Quaestio 1

ARTJCVLVS I. Vtrum possit probari demonstratiue, quod anima est forma corporis.

QVANTVM ad primam quaestionem arguo primo, quod sic: per istam diffinitionem Arist. quam dat 2. a de anima, nam postquam Jdesit, atoitaouem. & poris organici potentia vitam habentis: dat diffinitionem aliam dicens, quod anima est illud, quo viuimus & sentimus: & dicit. quod haec est diffinitio dans causam, & sola positione differens a demonstratione: Tunc sic: Cum experiamur nos intelligere, sic & sentire, & vtrũ- que sit per animam, & intelligere sit propria ope ratio nostra, & per consequens insit nobis per propriam formam, manifestum est, quod probari potest, cum operatio, cuius ipsa est principium secundum Philosophum sit operatio nostra.

Sed in oppositum est, quia Arist. & Commentator videntur velle demonstrare, quod anima est forma separata: ergo non videtur, quod sit na turalis corporis nostri forma: Quod probant per hoc, quod operatio facit scire formam: nunc au tem operatio animae, quae est intelligere, videtur esse separata: ergo.

Respondeo in quaestione ista primo ponam ali quas Propositiones, deinde inferam Conclusiones quasdam. Prima propositio est, quod accipiendo formam in tota sui communitate potest demonstrari, quod anima est forma corporis, & illam nunquam aliquis Philosophus negauit; quod probatur, quia per Commentatorem 11. metaph. operatio facit scire formas, & propria operatio inest per propriam formam. Tunc sic. Illa forma est forma hominis, cuius operationes, quarum illa est principium, sunt redactae in potestate hominis: sed operationes intellectus possibilis, & intellectus agentis sunt redactae in potestate hominis: ergo intellectus agens, & possibilis sunt forma hominis: Maior probata est; Minorem probo. Operatio enim intellectus agentis est secundum Commentatorem causare intellecta, hoc est, facere de potentia intelligibili in actu intelligibili; sicut quando homo phantasiatur ro sam, si debeat rosam intelligere; necesse est, quod transferat rosam de esse contracto, & particulato, quod habet in phantasia ad esse simpliciter, quod abstrahit ab omni conditione materiali, & hoc est transferre secundum ipsum intentionem de ordine ad ordinem. Operatio autem intellectus possibilis non est aliud, quam formas istas sic translatas intueri, & sic in prospectu habere, & hoc est recipere formas in esse intellecto, quod esse intellectum facit intellectus agens (est enim intellectus agens, quo omnia facere, sicut intelle ctus possibilis quo omnia fieri, vt patet 3. de anima) sed quilibet experitur has duas operationes esse in potestate sua: ergo.

Adduco autem, quod nullus vnquam negauit animam esse formam corporis, animam dico intelle ctiuam, cuius oppositum putarunt quidam, non bene intelligentes sententiam Philosophorum an tiquorum in hoc, quod sic probo. si enim aliquis vnquam hoc negauit, oportet, quod fuit vnus de tribus scilicet Themistius. Theophrastus, & Conmentator Auerrois: sed nullus eorum negat auimam esse formam corporis, quod probo specialiter de Auerroe: quia quidam imponunt sibi oppositum, qui tamen in hoc non habent intellectum suum, nam ille concedit, quod experimur nos intelligere, & quod intellectus, est illud, quo intelli gimus, & quod est aliquo modo pars hominis. Ideo sciendum, quod Commentator non negauit absolute, quin anima intellectiua sit forma corporis, vt sic in homine sunt duae naturae, ex quibus integratur homo, quarum altera est anima; bene ta men videtur negasse, quod anima sit pura ectuatio, & pura terminatio materiae, sicut dicitur de alijs formis naturalibus. & per istam distinctionem saluantur multae auctoritates eius, quae vi dentur sibi inuicem repugnare. Quod vero ipse non negauit absolute animam esse formam hominis; probo auctoritatibus suis, ille enim facit rationē illam contra se, quod experimur nos intelligere, & abstrahere: ergo necesse est, quod in nobis sit forma, quae est principium harum operationum. Illa est anima: ergo. vnde dicit, quod necesse fuit attribuere has duas operationes homini, & ideo necesse fuit attribuere ei has duas virtutes; & haec ratio sua aperte deducit, quod intellectus est forma in nobis.

