Quaestio 1

ARTJCVLVS J. Vtrum onus intellectus numero sit in omnibus hominibus.

QVANTVM ad primam quaestionem arguo primo, quod intellectus vnus numero sit in omnibus hominibus, sic: Intellectus est natura, & quidditas intellectua lis subsistens: sed quod est natura aliqua tota suonitens, eit implurificabile in natura illa, quia da oppositum, iam non esset tota natura illa, quia aliud illius naturae esset circa ipsum; sed intellectus est natura intellectualis simpliciter subsistens, cum sit separatus a materia, idem sit, quod quidditas cum eo, cuius est quidditas, & non est portio quidditatis: ergo.

In oppositum est, quia tunc periret omnis traditio legis, omnis etiam vita politica, quia periret spes de praemio, & timor de paena. Respondeo hic praemio excludendo falsam imaginationem quorundam pono illam Propositionem, quod nunquam aliquis Philosophus posuit, quod vnus esiet intellectus particulariter figuratus, qui tran siret, & migraret de corpore in corpus, sed mens Arist. & Commentatoris est, quod intellectus est natura quaedam, & quidditas intellectualis tota subsistens: ita quod impossibile sit in natura illa quaecunque numeralis plurificatio, sed tota natu ra illa subsistit totaliter, & illud subsistens, secundum eos dicitur intellectus. Et esset aliquo modo simile exemplum ad hoc de Angelis, si vera sit aliquorum opinio, quod in vna specie non est, nisi vnus Angelus, & quod omnes Angeli differunt specie: secundum hoc enim nullus Angelus est natura sui generis figurata in specie quia sic non repugnaret plurificari Angelus in specie illa, & per consequens in specie illa reperiri alterum Angelum, quomodo solo numero esset distinctus ab alio: Quilibet ergo Angelus secundum opinionem illam est tota species illa subsistens adaequans naturam totius speciei, eo mo do quo rosa simpliciter in intellectu meo est tota natura rosarum subsistens in esse intentionali, & per consequens contradictio est, quod plurificetur in tali esse: ita, quod contradictio est, quod sint duae rosae simpliciter subsistentes in intellectu meo, quia tunc neutra esset rosa simpliciter, & neutra adequaret totum conceptum rosae, sed quaelibet diceret portionem aliquam conceptus rosae, & per consequens quae libet esset signata, & contracta, & haberet se materialiter ad totalem conceptum rosae: & hoc, quia ab illis pluribus, si poneretur, posset abstrahi conceptus communis, & abstractus, & ille esset conceptus nobilior quolibet illorum duorum: ergo nullus illorum esset natura tota rosae, seu totalis conceptus rosae subsistens; sed qui libet illorum conceptuum esset conceptus signatus, & particulatus, & materialis sub illo totali tertio communi abstracto. Et hoc est, quod dicūt Doctores ponentes opinionem, quod quia in An gelis non est materia, ideo Angeli non possunt es se plures in vna specie, non accipiunt. n. hanc materiam pro parte, quae simul cum forma cognoscit compositum, sed accipiunt materiam pro designatione, & particulatione quae est materialis q̃- dam contradictio respectu conceptus specifici, vt sit sensus in Angelis nulla est designatio particula tio siue contractio: ergo quaelibet species Angelorum est implurificabilis, quia tunc quilibet Angelus erit totalis natura illius speciei, & tenet hoc argumentum, ex terminis; supposito, quod antecedens sit verum, quod est communiter philosophorum. Sic in proposito vnitas intellectus inomnibus non est intelligenda vnitas materialis alicuius indiuidui figurati infra speciem, sed entitas vuius totalis naturae totaliter subsistentis in vno,vt sic intellectus sit natura simpliciter vna tota subsistens non particulata, nec designata, sicut si totalis conceptus rosae simpliciter poneretur subsistere extra, & ex hoc sequebatur necessario quod erat implurificabilis, & per consequens vnus in omnibus hominibus.

His praemissis sic procedo: Primo praemittam quaedam vniuersalia ad propositum secundo ponam opinionem Commentatoris cum suis motiuis, & soluam Instantias quorundam contra eum. Tertio arguam contra eum: vltimo ostendam, quod rationes eius non concludunt, & soluam eas.

Quantum ad primum dico, quod omnes Philosophi communiter concordauerunt cum Philosopho de intellectu agente in hoc, quod secundum eos intellectus agens est natura quaedam simpliciter subsiltens, & implurificabilis, quae quidem per sui praesentiam facit intellecta in actu: ita, quod eius operatio est causare intellecta inactu, idest transferre intentiones rerum de esse materiali, & contracto, & signato ad esse simpliter, & spirituale, quod secundum Commentat. est transfere de ordine ad ordinem. sed circa intelle ctum potentialem non fuit tanta concordia imo varie senserunt Philosophi. circa quod sciendum est quod de intellectu potentiali suerunt apud antiquos Philosophos diuersae opiniones. Vna fuit Alex. Commentatoris, quod intellectus potentialis est generabilis, & corruptibilis & multipli cahilis secundum corpora, & intellectus huiusmo di secundum eum non est a liud quam praeparatio quaedam, & aptitudo ad recipiendum formas simpliciter proueniens ex determinata complexione, vnde ille fecit ad hoc tractatum specialem qūo ex alia, & alia complexione sunt in rebus virtutes diuisae, & ex differentia complexionum, quaedam res sunt receptiuae formarum intentionalium, siue intentionum ipsarum rerum quaedam non, & quod de numero complexionum quae dant rei posse recipere intentiones rerum, quaedum est inferior, quae dat posse recipere intentiones par ticulares, quae sunt formae imaginatae quaedam no bilior, & superior quae dat rei posse recipere intentiones simpliciter, vt rosam simpliciter hominem simpliciter, & huiusmodi quae factae sunt in tali esse simpliciter ab intellectu agente, & recipit eas ab intentionibus imaginatis. Haec opinio apud Philosophos saris fuit probabilis, hoc excepto, quod ille ponit intellectum possibilem esse illam complexionem, apud Philosophos autem intellectus est forma simpliciter, quod repugnat complexioni. Alia opinio est Auempace, quod intellectus potentialis est illa imaginatio quae ad praesentiam intellectus agentis potest recipere formas simpliciter, hoc modo, quod species, & similitudo rei existens in phantasmate, siue(quod idem est ) in imaginatione potest virtute intellectus agentis spoliari ab omni particularitate, & desi gnatione, quo facto, illa est similitudo entis simpliciter remanens cum hoc subiectiue in imaginatio ne, ita quod similitudo rei particularis, & similitudo entis simpliciter, vtraq. remanet in imaginatione subiectiue. Hanc tamen opinionem communiter improbant per hoc, quod tunc intellectus poten tialis esset forma signata particularis, & haec, & tunc per eam non possumus iudicare de formis simpliciter. Secundo, quia cum intentio imagina ta moueat intentionem intellectam sequitur, quod idem esset mouens, & motum, & idem cau sa sui ipsius. Tertia opinio est Theophastri, & The myst. ac aliorum multorum Peripateticorum quam Commentator recitat, & commendat inter alias, dicens, quod omnes Peripatetici in hoc concordant: Dixerunt namque intellectum potentialem, & intellectum agentem esse substantias abstractas, & naturas simplices, & quod ex intellectu agente, & intellectu potentiali fit vnum in actu, quod quidem constitutum, est intellectus speculatiuus, quo actu speculamur. Et si quaeratur ab eis, quare a principio non intelligimus: Respondit, quod ideo quia a principio non erat in nobis intellectus speculati uus constitutus ex vtroque tali intellectu, & ra tio est, quia intellectus agens a principio non est pars nostra, sed fit pars nostra dum peruenimus ad annos discretionis tunc enim vnitur nobis non quidem situaliter, sed virtualiter agendo in phan tasmata nostra, & hoc donec intelligamus per intellectum speculatiuum, qui constitutus est ex agente, & possibili.

Sed hanc opinionem Commentator licet in vno commendat, reprobat tamen in alio, in hoc videlicet quod dicit, quod intellectus agens fit pars nostra per hoc, quod agit in phantasmata Secundum hoc enim Intellectus agens non esset vere agens, cum non ageret in intellectum poten tialem, secundum haec enim intentio intellectaesset aeterna.

Item, quia substantia specialis non continuatur nobis, nisi per hoc, quod agit in aliquo in no bis, & per consequens intellectus agens non esset pars nostra ita nunquam intelligeremus: quia se cundum hoc non vniretur nobis.

Est ergo. Quarta opinio Auerrois, quod tam Intellectus agens, quam intellectus potentialis sunt substantia abstracta, & non simpliciter, & quod intentiones intellectae non sunt aeternae, sed sunt generabiles, & corruptibiles. Cuius ratio est, quia intentio intellecta exigit duplex agens, scilicet intentionem imaginatam, & intentionem agentem, quae ambo agunt in intellectum potentialem, & quia intellectus agens non vnitur a principio, quia a principio non determinatur ad imaginationem nostram, ideo non agit in intellectum potentialem ad intentionem intellectam. Et quia apud eum intellectus speculatiuus, in quantum huiusmodi, includit intentionem intellectam, ideo intellectus specu- latiuus est generabilis, & corruptibilis. Per hunc etiam modum in quantum intellectus agens determinatur ad imaginationem, & intentionem intellectam ad hoc, quod ambo agant in intellectum potentialem intentionem intellectam, dicitur intellectus agens esse pars nostra, & tunc possumus intelligere per intellectum potentialem recipiendo huius intellectiones intellectas, & per intellectum agentem agendo illas vt per formam in nobis, vt dicatur intelligere per intellectum, & per imaginari, & ille est modus continuationis intellectus cum phautasmate apud ipsum.

