Quaestio 1

ARTICVLVS VNJCVS. Vtrum Matrimonium sit Sacramentum Nouae Legis.

ARGVO quod non, sic. Sacramenta Nouae Legis fuerunt immediate instituta a Chriso post peccatum, & non sunt de iure naturae: sed Sacramentum Matrimonij non est institutum a Christo: non enim legitur, vbi Cristus in Euangelio instituerit hoc Sacramentum. Fuit etiam de iure naturae, vnde institutum videtur in paradiso terrestri in statu Innocentiae dicente Adam, hoc nunc os de ossibus meis, &c.

In oppositum est expresssa aucttoritas extra de summa Trinit. & fide Catholica.

Respondeo ad euidentiam istius quaestionis pono tres conclusiones: deinde ponam aliquas conditiones generales circa hoc Sucramentum.

Conclusio prima est ista, quod obligatio matrimonialis licita est de iure naturae: hanc conclusionem probo tripliciter primo sic: Obligatio, quae nascitur ex contractu imperato virtute iustitiae, est licita, & de iure naturali: sed obligatio matrimonialis est huiusmodi: ergo. Probo maiorem, quia illud, quod importat virtus, quae est iustitia, est dictatum a recta ratione: ratio est, quia est actus regulatus prudentia, quae est recta ratio agibilium. Minorem probo, scilicet, quod obligatio matrimonialis nascitur ex contractu imperato a Justitia virtute. Illa enim obligatio, quae nascitur ex contractu licito secundum naturam, & propter debitum finem, & aequiter obseruatur, imperatur vtiquea iustitia: sed obligatio matrimonialis est huiusmo. di, quoniam translatio dominij vsus corporis sui in alium propter debitum finem, non tantum propter actum generationis, sed vt propter actum generationis con tinuetur humana species: iste inquam vsus est licitus: est enim secundum ordinem naturae non solum in hominibus, sed in omni natura generabili, & cor ruptibili: omnis enim, natura generabilis, & corruptibilis inclinatur ad conseruationem speciei, vn de propter hoc data est cuilibet tali naturae virtus. generatiua sui similis. Jssius autem vsus corporis sui dominus est tam vir, quam multer: ergo si hunc vsum mulier transferat in virum, & e conuerso, vt quilibet habeat vsum corporis alterius ad debitum finem, hoc inquam est res licita: ergo super eam potest cadere contractus licitus; & modus contractus similiter potest esse licitus, quia Dominus alicuius rei potest per voluntatem suam dare eam alteri: ergo si talis contractus fiat, videtur, quod oriatura iustitia: ergo obligatio, quae inde nascitur, erit iusta.

Secunda ratio ad conclusionem est ista. Illud est licitum, & de iure naturali, quod conuenit homini, non tantum secundum naturam specificam, sed secundum naturam generis sui, inquantum scilicet est animal: sed associatio masculi, & foeminae ad actum generationis propter continuationem speciei conuenit homini, non tautum inquantum estt homo, sed secundum naturam generationis, inquantum animal est: ergo. Maior patet, quia in homine non est natura alia, qua'mn generis sui, & speciei: ergo, quod conuenit, ei, inquantum participat naturam generis, r, aturaliter videtur ei conuenire. Minor patet. Quia enim animalia sequuntur cursum corpe, rum supercoe lestium, ideo quando aduenit remapus, associant sebina, & bina per quendam n'aturae instinctum. Et confirmo hoc, quia videmt:s, quod vbi sunt sexus distincti, associatio fit rer appetitum: vbi vero non est distinctio sexus, fit associatio per naturam, sicut apparet in plalitis, vbi est vterque sexus secundum naturami, & associatio ibi non est per appetitum, sed per naturam. Licet etiam in quibusdam arboribus sit sexus distinctus, & apparet intalibus, quod non fructificant, nisi associentur, & taliter sunt dispositae, quod mediante vento vna influat super aliam, sic quod apparet vniuersaliter quod vbi sexus non est distinctus, sufficit vnum/ vbi vero sexus est distinctus, requiritur necessario associatio duorum, siue per naturam quando est in vno supposito, siue per appetitum quando est in duobus. Apparet ergo, quod associatio ad actum generationis est secundum naturam generis in homine. Probo etiam quod inest secundum naturam specici, quia illud inest secundum naturam speciei, quod est idem apud omnes ex 6. Ethic. cap. 4. & 11. hoc autem vocant Juristae ius gentium: sed associatio maris, & foeminae est eadem apud omnes, vt patet: ergo.