Item idem dicit, quod possumus generare intellecta, cum volumus, & sequitur, Ideo necesse est, quod intellectus agens sit forma in nobis, & hoc propter illud principium, quod agit propriam operationē in nobis, oportet, quod sit forma in nobis. Itē com. 18. dicit, & declaratum est, quod pri ma perfectio hominis est anima, & sequitur: & non est notum, vtrum per has virtutes intellectiuam scilicet, & cogitatiuam perficiatur eodem modo. Secunda propositio est, quod licet posset demon strari, quod anima est sorma, & pars nostra, ac pertinens ad nos, & altera pars essentialis in nobis, quae cum parte alia integret esse nimirum, ta men, quod anima habeat habitudinem ad aliam partem eo modo, quo habent aliae formae natura les habitudinem ad materiam, in hoc, quod sunt pura formatio, & terminatio materiae, & comple mentum ipsius compositi, vt sic corpus attrahatur ad esse corpus in actu per illam, hoc est, quod per illam capiat primam perfectionem, qua est corpus, & non tantum extremas, & secundas persectiones, hoc non est adhuc demonstratum, nec per Aristotelem, nec per Commentatorem nec per aliquemPeripateticum. Circa quod declaran dum, ad maiorem euidentiam primo pono vnum notabile, & secundo ponam rationes ad hoc. Scien dum est ergo, quod aliquid esse formam alterius potest intelligi duobus modis; vel quia est pars principalior in eo, & exigitiue largitur ei extremas, & secundas perfectiones, & per esssentiam suam sic coarctatam, & proportionatam illi & altera pars essentialiter sit ordinata ad illud, vt habeantur postremae perfectiones in actu, & hoc modo ex illis duobus fiat vnum per essentiam tali modo vnitas exigitur ad hoc, quod habeat compositum proprias operationes, & postremas perfectiones suas in actu hoc modo. Alio modo potest intelligi aliquid esse forma, & actuatio puraalterius vt sit ꝑ essentiam forma, & actuatio pura alterius, & constituatur per subiectum, eo modo, quo dicimus, quod figura est forma cupri, quia est pura terminatio, & actuatio eius, nec est aliqua natura distincta in cupro, sed est pura figura, tio eius. Primo ergo modo capiendo formam, be ne concedunt Philosophus, & Commentator, quod anima est forma corporis, & pars essentialis, & principalior in homine, & quod homo est quoddam integratum compositum eo modo, quo fuerit perfectus in aetate, vt possit vti ratione: tunc. nsecundum eum intellectus intrat ab extra, & fit perfectio eius, quando venit homo ad annos discretionis: & sit homo compositus ex natura sensibili nobiliori sensitiua brutorum, & natura intellectuali venienti ab extra, & hoc modo tenent. Philosophi, animam esse formam corporis; sed quod anima sic sit forma, quod sit sola formatio, & complementum, vt sic illa cum sorma constituat vnam naturam, & neutrum dicat naturam per se, si alterum sit inchoatiuum naturae vnius, alterum complementum; & hoc modo anima adueniens alteri parti hominis non addat. multitudinem, sed perfectionem, sicut est de alijs. formis naturalibus, eo quod non dicunt naturam aliquam, sed dicunt aliquid, quod est naturae per modum complementi, hoc modo capiendo formam dico, quod non fuit mens Arist. & Commē tatoris quod anima esset forma corporis, siue ho minis, imo eorum mens fuit, quod anima rationalis est per se distincta a natura corporis, ita quod homo per se includat duas naturas, quarum quaelibet, est natura, & non tantum aliquid vnius naturae per modum inchoationis, vel complementi. Et hoc est, quod ipsi saepe vtuntur hoc vocabulo, quod intellectus est separatus, & hanc distinctionem de forma innuit Philosophus, vbi dicit: Vtrum omnis anima sit separata eodem modo non est certũ; forte enim de intellectu aliud est, videtur enim separari, & manifestu est, quod non intelligit de separatione locohum: non enim aliqua forma abstracta habet habitudinem secum dum locum, vel situm ad illud corpus. Vbi dicit Commentator, quod duplex est genus perfectionũ; quaedam. n. sunt persectiones, quae sunt fines, hoc est transmutationes, & actuationes materiae, & complentum compositi, & ibi operatio non est alterius partis, sed coniuncta. Ratio est, quia tales formae non sunt diuisae quaedam naturae, quibus conueniat esse in actu subiectum operationis. Quaedam vero sunt perfectiones, quae non sunt fines, hoc est non sunt pura actuatio, & persectio, & tales possunt esse separatae, & per consequens operatio ibi potest esse alterius partis, sunt enim forma subsistens, & natura per se distineta ab alia parte. Omnis autem natura per se distincta ab altera natura, potest habere operationem propriam.

Nunc pono rationes eorum ad hanc conclusionem, scilicet quod anima non est forma, hoc modo, vt sit actuatio, & perfectio purae materi, sicut per oppositum aliae formae, ita quod anima secundum eos est forma separata, et in hoc disttinguitur ab omnibus alijs formis, Et non intelligunt, vt dictum est, de separatione situali, quia tales formae secundum eos nullam habent habitudinem ad situm, sed intelligunt de separatione entitatiua, qua aliquid est natura subsistens non constituta in esse per materiam. Vbi nota, quod secundum Commentator. tract. de substan. orb. quaedam sunt formae, quae constituuntur per materiam, non quidem effectiue, siue formaliter, sed pro tanto, quia ex quo sunt purae terminationes materiae, non sunt naturae diuisae in actu, sed esfe eorum est cum materia, sicut terminatio est cum terminabili; pro tanto etiam, quia esse sormae non est nisi per esse compositi, solum enim constitutum est ens; constitutum: autem non dicit formam tantum, sed dicit etiam materiam, materiam quidem vt inchoatiuum, formam vero vt completiuum. Vnde materia illa constituit esse compositi, & per consequens esse formae, quia vnum & idem est constitutiuum rei, & terminatiuum complementi, quia vnum est esse vtriusque.

His visis pono motiua Aristotelis, & Commentatoris pro illa conclusione, & primo ostendam, quod illa est expressa eorum intentio, & secundo adducam eorum motiua, quoad illud quod dictum est, videlicet, quod anima intellectiua non sit forma, quae est finis, complementum, & perfectio materiae. Patet, tum quia illam ponit abstractam, alias autem formas non; considerat. n. de forma, quousque perueniat ad formam hominis. quae est abstracta, vbi dicit idem Commentator 2. Phys. quod forma hominis est vltima naturalium, & prima abstractorum, & est commento 26. Secundo, quia dicit Philosophus 6. Metaph. quod naturalis habet considerare de aliqua anima, quae est sine materia: Item 12. Metaphys. dicit, quod nulla forma remanet in postremo, nisi forte in quibusdam. Si enim anima sit talis dispositionis, non tamen tota, sed intellectus, de tota enim forte est imposiibile. Item primo de anima dicit, quod duplex est genus animae, vnum separabile a corpore, alterum inseparabile; sed tamen est aliqua anima, quae non communicet cum corpore in operatione.