Quinta opinio fuit Auicennae, quae consona est magis sententiae fidei, ipse enim miscuit dicta legis suae cum Philosophia; dixit autem, quod intellectus agens est substantia abstracta a natura simpliciter, & subsistens, non inhaerens, & hoc erat intelligentia mouens orbem, intellectus autem potentialis est natura haec signata particularis indiuiduata per corpus, & forma corporis; non quod sit complexio, vt dicit Alex. nec imaginatio, vt dicit Auempace, sed forma quaedam substantialis viuens creata in corpore ab intellectiua. Secundum notabile, quod praemitto, est quod Commentator vtitur in illa materia de intellectu sex vocabulis, quae sunt intel. lectus potentialis, intellectus agens, intellectus speculatiuus, intellectus adeptus, intellectus materialis, & intellectus in habitu. Intellectus potentialis est, qui recipit intentiones inintellectas, Intellectus vero agens est ille qui facit intentiones intellectas in actu transferendo de esse particulari signato ad esse simpliciter: intellectus autem in habitu est intellectus ille, vt copulatus nobis, & factus actu pars nostra; puer enim ante annos discretionis est in potentia vt fiat pars eius pro tempore, aut discretionis intellectus fit pars eius, quia tunc incipit ab extra non situaliter, sed quia determinatur ad nos agendo, & recipiendo, agendo scilicet quoad intellectum agentem; recipiendo autem quoad intellectum potentialem. Determinatio enim substantiae spiritualis ad corpus non est situaliter, sed est mediante actione; vbi enim determinate agit ibi determinate est. Intellectus vero speculatiuus dicitur ille intellectus, & cum actu secundo puta cum intentione intellecta, vt dicat quasi complexum ex vtroque. Intellectus autem adeptus est intellectus agens, vt factus est actu forma in nobis: Intellectus enim licet a principio annorum discretionis sit pars nostra aliquo modo, pro quanto imperfecte copulatur nobis, per hoc scilicet, quod agit intentiones aliquas intellectas in nobis, tamen ad hoc, quod perfecte sit pars in nobis, oportet, quod perfecte copuletur in nobis, & quod suum copulari nobis est suum agere in nobis, oportet, quod perfecte agat in nobis, & non diminute; hoc autem est, quando causat intentiones omnes actu intellectas in nobis, ita quod cum intellectus potentialis fuerit actu, non sub aliquibus tantum, sed sub omnibus intentionibus intellectis, quod est aliquibus acquisitis perfecte habitibus omnibus speculatiuis, & moralibus cum(inquamyvirtute agentis fiunt intellectus potentialis sub omnibus intentionibus huiusmodi, tunc perfecte agit intellectus agens in nobis ac perfecte copulatur nobis, perfecte per fectus est pars nostra, & iste est status intellectus adepti secundum Commentatorem. in quo statu nos secundum eum sumus in vltima perfectione, & habitudine, quae est intelligendo substantias separatas. Quare secundum Commentatorem intellectus agens, cum sit vna de substantiis abstra ctis, intelligit substantias separatas: quando ergo factus est pars perfecte in nobis, nos per intellectum agentem intelligimus substantias separatas, sicut per partem in nobis: operatio enim, quae conuenit formae, quae est pars in aliquo, conuenit toti, cuius est pars per illam partem, Vnde sicut hodie intelligimus vniuersalia, sic in statu adeptionis cum intellectus fuerit perfecte pars nostra, agemus perfecte operationem intellectus agentis, quae est intelligere substantias separatas per ipsum, sicut per partem nostram. Intellectus vero materialis (secundum eum) est illa imaginatio, & hunc ponit generabilem, & corruptibilem.

His notabilibus praemissis, videndum est de opinione Commentatoris de vnitate intellectus, & de motiuis ipsius. est autem eius opinio quod intellectus potentialis, quo iudicamus res simpliciter, vt rosam simpliciter, & huiusmodi non est natura indiuiduata, & signata cum sit vna tota species subsistens in esse simpliciter, & per consequens tali vnitate est vnus in omnibus, sicut rosa simpliciter in conceptu est in tali esse implurificabilis; ita intellectus potentialis in re est natu ra quaedam subsistens implurificabilis: Motiua autem eius ad conclusionem illam sunt sex, Primum est illud: Omne receptum recipitur in aliquo secundum naturam recipientis, sed intentiones simpliciter, & res illae secundum esse simpliciter non indiuiduales, sed implurificate: ergo intellectus recipiens illa est natura simplex, & quidditas subsistens, non natura numerata, seu plurificata. haec estt ratio eius.

Ad istam rationem respondetur, quod duplex est receptio, quaedam obiectiua, quaedam subiectiua: si ergo loquimur de receptione obiectiua, sic conceditur, quod intellectus recipit naturam simpliciter, quod non est aliud, quam iudicare de re natura simpliciter, & de tali receptione non est propositio illa vera, quod recipiens habent modum rei receptae, quia hoc non est proprie recipere, sed iudicare. Si autem loquimur de receptio ne subiectiua, quae non est nisi informari & actua ri per formam, sic propositio maior est vera, sed minor tunc est falsa, quia subiectiue nih il recipitur in intellectu nisi species, actus, & habitus: haec autem omnia sunt entitates, & qualitates singulares & indiuiduae existentes in intellectu licet re praesentent vniuersale, & hoc est, quod dicitur communiter, quod species in intellectu est singularis in essendo, sed vniuer salis in repraesentando, sed contra illam solutionem ostendam quod illa non valet, & primo, namque non valet apud illos, qui omnino negant esse obiectiuum dicentes, quod esse obiectiuum non est nisi quaedam denominatio a specie siue ab intellectione, & quod formaliter sit illa intellectio. ex hoc enim statim habetur propositum, quia tunc eius receptio non erit tantum obiectiua, sed realis. Probo, quia secundum istos nulla receptio erit nisi realis, cum apud eos nullum sit ens receptum nisi reale; ergo secundum solutionem illam oportet, quod res capiat vere esse obiectiuum, ex quo ponit receptionem obiectiuam distinctam a receptione reali, distincta enim receptio arguit receptum esse distinctum. Secundo contra solutionem arguo, quia illud, quod pullam entitatem habet in fe, sed ab alio, ita quod ipsum habet, & capit esse alterum, & capit esse, sequitur in essendo modum illius, sed res in esse obiectiuo est vere nihil realiter, ita quod non licet inferre, est in esse obiectiuo: ergo: cum esse obiectiuum sit cōditio denominans totam suam entitatem, quam capit per intellectum communem, & hoc est verum saltem secundum aduersarios: ergo modus entitatis ipsius intellectionis, ergo si esse intellectionis est esse signatum, & plurisicabile, sequitur, quod esse rei obiectiuum sit proportionaliter signatum, & plurificabile.

Item contra solutionem illam arguit Commentator, quia tunc posset dici, quod species in sensu esset singularis in essendo, & vniuersalis in re praesentando, nec totus mundus probabit opposi tum, nisi vtatur principio Commentatoris, quod res recipitur in sensu secundum modum rei recipientis, vt quia sensus est forma signata, & haec, ideo species in sensu non solum in essendo, sed in repraesentando si etiam hoc.

Dices, quod species in sensu non repraesentat vniuesaliter, quia non est abstracta a materia Contra: Jdem dicam tibi de specie in intellectu, quod non est abstracta a materia, capiendo mate riam per designationem. Si concedas, quod intel lectio sit abstracta a materia, hoc est, abstracta ab omni significatione, habeo propositum, quia tunc ratio Comment. concludit. Tertia ratio commentatoris 3. de anima commen. 13. in fine est illa: arguit sic, quod si intellectus non sit natura simplex, sed sit natura haec signata, & plurifi cabilis, sequitur, quod conceptus obiectiuus esset plurificabilis: nec erit conceptus rei inesse sim pliciter, sed in esse signato, & plurificabili: consequens est falsum; ergo & antecedens. Falsitatem consequentis probo, quia quaero, quando ego habeo conceptum hominis simpliciter, & tu etiam habes conceptum hominis simpliciter, quaero(in quam) vtrum conceptus obiectiuus hominis in mente mea, & tua sint duo conceptus obiectiui, vel vnus: si vnus, habeo propositum, quod conceptus ille in me, & in te est implurificatus: ergo & intellectus. Si dicas, quod sunt duo, contra: ergo neutrum eorum est conceptus simpliciter omnia; hoc modo neutrum eorum est totalis conceptus materiae, & quidditatis hominis, sed designatus, & particulatus, cum ab ipso, & illo possit abstrahi conceptus vniuersaliter, & similiter, cum talis conceptus vniuersalior, & simplicior possunt esse in me, & in te, quaero: vtrum erit vnus conceptus obiectiuus in me, & in te, aut alius, & alius: si vnus, habeo propositum, vt primo; si alius, adhuc ille non esset simplex conceptus hominis, & ab vtroque poterit abstrahi vnus conceptus alius communis, & simplicior, & ille poterit esse in me te, & in te. Et si quaeratur, vtrum in me, & in te sit idem, vel non, & procedetur in infinitum: vel sequitur necestario: quod sit idem: si ergo non est vnum intellectum in me, & in te, sequitur, quod in me & in te non esset vnus conceptus obiectiuus hominis.