Ista est tertia ratio: Illud est de iure naturae, ad quod perueniunt Philosophi innixi dictamini rationis naturalis: sed Philosophus peruenit ex dictamine rationis naturalis ad necessitatem & congruentiam associationis maris & foeminae; vndeAristoteles probat 9. Ethic. cap. 12. quod associatio maris & foeminae sit expediens, & hoc probat Philosophus per duas rationes, primo propter continuationem speciei: secundo propter differentiamactuum, quae insunt vni, & non alteri, & e cō- uerso, vt vnus iuuet alium in actibus suis, ex quibus secundum eum necesie est, quod alter alteri iungatur.

Item idem 1. Polit. cap. r. dicit: quod primacommunicatio est viri & vxoris: secunda vero est domini, & serui. & ibidem dicit, quod prima constituit domum: tertia vero communicatio est familiae ad familiam, & ista est secundum vnum bene viuere, & quaelibet harum trium communicationum, est politica secundum eum, & coucludit, quod homo est animal coniugale: ergo.

Secunda Propositio est, quod huic obligationi & contracttui congruum fuit, quod esset annexa ratio Sacramenti tanquam signo sensibili. & quod non solum fuit congruum, sed est ita de facto. Hanc propositionem probo, & primo ad maiorem euidentiam noto duo. Primum, quod huic contractui est annexa ratio duplicis Sacramenti. Vbi considerandum, quod Sacramentum quandoque dicitur sacrum signum, quandoque dicitur causa, & habent Sacramenta Nouae legis, quod sint simul signum, & causa.

Ad propositum dico, quod hoc Sacramentum est signum & causa, cum enim in matrimonio sit duplex coniunctio maris & foeminae, scilicet volun tatis & carnis, siue naturae, ideo significat duplicem rem sacram, scilicet coniunctionem Christi cum fidelibus populis, & coniunctionem intimae charitatis, quia prior dilexit nos, & postea coniunctionem naturae & carnis, per quam caro, & frater noster est.

Secundo est causa sacrae rei, nam in contrahentibus debite Deus ex opere operato gratiam infun dit & virtutes, vel fortificat & auget priores. Contractus autem matrimonialis est huius gratiae signum, & consignatur quidem, quod sicut coniunguntur adinuicem animo, sic coniunguntur Deo per gratiam; quam quidem causat in anima, sicut caetera Sacramenta per modum applicantis diuinam virtutem ad agere.

Secundum quod noto est, quod in hoc Sacramen to, sicut & in alijs, est aliquid quod est pure Sacramentum, & non res; & aliquid quod est res pure, & non Sacramentum; & aliquid, quod est simul res, & Sacramentum. Primo modo se habent verbaexprimentia consensum interiorem. De tertio veDo modo obligatio, quae ex contractu oritur inter virum & vxorem, ipsa quidem es res, quae signi- ficatur per verba, & est signum gratiae in animaDe secundo vero modo est gratia, quae confertur in hoc Sacramento.

His visis, propositionem praemissam probo sic: & primo primam partem, quae est de possibili, sic: Omnis res naturalis potest ab auctore naturae institui in signum alicuius rei inuisibilis: sicut facum legimus de lride, quae instituta fuit in signum foederis a Deo, Genes. 9. sed coniunctio maris & foeminae est huiusmodi: ergo. Potuit ergo ab auctore naturae institui in signum coniunctionis animae cum Deo per gratiam, & se determinare ad assistendum, ad causandum gratiam ad praesentiam talis contractus & coniunctionis.

