Quaestio 4

ARTJCVLVS J. Vtrum plures naturae, vel eiusdem rationis, vel alterius possint terminari ad diuinum suppositum, & quidditatiue vniri.

DIco, alterius rationis, quia supposito, vt veLrum est, quod assumpsit naturam humanam, vtrum possit assumere naturam Angeli, vel naturam alterius hominis possit assumere, quod non sic: Quia illud est impossibile, ex quo sequitur oppositum primi principij, natet, quod ex quo principia sunt maxime vera, eorum opposita sunt maxime salsa: sed si plures naturae vnirentur vni supposito quidditatiue sequeretur oppositum istius principij, de quolibet affirmatio, vel negatio, & de nullo eodem ambo simul: Probo, quia de tali supposito non esset verum dicere, quod esset vnum vel plura, vt quod vnus homo, vel plures homines; non vnus, quia vnus posset calefieri, & frigefieri, & alius non, & tunc vnum, & idem esset calidum, & non calidum. Item posset vnus, & idem esse vir, & mulier.

Item, non plures, quia multiplicatis formis, dũ- modo suppositum non multiplicetur, non multiplicatur denominatio quidditatiua, sicut patet, quod licet in vno homine sint multi habitus scientiae, tamen propter hoc non dicitur, nisi vnus sciens.

Item, impossibile est plures formas differentes numero esse in eodem supposito: ergo & plures naturas. Consequentia patet, quia magis vnita natura suoposito, quam forma subiecto: ergo.

Item per introductionem formae in subiecto tota potentia appetitus mihi euacuatur respectu formarum eiusdem rationis: ergo & in natura. Maior patet, quia si stuppa comburatur, vel fiat sub forma ignis, non est in potentia ad alium ignem, quia si esset, posset per agens naturale educi ignis de illa potentia, & ita eadem pars materiae esset subiecta simul diuersis formis, & ideo Commentator dicit, quod numerantur habilitates in materia secundum formas specificas. Sic a simili per hoc, quod in supposito diuino terminatur vna natura: ergo pari ratione nulla alia eiusdem rationis poterit terminari, quare nec plures naturae poterunt terminari, & indiuino supposito. Modo arguo, quod nec alia alterius rationis possit terminari ad diuinum suppositum, sic: Sicut se habet species ad genus, sic suppositum ad naturam; sed non est dare eandem speciem in diuersis generibus: ergo nec idem suppositum in diuersis naturis, vel speciebus non subalternatim positis. Maior patet, quia non est maius inconueniens, quod vnum, & idem suppositum reperiatur in diuersis naturis diuersarum rationum, quam quod vnum, & idem genus reperiatur in pluribus speciebus diuersarum rationum, vel ordinum. Antecedens patet, quod diuersorum generum, & non subalternatim positorum.

Item Commentator 2. Metaph. negantes determinatas formas in determinatis principijs negant principium: Consequentia patet, quia non magis determinat materia vnam formam, quam suppositum vnam naturam. Item, non est magis impossibile suppositum quidditatum humanitate quiddificari lupideitate, quam quiddificatum Deitate quiddificari humanitate: sed hoc non est impossibile, quia ita est de facto: ergo nec primum.

Item: Potentia verbi non est diminuta per assum- ptionem naturae humanae, post assumptionem enim est in pari potentia cum persona Patris; sed anteassumptionem poterat aliam naturam assumere, quam humanam: ergo & post, potest aliam assumere cum humana.

Item: Pater post assumptionem potest, & potius assumere naturam aliam ab humana: ergo & verbum. Respondeo de ista quaestione, non inuenio nisi vnam solemnem opinionem, Ego igitur teneo affirmatiuam, & primo adduco vnam rationem ad hoc secundo remouebo quaedam dubia.

Circa primum ergo probo, quod potest assumere plures naturas eiusdem rationis, & diuersae: Quia si esset repugnantia ex parte habitudinum quidditatiuarum, quod essent incompossibiles, hoc esset vel respectu naturarum, vel respectu terminorum: sed non sic, nec sic:ergo. Maior patet per sufficientem diuisionem. Minor declaratur, quod non sunt incompossibiles istae habitudines, nec respectu natu rarum, vel terminorum, quia non sunt incompossibiles respectu oppositionis, nec respectu sui esse probo, quod sic manent disparata, & quod non respectu oppositionis, vel sui, opposita includunt negationes oppositas, nec sufficit quaecumque negatio ad opposita, vt Pater includit negationem Filij, non quia non est Filius solum: sed quia Filius est terminus oppositus, ideo filiatio opposita est incompossibilis Patri: sed filiatio non opposita non. Idem enim potest esse Pater, & Filius, quia filiatio opposita, & paternitas non possunt esse in eodem: ergo non sunt opposita, nisi respectu termini, vel respectu fundamenti, & hoc alterius non, quia fundamentum, non est vnum, & idem, quia humanitas, & lapideitas.

Item: non respectu termini, quia possibile est eundem terminum terminare diuersas habitudines in primo genere relatiuorum, hoc patet in primo modo relatiuorum, qui est modo numeri: vna enim albedine potest aliquis terminare multas similitudines, vt per eandem albedinem sint termini similes & similes alij, & sic de alijs, & sic termino multas similitudines.

Item: in secundo modo potentiae actiuae, & passiuae, quia idem Pater potest terminare, & terminat plures filiationes, vt quando habet plures filios.

Item: in tertio modo, qui est modo mensurae, & mensurati, quia omnes creaturae referuntur, & se habent ad diuinam essentiam, vt ad vnam mensuram, vel finem: ergo non video, quod sit impossibile, quin plures naturae ad vnum supoositum possint terminari, & sic non posse erit ex parte infinitatis, quam non est dare. & hoc de primo.

Circa secundum occurrunt dubia tria. Primum, si istae plures habitudines essent alterius rationis, vel eiusdem. Secundum dubium: Vtrum si verbum assumeret aliam naturam humanam, vtrum essent plures homines. Tertium dubium, quae praedicamenta debent dici in diuinis pluraliter, & quae singulariter.

Circa primum dubium videtur, quod istae habitudines non essent eiusdem rationis, quia habitudines, & relationes distinguuntur per fundamenta, sed supponit, quod sint naturae diuersae rationis, vt humanitas, & lapideitas.

Item: si lapis, & homo essent assumpta, habitudo humanitatis ad naturam esset suppositatio, & personatio similis, quia persona est naturae ratio- nalis, &c. habitudo lapidis esset solum suppositatio.

Item, si tres humanitates, & tres lapideitates essent assumptae habitudines, vel rationes trium humanitatum, minus differrent ad inuicem, quam per respectum ad habitudines trium lapideitatum: sed istae inter se differrent numero: ergo sunt alterius rationis speciei.

Contra, habitudines essent quidditatiuae: ergo non possent esse alterius rationis.

Item: suppositum dicit aliquid praecisum spoliatum, sicut materia in sundamento naturae, sed Com mentator 12. Metaph. non hoc dicit, quod concipiens materiam, vnde distinguat: ergo ratio distinctionis non est a materia, sic in proposito de supposito respectu cuiuslibet naturae: ergo sicut materia vna, & eadem respectu omnium formarum, & estt eiusdem rationis in omnibus saltem in generabilibus; sic suppositum est eiusdem rationis sub omni quidditate: ergo non erit distinctio per respectum ad supposita. De hoc non determino, sed vos cogitabitis: Dico tamen hic duas propositiones certas. Prima quod habitudines differunt, & distinguuntur formaliter seipsis, & non per subiectum, vel terminum. Secunda, quod intrinsece, & forma liter habitudo quidditatiua est alterius rationis ab omni alia.