Consequentiam probo, quia quando aliquid dependet ab alio sicut a causa totali, multiplicato primo multiplicatur posterius dependens: sed esse obiectiuum dependet ab intellectu & intellectione, sicut a causa totali; ergo si intellectio & intellectus in me, & in te sint multiplicata, & signata, fequitur, quod conceptus obiectiuus in me, & in te erunt signati, & multiplicati: falsitas consequentis patet, quia tunc non formaremus conceptum rei vniuersalis. Hinc dicitur, quod conceptus potest accipi pro re, quae concipitur vel pro re in quantum est sub concipi, vel quod idem est conceptus potes accipi vel pro complexo ex re, & concipi, vel pro re substrata ipsi concipi. Accipiendo ergo conceptum pro re substrata, sic idem conceptus est in me & in te: sed accipiendo conceptum secundo modo, sic non est idem. exempli gratia. Ponatur, quod tu, & ego videamus columnam, eadem est columna, quae videtur a me, & a te; tamen in quantum visa non est eadem, quia alia visione videtur a me, & a te. Contra: solutio ista vtique haberet euidentiam, si responderetur existere extra in esse simpliciter, & ita, quod illarum caperet esse simpliciter per concipi, sed vt est prior concipi, haberet esse sim pliciter. Verum enim esset tunc, quod substrata res ipso concipi esset eadem in me, & in te, sed hoc non est verum, licet illa fuit opinio Platonis. & ad hanc multum declinant qui dicunt, quod in rebus est dare vnitatem realem aliam ab vnitate numerali, imo totum esse rei simpliciterest esse obiectiuum, & in concipi: per te secundum illa plurificatur: ergo res plurificatur in esse obietiuo, & esse simpliciter, vnde secundum esse reale non habet homo esse simpliciter, sed tantum in conceptu. Circumscripto enim concipi, non rema net nisi hic homo, & ille: & per consequens ratione solius substratae, non potest verificari, quod cō ceptus obiectiuus sit idem in me, & in te: ergo oportet, quod verificetur ratione ipsius concipi. Aut idem est, quod intelligi: ergo si conceptus est vnus, necessario intellectio est vna, cum res capiat esse conceptum, & intellectum per intellectionem: Stat ergo ratio secundum intentionem Commentatoris scilicet, quod intellectio est multiplicata in me, & in te, alias esset in prospectu meo, & in prospectu tuo alius, & alius homo vniuersalis, & per consequens conceptus ho minis simpliciter in se non est vnus, quod falsum esse probatum est supra. Da enim quod non sit vnus, ideo non est conceptus hominis simpliciter, sed est conceptus materialis signatus, & particulatus, diuidens conceptum hominis simpliciter, qui possit abstrahi ab vtroq. Quarta ratio Commentatoris est ista. Agens, & patiens, & per se terminus vtriusq; in quolibet genere sunt propor tionaliter eiusdem ordinis, ita quod si agens est signatum, & materiale, & hoc, patiens eodem modo esset signatum particulare, & hoc, & similiter terminus vtriusque. Hoc patet exemplo, quia oculus, eo quod est signatus & hic, non attingit, nisi habet colorem. Simili ratione, quia agens est tale in actu quale est passum in potentia; sed experimur in nobis, quando peruenimus ad annos discretionis, agenerari in nobis formas & intentiones rerum simpliciter, ita quod terminus capiens esse ibi est rei simpliciter: ergo agens huius formae in esse simpliciter, esset forma simpliciter: ergo sicut flos in esse simpliciter est implurificabilis, sic intellectus agens, & po tentialis necessario sunt subsantiae implurificabiles, & per consequens non sunt signatae, & haec. haec est ratio Commentatoris 3. de auima, vbi di cit, quod omnes Peripatetici in hoc concordant &c. Et sequitur, mirum est, quod solus Alexander ab hoc deuiauit, & infra; agens enim tale est in actu quale est terminus in potentia. Quarta ratio Commentatoris est, quia magister ponit erudire discipulum, sed hoc esset impossibile, nisi ponatur vnus, & idem Intellectus in omnibus: ergo. Maiorem docet experientia, sed minorem probo, quia aut magister docet discipulum creando in eo intentionem intellectam, aut communicando ei eandem, quam habet a se transferendo, aut communicando candem, non tamen transferendo, sed discipulo copulando vt sic ante erat intellectio intellecta. copulata intentioni imaginatae magistri, modo sit eadem copula etiam intentioni imaginatae discipuli. Sed prinius modus non est possibilis, quia intentio intellecta in magistro non est adeo virtus actiua, vt possit intentionem intellectam consimilem causare in mente discipuli: nec secundus modus dari potest, quia tunc magister docendo fieret ignorans: restat ergo tertius modus, quod eadem intentio intellecta est in vtroque: ergo idem intellectus. Hanc rationem ille tangit comm. 18. in fine. Quinta ratio est, quia si intellectus esset natura singulariter figurata, & non esset natura sim pliciter, sequeretur, quod intellectus esset intellectus in potentia tantum, & non in actu, ex quo sequeretur secundo, quod idem esset mouens, & motum in potentia, & in actu: hoc est impossibile: ergo. Consequentiam probat, quia proprium est intellectui intelligere vniuersale, ita quod adhoc quod aliquid sit actu intellectui, oportet, quod sit vniuersale in actu, tunc sic: illud est tantum in potentia intellectum, quod est natura haec signata, & indiuidua, omne enim, quod est huiusmodi, est in potentia vniuersale, non in actu, quia ab eo potest abstrahi intentio vniuersalis: sed per te anima est natura quaedam signata, & indiuidua: ergo illa est tantum intelleca in potentia. Consequentia patet, quia tunc posset intel lectus a se ipso abstrahere intentionem, intellectum, causare intentionem suam in actu, & cam recipere, & cum in separatis materia idem sit intentio intellecta, & intellectus sequitur, quod idem reciperet se omnino, & idem causaret se. Confirmatur quia inconueniens videtur, quod aliquid sit receptiuum formae simpliciter, & non sit forma simpliciter, & non sit actiuum simpliciter, & non sit actu tale. Sexta ratio est, supposita mundi aeterni tate sequitur infinitas animarum in actu, quia generatio infinitorum hominum praecessit: infinitas autem in actu non est possibilis: ergo oporteret quod intellectus sit vnus omnis, quod intellectus sit generalis, & corporalis: Vltimum, & pri- mum sunt impossibilia: ergo restat medium. & ideo concludit, quod aliquo modo Philosophia est incorruptibilis, quia nunquam deficiet tota species hominum, quin intentio intellectiua de principijs primis vniuersalibus, quae sunt principia Philosophiae copuletur, alter intentioni imagi nate in aliquo homine particulari: & ĩdeo si deficit Philosophia in vna regione mundi, non deficit in alia: Haec ergo est mens Commentatoris, & hae iunt rationes suae, & imaginatur, quod ficut omnes orbes habent aliquo modo pro sorma largiente postremas perfectiones Intelligentiam primam, ex quo sequitur, quod totum caelum sit aliquo modo vnum, sicut dicit de caelo, & mundo: sic tota species hominum aspicit pro forma vna vnam animam, non quidem pro forma, quae sit actuatio pura, & largiens actum primum, sed pro forma subsistente determinante extremas perfectiones.