Secundo probo, quod nedum fuit possibile, sed quod fuit rationabile, & primo quod fuit rationabile, quod institueretur in signum, sic: Magis rationabile est, datum esse signum in conseruationem vitae spiritualis, quam conseruationis vitae corporalis: sed datum est signum conseruationis vitae corporalis, vt patet de Jride, Gen. 97. ergo. Sed conseruatio spiritualis vitae est per incarnationem Chri sti: ergo congruum fuit dare signum sensibile, quod significaret vnionem Christi nobiscum per carnem: huiusmodi autem est Sacramentum istud Matrimonii: cum enim sit coniunctio maris & foeminae carne & voluntate, significat duplicem vnionemVerbi cuu homine, amoris scilicet communionis, siue naturae. Quod etiam fuit rationabile, quod institueretur non solum in signum, sed in causam gratiae, prebo sic: Lex illa, quae magis est gratia quam lex, omne quod est necessarium ad eam, debet habere annexam gratiam: sed lex noua est magis gratia, quam lex vetus, iuxta illud: Lex per Moysem data est, gratia & veritas per Iesum Christum facta est, ad legem autem nouam requiritur coniuncio maris & foeminae ad filios procreandum, & enu triendum in fide. Valde enim difficile esset adultos semper venire ad hanc legem, & per consequens difficile esset valde obseruatores huius legis multiplicari: ergo decuit, quod coniunctio maris & foeminae haberet in hac lege gratiae annexam gratiam, & hoc certitudinaliter. & efficaciter. Quod non esset, si instituta esset in solum signum.

Tertio dicitur, quod de facto huic obligationi, & contractui per verba facta, annexa est ratio Sacramenti; cum autem ratio Sacramenti, vt in proposito loquitur duplicem habitudinem importet, scilicet signi, & causae, huic coniunctioni maris, & foeminae per contracum matrimonialem ab alio, & alio tempore annexa est relatio signi, & ratio causae. Relatio quidem signi est annexa ci a Deo, Genes. 2. & hoc Deo inspirante ipsi Adae, cum ait: Hoc nunc os de ossibus meis, & caro de carne mea, & quod in hoc verbo intelligatur coniunctioni matrimoniali datam fuisse rationem signi, vt significaret vnionem Christi, & Ecclesiae, & secundum voluntatem, & secundum carnem, patet per Apostolum expresse ad hunc sensum verbum praedicum exponentem ad Ephes. cap. 5. dicens: Magnum Sacramentum est: ego autem dico in Christo, & in Ecclesia. Ex quo infero, quod Sacramentum Matrimonij, quantum ad hoc, quod est esse signum sensibile, institutum fuit a Deo, & ab Adam, vt promulgante in paradiso, verbo praeallegato: sed coniunctioni matrimoniali annexa est ratio causalitatis respecu inuisibilis gratiae, quam ex prima institutione significabat a solo Christo in stituente, sed quando, non legitur in Euangelio. Sed de hoc non est magna vis, nam Cristi opera nondependent ex Euangelio, cum ante fuerint, quam scripta: tamen ex quibusdam quae leguntur ex Euange lio, posset satis probabiliter conuinci, vt per nuptias quibus voluit interesse, vt eius praesentia nouas legis nouae nuptias instltueret, quae non differunt a nuptijs veteris legis, nisi per rationem causalitatis, quam addunt ad rationem signi, quae sola ratio signi nuptijs veteris legis, & praecise erat annexa Similiter per illud Matth. 18. quod Deus coniunxit, homo non separet. Ex quo patet, quod Sacramentum Matrimonii quantum ad hoc, quod esset causa gratiae, & per consequens quantum ad completam rationem signi, institutum est a solo Christo.

Tertia Propositio est, quod Matrimonium est Sa cramentum nouae legis: hoc dico propter periculosam opinionem quorundam dicentium, quod Matrimonium non est vniuoce Sacramentum cum aliis Sacramentis Nouae Legis, vnde dicunt, quod non est signum rei sacrae, nisi sicut serpens aeneus erat signum passionis Christi, & sic coniugium Dauid, & Bersabeae significabat Sacramentum Christi, & Ecclesiae: & Doctores aliqui adducunt ad hanc conclu sionem rationes aliquas.