Circa primum est opinio cuiusdam Doctoris antiqui, quod habitudines differunt ratione fundamentorum. Relatio enim de se non dicit, nisi esse ad aliud, quod de se non plurificatur, nisi per fundamentum. Exemplum de concauitate in crure, & naso. Exemplum aliud de vnitate, quae est in substantia, est idem in quantitate, vocatur aequale, in qualitate simile, & sicut hic est aliud, & aliquid diuersum non ex se, quia vnum non plus dicit quam aliud, sed ratione fundamentorum, quae differunt.

Hoc ego non teneo, & ideo arguo contra hoc sic. Si fundamentum est causa distinctionis, manente eodem fundamento, & termino essent relationes eiusdem rationis: sed hoc non potest esse, quia capio calorem in calefaciente, & in calefacto, modo calor est eiusdem rationis in vtroque, quod est subiectum relationis calefaciens ad calefactum, & tamen islud fundamentum (prout refertur ad duo) non est eiusdem rationis calefacientis ad calefactum in vtroque, quia in primo est relatio de secundo modo, quae est in producente. In secundo relatio, quae est in producto in eodem secundo modo.

Confirmatur ratio, quia quicquid diuiditur in coordinatione praedicamentali, oportet quod diuidatur per aliquid ipsius generis reducibile ad genus per se, sed relatio est coordinationis praedicamentalis: ergo. Sed dices, quod relatio in se non diuiditur in species, & differentias, nisi per sundamentum. Contra: relatio non esset causa distinctionis: ergo & propter plura significare non est quid in genere 7. Metaph. quia album dicit Philosophus non est in genere propter duplex significare, sic relatiua dicunt duplicem conceptum proprium, & ipsius fund: menti.

Ista opinio, quod fundamentum non est de primo conceptu relationis, sed caracterizatio per fundamentum, non valet, quia quaero, quid dicant mihi characerizatio, aut absolutum, quia characterizatio non fundatur super habitudinem; habitudo autem respectus non est fundamentum absoluti, nec respectiui, quia aut est eiusdem rationis, aut noneiusdem: si non eiusdem, tunc similiter est ens per accidens: si eiusdem, vel ipsamet, vel alia: de qua quaero sicut de ista, quia non video, quod per talem habitudinem eiusdem rationis fieret specificatio. Modo dico, quod per abstractionem habitudines differunt seipsis. Quando ergo non possunt reduci per abstractionem ad aliquod commune, vel ad aliquem conceptum communem, tunc sunt genera generalissima, vt vbitari, situari, ornari, & huiusmodi, quae non includunt fundamentum, nisi definiantur per additamenta, ostensum est autem in prima quaestione, quod per duplex additamentum definiuntur. Sunt etiam isti conceptus irreducibiles, quia alias non essent primi conceptus.

Item: sunt conceptus alterius rationis: ideo constituunt diuersa praedicamenta: si autem sint alterius rationis, sint tamen reducibiles in aliquem vel vnum communem conceptum ex talibus non constituuntur praedicamenta; sed genera & species in eodem praedicamento. Sed aliquando inuen untur quaedam, quae distinguuntur ex fundamentis: sed id est per accidens, nam similitudo non est fundata in vnitate qualitatis: sed ipsa vnitas: non enim accipitur hic vnitas pro indiuisione, sed est idem, quod conformitas duorum, & ideo praedicatur in recto, quia dico similitudo est vnitas, & conformitas, nec ad talem conformitatem requiritur vnitas speciei, vel generis. Ista ergo ex fundamentis videntur distingui, sed semper per accidens, in alijs autem semper est distinctio ex intrinseco.

Sed Propositio est, quod ista habitudo non dicitur quidditatiua, ex hoc, quod fundata sit in quidditate solum; sed est quidam specialis modus habitudinis, vel vbi est habitudo corporum ad locum diuersa ab alijs habitudinibus; vnde ista habitudine posita imposibile est illam quidditatem non esse alterius necessario, sicut corpus impossibile est illam quidditatem vbeitari quin sit vbi.

Exemplum similiter de anima, quae habet specia lem habitudinem ad corpus, quae potest dici insormatio, nam quaecumque vnio animae ad corpus non est informatio, non, existentia, vel coexistentia, sed specialis modus informationis, ita quod anima posita in corpore, sic impossibile est corpus non esse informatum, nec illa potest esse alterius. Si arguas de forma, quia alias dixi, quod est ipsa informatio, hoc dixi de alijs formis, nam anima est alterius rationis ab alijs formis, quia haec est separabilis, aliae non. Item ipsa est hoc, aliae vero huius. Similiter dico de formis accidentalibus, quae non sunt aliud. quam affectio: ergo vnio quidditatiua est specialis habitudo, quae est talis, vbi suppositum, & natura differunt realiter, qualis vbi differunt ratione, vt cum dicitur Sorteitas tui.

Sed nunquid plurificatur humanatio, & lapidatio, & aliae habitudines ibi secundum rationem, ita quod sint alterius rationis. Videtur quod sic, & talis est habitudo, quando suppositum, & natura disferunt realiter, sicut quando solo conceptu distinguuntur. Sed quando concipio hunc, & lapideitatem, & hunc & humanitatem, est alius, & alius conceptus, quia si idem esset conceptus, & ita aliquid eiusdem rationis, esset in diuersis, quod est falsum, quia est ibi conceptus suppositi vnus, & ita habitudo illa vna, & sic idem esset homo, quia sequi tur: iste est homo, & iste est lapis: ergo lapis est homo, vos considerate per vos.

Circa secundum dubium: Vtrum dato, quod verbum assumeret aliam naturam humanam, esset vnus homo, vel plures.

Dicunt quidam, quod non vnus, nec plures, & probant sic: Quando aliqua concurrunt ad vnum tertium vno illorum plurificato, alio non plurificato, non plurificatur illud, similiter, nec simpliciter remanet vnum. Exemplum, ad vnitatem nominis concurrunt significatum, & vox: si ergo vox plurificatur, & significatum, siue res non plurificatur, est idem nomen synonimum, quomodo non est vnum, nec plura. Si vero nomen, vel vox non plurificetur, sed significatum, tunc nomen aequiuocum, quia est nomen vnum simpliciter, sed aequiuocum.

Nunc ad propositum, ad vnionem hominis concurrit suppositum, & natura: ergo plurificata natura manente eodem supposito, non est vnus homo, nec plures. Reputo hanc positionem rationabilem. Sed contra arguunt aliqui sic: Vnum & ens conuer tuntur: si ergo est ens, ergo vnum. Item contradictio est, quia est aut vnus homo, aut plures, vel non vnus. Dico, quod nec hoc, nec illud absolute, quia vnitas vnius tollit, quod plurificetur, plurificatio vero alterius tollit, quod sit vnum: sed dico quod esset vnus personaliter, & plures essentialiter. Sed iste modus non placet mihi, ideo contra arguo, quia si ad simplicem vnitatem requiritur identitas suppositi, sequitur, quod Pater, & Filius, & Spiritus sanctus non sunt vnus Deus simpliciter, quare cum ibi sit vnus Deus simpliciter, est pluralitas, vel vnitas ex parte naturae solum; ita quod suppositum nihil faciet.