Item secundo de anima plane dicit, quod intellectus, & virtus speculatiua videtur, quod sit aliud genus animae ab animabus alijs, & commento sequenti, & est commentum 22. dicit Conmentator, cum declarat Aristoteles, quod lateat de intellectu, vtrum sit abstractus, aut non, quamuis manifestum est quod est abstractus, secundum quod vere est anima, caepit describere, quod contrarium estt de alijs partibus animae, quia non sunt abstractae. Declaratum est enim in vnaquaq. earum, quod est perfectio corporis naturalis, quia finis, & complementum, Finis autem non separatur a finito; Vnde necesse, vt illae partes animae sint non abstractae.

Item Commentator dicit, quod dicere formam, & perfectionem de anima rationali, & formis alijs est aequiuoce: ergo patet, quod per eum anima rationalis est abstracta, aliae non: & ratio istius differentiae secundum eum est, quia anima non est finis, perfectio, & complementum corporis, sicut aliae formae.

Nunc secundo ostendo rationes, propter quas moti sunt ad hanc conclusionem, & sunt in vniuersum duae, & prima sumitur ex operatione. Operatio enim facit scire formam, tunc sic: Jllud, quod est subiectum operationis alicuius realis per se diuisae, distinctae ab omni alio, impossibile est, quod sua entitas sit pura perfectio, & actuatio, sed sua natura est abstracta. & separata: sed intellectus est subiectum istius operationis, quae est intelligere per se, & diuisa a corpore: ergo. Maior patet per Philosophum, vbi dicit, quod si sit aliqua operatio animae, in qua non communicet corpus, necesse est, quod illa sit abstracta, non quidem localiter, & secundum situm, sed entitatiue, hoc est, quod oportet, vt sit actu diuisum secundum entitatem; accipiendo diuisum vt opponitur ei, quod est esse pura perfectio, & actuatio alterius: & ratio istius est, quia operatio est accidens quoddã: accidens autem non potest, habere maiore abstractionem, quam suum subiectum: ergo.

Et confirmo hoc, quia quando aliqua duo sunt vnum in actu, quicquid attingit vnum, & reliquum: Vn de quia quantitas, & lignum sunt vnum in actu non diuisa, ideo impossibile est, quadrare materialiter quantitatem, quin quadretur corpus: eadem ratione, quicquid concernit vnum, & reliquũ; sed forma, quae est principium operandi & sua operatio, sunt vnum in actu, sicut accidens, & suum subiectum: ergo. Vnde si quantitas esset res diuisa a corpore, & non esset pura terminatio eius, quodlibet eorum haberet propriam quadra tionem: ergo si corpus attingat operationem ani mae, necesse est, quod attingat ipsam animam, & si non; non quia propter mutuam indiuisionem eadem attingentia attinguntur. Minorem probo, quia intelligere recipitur immediate in anima, & ei non communicat corpus, quia tunc non esset operatio immaterialis: ergo & intellectus, qui est principium operationis, est natura abstracta, diuisa, & distincta.

Ex hoc patet, quod quidam male intelligunt Philosophum, quod velit in eo loco probare animam remanere post corpus: hoc non est verum: arguit enim tantummodo separationem, hoc est diuifionem, & distinctionem naturae ex propria operatione, vt dictum est, & licet sit natura separata, potest tamen ex ipsis fieri vnum, vt dictum est.

Tertia ratio ad conclusionem principalem est: Jlla forma, quae vnitur materiae sic, quod est finis, terminatio, & actuatio pura materiae, corrumpitur ad corruptionem materiae, sicut figura destrui tur destructa quantitate, & destructa substantia materia li destruitur quantitas. Propter quod qui dam putauerunt, quod substantia, quantitas, & figura dicerent eandem rem: ergo illud, quod est perfectio, & terminatio materiae corrumpitur ad corruptionem materiae: sed intellectus non corrumpitur ad corruptionem materiae, vt probat Commentator, 3. de anima & haec est ratio eius: ergo.

Tertia ratio principalis ad conclusionem est ista. Oĩs forma, quae est actuatio pura materiae, & eius terminatio, & perfectio, necessario extenditur ad extensionem materiae: sed intellectus non extendi tur ad extensionem materiae: ergo. Probo maiorem, quia perfectio, & perfectibile sunt correlati ua. Dicitur enim perfectio, perfectibilis perfectio: & perfectibile perfectibilis, natura autem correlatiuorum est, quod multiplicato vno, multiplicatur reliquum: ergo si perfectibile habeat partes, sequitur quod perfectio esset perfectibilis, ac per confequens extensa. Corpus enim, etsi sit vnum in actu, est tamen plura in potentia, cum sit inpotentia ad diuisionem, & per consequens illa perfectio corporis est vnum in actu, & plura in potentia proportionaliter: ergo extensa, quia habet partes tvnde alias dicam tibi, quod posito hoc perfectibili, puta corpore, & animali perfectione nihil facit ad hoc, quod corpus actu sit perfectum, ta mem perfectio illa, puta intellectio, sit a situ abstra cta, sicut ex alia parte est abstracta a quantitate: ergo si non oportet, quod proportionetur perfectio pfectibili in extemfione; pari ratione nec in situatione. Vnde hoc modo calor ignis, dicam tibi, ꝓ- fectio ligni, ꝗa ibi nihil facit medium, nec distantia. Minor vero propositio conceditur ab oĩbus: ergo.

