Quaestio 1

ARTICVLVUS I. Vtrum error impediat Matrimonium.

ARGVO primo ad partem negatiuam, quod non, quia si aliquid impediret Matrimonium illud esset maxime infidelitatis: sed hoc non impedit, quoniam si sit aliquis contrahens cum infideli, & haeretico, non dirimitur Matrimonium. Confirmatur per illud Genes. 29. de Iacob, qui contraxit cum Lia credens contrahere cum Rachele: igitur fuit error personae, & tamen Matrimonium non fuit impeditum, imo permansit ratum.

Sed in oppositum est, quia illud, quod impedit consensum, impedit Matrimonium: sed error est huiusmodi: ergo. Respondeo, pono tres conclusiones.

Prima est generalis, quod error impedit in generali Matrimonium. hanc conclusionem probo sic: Illud quod impedit voluntarium, impedit omnem contractum: probatio istius est, quia contractus est translatio dominij in alterum, quae non fit, nisi mediante actu voluntatis: sed matrimonium est specialis contractus, quo coniuges transferunt mutuo in alterutrum vsum corporis sui: sed error impedit voluntarium. Probo, vbi considerandum, quod ignorantia ex duplex: quaedam simplicis negationis; & quaedam dispositionis, quae non dicit tantum carentiam veritatis in intellectu, sed ponit oppositam dispositionem. Vtraque istarum ignorantiarum habet voluntarium impedire. Probo ex 3. Ethic cap. q& per rationem, quia deficiente causa saltem magis principali deficit effectus: sed actus voluntatis habet pro causa finali aliquid se tenens ex parte intellectus, quod est cuius gratia, puta finem ostensum ab intellectu.

Vbi considerandum est, quod actus voluntatis nobilissimus habet intra se omnes causas suas: habet enim eliciens suam voluntatem, & recipiens, & similiter finem se tenentem ex parte intellectus ostendentis: ergo si error sit in intellectu ostendendo finem voluntati, erit defectus in causa finali, & per consequens erit defectus in effectu. Talis autem error est ex vtraque praedicta ignorantia, siue sit negationis, qualis est in puero, vel ebrio; siue sit dispositionis, qualis est in affectato, siue habituato ad oppositum veritatis circa necessaria ipsi contractui.

Secunda Propositio est, quod triplex error impedit matrimonium: & primus quidem est error personae, vt si credens quis contrahere cum vnapersona contrahat cum alia. Secundus error conditionis, vt si credat contrahere cum libera, & contrahat cum serua. Tertius est error consensus, vt si putet contrahere cum consentiente, contrahat cum dissentiente. Vna ratio probat omnia ista quia ille error impedit matrimonium, qui mutat naturam contractus: sed error iste triplex est huiusiodi: ergo. Probo minorem Omnis enim contractus claudicat, aut quia est defectus in eo, pro quo fit commutatio, hoc in proposito causat error personae, commutat enim contrahens corpus suum in alterum, & recipit per commutationem corpus illius e conuerso in suum ius, & dominium, vt sic in omni contractu matrimoniali corpus pro corpore commutetur.

Secundo claudicat contractus ex defectu alterius contrahentium non potentis contrahere, & hoc efficit error conditionis; qui enim seruus est, nonpotest contrahere corpus suum in alterum commutando, eo quod seruus non habet sui potestatem.

Tertio contractus claudicat ex defectu circa votum, nam translatio in isto contracu, quae fit decorpore contrahentis in alterius dominium, non est translatio realis eo modo, quo aliquis transfert dominium alicuius rei in alterum, illam a se separando: nullus enim potesta seipso realiter separari: ergo translatio ista tantummodo est in voluntate, & mutuo consensu, quo iste libere concedit vsum corporis sui alteri; vt recipiate conuerso dominium super vsum corporis illius: ergo si sit defectus in voto, & consensu, sic, quod alter non intendat corporis sui vsum concedere isti, claudicat statim contractus: de cuius natura est, quod exigat consensum mutuum vtriusque partis: hanc autem claudicationem efficit defectus in voto, & consensu.

Ex his potest responderi ad vnum casum, qui proponitur quandoque, scilicet, quid fiet de illaquae plene consentit in eum, qui consentit ficte, & cum fraude. Dicitur, quod si potest probare consensum viri exteriorem per verba in foro Ecclesiae, completur, sed si probare illa non possit, & vir protestetur se non consentire, quid dicendum tunc, nunquid debet conuenire secum in actu matrimonij? Hic dicunt quidam, quod in tali casu materialiter esset vere perplexa, quia ex vna parteconstaret sibi illum per verba exteriora consensisse, nec tunc constitisset sibi de fraude, & ex alia parte iste dicit nunc veraciter se non consensisse.