Alij dicunt, quod esset vnus homo: sed non videtur, quia esset, vel posset esse hic, & in caelo Jesus. Et ratio est, quia licet suppositum sit vnum, tamen per formas diuersas est ibi vnitas nominis substantiui, quae videtur sumi a forma. Et ita teneo, quod sunt plures, hoc, quia plurificata natura in diuinis plurificaretur Deus, & non plurificata non plurificatur. Sed redde rationem.

Dicit quidam Doctor, quod quando est ibi formaliter praedicatum, vt cum dico, Sortes est homo, tunc praedicat naturam, & non suppositum. Sed quando natura componitur cum verbo transitiuo a parte post, praedicat suppositum, & stat pro supposito, vt cum dicitur, verbum assumpsit hominem. Et confirmatur dictum primum, quia terminus communis in praedicato positus habet simplic em suppositionem, cum ergo dico, verbum, vel lesus est homo, ly homo praedicat naturam: ergo si sint naturae plures, praedicatum plurificatur respectu naturae, & sic plures homines.

Contra istum modum arguo: quando sunt duae propositiones aequipollentes, si vna est vera, & reliqua: & si vna falsa, & reliqua; sed istae duae aequipollent, Sortes est homo, & Sortes est humanitas; sed cum dicitur, Sortes est homo, tenetur pro natura; sed haec est falsa, Sortes est humanitas: ergo etiam haec, Sortes es homo, hoc est falsum: ergo.

Item, quando dico, Sortes est homo, significat, quod Sortes est habens humanitatem: sed hoc dicit suppositum: ergo. Et quando dicis, quod, hic Sortes est homo, habet suppositionem simplicem, & non personalem; dico quod si intelligis, quod non pro supposito indeterminato, falsum est: sed verum est pro supposito determinato, vnde simplex suppositio non excludit suppositum indeterminatum, sed determinatum; ideo non tenetur pro natura, sed pro habente.

Item; alii dicunt, quod adiectiuum numeratur ad numerationem suppositi: dicit enim aliquid indeterminatum, ideo terminatur a supposito, & dependet ab eo; sed nomen substantiuum dicit quid determinatum: ideo sua numeratio sumitur ab intrinseco; intrinsecum autem sui est forma, ideo sumitur numeratio eius a numeratione formae, & ideo cum sint ibi plures formae, erunt ibi plures homines. Ista positio est vera, vsque ad illum locum, numeratur ab intrinseco: sed cum dicit vltra: ergo a forma, vel natura, est fallacia consequentis, quia conceptus suppositi est intrinsecus, imo primum in significato nominis, quod cadit in recto, vnde homo significat suppositum habens humanitatem, non humanitatem in homine, vt dictum fuit in prima quaestione. Et ex hoc arguo. Plurificatio nominis ab eo debet sumi, quod principalius importatur in re; sed ex hoc statim sequitur, quod Pater, & Filius, & Spiritus sanctus sint plures Dii, quia supposita sunt plura: quare dico, quod plurificatio fit non per suppositum; dico tamen, quod nulla ratio est de illis, quae dictae sunt; nec ratio illa, qua dicis, quod ab intrinseco est: ergo a natura, nisi hoc probes.

Dico ergo, quod ratio plurificationis est aliquod intrinsecum, vel ab intrinseco, & plus a natura quam a supposito, probo, quia cum dico plures homines, tunc potest accipi, vel plures homines, idest, plures habentes humanitatem, vel habens plures humanitates: non primo modo, quia Pater, & Filius, & Spiritus sanctus essent plures Dii; sed non sunt tamen plures Deus, idest, plures habentes deitatem, non quod ex parte naturae fiat plurificatio, vnde contingit pronomen pro substantiuo significare naturam semper: ergo natura plurisicata per substantiuum, vel praedicatiuum; non autem supposito plurificato a natura, sicut dicitur: Nos Rex volumus, sic hic non est plurificatio naturae, quamuis per significationem, & vocem videatur plurificari suppositum. Nec etiam secnndo modo intelligitur, vt scilicet, quod supposita plurificentur, & natura non, cum dicitur plures habentes humanitatem: sed tertio modo intelligitur, scilicet, quod natura plurificatur, & suppositum non plurificatur, & non e conuerso: Vnde accidit, quod suppositum plu rificetur ad plurisicationem naturarum, sed hoc est solum ratione materiae.

Ad argumenta dico, quod principalius est in homine qualitas quam substantia, & sic principalius natura quam suppositum, nomen autem vertitur a no tando, notificatio autem vniuscuiuscunque fit a qualitate: ergo nomina principaliter significant qualitatem, eo tamen modo, quo est apta nata concipi. Secundario autem nomen significat suppositum etiam, vt aptum natum est concipi, quia natura concipitur, vt huius, suppositum autem, vt hoc: ideo vnum significatur in obliquo, aliud in recto, vnde principalitas impositionis nominis est a natu ra: sed modus est ibi per accidens, ideo accidentia nominis sumuntur a qualitate, & natura, vt species & numerus. Similiter nomen est tertiae personae, vel nullius, quia significat principaliter naturam, quae semper est tertiae personae.

Pronomen autem, quod principaliter significat suppositum: Jdeo potest esse primae personae, vel secundae, quia licet suppositum significetur in nomi- ne, tamen quia principaliter significatur, & implicatur natura, accidentia sunt sumenda in nomine substantiuo per respectum ad naturam: ergo numerus pluralis, vel singularis sumitur, & est ratione naturae vnius, vel plurium, & ex hoc patet, quod Pater, & Filius, & Spiritus sanctus sunt vnus Deus, & sic Verbum suisset plures homines, si assumpsisset plures humanitates.

Circa tertium dubium, quae praedicata dicuntur singulariter, & quae pluraliter, ponunt Doctores vnam regulam, quod quando plurificatur suppositum manente natura sua, omnia, quae se tenent ex parte suppositi, plurificantur, quae vero a parte naturae, non plurificantur, vt dicimus in diuinis, quod bene diceretur, nos facimus, quia actio est suppositorum: sic e conuerso, quando manet suppositum, & plurificatur natura, pertinentia ad naturam plurificantur, non autem pertinentia ad suppositum.

Ad argumenta principalia dicendum. Ad primum de formis non est simile, quia illa inexistentia formarum non est relatio, sed ipsamet formae i sed hic sunt diuersae habitudines,

Ad aliud de materia dico, quod potentia vna numero est respectu omnium formarum e iusdem rationis, & tota euacuatur, sed in verbo nihil ponit nisi denominationem, nec illa euacuatur, quia idem terminus potest terminare plura.

Ad alias rationes dico, quod per identitatem est impossibile, hoc est, quod idem suppositum esset idem vtrique naturae, aliter non.

Ad aliud de Commentatore dico, quod aliud est hic, & ibi, quia ibi est vnum hic, sed hic non, & haec sufficiunt.

ARTJCVLVS JJ. Vtrum vnio hypostatica eiusdem naturae possit simul ad plura diuina supposita terminari.