Quarta ratio pro Philosopho ad conclusionem est ista. Omnis sorma, quae est pura actuatio materiae, & pura terminatio, & perfectio eius, necessario educitur de potentia materiae. Educi enim de potentia materiae non est aliquid extrahi de materia, quod latitabat in materia, vt quidam putant, sed vt Commentator dicit 11. Mdetaph. educi de potentia materiae est imperfectum deduci, & extrahi ad perfectum esse, & incompletum ad complementum, & interminatum ad terminationem, sicut cera trahitur ad figurationem. Vnde perfectionem sacere non est aliud, quam perfectibile deduci ad actum: sed anima non educitur de potentia materiae, alias non crearetur, secundum Theologos, seu esset ab extra, secundum Philosophus: ergo.

Quinta ratio est ista: Omnis forma, quae est pura perfectio ipsius materiae, & terminatio eius, communicat ei suum effectum formalem. Vnde quia visio est huiusmodi perfectio oculi; communicat ei suum formalem effectum. Jdeo illa est vera: Oculus videt: Sed intellectus non communicat effectum formalem corpori; non enim haec est vera. Corpus intelligit: ergo. Vnde sicut contradictio est, albedinem esse puram formationem, & actuationem corporis, & quod corpus non sit album, sic esset in proposito. Sic ergo secundum Philosophos in statu annorum discretionis, sunt in nobis duae naturae, scilicet anima, & corpus, quarum anima altera est abstracta, & natura actu diuisa, & ideo non est actuatio, & perfectio alterius.

Secunda propositio est, videre modum, quo modo hoc possit esse, quod ex anima, & corpore fiat vnum: & videtur mihi, quod fiet valde difficile modum illum assignare: dico tamen, quod anima, & corpus vere possunt constituere vnum, dato quod sunt duae naturae in actu. Vbi considerandum est, quod esse vnum per se constitutum ex aliquibus, potest intelligi tribus modis. Primo modo, vt quodlibet constituentium sit in potentia, & nullum eorum in actu propriae terminationis, & distinctionis, & hoc modo lapis est vnum ens in actu ex materia, & torma mixti. Alio modo vnum ens potest constitui ex duobus, quorum quodlibet est in actu dislincte, & terminate, quia sunt duae naturae, & quodlibet eorum est natura per se subsistens, & hoc aliquid, eo modo, quo Ricardus dicit, quod homo componitur ex duabus naturis, & mirum est, quod aliquae duae naturae possint vnum aliquid constituere: dico tamen, quod est hoc ideo impossibile, quod altera sit forma alterius, & naturaliter determinata ad aliam eo modo, quo lntelligentia est. forma caeli, quia determinata est ad corpus caeli, & largitur extremas perfectiones, quas non habet ex se. Jdeo dicunt aliqui, quod caelum est hoc modo animatum, & quoddam compositu, constitutum ex Intelligentia, & corpore, & ideo conceditur, quod caelum est aliquod vnum intelligens. Sed nec iste modus vnitatis est per omnia in nobis secundum philosophos, non enim secundum eos, corpus hon, inis est actu determinante habens talem formam, sic caelum intelligentia; imo quandoque est in potentia ad ipsum, sicut quando homo fuerit in statu puerili, non ha bet illam formam, sed postquam peruenerit ad annos discretionis, venit illa forma, quae est anima in homine ab extra, & tunc est homo perfectus. Jlle autem aduentus non est localis, cum quaelibet talis substantia abstrahit a loco, & situ, qualis tamen aduentus sit, est difficile Sciendum est ergo, quod hic oportet supponere, quod. substantia abstracta nusquam est secundum locum, non ergo venit anima ad corpus, vt constituat vnionem, quae est similutas, & praesentialitas, quia talis vnio concernit situm: ergo oportet, quod vnitas illa, antequam venit anima cum corpore, sit indiuisio in quodam alio. Sed hoc, & hoc est difficile; si enim esset indiuisio in actu, iam esset anima generabilis, & corruptibilis per, corruptionem corporis: & praeterea res, quae estt natura in se hoc aliquid separata, & diuisa, imposiibile est, quod veniat ad talem vnitatem, quae sit indiuisio in actu, quia illa per se diuisa est in actu, quomodo ergo venit anima ad vnitatem cum corpore, numquid quia largitur ei extremas perfectiones, licet non actu primum, vt con stituant vnum indiuisum in extremis perfectionibus, non autem imperfectio prima, Dico, quod non, quia tunc anima inesset corpori humano a principio, quia pro tunc habet aliquas extremas perfectiones, quod tamen non tenet Aristoteles, nec Commentator, vt dictum est. Quid igitur? dico, quod corpus & anima veniunt ad quandam indiuisionem vnam in speciali postrema perfectione, quae est intelligere, quod resultat ex imaginatione, & intellectu, quae ambo concurrunt indiuise ad illam operationem: & sic non venit ad vnionem per modum efficientis, nec ad vnionem praesentiae, & simultatis, nec ad diuisionem formae actuantis, & terminantis, nec etiam formae proportionatae naturaliter, & determinantis ad extremas perfectiones simpliciter, sed secundum perfectionem aliquam, puta intelligere, quod ad illam concurrit intellectus, & ima ginatio per indiuisionem. Et hoc est, quod Commentator dicit 3. de anima, quod intellectio habet duplex subiectum, in quantum enim est vnum de numero entium, eius subiectum est intellectus; sed in quantum est ens vnum verum, subiectum eius est intentio imaginata.

