Quaestio 2

ARTJCVLVS VNJCVS. Vtrum Lex diuina sit necessaria homini ad dirigendum ipsum in viam salutis.

VIDETVR, quod non, quia frustra fit per plura, quod fieri potest per pauciora: sed per legem naturalem homo potest dirigi sufficienter in viam salutis, nam ii qui legem Dei non habent, ea, quae legis sunt faciunt: ergo homo ex viribus naturae non potest errare in iis, quae sunt ad finem. Contra: Tunc sacra Scriptura esset superflua. Respondeo primo videndum est, vnde lex dicatur, & dicendum quod dicatur a ligando, quia ligat quatuor modis, scilicet praecipiendo, vocando, promittendo (quia qui promittis confirmat) & puniendo, Vnde praecipit, vetat, permittit, & punit. Isti sunt quatuor actus legis secundum Isidorum. Dicitur autem lex iusum inanimatum, sicut Judex dicitur iustum animatum. Iustum autem consistit in rectitudine, & ideo omnis propositio practica, recta autentica, idest auctoritate superioris obligantis dicitur Lex-

Respondeo videndum est de distinctione legis, & est multiplex. Quaedam enim lex aeterna, quae est duplex, scilicet speculatiua, & practica; lex autem aeterna, & speculatiua, est in veritate diuina. In ista enim secundum Augustinum, homo videt veritatem, secundum quod dicit, quod homo cognoscit veritatem, inspiciendo ad leges aeternas, & dicunt aliqui, quod ista lex non est aliud quam regulatiua obiecta, & principia complexa relucentia, vel cognita in veritate diuina, idest in prospectu Dei. Sed quia prius ostensum est, quod nullum contrarium obiectum ponitur in prospectu diuino, ideo ista via non valet. Vnde dicendum, quod ista lex aeterna, & speculatiua non est aliud formaliter, quam ipsa Deitas intellectay inquan- tum supereminenter dicitur esse omnis prima propositio impossibilis aliter se habere, & ideo, vt ponitur in prospectu nostro, vel alicuius, omnis talis propositio, supereminenter ibidem cognoscitur.

De lege autem aeterna practica dicunt aliqui, quod est ratio practica existens in veritate diuina, qua Deus haec inferiora regit, & gubernat. Sed alii hoc negant dicentes, quod diuina voluntas est sibi regula, quia est prius regula, & quicquid vltra regulabile est. Et ideo non indiget tali ratione practica determinante ipsam voluntatem, vel regentem ipsam, ideo dicunt, quod ista lex practica, & aeterna est ipsa voluntas diuina, quae ab aeterno instituit gubernationem, & ordiuem totius vniuersi. )icendum ad hoc, quod ratio practica dupliciter potest sumi, vno modo, vt est recta ratio agibilium, & dicitur prudentia-modo differentia inter ista est, quod ars etsi determinet modum agendi in materia & supposito quod non debeat agere, non tamen determinat artificem ad agendum; imo tenet indifferens, & indiget virtute ad hoc, quod agat, & ideo ponere in Deo rationem practicam per modum artis non est inconueniens, quia talis ars-on determinat voluntatem diuinammisi quantum ad hoc, quod si dicat, vel producat, tunc oportet, quod producat secundum talem rationemy prudentia vero determinat artificem ad agendum, vnde si faciat contra prudentiam, peccat, quia prudens determinatur ad hoc, quod agat conformiter prudentiae suae, aliter non diceretur prudens, & isto modo non est in Deo, quia si non agat, non peccat.

Alia est lex, quae dicitur naturalis, & dicunt aliqui, quod est naturale iudicium. Sciendum tamen quod possumus accipere notitĩam propositionum practicarum dupliciter. Vno modo formaliter, & in actu, & sic non est alia via in homine, quia nec species simplicium terminorum, nec aliqua notitia actualis inest homini a natura, quo modo potentialiter, & actiue a natura, quia intellectus possibilis est in potentia naturali ad tales propositiones, & ad veritatem ipsarum.