Prima est, quod signum hic in Matrimonio annecitur de iure naturae, aliis vero Sacramentis ex institutione. Secunda vero, quia istud Sacramentum non efficit, quod figurat, scilicet coniunctionem Christi, & Ecclesiae: alia vero sacramenta efficiunt, quod figurant. Tertia ratio, quia super materia aliorum Sacramentorum non potest Papa aliquid immutare, non enim facere posset, quod conficeretur in alio quam pane, & vino, pane inquam de tritico, & vino expresso de vuae: sed Papa potest immutare materiam huius Sacramenti. Quartaratio, quia alia Sacramenta ponunt hominem in statu perfectionis, sed hoc Sacramentum eiicit hominem a statu poenitentiae.

Haec autem opinio, iudicio meo derogat Sacramento Nouae Legis, & Ecclesiae determinationi, & deceptio horum est, quia non distinguunt inter duplicem habitudinem, quam habent annexam Sacramenta Nouae Legis, scilicet habitudinem signi & causae tunc si videatur ista differentia facile est videre, quomodo isud Sacramentum sit ex institutione, & quomodo non. Similiter facile est videre, quomodo alicuius potest esse signum, cuius non est causa: si enim aspiciamus ad coniunctionem Christi, & Ecclesiae, tunc Sacramentum istud sic est signum, quod non est causa: sed aspiciendo ad aliam, puta ad coniunctionem animae, & Cristi per gratiam, tunc potest dici, quod Sacramentum hoc respectu eius, & est signum, & est causa, sicut de Sacramento Eucharistiae, vbi species non sunt causa omnis eius, cuius sunt signum, scilicet corporis Christi, & vnionis fidelium, sunt tamen causa gratiae, quae est res secunda illius Sacramenti.

Ex his ergo formo rationem ad probandam propositionem illam arguo sic. Illa sunt vniuoca, quorum definitio est eadem: sed definitio Sacramenti est eadem in Matrimonio, & in aliis: ergo Matrimonium cum aliis est vniuocum Sacramentum. Probo minorem, quia definitio Sacramenti est signum sen sibile inuisibilis gratiae, vt eius similitudinem gerat, & causa existat. Haec definitio aeque conuenit Sacramento Matrimonii, sicut & aliis, vt dictum est: ergo.

Tunc ad motiua alterius opinionis. Ad primum ad hoc, quod res inducat rationem signi, nihil refert, quod ipsa sit de iure, vel non, nam res, quae imponitur ad significandum, bene ese naturalis, sed significatio, ad quam res imponitur, siue impositio ad significandum potest esse ex institutione, vt patet de aquabaptismi.

Ad secundum dico, quod non sequitur: non est causa coniunctionis Christi, & Ecclesiae: ergo nullius alterius est causa: est enim causa gratiae, quae vnit animam Deo, cuius etiam est signum: Vnde-- sunt ibi duo signata, vnum autem solum effectum, & causatum, scilicet gratia, & cum hoc signatum, quia aliter, & aliter. Quod enim significaret gratiam, hoc habuit ex prima institutione in paradiso, sed quod eam efficeret, hoc habuit a Cristo, qui retenta ratione signi addidit ei rationem causalitatis.

Ad tertium dico, quod non plus Papa dispen sat in hac materia huius Sacramenti, quam aliarum; ante enim coniunctionem concedo, quod Papa possit illegitimare personam, vt non esset amplius apta ad contrahendum, sed post contractum, non posset, & recte sic est de Sacramento poenitentiae, nam posset illegitimare aliquem, ne posset absoluere quemquam, vt faciendo, quod nullus absolui possit a Martino. Similiter non potest illegitimare quemquam ad Matrimonium sine culpa, potest tamen illegitimare secundum quid: potest. n. illegitimare respectu istius personae, vel illius puta, quod non contrahat cum ista, vel cum illa, non tamen potest illegitimare simpliciter, quin possit contrahere quandoque cum aliqua.

Sed quare Papa habet magis auctoritatem super materiam istius Sacramenti, quam aliorum.

Respondeo, licet quidam dicant, quod auctoritatem habet etiam super materiam aliorum, vt adducunt exemplum de confirmatione, potest tamen dici, quod non est simile de hoc Sacramento, & aliis. Ratio est, quia hic est iurisdicio admixta, non sic in aliis: & quia Papa habet iurisdictionem plenariam. ideo Papa aucttoritatem habet respectu illorum Sacramentorum, in quibus iurisdictio est admixta.