QVaeritur: Vtrum vnio hypostatica eiusdem naturae: possit simul ad plura diuina supposita terminari, Quod non, quia illud est impossibile, ex quo sequitur positio propositionum impossibilium: sed si vna non posset vniri pluribus suppositis. sequitur positio propositionum impossibilium, vel veritas talium, vt scilicet, quod Filius Dei generet Filium Dei, & quod Filius esset Filius, & Pater. Posito enim, quod Pater, & Filius assumant eandem naturam humanam, circa vtrumque esset Deus. Item hic non est Filius Dei, & hic est Filius Dei, quia haec est vera, hic est Deus Pater, & similiter, hic Deus est Filius Dei. Item, homine demonstrato, haec est vera, hic homo genuit Filium Dei: ergo.

Item: impossibile est eandem formam vniri tribus materijs, vel subiectis dando eis esse: ergo pari ratione impossibile est eandem naturam vniri tribus suppositis quiddificando ea. Maior est manifesta, quia impossibile est, quod haec albedo sit hic, & ibi dando ijs esse, similiter in materia, quia qua ratione hic & ibi, eadem ratione vbique.

Item: impossibile est easdem formas absolutas plures eiusdem rationis esse in eodem subiecto: ergo impossibile est & naturas, vel habitudines eiusdem rationis esse in eodem extremo. Probo maiorem, quia tunc plures relationes eiusdem rationis essent in eodem subiecto, quod est falsum. Probatio consequentiae, quia maiorem identitatem habet relatio cum fundamento, quam forma accidentalis cum subiecto: ergo magis est impossibile esse simul ineodem plures formas absolutas, quia minus dependent quam relationes.

Item: impossibile est potentiam alicuius possibilis plene terminatam per vnius vnionem ad aliud vel per aliud terminari: sed capacitas tota naturae humanae per vnionem vnius suppositi terminatur subtiliter & perfecte, quia tale suppositum est infinitum: ergo impossibile est, quod per aliud terminetur. Maior patet de materia coeli, cuius capacitas est totaliter terminata per formam caeli, & ideo non est in potentia ad alias formas. Minor patet, quia suppositum diuinum est infinitum: & ideo terminat totam capacitatem, & potentiam vnionis naturae humanae.

Item: si haec habitudo esset ad tria supposita, quaero, an diceretur vnum esse, an plura; non vnum quia essent tres vniones, nec plura quia non essent nisi vna natura humana, & vnum (in quantum vnum) non dat nisi vnum: ergo.

Item: hoc dicit Anselm. lib. cur Deus homo, & de conceptu Virginali, quod non potest.

Contra: ratio quorundam est talis, posito, quod plura supposita agant ad vnionem naturae, tunc illa natura, aut vnitur nulli, aut vni, aut tribus: non potest dici, quod nulli, quia cum tres pesonae agant per omnipotentiam, sequeretur, quod earum actio esse otiosa: ergo non potest frustrari earum effectus. Nec potest dici, quod vni, quia eadem ratione qua vni, & pluribus: ergo tertium dabitur, quare tribus potest vniri.

Respondeo ad quaestionem, & vt melius pateat: primo pono modos aliorum. Secundo dicam, quod mihi videtur, primo ergo pono modos aliorum.

Primus modus est talis, qui est solemnis Doctoris, qui dicit, quod cum quaeritur: Vtrum vna natura possit assumi a pluribus suppositis, contingit dupliciter intelligi, vno modo, quod primus terminus formalis sit natura diuina, alio modo ipsa supposita; sicut hodie de facto est verbum. Si autem primo modo intelligas, dico, quod vna natura potest assumi a tribus suppositis, & ratio es, quia non plurificato fundamento, quantumcunque alia plurificentur, fundamentum potest esse in pluribus, & si superficies vna esset in subiectis, vna albedo posset esse in eis: sed diuina essentia est inplurificata in pluribus suppositis: ergo quicquid sibi conuenit poterit esse implurificatum in tribus: ergo, sicut eadem essentia in tribus suppositis est implurificata: sic natura humana poterit esse in pluribus, & hoc ideo quia suppositum, quod essentia diuina sit priuatiuum fundamentum naturae humanae: & quod hoc sit possibile, declaratur sic, quia ratio formalis terminans naturam, vel talem vnionem est subsistentia, vel esse singulare, vnde essentia antequam intelligatur esse in his suppositis, est subsistens, & singularis: ergo. Nec obstat, si habet incommunicabilitatem ex proprietate: proprietas enim non est ratio praecisa, quod sit singularis. Imo de se est huiusmodi.

Si vero quaestio intelligatur secundo modo, vt scilicet, quod vna natura terminetur ad tria supposita, quorum quodlibet habeat rationem terminandi, hoc est impossibile. Quod sic probatur: Quando aliquid de se est essentialiter dependens, si per aliquem terminum terminetur eius dependentia, impossibile est eandem dependentiam per alium terminum terminari: Exemplum vero sit, C, effectus, & ponatur totaliter dependere a. B. Item ponatur totaliter dependere ab A, est statim contradictio, ponatur enim A, non posito B, effectus qui est C, erit rotaliter positus in esse, sit totalis causa, & A, ponens b, posito quod D, non determinat, adhuc terminabi tur ab A, & ita impossibile est totaliter ipsum poni, tunc enim sequeretur, quod aliquid ponatur in essse sine eo, a quo dependet totaliter.

Item posito b. effectus qui est c, ponetur inesse totaliter, & tunc uel primo non erat positum inesse totaliter, uel idem bis fiet, quae omnia sunt impossibilia, sicut patet manifeste: sed natura dependet totaliter ad vnum suppositum: ergo non ad aliud: ergo non ad tria. Haec opinio etiam includit quaedam sibi non consona. Dicit enim tria, primo, quod essentia diuina potest esse formalis terminus. Secundo dicit, quod essentia est subsistens in se antequam intelligatur sub proprietate. Tertio, quod illa incommunicabilitas, uel proprietas non necessario est exacta ad hoc, ut essentia habeat rationem termini.

Primum non capio, scilicet, quod diuina essentia sit terminus huius habitudinis quidditatiuae, & arguo sic contra: Vnio quidditatiua non potest termi nari ad suppositum, quia essentia non quiddificat es sentiam, vel natura naturam, sed suppositum: sed essentia diuina non est suppositum: ergo. Maior paret secundum ipsum, qui dicit, quod terminatur ad hypostasim, refertur ad quemlibet, sed determinatum ad determinatum sibi proprium, vnde quia relatiua determinant sibi terminos, ideo quidditas quaero respectu cuius dicitur? Dico, quod respectu habentis quidditatem, sed hoc est suppositum non esse. Minor patet, quia alias essent quatuor supposi ta, & quatuor personae, si essentia esset suppositum, quod est absurdum.

Item: omnis vnio terminatur ad vnitatem, aut ergo ad vnitatem naturae, & hoc est falsum, quia natura est incompossibilis, nec ex duabus naturis resultat aliquid: aut ad vnitatem suppositi, & tunc quaero, vel terminabitur ad suppositum praeiacens, uel ad suppositum resultans, sed diuina essentia non est suppositum praeiacens, nec resultans. Primum non, quia de se non est suppositum; nec secundum, quia ex tali vnione non resultat tertium.

Contra secundum arguo, scilicet, quod essentia diuina non est aliquod subsistens, sic: Essentia diuina non est suppositum: ergo non est subsistens. Item: ni hil subsistit, nisi habeat esse subsistentiae per se, quia ibi multiplicatur esse subsistentiae, licet non esse essentiae, vel existentiae. Et si dicas, quod diuina essentia est per se subsistens.

