Quaestio 4

ARTICVLVUS I. Vtrum Christus in Sacramento possit esse subiectum de nouo naturalis apprehensionis.

QVOAD prima quaestionem arguo primo, quod Christus, vt existens in Sa cramento possit esse subie ctum de nouo naturalis apprehensionis, sic: Verba. quibus sacerdos vtitur in altari, non sunt sine causa, & veritate: sed sacerdos iu canone missae, preces multas perorat, quae videntur dirigi Christo, vt ibi realiter existenti: ergo talia verha non profert sine veritate & causa: sed proferentur sine causa, & veritate Cristo existenti, vt hic, nisi posset Christus, vt hic, scilicet in Sacramento, esse subiectum auditionis: ergo.

In oppositum arguo, quia qua ratione posset Christus esse subiectum apprehensionis posset esse subiectum sensationis secundum sensum tactus: hoc autem videretur inconuenienter dictú, quia tunc, vt in Sacramento, posset tangi, & corrumpi per consequens, & huiusmodi.

Respondeo hic videndum est de duobus. Primo de apprehensione sensitiua. Secundo de appraehensione intellectiua.

Quo ad primum pono istam propositionem quod Christus potest esse in Sacramento subiectum sensationis per concomitantiam, ita quod per concomitantiam inest sibi apprehensio sensitiua, quae inest sibi existenti in caelo quantum ad absolutum, quod importat ipsa apprehensio sensitiua.

Secunda est, quod Christus in hoc Sacramento non potest per concomitantiam esse susceptiuus sensationis, siue apprehensionis sensitiuae, quo ad respectum quem importat ad obiectum, siue quo ad transitum super illud.

Tertia Propositio est, quod directe non potest Christus in Sacramento esse receptiuum subiectum apprehensionis sensitiuae, siue quo ad absolutum, siue quo ad transitum super obiectum.

Primam conclusionem probo sic: Omne illud est necessario ponendum, quo non posito tollitur primum principium, de quolibet affirmatio, & negatio, & de nullo ambo simul: hoc enim principium maxime est necessarium: ergo illud, quod ponitur sequi ex eo, est necesario ponendum: sed si Christo existenti in caelo inesset aliqua forma abso luta, quae non inesset ei in Sacramento, tolleretur praedictum principium, erit enim de eodem absoluto vera affirmatio, & negatio de eodem, nullo addito variante rationem subiecti, vel praedicati, vel inhaerentiam ad subiectum. Esse enim hic, & in caelo non variat subiectum, quia idem Christus vtrobique, nec praedicatum absolutum, nec eius inhaerentiam, eo quod esse hic, vel ibi est posterius omni absoluto inhaerente Chriso, & eius inhaerentia: quare impossibile est sensationem aliquam quoad absolutum inesse Christo in caelo, quin secundo concomitanter insit eidem in Sacramento.

Secundam Conclusionem probo: Videtur enim valde mirabile, quod Christus existens in caelo videat vultum beatae Virginis, & illum non videat in Sacramento: & quod visio quo ad absolutum sit in Christo exisenti in Sacramento, & tamen quod non transeat super vultum Virginis sicut in caelo.

Probo tamen hoc non obstante, quod conclusio sit necessaria, & arguo quod sit: Illud, quod est absolutum ab omni situ, & distantia, & per modum fundamenti, & per modum termini, impossibileest, quod per actum sensationis transeat super obie ctum. Probo: omne enim, quod hoc modo transit super obiectum, transit per modum distantiae: ratio est, quia sensus apprehendit rem, ponendo per modum transitus linearis eam ante se in certo termino distantiae hic vel ibi: ergo quod abstrahit a tota linea distantiae, nō potest transire per actum sensationis super obiectum: sed Cristus, vt in Sacramento existens est huiusmodi, sic enim abstrahit ab omni situ, & distantia, quod impossibile esset trahi lineam imaginatiuam ab oculo Christi in Sacramento ad aliquid situatum, sicut ad terminum illius lineae, puta ad vultum Virginis in caelo:

Confirmo hoc, quia secundum regulam perspectiui visio transit super obiectum per modum pyramidis, cuius basis est in re visa, conus vero estt in oculo: sed oculus Christi in Sacramento non potest esse terminus coni piramidis: ergo.

Sunt tamen in ista conclusione duae difficultates. Vna est, quia si in triduo, siue tempore passionis, quando Christus fuit passus, fuisset hostia consecrata, ibi Christo existenti in Sacramento infuisset verus dolor: sed dolor praesupponit apprehensionem sen sitiuam etiam, vt transeuntem super obiectum: ergo.