Tunc formo rationem sic. Forma spiritualis, quae concurrit cum forma corporea in vna operatione, illa forma abstracta, & illa corporalis, ficut indiuiduntur in operatione, sic in existen. tia, quia alio modo non vniuntur, quam per ope rationem: sed intellectus, & corpus indiuiduntur in vna operatione, quae est intelligete: ergo aliquo modo in existentia. Minorem probo, quia numquam intellectus potentialis actu intelligit, nisi intentio intellecta obiectine sundetur in intentione imaginata: qui enim necessario intelligit vniuersale, necessario intolligit illud in particulari aliquo, sicut lineam fimplioiter intelligendo in hac linea puta pedali, vel aliqua asta particulari linea, vt Phi losophus dicit de memoria, & reminiscentia. Tunc arguo, sicut se habet obiectum intellectus, quod est intentio intellecta, ad obiectum phantasiae, quod est intentio phantasmata, sic principium ad principium intellectus, videlicet ad phantatiam, & similiter actus ad actum: sed obiecta illa sunt naturaliter colligata, sic similiter actus, & principia, ac intellectus, & phantasia sant indiuisa quadam speciali indiuisione, quae est colligatio consimilis colligationi obiectorum. Et hoc potest vocari aliquo mondo simultas, vt dicunt alij, ex hoc quod intellectus, & phantasia sunt sicut colligata, sequitur quod intellectus est forma nostra, quia nos sumus perfecti, ex his duobus vero non est homo perfectus tantum natura sensidua, seu intellectus, sed est constitutum ens ex duobus, quorum alterum respectu alterius non habet habitudinem informationis; sed est alicuius determinationis naturaliter secundum praeexigentiam in ordine ad vnam propriam, & perfectam operationem, & non est indiuisionis in aliquo actu primo; & sic homo dicitur intelligere per intellectum, & vnumquodque agit propriam operationem per formam suam. Homo autem dicit naturam colligantem duc, puta corpus, & intellectum, eo modo, quo colligantur intentio, & intellecta, & imaginata; non quia habent esse in eo subiecto, sed quia propter naturalem colligationem idem, quod est intellectum, est phantasiatum: non quod sit eadem intentio, & species in intellectu, & phantasia, sed quia intentio est colligata alio modo intentioni phantasiatae. Quando ergo intellectus copulatur sic imaginationi, homo est persectus, & ante nō. Ex hoc patet, quod aliqui volentes saluare Commentatorem, male ipsum intelligunt dicentes, quod intellectus, & phantasia vniuntur in nobis non ratione substantiarum, vt vna alteram informet, sed ratione eiusdem accidentis, & perfectionis numero existentis in vtroque. Dicunt enim, quod intentio intellecta, & imaginata sunt vna intentio, quae est subiectiue in vtroque esse in intellectu possibili, quam imaginatione: vnde secundum eos eadem species est subiectiue in intellectu & phantasia, & per vnam, & eandem speciem fit intentio imaginata, & intellecta. Sed isti non habent in hoc mentem Commentatoris, imo illa est recte opinio Auempace, quam Commentator improbat. Ille enim Auempaces posuit, quod intentio intellecta est subiectiue phantasia, quam Commentator improbat, quia idem esset mouens, & motum, & idem esset causa sui ip- sius. Intentio enim imaginata(secundum eum) est praeparatio intentionis intellectae, quia quod est intentio imaginata in aliquo modo, est cansa intentionis intellectae.

Item: idem accidens esset in duobus subiectis. Item, intellectus agens transfert intentionem imaginatam de ordine ad ordinē per hoc, quod de esse materiali, & extenso deducit ad esse spirituale, & extensum. Si ergo sit eadem numero species, siue intentio imaginata, & intellecta, non esset intellecta translata de ordine ad ordinem, vel eadem numero species, & intentio esset mate rialis, & specialis, extensa, & non extensa. Putant autem isti habere intentionem Commentatoris, quia dicit, quod intentio intellecta habet duplex subiectum, & hoc decepit eos. Vnde sciendum, quod intentio est intellecta vel realiter, vel obiectiue, & hoc est, quod Commentator dicit in alijs verbis, in quantum est vnum de numero entium, vel in quantum est ens verum, quod non est aliud, quam esse obiectiuum, & in prospectu: & primo modo est in intellectu subiectiue; secundo modo non est subiectiue, nec in intellectu, nec in phan tasia, quia enti in prospectu, vt sic non conuenit esse in subiecto, imo res in tali esse habet esse subsistens; pro tanto autem dicit Commentator, quod vt est ens verum, eius subiectum est intentio ima ginata, quia esse subiectiuum rei in intellectu aliquo modo sustentatur in esse obiectiuo in phantasmate; quia speculamur, quid est a phantafmata, vt superius dicebatur, & hoc non est tanquam vnum, sed subiectum alterius; sed quianaturaliter vnum est cum altero colligatum. Et ex hoc Commentator deducit, quod sicut copulatur obiectum cum obiecto, sic actus cum actu, & principium cum principio: nec intendit concludere, quod principium cum principio, vel actus cum actu colligetur, sicut forma cum subie cto: ergo nec quod intentio intellecta cum inten tione imaginata. Vnde Commentator dicit, quod errauit Auempace in hoc, quod dicit, quod intentiones intellectae, seu colligatae cum intentionibus intellectis, sicut color cum superficie. Nota etiam, quod Commentator cum dixit, quod intentio intellecta, vt est ens reale, est subiecti. ue in intellectu, non debet intelligi formaliter, sed tantum per reductionem. res enim apparens, & in prospectu obiectiue, non habet esse reale formaliter, sed reducitur ad esse reale intellectionis, quae maior, & subiectum est in intellectu. Vnde entia intentionaliter non sunt entia, nisi per reductionem.