Contra, sequitur quod relatio formaliter non cō- stituat suppositum. Dices, quod subsistere est duobus modis, vno modo, quod subsistens dicat, & sit aliquid praecisum, & aliquid hoc, vt anima rationalis: alio modo, quod vltra praecisum dicat aliquid independens, & incommunicabile, de primo modo, sicut dictum est de anima rationali, quae differt ab alijs formis in hoc, quod solum aliae sunt purae infor mationes: ergo anima de se dicit quid, & communicatur modo partis: ergo subsistere tale non sufficit, vt suppositum sit, sed requiritur aliquid aliud, scilicet, quod sit independens, & incommunicabile. Modo ad propositum, essentia diuina est res singula ris, & praecisum, & subsistens, licet non sit suppositum, quia non est independens, & incommunicabilis de se: sed relatio dat incommunicabilitatem de se, & per consequens dat esse suppositum, non ta men de se hoc, vel subsistens: ergo. Nunc ad rationem realem, vel formalem termini habitudinis quidditatiuae sufficit esse hoc, licet non sit independens, & incommunicabile.

Hic sunt duo dubia. Primum quod essentia diuina sit aliquod hoc praecisum a personis, etsi sub personis. Secundum dato, quod hoc esset, non haberet rationem terminandi.

Primum non capio, arguo contra: Jmpossibileest formas aduenientes naturae, quod distinguant illud, quod procedit, in illo in quo conueniunt, verbi gratia, vt, si albedo adueniat ma nui, & post nigredo, non constituunt duas manus, si: ergo essentia diuina tribus personis est hoc aliquid: ergo non intelligo, quod aduenientes proprietates constituent tria supposita, quod est falsum: ergo non est ibi praecisum suppositum. Et hoc confirmatur per Aristotelem 6. metaph. tex. 4. qui dicit, accidens non facere vnum hoc cum subiecto, quia subiectum ante aduentum accidentis est iam hoc aliquid. Sic in proposito, forte dices, quod relatio dat essentiae inconuertibilitatem.

Contra: nulla forma dat indistinctionem nisi sui ge neris, sed alterius generis non, vt albedo facit hoc quale, nigredo facit aliud quale: sed esse suppositum est quaedam incommunicabilitas, quae dicitur ad se: ergo si ponas tres relationes, non dabunt esse hoc subsistentiae, cum non sint eiusdem generis cum subsistentia, quare non dabunt incommunicabilitatem subsistentiae, sed capio per suppositum aliquod hoc praecisum in mente tua: ergo imaginor, quod essentia diuina non est capabilis de se, sed adueniente proprietate vna capio essentiam cum illa proprietate, vt hoc, adueniente alia capio aliud ad hoc, & alia aliud, & ita totum est aliquod hoc, & illa sic concepta sunt vnum, quia in quolibet est essentia, quia non dicit conceptum praecisum, sed relatione adueniente fit praecisus: sic ergo essentia de se non dicebat hoc, vt dicebat opinio.

Secundum est dubium, quod dicit, quod ad rationem terminandi sufficit esse hoc. Contra: habitus vniuntur animae, vt subiecto, & tamen anima non intelligit, sed suppositum, sic in proposito.

Contra tertium, quod dicit, quod incommunicabilitas non exigitur ad rationem terminationis istius.

Contra: Dixi enim alias, quod nihil terminatur nisi ad incommunicabile, tunc sic, si nihil terminatur nisi ad incommunicabile cum essentia diuina non sit incommunicabilis: ergo ad eam nihil potest terminari, sed ad proprietatem, & ideo tota ratio est, quia est vnio quidditatiua, sed natura non est quid definibile, sed suppositum.

De secundo processu opinionis, quae ponit naturam dependere, non reputo verum, scilicet, quod impossibile est naturam ad tria supposita dependere. Dico, quod illa vnio non est dependentia, quia illud non dependet quo non determinante termino, illud non exigitur, sed non terminante diuina propter humanam naturam humanitas quantum ad omnia ita esset, sicut nunc: ergo, vnde aliqua sunt alicuius. Item, huius depentia est egere alio: ergo cum natura humana non egeat supposito diuino, quod pos set stare sine, ergo: vnde aliqua sunt alicuius, & tamen non dependent ab eo: sicut hic. Contra ergo alium modum dicendi oppositum, quod vna, & eadem natura a tribus suppositis possit assumi, & ratio est quia secundum Augustinum de mirabilibus sacrae Scripturae tota ratio faciendi in rebus mi rabilibus est potentia facientis: sed haec est de rebus mirabilibus, & etiam excedit limites naturae: ergo tota ratio assumptionis istius debet esse ex potentia assumentis: si ergo Pater non potest assumere naturam, quam Filius assumpsit sequitur, quod Pater non sit omnipotens, quod est falsum.

Ista ratio non valet, quia non est repugnantia solum a parte agentis: sed etiam ex parte patientis, quod sit in se factibilis; non enim sufficit potentia facientis, nisi natura sit in non repugnantia, quamquam non oportet, quod sit in potentia naturali, quae conferat vim passo: ergo ista ratio non sufficienter euacuat propositum, nisi ostendat non repugnantiam ex parte naturae non suscipientis actionem a personis.

Vltimo pono, quod videtur, & teneo cum opinione vltima, scilicet, quod vna, & eadem natura sit assumptibilis a tribus suppositis, nec est repugnantia aliqua, & probo, quod non repugnat, quia si sit repugnantia, aut est ex parte naturae, vel ex parte suppositorum, vel ex parte habitudinum, quod non possunt esse simul: sed nullo modo istorum dictorum repugnat: ergo.

Primo non repugnat naturae, eo quod poneretur infinitas, & hoc non, quia quod non dicit perfe. ctionem simpliciter, nec infinitatem, nec repugnat, quia forte poneretur plurificata in tribus, & hoc non, quia absolutum vnum potestt fundare relationes diuersas, & plures respectus. Sic in proposito, eadem natura absoluta potest fundare habitudinem ad quamlibet personam.

Dices, quod poneretur illimitata, ex hoc enim diuina essentia est illimitata, quia est vna in tribus suppositis, ideo est illimitata: sed nulla natura creata est illimitata: ergo repugnat sibi, esse in tribus.

Dico, quod non requiritur illimitatio ad hoc, quod aliquid vnum sit in tribus, nisi vbi natura esset idem identitate cum eis; sicut est natura diuina in tribus identitate, non sic autem in proposito, quia natura non est realiter idem cum supposito assumente, & ideo non propter hoc est infinitas ibi.

Dices, quod requiritur illimitatio, tam in illis, quae sunt idem identitate, quam in illis, quae sunt idem accidentaliter, sicut in anima accidens.

Dico, quod non est simile, quia illud est absolutum: istud autem est respectiuum, nec est repugnan tia ex parte suppositorum assumentium, quia hoc esset propter hoc, quia Pater, & Verbum non possunt simul coexistere eidem, & hoc non est verum, quia in diuinis simul coexistunt; vel etiam, quia simul non possunt terminare vnam naturam, vel habitudinem, quam aliud terminat, & hoc non obstat, quia Pater per suam rationem suppositi terminat naturam, & Filius per suam: non ergo repugnat ex parte suppositorum: nec ex parte habitudinum, quia aut repugnat, quia non possunt plures habitudines in eodem fundari, & hoc non, quia hoc non repugnat habitudinibus quidditatiuis, vel repugnaret per rationem relationis generelem, sed hoc non, quia idem potest terminare plures relationes, vt idem Pater potest terminare plures filiationes.