Respondeo vno modo posset dici, quod ibi fuisset dolor quo ad abstractum doloris, & quod dolor quo ad abstractum non plus requirit, quam abstractum sensationis, ibi autem fuisset abstractum sensationis per concomitantiam, vt dictum est in prima conclusione, ideo non oportet, quod fuissset ibi apprehensio sensitiua per modum pyramidis, transiens super rem apprehensam.

Alio modo posset dici, quod non est simile de sen su tactus, & visus, quoniam tactus non sentit extra se per modum pyramidis sicut visus: dico quod om nis sensatio est materialis concernens situm in sup termino, & in se, eo quod iudicium sensus fit per modum propinquitatis distantiae, quae non competunt corpori Christi existenti in Sacramento.

Alia difficultas est: Quando respectus fundatur necessario super absolutum, vbi ponitur idem absolutum ponitur idem respectus, alias super idem absolutum fundaretur respectus, & non fundaretur: sed respectus ad obiectum necessario videtur consequi absolutum sensationis, & de facto absolutum sensationis actu consequitur transitus super obiectum, quod inest oculo Christi in caelo, & idem absolutum per te est in Sacramento: ergo vt in Sacramento fundabit respectum, & transitum super obie ctum. Respondeas tu hic.

Tertiam Conclusionem probo: Quia illud, quod non est terminus distantiae, & contactus, non potest esse receptiuum a subiecto sensibili apprehensionis sensitiuae: obiecta enim sensuum agunt per contactum tangendo medium, & organum mediantealiquo medio: sed corpus Christi in Sacramento non est terminus distantiae, & situs, & contactus: ergo vt in Sacramento impossibile est. quod directe sit susceptiuum sensationis ab obiecto sensibili, nec quo ad absolutum, nec quo ad respectum

Quantum ad secundum articulum de apprehen sione intellectiua, pono istam conclusionem, quod corpori existenti in Sacramento inest per concomi tantiam apprehensio intellectiua, siue intuitiua siue abstractiua, ita quod quicquid intuitiue, vel abstractiue intelligit, vt est in caelo respectu eiusdem, inest intellectio illa Chrilto in Sacramento existenti tam quo ad absolutum, quam quo ad respectum, & transitum super obiectum, & hoc concomitanter.

Vbi considerandum est, quod notitia intellectina non dependet a situ, & distantia, nec quo ad eius subiecum, nec quo ad eius terminum, nec quo ad modum: non enim fertur in obiectum per modum linearis distantiae, cuius principium sit in intellectu, terminus autem in obiecto, sicut notitia sensitiua. Nec modo volo discutere difficultatem illam, vtrum distantia obiecti impediat notitiam intuitiuam. Posset autaem satis rationabiliter dici, quod Christus est susceptiuum intellectualis appiehensionis, non quidem, vt in Sacramento, nec etiam, vt in caelo, eo quod intellectiua abstrahit ab omni situ, & discantia, & hoc videtur verum, & posset ratio sic formari: Quia operatio, quae abstrahit ab omni distantia, & situ, & contactu, & ex parte subiecti, quia eius subiectum non est determinatum ad situm ex parte obiecti, quia obiectum, vt sic, non aspicit determinatum situm, & ex parte modi causandi, quia obiectum non causat illam per modum contactus tangendo; nec quo ad modum transitus, quia non transit subiectum lineariter statuendo hic vel ibi, talis inquam operatio non inest Cristo vt hic, nec vt in caelo, nec vt in Sacramento: sed operatio intellectiua videtur esse huiusmodi, & nunc suppono: ergo. Vnde videtur secundum hoc esse dicendum, quod si Christus intelligat sacerdotem fundentem ei preces, vt existit in Sacramento, quod non magis intelligit eum, vt hic, quam vt in caelo; nec e conuerso.

Qui tamen dicunt, quod distantia situalis impedit apprehensionem intellectiuam, & quod intellectus transit super obiectum per modum lineae imaginatine trahibilis ab intellectu ad obiectum, sub certo situ, & distantia, ac in hoc non differret ab imaginatione, vt Commentator tangit tertio de anima, tales habent dicere, quod aliqua operatio intellectiua inest Christo in caelo, quae non inest ei in Sacramento: & esset dicendum in isto articulo de apprehensione intellectiua, sicut dictum est de apprehensione sensitiua in primo articulo. Vtrum autem talis distantia linearis sit ponenda in apprehensione intellectiua, dicetur in secundo libro: non video enim necessitatem ponendi illam.