Sciendum tamen, quod Commentator inducit vnam instantiam contra se, quam reputat multum difficilem, & de ea rogat fratres, vt iuuent eum in dissolutione eius. Vbi sciendum, quod Commentator vtitur his nominibus. prima perfectio & postrema perfectio pro actu primo, & pro actu secundo, tunc arguit sic: illa quae habent eandem primam perfectionem, habent eandem perfectionem secundam, sicut videmus, quod illa, quae habent eandem albedinem, habent idem disgregare: sed secundum posita omnes habemus eandem perfectionem primam, & communicamus in eodem primo: ergo omnes habemus actum, secundum vnum, & eundem. Consequens est impossibile: ergo & antecedens. Consequentia probata est, sed probo falsitatem consequentis; Primo, quia tunc contrariae opiniones essent eadem intentio, cum in me, & in te possunt esse contrariae opiniones. Secundo, quia tunc nihil scires tu, quod non scirem ego: & si dormis tu, dormirem ego, & multa talia sequuntur, quae sunt valde absurda. Ad istam instantiam, quae valde est difficilis, respondit Commentator ibi, primo ad formam, cum enim dicitur: illa, quae habent eandem perfectionem primam, & cum hoc habent omnia, quae requiruntur tam ad perfectionem primam, quam ad secundam, sic non est inproposito: Non enim licet tu, & ego habeamus eundem intellectum, & eandem speciem, habemus eandem opinionem secundam, quod est habere eandem rem in prospectu, ita quod licet in me, & in te sit eadem potentia, vel species, tamen possibile est, quod aliud sit in prospectu meo quod non est in prospectu tuo, quod quidem ens in prospectu est intentio intellecta; & ideo possibile est, quod ego intelligam, & tu non, & ego intelligam vnum, & tu intelligas oppositum. & ratio huius est, quia conceptus obiectiuus, quod est res in esse apparenti, & in prospectu, siue intentio intellecta habet duplex subiectum, vnum, inquantum est ens vnum, aliud, in quantum est vnum de numero entium. Intellecta enim intentio, cum sit res illa aliqua in esse diminuto, & secundum quid, esse autem diminutum reducitur ad esse perfectum, & secundum quid ad esse simpliciter, ideo intentio intellecta reducitur ad esse ipsius speciei in intellectu, seu ( quod pro eodem habeo) ad esse ipsius intellectionis, & eum intelle ctio sit in intellectu potentiali substantiue, hoc modo, intentio intellecta, vt est vnum de numero entium quod est, vt reducitur ad intellectionem, est obiectine intellectu possibili, illa vero intentio intellecta, vt est ens vnum, idest, se cundum rationem propriam, in quantum est ens apparens, habet pro subiecto intentionem imaginatam in quantum incontentatur: pro eo, quod ponens lineam simpliciter in prospectu porit necessario eam in aliquo particulari, puta pedali, vel bipedali, vt dicitur in lib. de mem. & reminiscentia: altera ergo harum deficiente, puta inten tione imaginata, non remanet intentio intellecta, nec ponitur res in prospectu, dato quod, maneat species in intellectu. & haec est ratio, quare dato, quod species sint in intellectu, non tamen intelle ctus ponit in prospectu omnia, quorum habet species: quia ad hoc quod res ponatur actu in prospectu, siue quod sit actu intellecta requiritur pham tasma in actu. Tunc ad propositum, quod omnes non communicamus in eodem phantasmate, ideo non communicamus omnes in eodem actu. Secundo, quia actus secundus eget phantasinate tanquam subiecto sustentato. Ex hoc patet ratio, quare ego possum aliquid scire, quod tu ignoras, non obstante, quod in te, & in me sit eadem intellectio: hoc enim est, quia respectu eiusdem respectu cuius habemus ego, & tu eandem intellectionem, non habemus idem phantasma; ideo si ego habeam phantasma in actu de illo, & tu non, ego intelligam, & tu non. & cum infertur, quod contraria essent in eodem: Respondet, quod opi niones contrariae possunt intelligi, esse contrarias dupliciter; vel in esse reali, quod est esse intel lectionis reductiue, vel in esse obiectiuo, quod est esse apparens, primo modo opiniones non sunt contrariae, imo sunt eadem intellectio numero in intellectu meo, & tuo, hoc enim modo non se habent vt calidum & frigidum, quod expellant se circa idem subiectum: Alio modo potest intelligi, quod sint contrariae quantum ad essse obiectiuum, videlicet, quod opposita ponantur in prospectu, & tunc concedo, quod hoc modo sunt contrariae opiniones, puta quod caelum non habet materiam, sed hoc modo non sunt in eodem subiecto, concurrit enim ibi intentio imaginata in ratione subiecti, quod est dicere, quod intentio intellecta, vt est ens verum, & apparens habet phantasma in subiecto, & ideo stante eodem phã- tasmate impossibile est inesse oppositas opiniones, seu eidem, seu diuisis; tum quia in me, & in te non est idem phantasma, ideo ego, & tu possumus simul de eodem habere contrarias opiniones. Alio modo soluit Commentator instantiam illam, quod maior est vera de illis, quae habent perfectiones primas easdem eodem modo, & aeque perfecte, sed in proposito non est sic, intellectio enim, & intellectus sunt in nobis, pro quanto communicantur nobis, seu continuantur nobis. Non est autem intelligendum, quod continuentur nobis situaliter, seu per agere, & pati; substantia enim abstracta non aliter determinatur ad nos, siue ad aliam naturam corporalem, nisi quia agit in nobis aliud, vel patitur in nobis. Intellectus ergo, cum sit substantia abstracta, pro tantocommunicatur nobis pro quanto puta age re, & pari determinatur: ad nos: illi autem pati est quia intellectus recipita nobis, idest a phantasmate nostro, intentionem intelluctam, est enim phantasma praeparatio quaedam, idest causa intentionis intellectae. tunc ad propositum, quando phantasma meum, & tuum eodem modo, & aeque perfecte, & idem phantasma in me, & in te agunt intentionem intellectam in intellectu, tuno de necessitate si ego intell go, & tu intelligis. si non, non: & idem quod intelligo ego intelligis tu etiam eodem modo, tunc enim communica mus eodem modo in perfectione prima, quia ego per phantasma meum, & tu per tuum, eodom mo do agimus in intellectu, quae est perfectio prima. sed in me, & te sunt aliud, & ahud phantasma, ve idem alio, & alio modo, tunc non continuatur nobis iptellectus eodem modo, quia phantas ma meum a & tuum non agunt in intellectu eodem modo, & ideo non communicamus in perfectione eodem modo, ergo non oportet quod communicemus in perfectione secunda eodem modo: Verum quia sensatio est in nobis per alteram partem solam, ideo tota sensatio in me est mea nec tu aliquo modo communicas in ea, intellectio autem in est nobis per intellectum potentialem, quae non aliter est pars nostra, nisi quia per pati intentionem intellectam a phantasinate con tinuatur nobis, ideo tota continuatio intellectus in nobis est ratione intentionis intellectae, quam patitur a phantasmate nostro agente. ex quo sequitur, quod non eodem modo, nec aeque perfecte intellectus est pars cuiuslibet hominis: quia non est eadem intentio intellecta in me, & in te, quae est ratio continuationis, non est eadem, quae in me & in te, quia phantasma, quod agis non est idem, quod in me, & in te.

Sic ergo intentio intellecta dupliciter potest intelligi, vel quoad illud, in quo est realiter obiectiue, eo modo quo suum esse secundum quid reducitur ad esse simpliciter ipsius inte llectionis, & sic illa non plurificatur, sed est eadem in omnibus. Alio modo potest considerari quoad illud, in quo applicatur mihi, & tibi, & quoad causam a qua sunt & apparent mihi, & tibi, & sic plurificatur, vnde hoc modo non est eadem intentio intellecta in me, & in te, & ideo, ego intelligo te dormiente.

Alia difficultas est, quam adducit contra se, quia impossibile est, quod intellectus agens, & possibilis aeternae sint substantiae, & tamen, quod actio eorum non sit aeterna: & quod generatum ex eis non sit aeternum, sed nos videmus, quod intentio intellecta in actu est quoddam generatum ab intellecu agente, quia causat intellecta in actu: ergo videtur, quod intentiones intellectae sint aeternae: cuius oppositum est manifestum per se, cum generabiles, & corruptibiles sint. Ad hoc respondet, quod quando aliquid est dependens a duobus, si alterum eorum sit generabile, & corruptibile, alias aeternum posset dependere a non aeterno, sed intentio intellecta dependet a duobus, scilicet ab intellectu agente, & a phantasmate, & phantasma est aeternum: ergo pro tanto tamen intentiones intellectae, quae constituunt secundum eum intellectum speculatiuum sunt aeter- nae, ac per consequens intellectus speculatiuus est aeternus, quia nũquam genus hominum secun dum se totum spoliatur intentionibus intellectis, quia genus hominum nunquam totaliter spoliatur a principijs suis, vnde per hunc modum intellectus speculatiuus est aeternus, & transfertur de regione in regionem.

Quarta difficultas est de intellectu potent iali, quae est pura potentia in genere intelligibilium: ergo videtur, quod sit vel non sit materia, nec forma, nec compositum. Ad hanc vero difficultatem, alias respondendum est.

Alia instantia est, quae reputatur a quibusdam demostratio, sic: Plurificato effectu formali pluri ficatur forma, sicut plurificato esse albo plurifica tur albe do; sed ego, & tu sumus plures homines: ergo plur ificatur sorma, per quam sumus homines: illa est anima: ergo. Respondet, quod forma quaedam est, quae est pura actuatio materiae, & eius terminatio, & de eiusmodi formis propositio vera est. Ad propositum diceret Philosophus, & Commentator, quod intellectus non est talis for ma, vt in praecedenti distinctione dictum est. & cum dicitur, quod homo est homo formaliter per intellectū. Respondeo, homo quandoq. nominat partem tantum, & tunc est intellectus in potentia, ficut quando homo est puer, & in tali esse constituitur homo per animam quandam, cuius potentiae sunt cogitatiua, imaginatiua, & huiusmodi, quae est sensitiua quaedam altioris gradus, quam sit in alijs animalibus, & talis adhuc non est perfecte homo, quoniam hic(in quantum dicit hoc constitutum ex duabus naturis distinctis) est homo per intellectum, qui intrat ab extra in annis discretionis secundum Commentatorem. Visa ergo opinione Commentatoris, & remota opinione quorumdam, qui minus perfecte habent ment em suam, restat nunc inquirere, an rationes suae concludant, & arguere contra eum. Ad cuius euidentiam quaero Secundo.

ARTJCVLVS II. Vtrum ex fundamentis Auerrois necesse sit ponere vnum intellectum in homine, & omni natura intellectuali.

VTrum ex rationibus, & fundamentis Auerrois necesse sit ponere vnum intellectum non tantum in homine, sed in omni natura intellectuali, ac in omnibus substantiis separatis, arguo quod non, Quia illud non videtur sequi ex rationibus suis, cuius oppositum ipse tenens rationes ponebat, sed ille habet pro errore manifesto, quod sit vnus intellectus in omnibus substantijs separatis, quoniam tunc non esset nisi vna substantia separata, cum substantiae separatae sint intellectus quidam subsistentes: ergo.