Sed dices, quod vna relatione refertur ad illos.

Contra: Corruptum non est idem cum permanente illo corrupto: sed si omnes Filij pereant, manente vno corrumpuntur simul relationes illorum remanente sola relatione permanentis: ergo non est vna: ergo est per speciales rationes habitudinis: aut ergo est, quia talis habitudo est respectus extrinsecus adueniens, quia non ponitur positis extremis: sed propter hoc non repugnat, quod idem corpus existens in pluribus locis vbeatur pluribus vbi, qui sunt respectus extrinseci secundum opinionem Magistri.

Item: esse calceatum, & ornatum, & huiusmodi, omnes tales respectus possunt fundari in eodem. Si dicis non repugnat, quia respectus extrinsecus, sed quia specialis, & essentialis dependentia est naturae ad suppositum, vnum autem non potest eadem dependentia dependere a tribus: Istud nonobuiat, quia ostensum est supra in alijs quaestionibus, quia ibi nulla est dependentia, licet sit essentialis habitudo, nec quia habet ordinem essentialem ad verbum, & ad alia supposita, quia sicut anteerat posterior verbo, sic modo. Si dicit, quod repugnat habitudinem, vt habitudo est quiddificans, vel quidditatiua, quia vnum simul, & semel non quiddificat plura id non contradicit, quia eadem anima potest informare plura, vt pedem, manum, & huiusmodi: ergo & quidditas quiddificare plura supposita.

Ad rationes in contrarium. Ad primum de verificatione impossibilium, dico, quod in talibus propositionibus non est repugnantia, quia verificantur ratione communicationis idiomatum. Ad omnes alias patet per disimilitudinem absoluti, & respectus, & per dissimilitudinem respectus, qui est dependentia, & illius qui non est. Sed infertur contra conclusionem. Primo, quod si posset tribus vniri, pari ratione infinitas naturae, tunc idem accidens esse & in pluribus subiectis.

Quaestionis J. Quaero tunc Vltimo de facto: Vtrum Verbum fuerit incarnatum.

ARTJCVLVS V. Vtrum Verbum fuerit incarnatum.

AD quintam Quaestionem arguo: Vtrum Verbum fuerit incarnatum, quod non, quia minimum inconueniens est apud Deum impossibile: sed ex incarnatione sequuntur maxima inconuenientia: sequitur enim, quod Deitas sit infimata ad multas, & infinitas miserias, quae sequuntur naturam hominis, quae oriuntur animis cuiuslibet infidelis: ergo.

Item, nos reputamus gentiles idolatras, quia cre dunt Deum esse lapidem, vel lignum, quae sunt corruptibilia, & combustibilia, & mutabilia. Idem autem videtur sequi fidem nostram, quia nos vilem carnem credimus esse Deum. Contra est Galat. c. 4. Cum venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum, &c. Item Joannis 1. Verbum caro factum est, & multae aliae, quae ad hoc possent adduci. Circa quae sunt hic quinque per ordinem videnda. Primo quid sit tenendum de facto: secundo de congruitate: tertio de facti qualitate: quarto de facti cognoscibilitate: quinto de ordinabilitate, siue fine effecti.

Circa primum teneo firmiter, quod sic, & mouet me arctando determinatio vtriusque symboli. Item Athanasius in symbolo: Sed necessarium est ad aeter nam salutem, vt incarnationem Domini nostri Iesu Christi fideliter credat. Dicit haereticus, quod Ecclesia hoc determinauit. Dico, quod imo Apostoli: Verbum caro factum est: Joan. 1. Item alibi: Gic est vere Filius Dei.

Item Rom. 1. qui factus est ei ex semine Dauid secundum carnem. Item Matth. 1. Genuit Joseph virum Mariae, de qua natus est Iesus, qui vocatur Christus.

Dicunt Sarraceni, quod discipuli hoc dixerunt de eo ex amore: Jpse autem Christus hoc non dixit de se, imo prohibuit ne diceretur, vt in daemonibus patet. Contra, ipse dixit: Ego & Pater vnum sumus; similiter hoc dixit Augustinus, quod Judaei melius intellexerunt Chrisum, quam Arrius; ex hoc enim Judaei tulerunt lapides, vt lapidarent eum, eo quod Patri se faceret aequalem. Sed Arrius exponit, quod illud verbum protulit Christus de vnitate amoris, & concordiae. Item dixit caeco: Credis in Filium Dei? Item commendat Petrum de hoc, cum ait: Beatus es Simon Bariona, quia caro, & sanguis, & c. licet publice non praedicauerit, ne se iactare, & laudarevideretur; tamen hoc docuit discipulos, vt patet.

Circa secnndum de congruitate, potest hic quaeri triplex congruitas, scilicet assumentis: Vtrum fuerit magis congruum Filium, quam aliam personam carnem assumpsisse. Secundo de congruitate naturae: vtrum fuerit naturam humanam assumere magis, quam aliam. Tertio de tempore: Vtrum magis congruum fuit assumere hoc tempore, quam alio: sed quia hoc a Magistris pulchre determinatur, ideo hoc praetermitto.

Circa tertium de facti qualitate, considero hic quatuor, Humanitatis plasmationem, habitudinis com plantationem, intimam coexistentiam, naturae ad verbum colligantiam. Circa primum considero humanitatem esse plasmatam opere Spiritussancti. Quid autem beata Virgo fuerit cooperata in ista benedicta productione, dicam inferius.

Circa primum considero omnem aliam naturam, ex eo ipso, quod esse existentiae est posita dimitti in sua consistentia absque eo, quod fluat ad suppositum alterius naturae: in ista autem natura singulari assumpta fuit habitudo copulata, quae est esse alterius, vt verbi.

Circa tertium considero intimam coexistentiam, qua Deus intimatur, & illabitur cuilibet creaturae, & iste illapsus est trium simul personarum indiuisibiliter. Quarto capio, naturae ad verbum colligantiam ex habitudine quidditatiua ad verbum, quae habitudo non habet pro termino tres personas, sed personam verbi solum: verbum enim solum quidditatiue, ita quod natura humana fuit; ita vt eo vere dicatur, verbum est homo quidditatiue, ita quod natura humana sit eius intrinsece: ergo tota Trinitas naturae coexistit intime: sed istam coexistentiam non terminat. nisi persona verbi, & ita colligantia naturae ad verbum est corrigia, quam dixit Joannes Bapt se non posse soluere.

Sed dubia, quae hic occurrunt, soluuntur per questiones praedeterminatas.

Dico autem, quod ista colligantia non est dependentia, nec innixus, nec illapsus, sed solum talis habitudo realiter, qualis secundum rationem est in- ter Sortem, & Sorteitatem.

Circa quartum argumentum de cognoscibilitate est dubium duplex. Primum: si ab hominibus potuit ista vnio cognosci: ita quod euidenter potuerunt dicere, hic est Filius Dei. Secundum dubium: vtrum a spiritibus demoniacis illa vnio potuit cognosci.