Ad argumentum in oppositum dico, quod deoratione sacerdotis habet Christus non apprehen sionem auditiuam, sed tantum notitiam intelleciuam, & intuitiuam, quae quidem notitia inest sibi absolute, nec vt hic, nec vt in caelo, quia abstrahit ab omni situ.

ARTICVLVS II Verum corpus Christi in Sacramento possit esse subiectum naturalis actionis, & passionis.

QVo ad secundam quaestionem arguo primo, Qquod corpus Christi possit esse subiectum naturalis actionis, siue transmutationis ab agente naturali, vt existit in Sacramento, sic Christus in Sacramento potest esse subiectum naturalis actionis, passionis, & mortis: ergo subiectum, & receptum naturalis operationis. Consequentia nota est. Probo Antecedens, per hoc quod in triduo si fuisset hostia consecrata, fuisset Christus inSacramento mortuus, & subiectum naturalis trans mutationis; alioquin fuisset Sacramentum illud falsum signum.

In oppositum est, quia subiectum naturalis trans mutationis est corruptibile: sed Cristus existens in Sacramento non est corruptibilis: ergo.

Respondeo: in ista quaestione pono aliquas propositiones. Prima est iila, quod corpus Domini existeus in Sacramento potest per concomitantiam recipere, & esse subiectum formae inductae per tran- smutationem, licet non sit subiectum, vt ibi transmu tationis, actionis, vel passionis.

Hanc conclusionem primo declaro: secundo probabo eam. Propter primum sciendum, quod aliud est forma inducta, puta calor, & aliud est transmutatio actio, vel passio: omnes ergo transmutationes, quae possunt inesse corpori Christi naturaliter existenti, possunt inesse eidem existenti in Sacramento, quo ad absolutum, licet non quo ad respectum actionis, & passionis: habet ergo, vt patet conclusio ista duas partes.

Probo nunc secundo ipsam: & primo quo ad eius primam partem: arguo ergo sic. Illud oportet ponere in corpore Christi existente in Sacramento, quo non posito tollitur primum principium, & ponitur contradictio manifesta: sed posito quod forma inducta per transinutationem in corpore Cri sti in esse naturali non insit eidem existenti in Sacramento, tollitur primum principium: ponitur enim contradictio de eodem praedicato affirmato, & de eodem subiecto negato, & inhaerentia, siuevnione eorum manente inuariata: nullum enim istorum habet variari per esse hic, & esse ibi, cum sint priora omni vbi: quare si calor, qui est inductus nunc in corpore Christi secundum esse natura le non esset in eo, vt in Sacramento, idem calor ines- set, & non inesset eidem omnino non var iato. Propter quod concludo vnum, quod si Eucharistia fuisset instituta, & hostia reseruata a principio praedicationis Christi, vsque ad resurrecionem, omnes transmutationes, quae fuerunt in corpore Chri sti toto tempore intermedio, fuisssent in corporeChristi exisente in Sacramento, sicut augmentum quantitaris, deperditio humidi radicalis, & conuersio alimenti in carnem, & miulta huiusmodi.

Secundum, scilicet de transmutatione, & actione, & passione probo sic: Illa realitas, quae necessario concernit situm, & distantiam, nec potes ab illa separari, non potest poni in corpore Christi in Sacramento, quia nec ipsum, nec aliquid eius, vt est in Sacramento, est aliquo modo terminus distan tia: sed realitas actionis naturalis necessario concernit distantiam in passo: agit enim per contactum semper, quia actio quaedam attingentia est: ergo. Corpus autem Christi non est alicui prope, nec distans.

Sed est hic vnum dubium, quia impossibile est aliquid transire a contradictorio in contradictorium, nisi per aliquam mutationem: sed in Sacramento corpus nunc est calidum, quod prius nonerat: ergo aliqua mutatio facta est circa ipsum, & ita actio, seu passio.

Respondeo. Concedo maiorem, quod per aliquam actionem, quam alibi recipit, vbi natura liter existit, scilicet in caelo, vnde ibi tangit caelum; si autem in Sacramento reciperet hoc, oporteret in Sacramento existens tangere calum: non ergo oportet habere talem formam, quam ante non habebat per acticnem receptam hic, sed alibi; &

hoc non est impossibile, quia hic, vel ibi non variant has formas, licet varient transmutationes, quae semper fiunt per distantiam aliquam, & contacum

Dices: Saltem non potes, nisi dicere, quin transeat hoc a negatione ad affirmationem: ergo sicut hic, vt hoc transit in hoc, habet in se mutatione m aliquam; vel ergo est generatio, & hoc non; vel alteratio, vel motus localis, vel augmentatio. Respondeo, quod valet tantum de transmutatione situs, & sic negatio, vel affirmatio non variant speciem, siue formam corporis Cristi, nam tantum applicantur actiua passiuis absque modo essendi naturali, & corpus Christi se habet tantum, vt terminus ad quem.