In oppositum, quia in entibus similiter cuius sunt substantiae separatae, non magis repugnat intellectui plurificatio speculatiua, quam numeralis: sed numeralis repugnat: ergo. Minor nota; antecedens probo, quia ad plurificabilitatem, spe cierum sequitur pluralitas numeralis (quaecunq. n. differunt specie differunt numero) ergo rationes probantes in substantijs separatis plurificationem impossibilem secundum numerum, probant etiam secundum speciem: ergo si est vnus intellectus numero, est tantum vnus intellectus secun dum speciem. Respondeo, hic pono tres propositiones. Prima est, quod eaedem rationes, quae probant tantum vnum intellectum, probant in omni natura intellectuali, maxime circa primum, & quia propositio consequens falsa est, quia sic non essent motores principales, sequitur, quod rationes Commentatoris non concludunt. Secun da propositio est, quod illa vnitas intellectus cum phantasmate, quae superius declarata est, non sufficit ad vnitatem hominis, & quod conclusio per se non potest stare. Tertia, quod difficultas illa magna, de qua ipse rogat fratres, nullo modo euaditur per solutionem illam primam Primam propositionem probo, & ostendo primo quod prima, & secunda ratio sua idem concludunt de intellectu hominis: Prima ratio procedit per hoc, quod recipiens est de natura recepti: quia omne, quod recipitur, per modum recipientis recipitur; ergo quale est receptum, tale est recipiens; intentio autem intellecta, quae recipitur in intellectu nostro, est intentio rei in esse simpliciter, ita quod est quaedam natura simpliciter, ergo intellectus est natura simpliciter. Consimilem rationem formo ego. Accipio maiorem & tunc subiectum nego illam minorem: sed illud quod recipitur in intellectibus substantiarum mouentium, est natura simpliciter implurificabilis omnino: ergo intellectus substantiarum mouentium est implurificabilis in multos intellectus. Maior est communis sibi, & mihi. Probo minorem, quia in intellectibus eorum sunt naturae vniuersales: ergo in eis est rosa simpliciter omnino immultiplicabilis: ergo. Secundo arguo ex secunda ratione: Jlle accipiebat hanc consequentiam: si intellectus hominis sit natura signata, & multiplicabilis, sequitur, quod conceptus obiectiuus in eo non erit natura simpliciter, & multiplicabilis. Eandem rationem ego facio, quod si intellectus omnium substantiarum mouentium sit natura plurificabilis, sequitur quod conceptus obiectiuus in intellectibus eorum esset natura plurificabilis: con sequens est falsum; ergo & antecedens: quia Consequentia est eadem mihi, & tibi. Falsitatem consequentis probo sicut tu:dico, quod conceptus rosae simpliciter in intellectu motoris Saturni, & motoris caeli Stellati est omnino implurificabilis, quia da oppositum, quod plurificetur, ab illis pluribus poterit abstrahi conceptus vniuersalior, ac simplicior, & per consequens illi plures non sunt conceptus totalis rosae simpliciter, sed sunt conceptus materiales, & designati contenti sub conceptu rosae sim pliciter. Per istum modum procedit ratio Commentatoris in consequentia sua de intellectu, quod quaero etiam de illo conceptu vniuersaliori abstracto; vtrum sit plurificatus in intellectu motoris Saturni, aut vnus implurificatus: Si secundo modo habeo propositum, ergo intellectus il lorum duorum motorum est omnino plurificatus. si dicas, quod in eis est plurificatus, sequitur quod ab illis plu ribus potest abstrahi alius communior conceptus, & de illo quaero idē, & sic procedetur in infi nitum: ergo standum erat in primo. Sic ergo patet falsitas consequentis eodem modo in ratio- ne illa, sicut illa Commentatoris. sed consequentiam probo eodem modo, quia quando aliquid posterius dependet ab aliquo priori, sicut a causa totali, multiplicato priori multiplicatur poste rius: sed conceptus obiectiuus in intellectu duorum motorum dependit ab intellectibus eorum sicut a causa totali: ergo.

Hic diceretur, quod si intellectus motoris saturni intelligeret vniuersale, verum esset, quod infertur; sed de mente Commentatoris fuit, quod nulla intelligentia intelligit aliud de his, quae sunt infra se, sed tantum intelligit se, & intelligendo se intelligit aliquo modo, quae sunt supra se. & confirmatur hoc per dictum Commentato ris 3. de anima comm. 34. vbi dicit, quod intellectiua, quae est actio prima nihil intelligit eorum, quae sunt hic. Ista solutio non valet ad propositum: Philosophus enim 4. physic. dicit, quod tempus non est motus, quia si essent principales motus primi, adhuc esset vnum tempus: sic dico in proposito, quia posito, quod principales motores intelligerent vniuersale, adhuc posito, quod motores sint plures poterit vniuersale esse vnum, & ideo est aliunde, quod vniuersale sit implurificabile, quam ex parte intellectus, quia dato, quod intellectus plurificetur, poterit nihilominus vniuersale esse vnum, vnde nihil facit, quod intelligant vniuersale, vel non, quia posito per impossibile, quod intelligerent vniuersale, poterit vniuersale esse vnum, & solutio illae supponit falsum ipse enim Commentator 3. de anima comm. 40. siue 48. dicit, quod quando intellectus agens erit forma in nobis intelligimus omnia per intellectum agentem sicut per formam in nobis, & hoc, quia ille intellectus agens intelligit omnia. vnde dicit, quod manifestum est, quod cum ille motus implebitur & c. sequitur, quod cum ita sit, necesse est, quod per intellectum agentem intelligamus omnia, & idem Commentaror in libello suo de somno, & vigilia, vbi agit de veris somnis dicit, quod oportet, quod illa comprehensio sit a substantia separata, & tunc instat contra se, quomo do potest dare notitiam de particularibus, quae non intelligit: & respondit, quod in alia, & alia plaga, & regione vniuersi sunt aliae, & aliae leges, & alius, & alius secundum cursum causarum: quae quidem eueniunt in vna regione, & non in alia: & tunc subiungit, quod substantia separata intelligit vniuersalia eorum, quae secundum ordinem causarum talium deberent euenire; & homo habe ret aliquod particulare illius vniuersalis, & tunc intelligentia habens vniuersale illius particularis coniungitur phantasiae illius, & per aliam con iunctionem homo intelligit illud particulare, cuius vniuersale intelligit substantia separata. & hoc modo homo somniat aliqua, quae euenient in aliqua parte mundi, vel deberent euenire ex ordine causarum, & legum, ibidem, etiam concludit: non est ergo inconueniens, quod intelligentia abstracta intelligat vniuersale indiuidui alicuius.

Quod autem dicitur, quod nihil intelligit eorum, quae sunt hic. Respondeo auctoritas soluit scipsam intelligit enim eorum, quae sunt haec signa. Quomodo ergo illud vniuersale in pluribus intellectibus hominum? Aliter dicitur quod non est simile de Intelligentijs, & de nobis, nam intelligentiae omnia intelligunt, per essen tiam suam, & ideo illud, quo intelligunt non numeratur in eis, sed homines intelligunt per species, quae multiplicantur in nobis: Jdeo essent plures intellectus in nobis, vniuersale necessario multiplicaretur in nobis: non oportet autem quod intellectus sic multiplicatur vniuersale, sicut in homine, qui intelligit phantasmata, quae oportet multiplicari in nobis. Sed solutio ista non valet, qnia dato, quod intelligentiae intelligant per essentiam suam, & nos per phantasmata, nihil ad oppositum, cuius ratio est, quia non sequitur magis multiplicatio vniuersalis ad multitudinem specierum, & phantasmatum, quam in Angelis ad multitudinem essentiarum: quia sicut per te in nobis phantasma est ratio intelligendi vniuersale, sic in Angelis propria essentia: sed per te in Angelis stat vnitas vniuersalis cum multitudine essentiarum: ergo in nobis poterit stare vnitas vniuersalis cum multitudine phantasmatum, & specierum, Nam reduco ad propositum de omnibus intelligentijs ter tiam rationem Commentatoris de intellectu in nobis: Jlla siquidam procedebat ex proportione agentis, & patientis, & formalis termini; quoniam oportet, quod agens sit tale in actu, quale passum est in potentia, & per consequens eiusdem conditionis est agens, & formalis terminus: ergo eiusdem conditionis est in nobis intellectus agens, & intentio intellecta, & similiter intellectus potentialis. Ex quo eodem modo osten do, quod oportet, quod intellectus agens sit vniuersale praedicabile de principalibus differentibus specie, sic eiusdem conditionis est agens, & terminus, sed intentio intellecta in nobis, quae est formalis titulus intellectus agentis est vniuer salis praedicabilis de pluribus, puta rosa, simpliciter, & sic de alijs: ergo intellectus agens innobis est vniuersale praedicabile de pluribus. Vn de licet intentio intellecta non posset diuidi in plura talia, quorum quodlibet sit intentio entis simpliciter, tamen illa est diuisibilis in plura numero, quia continet sub se singularia signata, de quibus praedicatur: ergo si ratio concludit, illa concludit, quod intellectus agens, & potentialis sunt formae diuisibiles in plures formas numero. & ideo ex hoc patet, quod ex ratione illa concluditur; quod intellectus agens est abstra ctus a materia: sed non concluditur, quod non sit plurificabilis. Quarta ratio Commentatoris similiter non concludit, & reduco ipsum contra i psum, illa ratio procedebat de magistro respectu discipuli, & ego arguo contra eum in eadem forma, & probo, quod intellectus agens non sit illud, quo intelligimus, & quod non possit generare in nobis intentionem intellectam; vel si sic, nunquam magister poterit docere discipulum quia quaero; sicut tu, aut intellectus agens causat in nobis intentionem intellectam nouam, aut communicat illam, quam habet eandem sinem occasione, si primo modo: Contra, quia intentio intellecta in intellectu agente non est forma actiua: Si dicas, quod communicat eandem: Contra, talis communicatio non est actio, quia actio non est sine termino nouo: ergo oportet, quod intellectus agens non sit in nobis agens actionem intellectam, & reducit opinionem Themistij, quod intellectiones sunt generales, & corruptibiles, quod improbat Commentator.

