & actu primo, sed in actu secundo elicito.