Alij dicunt, quod in tali casu materialiter ista non esset perplexa, debet praesumere, quod vereconsensit, cuius ratio est, quia in tali casu debet se Ecclesiae conformare: Ecclesia autem semper praesumet illum consensisse, vbi constaret eum expressisse verba consensus.

Sed quid faciet vir, qui scit se veraciter non consensisse? Dicitur, quod non debet petere debitum: debet tamen reddere, si exigatur, nec quantumcun que ab Ecclesia compellatur, licitum est ei debitum exigere.

Alij dicunt, quod nec debet reddere, imo debet potius excommunicationem sustinere, quam reddat, quia non est debitum, sed peccatum, tamen consulendum esset sibi, quod consentiat.

Tertia Propositio est, quod alius error a praedictis tribus est fortunae, vt si credat contraherecum diuite, & contrahat cum paupere, siue sit error qualitatis personae, vt si credat contrahere cum nobili, & contrahat cum rustica: nullus inquam istorum errorum habet matrimonium impedire. Ratio communis est, quia nullum horum contractum impedit, aut facit claudicare.

Ad argumentum in oppositum, Respondeo, quod non est simile de errore, & infidelitate, quia error per se, & directe est contra matrimonium, infidelitas non, quia non est per se contractus. Ad illud de Jacob dico, quod matrimonium illud valuit in virtute consensus, quo postmodum consensit in Lyam.

ARTICVLVS II Vtrum inter Mariam, & Ioseph fuerit verum Matrimonium

SEcundo sine argumentis quaero: Vtrum inter Mariam, & Joseph fuerit verum matrimonium. Respondeo, pono hic tres conclusiones.

Prima, quod Virgo Maria virginitatem habuit sub voto, quando eam concepturam Dei filium Angelus nuntiauit. Hanc probo ex responsione, quam Angelo nuncianti expressit. Ait enim: quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco? quare aut ly cognosco stat pro praeterito, vel pro praesenti, vt sit sensus, non cognoui, nec virum habere, vsque nunc decreui: aut pro praesenti, vt sit sensus, quia virum pro nunc habere non decerno, & pro quocunque istorum sensuum accipiatur verbum, responsio omnino cassa, & nullafuisset: quid enim fuisset Angelo nuncianti conceptionem pro futuro, obiecisse virginitatis obseruationem pro praeterito, vel praesenti: bene enim simul poterant sare, quod virum non cognouisset, & pro tunc virgo esset, & quod postea esset de viro conceptura: ergo in hoc sensu obiectio, quam ad verba Angeli adducit, nulla fuisset: ergo ly cognosco oportet, quod stet pro futuro, vt sit sensus, virum pro nullo tempore cognoui, nec cognosco, nee cognoscam, &est similis modus loquendi, vt si dicatur, iste non bibit vinum, est. n. sensus, ne dum pro praesenti, aut praeterito, sed pro futuro: ergo Maria habuit virginitatem veram pro futuro: sed pro suturo virginitas non habetur nisi in voto: ergo. Haec ratio probat propositum de facto. Sed fuit condecens, vt probat Anselmus de conceptu virginali, de qua dicit, quod decuit eam habere puritatem, & munditiam corporalem, & spiritualem, qua maior sub Deo non posset intelligi: sed non habuisset maiorem puritatem, nisi habuisset eam consecratam per votum, nam licet virginitas sit magna virtus, tamen inquantum simul cum ea concurrit actus latriae, facit eam nobiliorem: actus enim latriae cadens super caeteras virtutes, eas habet consecrare, & ipsas sua excellentia augere, & dignificare.

Sed dubium est, quomodo, si sic est, non venerit Maria vouendo contra legem, in qua praeceptum erat, quod omnes contraherent? Respondeo dupliciter, primo posset dici, quod illud praeceptum non erat sic obligatorium, quin aliqui etiam pro tunc virginitatem seruarent absque legis transgres sione, vt expresse patet de leremia, & loanne Baptista. Secundo posset dici, quod cessante causacessat effectus, nunc autem causa, quare praeceptum erat, quod omnes nuberent, fuit, ne aliqua posset frustrari, & spem perdere de fructu benedicto in lege per Prophetarum oracula nasci de muliere illius populi repromisso. Sed virgo caelitus inspirata est, quod fructus ille benedictus erat de Virgine nasciturus, secundum illud Jsaiae vaticinium: Ecce Virgo concipiet, &c. ergo si mouit se pie, vt mereretur ese illa, ac per hoc virginitatis votum emisit, non potest dici, quod ex hoc venerit contra legem Ideo dicunt Doctores, quod Maria fuit aurora medians inter diem & noctem, quoniam mediauit inter nouam legem & antiquam, retinens de veteri rationem Matrimonij, & de noua virginitatis votum