Quinta ratio etiam non concludit, vnde retorqueo eam contra eum, illa quidem ratio procedebat deducendo aliquid in consequens, quod si intel lectus potentialis esset natura haec singularis, pos set per intellectum agentem abstrahi ab eo communis intentio intellecta, & illa reciperetur inintellectu potentiali, & tunc idem reciperet se: Jl la inquam ratio non concludit: quia ex forma sua non tantum concludit, quod intellectus potentialis sit implurificabilis quidditas subsistens sed concludit, quod sit tota natura intellectualis subsistens implurificabilis, & per consequens, quod sit omnis natura intellectualis. Da enim oppositum sequitur idem inconueniens, quod sequitur si ponatur indiuiduum signatum in specie, poterit enim abstrahi ab eo vnus conceptus, in quo conuenit cum alijs intellectualibus, eo quod conuenit cum eis in hoc, quod est esse intellectua lis naturae, & tunc poterit recipere intellectionem illam abstractam, quae eadem est cum eo, cu t tu dicebas ex alia parte, & si hoc, sequitur, quod idem reciperet se ip sum sicut arguebatur ex alia parte.

Quod etiam ille dicit, quod oportet vniuersale esse incorruptibile, & aeternum est contradictio, quia ipse arguit contra Themiscium, quod intentio intellecta est generalis, & corruptibilis. Jllud autem, quod supponit de mundi aeternitate, est impossibile.

Secunda propositio est, quod modus continua tionis intellectus in nobis per agere, & pati non saluat vnitatem quam oportet attribuere ipsi ho mini: vnde ille ponit, quod per intellectionem est nobis continuatus siue per intentionem intellectam. sed mihi videtur totum oppositum, & contra, scilicet, quod ideo intelligimus, & est in nobis inten tio intellecta, quia est nobis continuatus. Totus ergo punctus est videre de illa continuatione, vt dicebatur supra. totum suum sundamentum est in hoc, quod substantia abstracta non est de se aliter corpori determinata, nec coniuncta situaliter, & praesentialiter, sed mediante operatione, ideo dicit, quod intellectus noster continuatur no bis per pati, quia recipit a phantasmate nostro intellectionem intellectam, vnumquodque autem vbi operatur ibi est: volo ergo ostendere inspeciali, quod illa non sit sufficiens vnitas, qua ho mo sit vnus, illa scilicet determinatio, qua intellectus determinatur, vt patiatur, & recipiat intentionem intellectam: Arguo ergo primo per experientiam. Secundum enim eundemmet magis est credendum experientiae, quam rationi, quae non est demonstratio, vnde ille arguit contra Auicen. quod ille sequitur propositiones dialecticas dimissis propositionibus sensatis. sic ille Commentator 3. physicorum in hac positione propter quasdam rationes suas logicas vult tenere, quod est contra omnem experientiam. vnde omnes rationes illae de recipiente, & recepto magls sunt logicae, quam sunt naturales. Arguo ergo per experientiam sic: Quando animus experitur in se diuersas operationes ita quod experitur, quod ille idem est, qui habet vtramque, & quod vna non est alia, ille experitur idem principium, ita quod si debent reduci ad vnum principium oportet, quod illud principium sit idem non solum per contactum vir tualem, sed aliqua maiori vnitate: principium dico, quo illae operationes reducuntur, sed quilibet homo experitur in se, tu es ille qui nunc intel ligis, & tu es ille idem qui imaginaris rosam hãc; & experior ego, quod idem sum, qui patior dolores, & tristitias & experior me tristari, & dolere, & intelligo, quod ego sum principium vtriusque operationis: ergo oportet, quod ego, & quilibet, qui sic experitur in me principia harum opinionum concurrentia ad maiorem vnitatem, quam solius operationis vel contactus virtualis. Maior patet, quia si talia principia sint vnum tantum per hoc, quod vnum recipit aliquid ab alio, ego potero habere vnum illorum principorum, & tu alium. Quis ergo iudicabit neutrum inesse mihi: vnde ego non experior intellectionem tuam, nec tu imaginationem meam, sed ego idem sum vnus, qui iudico illas operationes inesse, & vnam non esse aliam. Hoc autem iudicium non posset inesse mihi, nisi in me esset vnum prin cipium, quo habeo hoc iudicium. nec Arist. habet aliam viam ad probandum sensum communem sensibus parti cularibus, qui iudicet inter obiecta, & actus eorum, & ponat conuenientiam, & differentiã; qui imaginatur, quod homo sentit se audire simul & videre, & quod audire non est videre, illud iu dicium non possunt facere duo principia aggregata tantum: ergo conuenit, quod est dare sensum communem. Vnde visus & si iudicet se videre, nihil tamen iudicat de auditione: ergo si aliquis vnus iudicet de vtroque, oportet, quod hoc sit per vnam potentiam, & principium, non per aggregationem tantum. Dices: illud principium est totum coniunctum habens se intellectum, & phantasmata, & per phantasiam videt se phantasiari, & per intellectum intelligere.

Contra: quaero vtrum coniunctum sit vna res in vnum diuisa in actu, & si sic: ergo esset vnum per formam vnam, quae non sit actus, & natura existens in actu, sed sit actuatio, quia actus distinguit, & separat; vnde ideo ex pluribus in actu non fit vnum. quod si concedatur, habeo propositum, quia multiplicatione perfectibili multiplicatur forma: non ergo vnus intellectus in omnibus.

Dices, quod pars intellectiua est illud commune, quod iudicat de vtroque, vnde intelligit homo per illam se dolere, & tristari: Contra, hoc non sufficit, aliud enim est intelligere se dolere, & aliud experiri se dolere: licet ergo intellectus possit intelligere dolorem, ita quod habeo per intellectum, intelligat se dolere, tamen non potest experiri dolorem, nec homo potest per intellectum experiri se dolere; sed experimur per idem, per quod experitur se intelligere, & experitur dolere: ergo per principium aliquod, quod est vnum non per aggregationem.

Secundo ad eandem propositionem arguo principaliter, quia sic nulla vnitas minor vnitate acerui sufficit ad hoc, quod aliquid vniatur alteri vt forma, a qua illud formaliter operatur: sed intellectus potentialis continuatur nobis per hoc, quod patitur intentionem intellectam a phantasmate nostro, illa inquam vnitas est minor vnitate contactus realis, & acerui, vel saltem non est inaior: ergo talis vnitas non sufficit ad hoc, quod intellectus vniatur nobis vt forma, qua for maliter operamur. Maiorem probo: quia si vnitas contactus, & acerui sufficeret ad hoc, quod aliquid sit forma alterius, quo illud operatur formaliter, tunc quando vinum est in dolio, & vnitur ei secundum contactum realem, posset dici, quod vinum est forma dolij, & quod operationes vini forma liter communicantur dolio, & compositum ex dolio, & vino habebit operationes vtriusque. Minorem probo: pono quod vinum vtri tangat me eo modo, quo dicimus, quod triste tãgit cor, quaero quid tangit me magis, vtrum vini, vel triste. & certum est, quod vinum, quia illud realiter, triste virtualiter: ad maiorem. n. vnitatem venit vi num, quod tangit me, quam trise, quia triste, quod tangit me, potest esse Romae.

Item ad maiorem vnitatem veniunt duo quan ta, quam Deus, & creatura, sed duo quanta veniunt ad vnitatem acerui, Deus autem & creatu ra ad vnitatem actus: ergo.

Tertio ad idem contra fundamentum in speciali, nam totum fundamentum consistit in hoc, quod ideo, quia intellectus agens appropriatur nobis, & factus est forma in nobis ideo agimus per ipsum.

Contra: Si hoc sufficit, sequuntur multa inconuenientia, primum est quod secundum hoc possem dicere, quod oculus meus vnitur parieti, vt forma, & quod paries & oculus faciunt vnum, sicut anima & corpus, & tunc operatio oculi erit operatio totius illius congregati; non enim magis vnitur hoc modo intellectus nobis, quam ocu lus colori parietis per intentionem intellectam.

Item secundum hoc sequitur, quod formae ima ginatae magis copulabuntur vt forma intellectui potentiali, & e conuerso, quam intellectus corpori vel imaginationi, quia intentio imaginata est im mediatum actiuum in intellectu potentiali, phan tasma autem, vel quid aliud tenens se ex parte corporis, non agit in intellectum potentialem, nisi mediante intentione intellecta.