Aliqui tamen arguunt contra Commentatorem, quia secundum eum homo non intelligeret, sed tantummodo intelligeret illa substantia separata; nam secundum eum, vt dicunt, phantasia non habebit ad intellectum, nisi habitudine imprimentis, quia imprimet intentionē intellectam, & illa natura separata, quae est intel ligens vltimatiue; quia substantia illa, quae est intellectus, intelligeret in nostris phantasmatibus: per nullam autem istarum habitudinum potest dici homo intelligens. Vnde arguunt: Jllud non est intelligens, cuius pars, siue illud quod est tenens se ex parte eius, non se habet ad intelligere, nisi impressiue, vel terminatiue, alias color diceretur videre, quia imprimit visionem, & terminat eam.

Sed isti non arguunt ex datis a Commentatore, imo arguunt ex dictis Auempaces. Jlla enim bene fuit opinio Auempace, & Commentator illam improbat: non ergo Commentator intendit, quod homo intelligat per hoc, quod phantasia se habeat imprimendo, vel terminando, sicut dicit Auempacem, sed Commentator dicit, quod non sumus intelligentes per hoc, quod illa duo principia sunt ad se inuicem colligata, & vnita materiae ex phantasia, & nos intelligimus tilla duo per vnam partem praeparantes intentionem intellectam i per aliam vero speculantes in phantasmate: bene tamen dicitur, quod intellectus noster intelligit per continuationem cum phantasmate. Ly. per, non notat causam immediatam, sed pro tanto dicitur, quod non intelligit, nisi fuerit colligatus cum imaginatione, per hoc quod intentio intellecta, & ambo, scilicet intellectus, & imaginatio indiuiduntur in vna operatione, & ligantur cum intentione intellecta; & cum homo sit ambo illa, puta sensitiua, & intellectiua sic vnita, & copulata, cum facta fuerit talis copulatio puta in annis discretionis, tunc dicetur homo perfectus intelligere per formam suam; non ex hoc, quod imaginatio copulatur intellectui, sed ex hoc, quod homo perfectus est ambo illa, sic copulata. Et per hoc Commentator deducit, quomodo poterimus nos intelligere substantias separatas, quod est quando intellectus agens est forma in nobis. Intellectus enim agens secundum eum nullam habet habitudinem ad corpus, nisi quia recipit phantasmata. Ibi autem est, vbi recipit, quia suum esse, est suum recipere: recipit autem in nobis, ergo est in nobis. Jlle autem intellectus agens continue, & continue magis, ac magis continuatur intellectui potentiali, sicut magis, & magis deducit omnes intentiones eius ad actum, cum redactae fuerint omnes ad actum, quod est, quando acquisiuit omnem habitum etiam moralem, tunc perfecte copulatur nobis intellectus agens, & tunc intelliget homo intellectu agente, sicut forma, & ideo tunc erit forma in nobis, cum illud, quo intelligimus sit forma in nobis, & ille secundum eum est status intellectus adepti, & status vltimae beatitudinis possibilis homini. Vnde dicit, quod tunc sumus sicut Dij, & quod mirabilis valde est ille ordo.

Ad argumentum in oppositum dico, quod Aristoteles ibi respondet statim, dicens: Vtrum autem vnitate omnis forma sit perfectio, nondum est determinatum, & Commentator 3. de anima dicit, quod aequiuoce est perfectio cum alijs formis. Dico ergo ad quaestionem, quod potest demonstrari, quod anima est forma corporis, & pars essentialis nostra, licet non sit, actuatio, & perfectio, puta corporis, sicut sunt animae aliae.

ARTJCVLVS JJ. Vtrum sit de fido, quod anima sit sorma corporis, sicut aliae forma.

QVantum ad secundam quaestionem arguo & primo, quod secundum fidei veritatem, & Sanctorum testimonia non oportet dicere, quod anima sit forma corporis vnitatecum alijs, sic: Quia in Symbolo Athanasij dicitur, quod sicut ex anima, & corpore fit vnus homo, ita Deus & homo est vnus Christus: ergo. cum deitas, & humanitas neutrum insit alteri per mo, dum formae, sequitur, quod anima, & corpus in homine sic se habebunt, quod neutrum inerit alteri, vt forma informans: ergo anima non est vniuoce forma corporis cum alijs formis informã- tibus suas materias.

In oppositum est Decretalis nona condita in sacro Concilio Viennensi, vbi dicitur, quod anima est forma corporis, sicut formae aliae, seu animae aliae, & ponitur illa Decretalis extra de summa Trinitate, & Fide Cathol.

Respondeo hic sic procedo, quia primo praemitto vnum notabile, postea ponam duas propositiones, & tertio soluam rationes Philosophorum, quae superius positae sunt.

Quantum ad primum pono Propositionem istam, quod vniuocatio intellectus, & aliarum animarum potest attendi penes duo, vno modo penes conditiones quasdam extrinsecas, cuius sunt extensio, & simulitas, & inseparatio post cor pus, & huiusmodi clarum est, quod in huiusmodi conditionibus anima rationalis, & animae aliae se habent omnino aequiuoce, anima enim rationalis est inextensa, immaterialis, & mauet post corpus: oppositae autem conditiones sunt inalijs animabus. Alio modo potest accipi vniuocatio, quoad conditionem illam intrinsecam for mae, quae est actuare, siue esse actuationem, & terminationem materiae, & tunc est sensus: Vtrum anima sit formaliter mere actuatio, & pura perfectio, sicut sunt formae aliae, vt sic homo sit vnum ens in actu vnitate indiuisionis simpliciter, licet sint multa in potentia, sicut est de quocumque alio composito naturali, & in hoc sensu responderent Philosophi Peripatetici, quod omnis anima intellectiua est aequiuoce forma in hoc cum alijs animabus.