Tertia Propositio est, quod per agens terminatum, nulla potest transmutatio fieri in corpore-- Christi in Sacramento, etiam quo ad formam absolutam: Ratio est, quia omnis actio naturaliter inductiua formae est materia lis concernens situm: ergo non potest attingere illud, quod abstrahit ab omni situ, & distantia.

Sed dubium est de actione Angeli, cuius actio non est situata, Vtrum possit agere in corpus Christi, vt existens in Sacramento?

Respondeo: Actio Angeli non est formam inducere, sed tantummodo applicare actiua passiuis: ergo ad hoc, quod Angelus ageret in corpus Cristi, praesupponitur, quod sit aliquod agens naturale, quod possit applicari, & applicatum agere in corpus Christi: nullum autem naturale agens est tale, vt praedictum est: ergo.

Dico hic secundo, quod a solo Deo potest transmutatio aliqua fieri in corpore Christi etiam, vt in Sacramento existenti, etiam si per impossibile non alicubi esset, nisi in Sacramento.

Probatio istius, quia si virtute diuina non posset calor induci in corpore Christi exiltente in Sacramento, hoc esset, vel quia corpus Christi in Sacramento non habet existentiam realem, & hoc non impedit, quia verasm, & realem existentiam habet in Sacramento; & si non haberet esse naturale, aut esset quia dato, quod habeat essse realenon tamen potest pati, & formam recipere in tali esse: hoc autem non impedit, quia in Sacramento existens potest ab agente sufficienti recipere omnem formam, respectu cuius habet aptitudinem, inter quam, & corpus Chrisi non mediat modus essendi naturaliter.

Quarta Propositio est, quod motus localis non poteit inferri in corpus Cristi in Sacramento etiam virtute diuina, & intelligendo per motum proprium localem translationem propriam de situ in situm, & de circumscriptione in circumscriptionem, motum vero localem in propriam translationem de praesentia in praesentiam, ficut imaginatur quidam Doctor, quia licet corpus Christi non sit in Saeramento susceptiuum translationis propriae, siue motus localis proprij, est tamen susceptiuum motus localis improprij. Et secundo modo; Potest enim transferri de praesentia in praesentiam, vt puta de praesentia, quam habet ad aliquas species, ad praesentiam ad alias species. Videtur mihi quo ad istum punctum est praesens per relationem mediam, puta quod praesentia non est, ad quam fundatur respectus in corpore Domini ad species; si ita esset, videtur mihi, quod positio Doctoris illius dicat verum.

Sed probaui supra, quod sua existentia in Sacramento non est praesentia, quae sit respectus: sed sua existentia est concursus quidam ad vnam rem indiuisibilem tertiam, simul cum proprijs speciebus panis, quia corpus, & species ipsae indiuiduntur respectu vnius esse hoc demonstrati: ita quod species determinat ad esse hic situaliter corpus, dat vero ipsis speciebus terminationem, quae ambo requiruntur ad vnum esse hic demonstratum scilicet determinatio ad situm, & terminatio quidditatiua.

Tunc formabo rationem talem: Illud non pote st esse subiectum motus localis proprie sumpti, nec improprie, quod non potest esse subiectum circumscriptionis, nec respectus, qui dicitur esse praesentia: motus enin localis proprie sumptus est translatio de circumscriptione in circumscriptionem improprie vero sumptus est translatio de praesentia in praesentiam: sed corpus Christi in Sacramento altaris non est subiectum circumiscriptionis secundum omnes, nec praesentiae, quae est respectus.

Probo. Praesentia enim ista idem est, quod simultas: quae autem simul sunt in aliquo situ, secundum aliquid sui simul sunt: aut ergo corpus, & species sunt simul secundum vltima, aut secundum se tota. Non secundum vltima, quia necessario se contingerent, & sic corpus Christi, vt in Sacramento esset sundamentum, & subiectum contactus: ergo cum non appareat alius modus, oportet, quod ista praesentia non sit talis simultas in situ, sed sit indiuisio in re aliqua. Vnde sicut anima dicitur esse simul cum corpore, non secundum situm, sed quia indiuiditur cum corpore in vno tertio effectu formali, scilicet in esse animato, quia est ab anima formaliter, a corpore vero susceptiue, & vtrumque necessario requiritur ibi; sic in proposito corpus, & species sunt indiuisa in aliquo vno tertio scilicet · in esse vnum hoc demonstratum, quod quidem esse includit duo, & determinationem ad situm, & hoc, quod habetur per dimensiones, & terminatum entitatiue, quod dat ipsa praesentia corporis Christi.