Secundo modo. Veritas inquantum veritas illarum propositionum oritur ex notitia terminorum, quasi ex obiecto, & intellectu agente, & secundum hoc lex naturalis non est aliquis habitus, vel aliquis actus: sed dicitur naturalis notitia virtualis, pro quanto intellectus possibilis est in potentia naturali ad recipiendum notitiam talium primarum propositionum practicarum, & obiectum virtualiter, & naturaliter natum est imprimere. Et intellectus agens sine Doctore potest ad ãctũm intellectum possibilem reducere mediante obiecto, & ideo veniunt ad habitum imperceptibiliter: ita quod homo nescit, nec recordatur quando primo sciuit, quod omne bonum est agendum, & malum fugiendum, quia imperceptibiliter veniunt ad nos, & haec dicitur lex naturalis.

Tertia lex est Lex humana, quae dicitur lex Positiua: sed tunc est dubium, si lex humana sit conclusiones deductae ex lege naturali. Dicendum, quod si tu vocas legem humanam, legem ciuilem: de qua Philosophus tractat, quia dicitur scientia moralis, sic illa deducitur ex lege naturali, & ad legem naturalem reducitur. Sed si vocas legem humanam, statuta humana imposita ab Impera- toribus, tunc ibi non sunt conclusiones iuris: sed sunt quaedam conformia legi naturali ) Quod patet: quia si essent conclusiones iuris naturalis, non possent immutari, modo videmus, quod talia crebro immutantur. Vtrum autem talis lex liget subditos illius, qui legem imponit, & auctoritatem legi dedit, & ideo leges Jmperiales ligant solum illos, qui subditi sunt imperio, non alios, nisi pro quanto continent aliqua, quae sunt de iure naturali.

Illa autem, quae non sunt de iure naturall, sed pure positiua, non ligant, quia carent origine superioris, nisi respectu subditorum, quos vere ligat, non solum in foro exteriori, sed etiam in foro conscientiae) Ita quod faciens contra legem aliquid auferendo tenetur ad restitutionem: & ratio est, quia mutua est obligatio inter subditum, & superiorem, & ideo sicut iste tenetur regere, ita subditus tenetur parere legibus, quibus regit, vnde qui ordinationi, & legi resistit, diuinae ordinationi resistit, quia omnia ista a Deo ordinata sunt.

Contra: lex Dei, seu lex diuina consistit in ijs, quae continentur in sacra pagina, quae reuelata sunt a Spiritu sancto inspirante Prophetas, & habent firmitatem, & vim obligatiuam auctoritate diuina Lex autem peccati dicitur fomes, & dicitur metaphorice, quia ligat hominem, & captiuat subiugando peccato. Nunc pono propositiones.

Prima, quod praeter legem aeternam necessariae sunt aliae leges, cuius ratio est, quia tam regenti, quam subditis, qui reguntur necessaria est notitia legu per quam sit regnum, modo lex aeterna in veritate diuina secudum se nota est nobis per alias leges, & maxime per legem naturalem

Secunda Propositio. Quod praeter legem humanam necessarium fuit dare, & promulgare legem diuinam: cuius ratio est, quia in propositionibus indifferentibus nobis quantum ad veritatem, & falsitatem, quoad veritatem secundum iudicium rationis naturalis necessaria est reuelatio, si debeant venire ad notitiam nostram, quia ad tales propositiones non posset intellectus nosser naturaliter attingere, sed multae sunt tales propositiones speculatiuae, vt quod Deus sit trinus & vnus, vel quod Deus sit homo: ratio enim naturalis iudicaret tales indifferentes, & citius iudicaret falsas, quam veras, & tum debemus istas cognoscere, quantum ad propositiones practicas. Item patet, quod quaedam tenent ex terminis, vt praecepta decalogi, & de illis necessaria fuit reuelatio, propter malitiam hominum, quae excaecauit eos; alia vero tenent ex terminis, vt sunt ceremoniae, & de illis certum est, quod naturale iudicium non posset ad illos attingere.

Ad argumentum dicendum, quod lex naturasis non safficit, quod patet respectu finis vltimi

non sufficit, multi enim circa hoc errauefunt, alij in honoribus, alij in voluptatibus, & sic de alijs ponentes vltimum finem, & ideo multo magis homines possunt errare circa ea, quae sunt ad finem.

Ad demonstrationem dicendum, quod secundum ipsam in hoc apparet, quod lex nostra optima est, quia nihil continet contra mores, & contra rectam rationem: sed lex Mahometi multa contra mores, & contra Ethica Aristotelis continet. Li- cet ergo Philosophus bene tractauerit de moribus, non tamen sufficienter quantum ad illa, quae Deus exigit, & quantum ad omnes virtutes, & omnes circumstantias virtutis, quae requiruntur ad nostram salutem.