Secundo pono propositiones duas, Prima est, quod non est de veritate, & sinceritate fidei credere posse demonstrari, quod anima ita sit perfectio corporis, sicut figura est forma cerae. Ideo est mirabile, quod dicunt quidam, quod necesse est, quod possit demoustrari, ita quod animam esse formam sic corporis, non est tantum creditum, & per fidem habitum, sed tanquam aliquid euidenter demonstrabile. Hanc conclusionem probo; quia magis pertinet ad necessitatem fidei articulus Trinitatis, quam animam sic esse formam corporis, quia forte non est articulus, nec inclusum in articulo: sed non est de neceisitate fidei credere, quod fideli articulus de Trinitate possit demonstrari, imo communiter articuli fidei sunt indemonstrabiles fideli: ergo.

Addo autem huic Conclusioni, quod non so- lum non est demonstrabilis fideli, sed quod nec potest vsquequaque conuinci auctoritatibus Sanctorum, quod anima sic sit forma corporis, quod non sit nisi pura actuatio materiae, sicut sunt formae aliae, cum multi videantur expresse dicere, quod anima est hoc aliquid, & forma subsistens, & natura per se diuisa a corpore, sicut natura a natura. Et quod illa sit intentio multorum Sanctorum, & Doctorum; probo primo, quia hoc videtur expresse dicere Eustratius, qui fuit Episcopus valde Orthodoxus. Vnde 6. Ethicor. cup. 9. dicit, quod sic oportet perscrutari causas colligationum, quae est naturae contrariorum, puta animae rationalis & carnis, vt bonitas Con ditoris soluat dubitatum. Omnia enim producens propter sui bonitatem, animas rationales produxit potentes corporibus coniugi, quae ex cont rarijs componuntur; complexionis autem varietas & vnio immediate fieri potest corporibus sine medio aliquo ex rationali anima, & refulgentia ipsius: pr.pter hoc plantatiua vita, & sensitiua coniunguntur mediate ei, ac rationabilis animae, & corporis communicationi adinuicem, propter eam cognationem, ei proprias ope rationes carnis tribuentes, & ratione bonitatis, meliores quidem existentes. Quaedam enim anima, & substantia, & operatione a corpore separari nata est. Ille autem loquitur de plantatina, & sensitiua, inseparabiles hae a corporibus existentes, & in corporibus subsistentes, propter quod inseparabilis est endellechia dixerunt. haec ille.

Item cap. 9. eiusdem, vbi dicit, quod substantiales species sunt immateriales existentes, & per se subsistentes, & non separantur per intellectum tantum, quoniam in nullo subiecto sunt residentes, sed istae sibi ipsis sunt sedes, vt sunt puri intellectus rationabilis animae.

Item Athanasius, quod sicut anima rationalis, & caro vnus est homo, ita Deus & homo vnus est Christus, & sequitur specificatio similitudinis: Vnus omnino non confusione substantiae, sed vnitate personae: ergo in homine sunt duae naturae non consusae: ergo distinctae.

Item Damas. dicit, quod vnaquaeque persona duas habet naturas, & in duabus perfectis naturis existit animae scilicet, & corporis. Et cap. 6. dicit: Singularis quidem homo ex duabus compositus, anima scilicet, & corpore, & has inse parabiles habens in se ipso duarum naturarum, seruat tamen altera suam proprietatem, & praeter intentionem naturalem, nec enim corpus im mortale, sed corruptibile, nec anima mortalis, sed immortalis; nec corpus inuisibile, nec anima visibilis; sed haec quidem rationalis, & incorporea, corpus vero sensibile: & infra: non ergo vnius naturae esset homo. Hanc eandem sententiam intelligit Riccardus, cum ait. Miraris, quomodo in natura diuina sit plusquam vna persona, vbi non est plusquam vna substantia, nec miraris, quomodo in natura humana sit plusquam vna substantia, constat namque homo ex corpore, & anima. Et infra cap. 10. dicit: In hac sub. stantiarum pluralitate, ex quibus constat homo, alia visibilis, & corporea, alia inuisibilis, & incorporea, alia mortalis, & alia immortalis, vna dissolubilis, & alia indissolubilis. Haec ille.

Item Magister Sententiarum dicit, homine m constitui ex duabus perfectis naturis, anima scilicet, & corpore. Et quidam moderni Doctores in scriptis suis, vbi quaerunt. Vtrum anima humana sit in specie, dicunt, quod secus est deanima rationali, quae est hoc aliquid, & de alijs formis naturalibus, quae non sunt nisi perfectiones, & huiusmodi. Et aliqui eorum dicunt, quod huiusmodi formae naturales non habent propriam ideam in Deo. Hoc idem volunt dicere Doctores alij, qui dicunt, quod formae naturales, sunt formae immersae materiae, anima vero rationalis est forma eleuata a materia, ideo sibi attribuunt entitatem diuisam, cum attribuant operationem indiuisam. Vnde videtur, quod secundum eos oporteat dici, quod anima est vere forma corporis, quia habet ad corpus ordinem naturalem, de quo dictum est in quaestione praecedenti; tamen non est forma, quae est pura actuatio materiae, & formatio, & ideo non est immersa materiae, sicut aliae, & habet operationem propriam, in qua non communicat aliquod alterum. Et exemplum ad hoc satis accomodatum est de oculo, quia enim est membrum distinctum, & diuisum, & in se terminatum absque aliquo alio membro in corpore, ideo dicitur, quod conceditur ista propositio, quod, oculus videt; & qui teneret illam viam, diceret ad illud, quod allegatum est de Concilio, quod anima est forma corporis per essentiam, sicut aliae animae, hoc est, quia ordi. natur naturaliter ad corpus, sicut animae caeterae ad sua corpora; non autem quod sit pura perfectio, & actuatio corporis, sicut sunt aliae ceterae animae. Et quia melius est se tenere cum eo, ad quod vadit intentio Ecclesiae ex verbis elicita licet non expresse verba sonent hoc, vel illud.