Item sequitur, quod imaginatio magis vnitur intellectui potentiali vt forma, quam e conuerso, ita, quod magis habebit imaginatio rationem formae, & intellectus potentialis rationem materiae, quam e conuerso. Hoc probo, quia si ex actiuo, & passiuo fiat forma, magis habet rationem formae actiuum, quam passiuum: sed intentio ima ginata habet rationem actiui in ordine ad intentionem potentialem, Intellectus autem potentialis habet rationem passiui: ergo.

Item cum omne agens vniatur passo virtualiter, sequitur, quod ex omni agente, & passo fiat vnum sicut ex materia, & forma: hoc modo ex igne, & Angelo fiat vnum, sed vnum agat in aliud, & illud vnum esset vna natura intellectualis, sicut homo intelligens per naturam intellectus, & corporalis per naturam ignis.

Quarta ratio est ad idē, quod secundum illam viam si intellectus potentialis copulatur nobis per intentione intellectam, ostendo, quod sequiturnecessario quod te intelligente actu hominem simpliciter ac per consequens habendo intentionem intellectam hominis simpliciter, ego non potero intelligere hominem simpliciter, & habere intentionem intelle ctam de homine simpliciter; & tunc vltra: ergo non copulabitur mihi intellectus potentialis, nec poterit esse forma in me te intelligente hominem simpliciter. Probo primam consequentiam, quia per te intellectus potentialis non aliter habet intentionem intellectam, nisi per hoc, quod recipit eam ab imaginatione siue phantasmate; tunc pono, quod tua imaginatio causet in ipso intellectu potentiali intentionem intellectam hominis simpliciter, sequitur quod mea imaginatio non poterit causare intentionem hominis simpliciter in intellectu potentiali. Probo hoc, quia aut causabit eandem, & hoc non potest esse, quia facere est nihil facere: ergo vel causabit aliam & tunc intentio intellecta hominis simpliciter nu meratur, & plurificatur: ergo pari ratione intellectus numeratur, & plurificatur, non obstante, quod sit forma simplsciter, vel nulla causabit, & tunc habeo propositum; quod te intelligente hominem simpliciter, & habente intentionem intellectam de eo, ego non potero intelligere hominem simpliciter, quia per hoc intelligo hominem simpliciter, quia causat imaginatio mea in intellectu potentiali hominem simpliciter.

Secundam consequentiam probo scilicet: ergo te intelligente non poterit mihi copulari intelle ctus possibilis, quia non aliter copulatur mihi, quam per hoc, quod imaginatio causat in eo intentionem intellectam.

Ad istam tamen rationem ille respondet, quod intentio intellecta non generatur simpliciter, sed per respectum ad me, quia de nouo homo simpliciter lucebit in imaginatione mea, & ideo de nouo ge nerabitur in me aliquo modo intentio intellecta de eo. Contra: quaero, quid est intellectum potentialem esse partem in me: & copulari mihi? tu dicis, quod idem est, quod habere intentionem intellectam causatam ab imaginatione mea: Tunc quaero, aut causatio illa est mediata, & tunc non copulabitur mihi intellectus nisi mediate; aut est vera, & realis, & tunc manet ratio mea, quia aut causabitur eadem cum illa, quae causata erat ab imaginatione mea, aut cum alia.

Quinto arguo, quia non videtur, quod secundum illam viam possit saluari, quod dixit Philosophus 12. metaph. scilicet, quod nulla forma prae cedit suam materiam, aliqua tamen pars praecedit vt anima non tota, sed intellectus; secundum autem illam viam, ita animam sequitur corpus, sicut praecedit, quia scilicet hic intellectus intrat ab extra.

Sexto arguo contra illam positionem sic. Virtus cognoscitiua, quae respicit plura, a quibus mouetur passiue, & in quibus iudicium eius sustentatur obiectiue, illa virtus potest discernere, & iudi care se moueri ab vtroq. nunc ab isto, nunc ab alio, & ponere differentiam inter illa, quod illud, quod modo mouet, non est illud, quod ante mouebat me: hanc probo per exemplum de sensu communi respectu sensuum particularium, & videtur, quod exemplum sit ad propositum, quia sicut se ha bet quodam modo sensus communis ad sensus partieulares, ficut intellectus ad diuersa phantasmata. Ipse namque ibi dicit, quod forma est perfectio materiae: sic ergo sensus communis est perfectio sensuum particularium, quod intelligit, pro tanto, quia secundum eum est quasi centrum omnium sensuum: sicut ergo sensus communis determinatur in actu suo a suo particulari, & sustentatur eius iudicium in sensibus particularibus; sic quia ibi iudicat, & ibi terminatur eius iudicium, sic de intellectu potentiali respectu phan tasiae. Cum ergo exemplum est ad propositum: tunc, quia sensus communis sic determinatur, & mouetur a particularibus, & subsentatur obiectiue in eis, ideo patet, quod potest ponere differentiam inter illos, & perpendere de actu virtutis, qua nunc audis, nunc vides, & quod audire non est videre: ergo maior est vera: sed per te intellectus potentialis est idem in me, & in te; nec differt, nisi quia vnus existens mouetur a diuersis imaginationibus, & sustentatur eius iudicium in eis: ergo illa virtus potest iudicare se moueri modo ab illa imaginatione, modo ab alia: & cum intellectus potentialis sit forma in nobis, sequitur quod nos per formam in nobis possumus iudicare nunc moueri ab imaginatione vna, nunc ab alia, & potero ego dicere, nunc mouet me imaginatio mea, nunc tua; nunc e conuerso, & sic de alijs: & cum intellectus modo sit in te, possum dicere ego per intellectum, quod est forma mea nunc intelligo terminatiue in phantasmate meo, nunc in tuo.

Dices, quod ratio bene concluderet, si eodem modo potentia cogitatiua intellectus moueretur a phantasmate meo, & tuo, quod non est verum, sed diuersimode mouetur: ergo.

Contra, nec etiam sensus communis eodem modo mouetur a sensibus particularibus, & tamen perpendit se moueri nunc ab isto sensu, nunc ab illo, & ponit differentiam inter illos per hoc, quod vna virtus existens nunc potest contrahi ad istum, nunc vero ad illum.

Tertia Propositio est, quod difficultas, de qua rogat fratres, quam inducit contra se, non soluitur. Difficultas. n.illa consistit in hoc, quod qui habent eundem actum primum, haberent eundem actum secundum, & ille soluit eam per hoc, quod non eodem modo copulatur nobis actus primus, & secundus: quia actus primus copulatur nobiscum per actum se cundum, quia per hoc est in me, quia patitur ab imaginatione in me; & quia non eodem modo patitur in me, & in te, ideo licet continuetur in me, & in te quoad actum primum eodem modo, non tamen quoad actum secundum, qui est habere in prospectu intentionem intellectam.

Illa solutio primo fundat se in vna propositione improbabili; nam potentia non fit potentia operantis per actum suum secundum, sed magis e conuerso, non enim quia agens agit, ideo habet potentiam, sed e conuerso ideo agit, quia habet potentiam, & ideo dicit Philosoph. lib. De sensu, & sensato, quod cuius est potentia, eius est actus: & ratio est, quia potentia trahit actum, vt sit determinati agentis, non e conuerso; & si potentia est naturalis, actus est naturalis, si potentia abstracta, actus est abstractus, sed intentio intellecta habet se respectu materialis intellectus, sicut actus se- cundus ad potentiam: ergo intentio intellecta non faciet, quod intellectus materialis sit, immo erit omnino e conuerso.

Secundo fundat se in propositione alia etiam improbabili; scilicet, quod actus secundus continuatur mecum per intellectionem intellectam, ad quam mouet mea imaginatio, & continuatur to tum per intentionem intellectam, ad quam mouer imaginatio tua, & quia imaginatio mea non mouet ad intentionem intellectam, ad quam mouet imaginatio tua, ideo ego non habeo eundem actum secundum, quem habes tu. Contra. Vbi ille ponit modum intellectus adepti, dicit, quod intellectus agens se habet ad speculatiuum a forma de materia, ficut lux habet se ad colorem in diaphano, sic forma de materia per eum. Vltra dicit, quod intellectus agens copulatur cum speculatiuo per intellecta speculatiua, & tunc vltra dicit, quod postquam intellectus fuerit in actu respectu omnium intellectorum speculatiuorum, tunc intellectus agens in fine fit forma in nobis, & pars nostra. Et vlterius dicit, quod tunc intelligimus substantias separatas, quas intelligit intellectus agens, & hoc quia intelligimus omnia, quae intelligit intellectus agens, & agimus operationes suas; operationes enim partis possunt attribui ipsi toti. Si il. le processus valeat, ego arguo sic contra eum Quando aliqua sic se habent, quod copulantur cum isto copulato perfecte, copulantur etiam simul omnia, quae cum isto copulantur, quaecunq. enim copulantur in tertio, perfecte copulantur etiam inter se: intellectus potentia lis copulatur mecum per hanc intentionem intellectam, ad quam mouet imaginatio mea: ergo si intellectus poten tialis perfecte copuletur mihi, sequitur, quod quicquid continuatur cum intellectu potentiali, continuatur etiam mecum: sed omnes intentiones omnium hominum sunt continuatae cum ima ginatione mea, & tunc habeo omines intentiones intellectas, & nullus intelligit aliquid, quod ego non intelligã: ergo. Confirmo: Quia siue quod inte llectus agens sit pars nobis, agimus operationes suas, siue quod intellectus potentialis sit pars in nobis, recipiemus intentiones, quas ille recipit: ergo vel processus suus est nullus, vel ratio il la concludit efficaciter contra eum.