Sed adhuc stare videtur dubium contra isam quartam conclusionem: nunquid enim non posset Deus transferre substantiam corporis Christi devna indiuisione ad aliam, vt sicut cum dimensionibus istis sacit vnum indiuisum sic faceret cumdimensionibus alijs. Respondeo, concedo, quod sic, sed talis translatio non esset motus localis: imo nec esset mutatio, quia non se haberet ad aliquid, quod de nouo ibi fieret, vt subiectum, sed tantum vt terminus, sicut dictum est supra suo loco, nam ipsum non esset subiectum talis transitus: corpus autem tantummodo se habet, vt terminus ad quem.

Quinta Propositio est, quod corpus Christi inSacramento mouetur loca liter per accidens ad motum specierum: hoc dico propter opinionem eiuisdem Doctoris subtilis, qui ponit, quod quando mouentur species a sacerdote, si simul debeat moueri corpus, oportet necessario, quod concurrat actio specialis diuina mouens corpus per se confor miter ad motum specierum. sed verum diceret iste Doctor, si translatio illa esset de praesentia in praesentiam: nunquam enim ad motum vnius per se sequitur motus alterius per accidens, nisi talia sint naturaliter connexa, non solum voluntate: qui enim mouet lapidem, non oportet, quod moueat Angelum. praesentem voluntarie lapidi etiam per accidens: imo si moueatur conformis ad motum lapidis, mouet se necessario per propriam virtutem: sed corpus Domini comparatum ad species non facit cum eis aliquid vnum naturaliter connexum, sed tantum voluntate diuina: ergo. Sed tenendo principia, quae pono, potest saluari, quod corpus Christi in Sacramento moueatur per accidens ad motum specierum, nulla alia motione media, nisi illa, quae es specierum, quod potest aliqualiter declarari sic. Quando aliqua sunt indiulsa in aliquo tertio, moto eo, in quo sunt indiuisa mouetur totum: sed dimensiones, & corpus sunt indiuisa in esse vnum hoc demonstratum, ergo moto tertio illo, mouetur quicquid in illo cum alio est indiuisum: sed motis dimensionibus mouetur illud tertium, & corpus Christi est cum dimensionibus indiuisum in illo tertio: ergo motis dimen sionibus mouetur per accidens corpus Christi.

Sed minor propositio quantum ad illam partem, quod corpus Domini cum illis dimensionibus indiuidatur in hoc tertio, quod est esse vnum hoc sen sibise demonstratum in actu, non est faciliter demonstrabilis a priori. Potest tamen faciliter probari a posteriori, quoniam non magis est vera isa ante consecrationem, hoc quod teneo est panis, quam sit post consecrationem. hoc, quod teneo, est corpus Christi, vnde haec est intentio Ambrosij, Augustini, & illius cap. de consecratione dist. 4. Ego Berengarius, &c. Ad argumentum in oppositum patet ex dictis.

ARTICVLVS III. Vtrum Christus in Sacramento Eucharistiae possis esse terminus, & principium naturalit apprehensionis.

AD tertiam quaestionem arguo primo: vtrum possit apprehendi ab aliqua potentia, & vtrum possit esse principium alicuius actionis naturalis. Respondeo sine argumentis dico tres conclusiones.

Prima est, quod non potest esse principium alicuius operationis egredientis per modum situalem, ideo etsi corpus Christi in Eucharistia sit clarissimum, non potest tamen illuminare, quoniam illuminare est actio egrediens per modum situs in certa distantia consimiliter dico, quod propter eandem rationem non potest mouere visum, nec mouere se, vel aliud localiter, & organice.

Secunda Conclusio est, quod potest esse principium omnis operationis abstrahentis a situ, & disttantia, ideo potest intellecum mouere de nouo, & illuminare Angelos, & causare species in intellectu praesente, & species in memoria, potest etiam mouere intellecum altaris ad acum intelligendi, quod aliqui vocant locutionem.

Tertia Conclusio est, quod si in Christo sit aliqua virtus motiua, non organica, sicut dicunt aliqui de anima separata, quod potest mouere corpus ante resurrectionem; ex quo dicunt aliqui, quod sic posset mouere species, sub quibus continetur, quod non esset motio situalis egrediens ab ipso. Ex quo sequitur tertium, scilicet, quod potest se mouere per accidens commouendo species per se, & hoc secundum principia, quae superius posita sunt.