Ad vltimum dico, quod homo fit perfectior, & melioratur per susceptionem huius Sacramenti, eo quod infunditur, vel saltem augetur gratia, nec oportet imaginari, quod in actu matrimonii homo amittat gratiam, quia tunc peccaret.

Dices: Saltem alius status est melior. Respondeo: virtus temperantiae habet sub se species, quas non est inconueniens habere gradus. Comparando ergo speciem continentiae vnam ad aliam speciem sic bene continentia virginalis est perfectior continentia matrimoniali: sed comparando effecum Sacramenti, scilicet gratiam ad gratiā, quae acquitur ex continentia, non oportet, quod homo perdat gratiam illam, quae acquiritur ex continentia illa, quia illam acquirit ex opere operato, quam si continuisset virginali continentia, acquisiuisset ex opere operantis.

Secundo principaliter &rndum est de quibusdam generalibus circa hoc Sacramentum, & primo videndum est quid sit difinitiue matrimonium secundum rem.

Dico, quod accipiendo matrimonium pro contracttu expreso per verba, sic per matrimonium es translatio dominii vsus corporis vnius coniugum in alterum, & e conuerso: Si vero accipiatur pro eo, quod exprimit, & significat istum contractum, sic dico, quod Matrimonium est verba exprimentia votum amborum coniugum, quo alter transfert in alterum dominium vsus corporis sui. Si vero accipiatur pro eo, quod oritur ex contractu illo, sic, dico quod matrimonium est mutua obligatio & vinculum amborum coniugum quod quidem vinculum non est aliud quam relatio rationis.

Sed qualis relatio est, & de quo modo? Dicunt quidam, quod est relatio dominij & seruitutis: hoc modo, quia corpus viri est sub potestate mulieris, nec habet ibi viri dominium quo ad vsum. Similiter corpus mulieris est sub potestate viri, nec ipsa eius dominium habet quo ad vsum. Relatio ergo coniugis est duplex ad alterum coniugum, scilicet dominij, & seruitutis, & quaelibet vnius respectu al terius est mutua, ita quod relatio dominij fundatur in ordine ad vsum corporis alterius, quod habet in sua potestate, sed relatio seruitutis in vsu corporis sui, in quo est sub alterius potestate.

Sed opinio ista, quantum ad hoc quod dicit, quod relatio mutuae obligationis amborum coniugum est relatio dominij, verum dicit; sed quod dicit, quod ex altera parte est relatio seruitutis, non puto bene dictum: quod enim per vsum corporis sui qui est in potestate alterius alter coniugum dicatur referri relatione seruitutis, probo quod sit contra mentem Aristotelis 1. Polit. cap. 1. quia ibi Aristoteles distinguit inter communicationem viri & vxoris, domini & serui, dicens, quod communicatio viri & vxoris est prima communicatio constituens secundum eum, bonum domus & familiae. Tum quia in plus se habet relatio domini, quam relatio serui: Relatio enim dominii habet pro suo adaequato correlatiuo possessionem, nunc autem non quaelibet possessio est seruus: seruus enim est specialis possessio, puta animata, & non quaelibet animata, sed specialis, vt patet per Philosophum oodem 1. Polit. Sic ergo relatio dominii non dicitur adaequate ad seruum, sed ad possessionem.

Tunc ad propositum, volo bene quod relatio coniugis ad coniugem fundata in potestate vsus corporis alterius sit relatio dominij, sed non oportet propter hoc, quod mutua relatio alterius ad ipsum penes vsum corporis sui quem habet in potestate ipsius sit relatio seruitutis, sed bene est relatio possessionis, qua ille secundum corpus suum dicitur posessus ab illo, in cuius est potestate, non autem seruus.

Vbi considerandum est, quod corpus hominis se habet in actu matrimoniali per modum actiui, corpus autem mulieris per modum passiui; nunc corpus viri, nec a natura nec ab institutione habet determinatum passiuum; siimiliter nec corpus mulieris habet determinatum actiuum, & ideo quilibet, cum non sit determinate alterius, potest dare dominium corporis sui quo ad vsum alteri, & facere iste possessionem illiusa& e conuerso. Ex aequa datione statim consurgitlatio dominii illius ad istum, & relatio possessionis istius ad illum, & consimiliter e conuerso.