Nunc vltimo soluo rationes. Ad primam dico quod non oportet, quod recipiens, & receptum sit eiusdem rationis quoad omnes conditiones suas, alias sicut intentio recepta est quoddam vniuersale praedicabile, sic esset dicendum de intellectu recipiente. Dico ergo ad rationem, quod ad hoc, quod potentia aliqua apprehendat res in esse simpliciter, & recipiat earum intentiones in esse simpliciter, sufficit, quod sit potentia immaterialis, haec, & abstracta a quantitate; non oportet autem, quod sit abstracta a particularita te, & designatione: & ratio est ad hoc, quia pone re substantiam separatam indiuiduam non quan tam, illa oportet, quod habeat aliquam operationem, quia sub nulla est sine propria operatione, illa autem operatio non potest esse Philosophica, corporalis non vitalis; quia tunc substantia aliqua materialis haberet operationem nobiliorem substantia illa abstracta, puta, potentia orga imaginatiua vel phantasia, quod est impossibile, quia operationes harum sunt quantae, cum sint organicae: ergo habebit potentiam intellectiuam. haec est ratio, in qua fundatur illa propositio Philosophi, quod immaterialitas est causa intelle ctualitatis.

Item ad idem: Substantia indiuidua abstracta a quantitate non est apta apprehendi aliqua poten tia sensitiua, quia omnis talis potentia fertur in quantum: ergo illa est apprehensibilis ab intelle ctu, cum non sit dicendum, quod a nulla potentia possit apprehendi, tunc sic: Indiuiduum specialeidest abstractum a quantitate( sicut Commentator 3. de anima com. 18. accipit) est apprehensibi le apprehensione intellectiua: ergo oportet intellectum receptiuum intentionis esse de materia eius: ergo oportet, quod sit singulare, quod est indiuiduum, si ratio sua sit bona. Est ergo sciendum, quod omnis virtus quanta requirit circa obiectum suum quantitatem, ita quod situat ipsum totum in certo situ, & etiam partes in ipso. Vnde si imaginor lineam, de necessitate imaginor eam hic, & imaginor eam habere partem extra partem: vnde ex hoc possumus distinguere actum intellectus, & imaginationis, quia actus imaginationis concer nit in obiecto situm puta ponendo, & stando sic, vel ibi; non dico situm retinentem se ex parte obiecti, sed ex parte actus: ita quod modus suus feren di est situalis, & concernit hoc modo situm, & proportionem partium, quia partem situat extra partem. Actus vero intellectus abstrahit ab omni situ, & proportione in obiecto suo, & eius partibus. Ratio vero huius differentiae hinc inde est spe cies illa, qua fit indiuiduum immateriale in abstractione, vt si species fuit abstracta, indiuiduum esset abstractum, si non, non, & quia species in ima ginatione est quanta, & extensa, species vero in intellectu est abstracta ab omni quantitate, ideo indi uiduum intellectus non concernit situm in obiecto, sicut concernit indiuiduum sensus. sic ergo si fuerit indiuiduum abstractum a quantitate, non correspon deret species signata abstracta tum ab omni quam titate, & non habens partem extra partem, & ideo ducit in obiectum abstrahendo ab omni situ & proportione, hoc est intelligere naturam rei simpliciter. Non enim est idem quod intelligere vniuersaliter, sed idem quod intelligere non situaliter, & modo quantitatiuo, & hoc prouenit ex con ditione speciei, quae potest esse indiuidua, & parti cularis dummodo sit abstracta.

Ad secundum dico, quod conceptus obiectiuus integratur ex conceptu passiuo, & re illa, vnde rosa, quam ego experior, est oens rosae particulares sub vno concipi clausae, quod quidem concipi passiuum est vnum per vnum concipi actiuum; qu d quidem concipi actiuum est vnum per speciem vnam Et ideo quando in intellectu meo est species rosae, ibi omnia indiuidua eius, sicut particulares rosae, veniunt ad vnum concipi: tunc ergo, quando dicitur plurificari, aut intelligitur de plu rificatione ipsius concipi, aut ipsarum realitatum venientium ad ipsum concipi: si primo modo intel ligatur, sic dico, conceptus obiectiuus in me, & in te multiplicatur: si vero capias multiplicari conceptum obiectiuum secundo modo, quantum ad res, quae veniunt ad ipsum concipi, hoc potest esse dupliciter: vel quod res ipsae venientes ad concipi multiplicentur numeraliter, puta humanitas cum humanitate; vel quod multiplicentur secundum naturam, & esse simpliciter, sicut si multiplicem totam congeriem humanitatum contra congeriem aliam, & sic faciam duas congeries earundem humanitatum. Verbi gratia pono, quod sint decem homines particulares, tunc possum iptelligere ho minem multiplicari per istos decem homines particulares, & illa est plurificat io numeralis, vel possum intelligere totam multiplicationem istorum decem hominum multiplicari, vt illa pluries numeretur, & replicetur, & ponatur quasi bis in prospectu. Tunc ad propositum dico, quod accipiendo conceptum obiectiuum multiplicari in primo modorum istorum, sic dico, quod conceptus obiectiuus multiplicabilis est quantum ad rem sub concipi. Et ratio est quia conceptus obie ciuus est vniueriale quoddam existens in multis praedicabilibus in quod de illis. Accipiendo vero secundo modo, nunc multiplicari, sic dico, quod conceptus obiectiuus quoad rem, quae est sub concipi, impossibile est, quod multiplicetur. Cuius ratio est, quia sicut est impossibile, quod Sortes sit plures Sortes, sic est impossibile, quod sit omnes humanitates. Jmpossibile enim est vnum in quantum vnum multiplicari, quia tunc idem esset diuisum a se ipso, & ideo sicut repugnantia est, quod Sortes sit plures Sortes, sic repugnan tia est, quod tota multitudo humanitatum ac per consequens totam multitudinem humanitatum insimul acceptam impossibile est bis reperiri, & multiplicari; & per consequens conceptus capiens totam multitudinem humanitatum non potest numerari quantum ad rem sub concipi, quae est tota multitudo humanitatis, & talis conceptus est conceptus hominis simpliciter, & conceptus vniuersalis, qui secundum Commenta torem aliquo modo continet, & complectitur infinita, pro quanto est omnia particularia illius na turae concurrentia ad vnum concipi passiue, ratio ne vnius concipi actiue: quod oritur ex vnica spe cie, & impressione, quam nata sunt facere omnia particularia in intellectu. Et hinc est, quod saepe dixi, quod impossibile est hominem simpliciter multiplicari, & diuidi in plures homines simpliciter, quia ab illis possit abstrahi conceptus communior & latior, & tunc neutrum eorum esset homo simpliciter, licet homo simpliciter potest multiplicari numeraliter in inferiora contenta sub eo. Ideo dixi alias, quod quia Deus est entitas simpliciter subsistens, impossibile est, & contradictio, quod sint plures Dij, quia tunc neutrum esset entitas simpliciter; non est tamen impossibile, quod sit vnus Deus, & cum hoc plura alia entia quasi particularia respectu entis simpliciter. Iunc ad propositum, licet in me & in te sit aliud, & aliud con cipi, non tamen est in me, & in te alia res simpliciter, ita quod in me sit rosa simpliciter, & in te sit rosa simpliciter: Et ratio elt dicta statim, quia rosa cadens sub concipi meo, non est aliqua particularis rosa, sed sunt oens particulares rosae, quae veniunt ad vnum concipi, tota autem multitudo rosarum particularium non plurificatur, vt dictum est, & ideo eadem est in me, & in te. Plurificatur tamen res concepta, quae est res simpliciter, non plurificatur res, sed est eadem omnino vtrobirque: homo enim simpliciter est omnia particulaiia, ideo sub quocunque concipi cadat, semper est idem. Tunc ad formam argumenti; cum dicitur, si intellectus esset alius in me, & in te, sequitur, quod conceptus obiectiuus plurificaretur in me, & in te; concedo quantum ad concipi, sed non quantum ad rem sub concipi, hoc enim est impossibile & hoc solum probat ratio: quantum etiam ad rem sub concipi, non probat, quin possit multiplicari naturaliter, probat tamen bene, quod non potest multiplicari in esse simpliciter, & hoc concedo. Ad tertium nego maiorem quantum ad illud, quod assumitur de principio, & forma li termino vt dixi supra de recipiente, & recepto in solutio⸗ ne primae rationis.

Ad quartum de magistro, & discipulo dico, quod oppositum est verum, quia si esset idem intellectus in vtroque, impossibile est, quod magister doceret discipulum; quaero enim, quid faciet magister in discipulo, aut transfundit intellectionem suam in eo simpliciter, & hoc est impossibile, aut aa gendo in phantasma illius, & hoc etiam non est verum, ideo dico, quod magister non plus facit, nisi quod applicat actiua passiuis per symbolicas voces, & sermones qui mouent imaginationem, & imaginatio mouet intellectum, & tunc fit de nouo in discipulo intentio intellecta. Ad argumentum principale patet.