Secunda Propositio est, quod decuit matrem Cristi esse nuptam, & ad hoc possunt induci rationes Magistri in littera. Decuit enim hoc primo ex parte Christi, vt tolleretur eius infamia, ne dum pater nesciretur, natus de adulterio videretur: secundo ex parte legis, ne appareret a legis iniuriaincepisse, quae partum damnat innuptae: tertio ex parte diaboli, vt Incarnationis mysterium diabolo celaretur.

Et si dicatur, nunquid diabolus potuit virginem cognouisse, an esset virgo, vel non. Respondeo, celabatur ei continue, angeli ministerio.

Tertia Propositio est, quod inter Mariam & Ioseph fuit verum Matrimonium. Hoc dico propter opinionem quorundam, qui dicunt, quod fuit matrimonium fictum. Ratio eorum est, quod quilibet eorum vouerit virginitatem. Sed hoc est expresse contra textum Euangelii Matt. 2. vbi legitur: Cum esset desponsata Maria Joseph.

Alius est hic error nefandus Ventidii, qui dixit, Mariam postquam genuit Crisum, consensisse in carnalem copulam, & filios alios concepisse, qui frequenter fratres Domini nuncupantur. Ideo dico, quod ibi fuit verissima ratio matrimonii. Hoc probo, quia ratio matrimonii non consistit in carnali copula, quia carnalis copula est actus consequens ipsum matrimonium, sed consistit in translatione mutua corporis viri in mulierem, & e conuerso: translatio autem illa, qua corpus cuiusli- bet fit alterius possessio, & e conuerso, ex qua con sequenter oritur mutua obligatio, quae est verissima ratio matrimonii.

Nunc inter Ioseph & Mariam fuit obligatio, secundum veram sui rationem. Probo: Certum est enim, quod Virgo potuit habere super corpus Joseph dominium, & propositum non habendi vsum, & e conuerso de Joseph, vt sic vsus a dominio perpetuo separaretur, & votum caderet super vsum dominio retento: & ideo ex vtraque parte alter ratione corporis erat vera possessio, & vere dominus alterius, vnde ratione corporis sui erat Virgo possesio loseph, & ipse dominus, & ratione corporis loseph erat Virgo domina, Ioseph vero vera possessio, sic ex parte vtriusque fuit vera ratio dominii, veraq. ratio possessionis, & obligatio, quae sequitur possessionem in ordine ad dominium. Hoc tamen non obstante fuit in vtroque votum, cum proposito non vtendi huiusmodi dominio.

Et quod possit votum cadere sub renunciatione vsus retento dominio, probo primo exemplo, deinde ratione. Exemplo: Potest enim miles aliquis habere equum vt possessionem suam, & hoc vouere nunquam vti ipso, nec enim eo, quod vouet nonvti eo, transfertur eo ipso dominium in alterum.

Item probo ratione, quia differunt ista, dominium, & ius vtendi, & simplex facti vsus, & posssunt ab inuicem separari: ergo vouens renunciationem simplicis iuris vtendi, non propter hoc dicitur vouere renunciationem dominii.

Dicetur, quod dicta isa non sufficiunt, nam concesso, quod votum de virginitate seruanda possit stare cum retentione dominii, tamen videtur, quod votum illud stare non possit cum consensu in carnalem copulam, quod tamen videtur esse de matrimonii ratione. Propter quod concedentes conclusionem dicunt, quod Virgo consensit vere in carnalem copulam, & cum hoc stetit propositum de seruanda virginitate: ratio est, quia certificata est. quod Joseph nunquam erat debitum petiturus.

Aliter videtur mihi dicendum. Vbi considerandum est, quod consensus, qui requiritur ad rationem matrimonii per se, & directe cadit super dominium in corpus vtriusque coniugum consentientium mutuo in translatione dominii corporis sui in alterum. In vsum vero cadit secundario, & indirecte, & ideo excluso omni vsu adhuc manere potest verus consensus matrimonialis; & in proposito potuit quilibet eorum consentire in dominium cum actuali proposito nunquam vtendi: praesertim quia sciebat quilibet de alio, quod simile habebat propositum non vtendi. Quod autem Joseph vouerit virginitatem, tenetur quod sic, & sunt ad hoc originalia Sanctorum plurima, & forte vouerat inductus a Virgine Maria.