De primo videtur, quod sic, & probo: Regula est circa 5. Metaph. quod operatio facit scire formam, sicut transmutatio materiam, nec vera caro est, quae opera carnis facere non potest: tunc, operatio, quae non est nisi a vera forma determinata potest facere fidem de ea: sed homines viderunt a Christo homine operationes mere diuinas: ergo tales operationes fidem facere potuerunt de forma diuinitatis inexistente, vt si videro, quod lapis trahit ferrum, scio ipsum esse magnetem, sic suscitare mortuos, aperire ocul&s caecorum, infirmitates curare, intuitio cordium maxime, quod non pertinet ad prophetiã; sta videndo innotescit diuinitas inesse. Item doctrina mirabilis, in moribus, & vita, quae cum doctrina tota sic concordat fidei. Hanc rationem ponit Josephus, vbi dicit: Fuit illis temporibus Jesus, sapiens vir, si vi rum eum nominare fas sit. Item Nicodemus: Nemo potest facere opera, quae tu facis, nisi sit Deus cum eo. Item illa intentio Christi, vbi dicit: Si non venissem, & opera non fecissem, quae nemo alius secit, peccatum non haberent; tunc arguo, aut illa opera probabant sufficienter Jesum Deum esse, aut non: si non, iam excusati fuissent, quod tamen Christus negat: si sic, habeo propositum. Item dixit Philippo, Pater in me manens ipse facit opera, alioquin propter opera ipsa credite.

Item Augustinus pulchre introducit: illud dixerunt, quousque animam nostram tollis in sermone, vos inquam conuenio o Judaei, vbi dicit Augustinus quod Christus noluit eis dicere: sed remisit eos ad opera. Sic ergo videtur, quod non solum vnio praefata sit possibilis cognosci, sed quod de facto ab aliquibus fuit cognita. Teneo, quod immediate ista non probauerunt, sed mediate; ita quod illi debuissent plus esse certi, quam Philosophus multorum, quae dixit, & dico, quod immediate illi non fuerunt certi de vnione.

Primo probo primum, secundum secundo. Primo sic, quando aliqua operatio sub duplici modo aspicit terminum a quo est, velle reducere talem operationem in illud principium sub vno modo determinate, est fallacia consequentis. Exemplum, si videro aliquam partem terrae madefactam, ex hoc dicam, pluit, hic est processus a pluribus causis ad vnam, nam potest terra esse madida ex alia causa, quam per pluuiam. Sic enim arguit Commentator de caelo, & mundo contra Ptolomaeum de apparentijs, quas Ptolomaeus nititur saluare per epiciclos, & c. vbi probat, quod non demonstrat. sed facit fallaciam consequentis. Sic dico in proposito facere talia, quae Christus fecit, est semper a Deo: sed esse a Deo est dupliciter, vel a Deo per gratiam inexistentem, vel per vnionem; & vtroque modo potest quis elicere operationes Deo mediante. Sic ergo deduco;

Opera, quae Christus fecit. poterant elici, vel a diuinitate inexistente per gratiam, vel a diuinitate personaliter vnita: ergo arguere per operationes illas vnionem diuinitatis cum humanitate, est facere fallaciam consequentis. Quod autem vtroque modo tales operationes potuerint elici patet, quia omnia talia opera poterant elici per solam gratuitam vnionem, vt pa tet de Josue, qui imperauit Soli, & dicit Scriptura, quod obediuit Deus voci hominis, & hoc sonant argumenta: vnde dixit caecus: Nos scimus, quod Deus peccatores non exaudit, sed quicumque fecerit voluntatem Patris, & c. Item Nicodemus: Nemo potest facere signa, vel opera quae tu facis, nisi fucrit Deus cum eo: secreta enim cordium potest homo intueri per solam gratuitam vnionem, vt patet in quibusdam sanctis.

Secundo dico, quod mediate accipiendo istam propositionem, nemo potest facere, & adducere, quae facis in testimonium, quia dicit, nisi sit Deus cum eo. Sic enim argumentando poterunt deuenire in cognitionem diuinitatis, quod patet. Christus dicebat, ego, & Pater vnum sumus, & Pater in me est, & ego in Patre, & ad hoc opera adducebat. Sequitur, alioquin propter opera ipsa credite: illa autem quae erant a Deo, non poterant false tificari, quia tunc Deus esset mendax, Deum autem impossibile est assumere in testimonium non verorum Christus autem dixit: Ego, & Pater vnum sumus, propter opera ipsa credite, est qui testimonium perhibet de me Pater faciendo opera, quae nullus alius fecit. Item: Exiui a Patre, & veni in mundum, & multa, quae dixit, per opera ostendit mediatecum eo, quod dicebat, & docebat. Docebat autem se esse verum Deum: ergo opera mediante illa doctrina poterunt facere fidem de diuinitate. Dices, sic Antichrisius saciet, & dicet ergo opera dabunt fidem de eo. Dico, quod illa opera erunt deceptio, & solui poterunt a ratione humana sic, sicut natura non deficit in necessarijs, sicut dicit Philosophus, in lib. Coeli, & Mundi, sic multo minus Deus, qui est natura naturans: quando autem aliquid non est inuessigabise per naturam humanam. Deus dedit viam aliam ad inuestigandum, scilicet oracula Prophetarum: ergo cum prophetae praedicent Antichristum deceptorem, poterimus ex talibus prophetijs assurgere, ne ipsis operibus fidem adhibeamus: e conuerso autem de Christo, cuius diuinitas fuit praedicta multo tempore ante.

Hoc viso apparet, quod rationes concludunt opti me, nec habent Judaei excusationem, qui dictis non crediderunt probatis, & approbatis per opera. Sic ergo teneo de cognoscibilitate, quod deitas in Chri sto non fuit cognoscibilis per homines, nisi quibus reuelatum est: ipse autem reuelauit Apostolis, & tunc ducttu rationis non poterunt dubitare, quia praemissa pro potentia est indemonsirabilis.

Nunc secundo est dubium de spiritibus angelicis bonis, & etiam de malis: vt daemone tentante Christum: vtrum viderint vnionem, vel habitudinem inter naturam humanam, & verbum. Et sunt auctoritates, quod non, vt illae: Quis est iste qui venit de Edom, & c. Exponunt Sancti, quod fuit vox Angelorum ignorantium, quod postea per alios didicerunt.

Item Hieronymus in Homil. Cum esset desponsata Maria loseph. & c. dicitur, quod ideo fuit desponsata, vt lateret diabolum conceptus virginis. Item multa similia cantat Ecclesia, vt in prosis, & huiusmodi.

Item: daemon non tentabat, nisi quia scire vel- let, quod nesciebat

Item: daemones de corporibus exeuntes. Scimus te esse Filium Dei, semper dubitatiue. Item, ostendo idem per rationes, sic: Aut angeli mali istam habitudinem cognouerunt ex fundamento, & termi no arguitiue, aut ipsam habitudinem intuendo actualiter: sed non primo modo, quia fundamentum, & terminus habent connexionem accidentalem: ergo si cognouerunt homo fuit Jesus actualiter, formo nunc talem rationem: Video verbum, & habitudinem: ergo necessario, video habitudinem necessariam inter isa, & connexionem contingentem video contingenter: sed ista habitudo termini, & fundamenti est contingens: ergo non necessario comprehensa, quia quando vna praemissarum est contingens, conclusio non est necessaria: tunc syllogismus sic formatur: omnes videntes humanitatem, & verbum vident connexionem inter vtrumque necessariam, ista maior est necessaria: sed ista habitudo est connexio, minor est contingens, habitudo non oritur ex alia, non est necessaria connexio: cum igitur dicitur in conclusione: ergo videntes verbum, & humanitatem viderunt: patet, quod ista conclusio est contingens non necessaria: ergo non cognouerunt necessario arguitiue. Nec secundo modo, sc ilicet, intuendo habitudinem, patet, quia tunc habitudo produceret speciem, & actum, quod impossibile est. quia actus, & species sunt absoluta, absolutum autem non producitur a relatiuo.