Quod autem relatio ista sit relatio rationis non realis, patet per hoc, quod relatio realis aduenit ali cui nulla mutatione facta in aliquo absoluto puta in sundamento, vel in ratione fundandi, sed relatio coniugis ad alterum aduenit nulla faca mutatione in fundamento vel ratione fundandi. Fun- damentum enim est corpus, ratio vero sundandi est actus voluntatis: modo nulla facta mutatione in corpore solo actu voluntatis adueniente & consensu, oritur relatio nulla facta mutatione reali, sed tantummodo est ibi per actum voluntatis, & aeque bene est relatio rationis relatio, quae aduenit per actum voluntatis, sicut relatio, quae aduenit per actum intellectus.

Dices: Ergo matrimonium est quatuor relationes, scilicet duae dominii, quibus iste est Dominus corporis altorius, & e conuerso ille dominus corpo ris istius. Et aliae duae seruitutis quibus istae secundum dominium corporis sui e possessio illius, & e conuerso ille secundum corpus suum est posssessio corporis istius.

Respondeo: Secus est in habentibus esse reale& in habentibus esse morale. Secundum enim esse reale, vbicunque est indiuisio alia & alia, ibi alia& alia realitas, & e conuerso sed secundum essemorale est vnitas in aestimatione apprehendentis: modo bene possibile est, quod aliqua sint plura inesse reali, & tamen apprehenduntur vt vnum inesse apprehensionis. Et sic est in proposito, quoniam vir, & foemina accipiuntur, vt vnum principium respectu prolis, quoniam si alterum sufficeret, non esset matrimonium de iure naturae, & hoc modo verum est, quod sunt duo in carne vna, quia sunt vnum principium habituale.

Viso quid est matrimonium secundum definitionem, videndum est quid est secundum nomen. Dico autem, quod est coniugium, & vocatur coniugium propter relationem, quae consurgit ex illis quatuor relationibus in esse morali. Sed rationesigni rei inuisibilis dicuntur nuptiae quasi sub nube. Ratione vero actus dicitur matrimonium, & dicitur matrimonium quia matris munimentum, est enim munimentum verecundiae ipsius matris; vel matris munimentum, idest munitio, quiamunitur viro, vel matrimonium dicitur idem quod matris monitio, quia monetur mater in speciali habere curam.

Sed quare non sic vocatur patrimonium? Respondeo, quia haereditatem consequitur proles a patre, ideo haereditas dicitur patrimonium; quia vero educationem & mores, & legitimitatem contrahit proles principaliter a matre, ideo coniunctio ista coniugum, quae per se est ad educationem, & bonum prolis, specialiter vocatur matrimonium

Quod quidem Magister sic definiuit discinctione 27. in princip. Matrimonium est viri mulierisque coniunctio maritalis, inter legitimas personas indiuiduam vitae consuetudinem retinens, &.

Ex his potest inferri, quod opinio, quae ponit virtutem infusam in Sacramentis, non sit vera. Quaero enim, vbi est virtus ista infusa in hoc Sacramento subiectiue, an in mutuo nutu, an in verbis, vel signis: & patet, quod non, quia sola copulacarnis cum verbis de futuro quandoque causat ma trimonium.

Item pono quod sit talis virtus in aliquo praedictorum, quaero quid causabit, aut causabit rem primam, scilicet oligationem, & hoc non potest dici cum ipsa sit relatio rationis secundum omnes. Respectu autem talis relationis nulla oportet, quod ponatur virtus secundum omnes.

Nec etiam efficit rem secundam, quia illa est gratia. Ideo opinio quae posuit, quod Sacramenta efficiunt applicando actiua passiuis, videtur magis rationabilis: hoc enim modo ad mutuam prolationem verborum viri, & mulieris Deus potuit statuere applicare voluntatem suam ad infundendum gratiam, & hoc ex opere operato, & sic puto, quod sit de facto, vt alias dictum est: eodem modo, quo preces dicuntur efficere aliquid, quod effectiue est ab illo, qui mouetur precibus. Ad argumentum in oppositum patet, quid dicendum.