Item: da mones non vident secretos conceptus mentis: ergo multo minus illud. Respondeo ad istud dubium, quod potest quaeri de facto, dico, quod nullus sciuit habitudinem inter verbum, & naturam; nisi illi quibus reuelata est, vt Gabriel: & habetur de Paulo ad Philipp. Mihi (inquit) sicut Sanctorum minimo, vbi dicit Glosa, quod istam habitudinem angeli potuerunt arguendo intelligere, sicut homines: dico, quod omnes, qui tunc temporis interfuerunt, poterant scire, si Deus eis reuelabat.

Secundo dico, quod de possibili, nisi Deus abscon disset, poterant istam habitudinem intelligere, probo: Omnis realitas potest mouere intellectum ad sui manife stationem, vt dicitur 9. Metaph. quod vnaquaeque res cognoscitur per hoc, quod est in actu; illa autem habitudo erat actu, & de se habebat actualitatem.

Dico, quod daemon non videbat verbum: ergo non cognouit habitudinem: dico, quod ex quo habitudo est actu, non oportebit verbum cognoscere; non enim oportet terminum apprehendere ad hoc, vt habitudo cognoscatur. hoc confirmat Auicemna, qui dicit, quod aestimatiua cognoscit intentiones non sensatas, vt canis, vel ouis amicitiam, & inimicitiam. Item: coniunctio duorum mouet visum, & ordo similiter mouet visum, & assensum. Quod autem moueat, patet, quia illud, cuius variatio percipitur nulla re variata, illud est primo sensu perceptibile, & ex hoc apparet, quod ex hoc mensura, & motus, & huiusmodi sunt per se sensibilia, quia sensus per se percipit variationem, & ita se habes tres candelas in situ quodam dispositas, variato situ fit in ordine variatio nullo reali mutato in eis; sic etiam video situm, & motum localem. Si ergo visus ferri potest in solum ordinem, fortius fertur intellectus, & specialiter intellectus angelicus realiter intelliget similitudinem.

Nec valet si dicas, quare non fertur, vel intuetur attributa, dico, quod non fertur super ea intellectus Angeli, quia non dicit de se realitatem, sed actualitatem: auctoritates autem omnes, quae sunt in contrarium, arguunt de facto. Ad rationes duas quae fuerunt factae, quod non intuitiue, non soluo, vos imaginemini.

Ad illud de cogitationibus. Dico quod angelus non videt cogitationes, quia sunt in potentia libera & vitali: & ideo formis existentibus in se libere vtitur ad immutandum, vel non immutandum, non est sic hic, quia non formatur in vitali: hic autem habitudo fundatur super quidditatem, quae non est libera. haec de cognoscibilitate.

Circa quintum de ordinabilitate, vel fine istius vnionis, Vtrum scilicet finis intentus, fuerit redemptio, & reparatio naturae humanae, est dubium. Videtur enim, quod non: Quia nobilius non ordinat ad ignobilius: sed Christus fuit nobilissimus homo: ergo. Item, tunc sequeretur, quod non fuisset incarnatus, nisi homo peccasset, hoc autem est falsum, quia sequeretur, quod nobilior effectus, vel esse in natura fuisset occasionatus, & a casu, & ita per accidens, quod est falsum, quia incarnatio prius videtur fuisse intenta, quam creatio mundi, non solum inquantum reparatio, quia nobilissimum esse in natura est principalius intentum a natura. Item: tunc sequeretur, quod Christus homo deberet gaudere de lapsu hominis, quia summe debet gaudere de tanta sui foelicitate, & assumptione: sed per te non fuisset assumptus, nisi homo fuisset lapsus: ergo debet gaudere de lapsu.

Respondeo ad istum articulum, & teneo, quod finis intentus incarnationis est reparatio humani generis. Sed distinguendum est de fine, vt ait Commentator 12. Metaph. duplex est n. finis, vnus perficiens, alius proueniens; finis perficiens est qui ex aduentu suo perficit, quod est ad finem, & quando res quaelibet ex acquisitione talis finis perficitur. Finis proueniens est illud, quod prouenit ex perfecto iam fine.

De primo exemplum ponit Commentator finis perficiens motus caelo est amor illius intelligentiae, vel amati, & desiderati; sed finis proueniens est generatio, & corruptio istorum inferiorum, nec illeordinatur ad istum, sed iste ad illum.

Ad propositum, sola diuina bonitas est finis perficiens istius benedictae vnionis, quae hanc propter. semetipsam fecit, sicut omnia alia: finis vero ex hoc fine, & bonitate proueniens est reparatio naturae lapsae.

Ad rationes ergo in oppositum, dico ad primam, quod tunc concluderet, si reparatio esset finis perficiens. Ad secundum similiter dico, sicut ad istud.

Vltra hoc est dubium de hoc, quod si homo non peccasset, Filius Dei incarnatus non fuisset: istud autem dubium, quia in libera Dei potestate est, in talibus autem debet se homo conformare. & confirmatur auctoritatibus Sanctorum, sed multae sunt, quae videntur dicere, quod non venisset, nisi homo fuisset, vel peccasset; & Doctores videntur haec sentire: ego autem dico, quod venisset, sed non eo modo quo venit, scilicet ad immolationem, & mortem. sustinendum: quamuis autem videtur dicere expresse alius, quod non venisset.

Item Anselmus: memento homo, quia non fuisset in te Deus homo, nisi in te peccasset homo, & ideo est dubium mihi, nec inuenio claras auctoritates ad oppositum: nisi illud, quod dicit Bernardus super Jonam, super illud verbum: propter me orta est tempestas, dicit ibi, quod hoc fuit verbum Christi ad Trinitatem: nam cum fuisset Adam formatus, & immisisset ei Dominus soporem, vidit in somnis, quod natura sua esset assumptibilis, & tunc excitatus protulit verbum hoc: Nunc os de carne mea, & postea daemon fuit conatus ad decipiendum ipsum, & ipsum ad pecc. itum excitauit, sicque homo lapsus fuit, quod videns Christus ait: propter me orta est haec tempestas, quia assumpturus eram naturam humanam, fuit Adam ad peccatum per diabolum tractus: sed de hoc nihil determino. Sed si fuisset incarnatus posito, quod homo non peccasset, non propter hoc fuisset occasionatus, quia habuisset finem per se, scilicet bonitatem diuinam, licet propter illud fuisset, sicut ita possem dicere: Ego gaudeo de bono, scilicet de interfectione, quam fecerunt Judaei, & tamen non debeo gaudere. Ad rationes principales de lapsu, soluun tur per hoc, quod voluntas est libera, & potest velle gaudere, & nolle: intellectus autem necessario assentit imperio voluntatis.

Ad primum principale in oppositum dico, quod ista sunt verba infidelis, & friuola, quia sola peccati impuritas est, quae reddit naturam indigentem vnionis verbi. Sed alia puritas arguit magis Dei bonitatem, quae nequit maculari, & ipsam etiam beatam Virginem purificauit.

Ad aliud dico, quod testimonia fuerunt talia, quod ille homo erat Deus, non quod ipsa naturahumana esset diuina, sicut idolatrae faciunt, qui lapides, & ligna adorant, vt Deum verum, ad quae adoranda moti fuerunt solum ex phantasia, non per miracula.