Ideo pono Propositionem secundam, quod licet demonstrari non possit animam esse sormam corporis modo aliarum formarum, tamen tenendum est, secundum quod mihi videtur, quod sicut figura est forma, & pura perfectio cerae, sic anima est pura actuatio, & formatio corporis eo modo, quo se habent caeterae formae: & sicut non est quaerenda causa, quare ex cera, & figura fiat vnum, sic non est quaerenda causa, quare vnum fiat ex anima, & corpore, & ideo est anima purus actus, & perfectio materiae, sicut figura cerae. & sicut ex materia & forma in naturalibus fit vna res indiuisa in actu, diuisa autem solum inpotentia; sic ex anima, & corpore resultat vnum indiuisum in actu, plura autem in potentia, cum possit anima separari a corpore. Illam autem Conclusionem teneo specialiter propter determinationem Concilij, quae ex verborum apparen tia videtur ad intentionem illam. Potest autem ratio esse ad hoc, quia non videtur, quod magis sit vna entitas per essentiam lapis, quam homo, & hoc quantum ad actum primum: sed aliae entitates naturales, puta lapis, sunt vnum ens per se indiuisum in actu, pro eo quod forma & materia in eis non dicunt duas naturas separatas; sed forma est pura actuatio materiae, materia vero purum actuale, & materia est inchoatio vnius naturae simplicis, forma vero complementum, & perfectio: ergo sic erit in proposito. Vn- de opinio Philosophorum in hoc non videtur euadere, quin homo quantum ad actum primum fit quoddam aggregatum, quia partes eius essentiales nullum habent diuisionem quantum ad actum primum, sed quantum ad actum secundum, qui est intelligere. Diceretur tamen ad hoc, quod non requiritur ad talem vnitatem indiuisio in actu, sed sufficit, quod habeant ordinem essentialem, quod vnum ad aliud ordinetur essentialiter, & sic est in proposito, vt dictum est supra. Vtrum autem ista euasio sit bona, apparebit magis in quaestionibus, cum agetur contra Commentatorem de vnitate Intellectus.

Alia ratio adducitur ad illam conclusionem, quia homo per essentiam intelligit: ergo reponitur in specie per intellectum: ergo intellectus esset forma eius. Diceretur tunc ad illam quaestionem, quod homo quandoque est in potentia tantum intelligens, & non in actu, puta, quando est infra annos discretionis, tunc est homo intelligens per essentiam, & tunc intellectus est forma in actu; non tamen oportet, quod sit forma hoc modo, quod sit pura actuatio, & perfectio materiae, sicut sunt caeterae formae.

Confirmo tamen aliter propositum, quia vnitas est perfectio simpliciter, ergo videtur inconueniens, quod homo sit plura in actu, quia sic non erit vnus tanta vnitate, quanta vnitate est vnus lapis, qui est vnum in actu, & plura in potentia.

Nunc secundo respondeo ad rationes Philosophorum in oppositum, & respondeo ad rationes, quae factae sunt in quaestione praecedenti, postea poterit videri, Vtrum rationes, quae inducebantur supra, cum ageretur de forma in generali, concludant euidenter de anima, an sit alius mo dus hic, & ibi, & poterit esse de hoc quaestio specialis.

Ad rationes ergo inductas in praecedenti quae stione. Ad primam, cum dicebatur, quod illud, quod potest esse per se subiectum operationis distinctae & diuisae &c. Respondent aliqui, quod forma recipit materiam diuersimode, sicut quaedam formae, quae maxime sunt immersae materiae, & huiusmodi formae sequuntur leges, & conditiones materiae, & ideo forma in talibus communicat operationes suas materiae, & non habet operationes, in quibus non communicet materiae; & huiusmodi sunt formae elementorum, quae sunt imperfectae materiae in genere formarum, & ideo formae elementorum non agunt, nisi mediantibus quibusdam qualitatibus suis. Aliae vero sunt formae, quae non sunt ita immersae materiae, sicut sunt formae mixtorum, & huiusmodi formae habent operationes magis eleuatas a materia, & inde operationes mixti magis sequuntur formas quam materiam. Tertium vero genus formarum est, quod minime est immersum materiae, sicut anima intellectiua, & ideo nullo modo est commu nicans suas operationes materiae. Sed haec solutio non sufficit, quia licet dare sic gradum perfectionis formis, & forma mixti sit perfectior forma elementari, & anima perfectior quam for ma mixti; tamen eo ipso, quod est forma, est pura perfectio, & terminatio materiae, sicut aliae formae. Verum est dicere, quod anima, & corpus sunt vnum indiuisum in actu, licet sint duo in potentia, sicut sunt omnes aliae formae, & suae materiae. Tunc capio istam Propositionem, quod, quando aliqua sunt vnum indiuisum in actu, nihil attingit vnum eorum, quod non attingit alterum, licet in tangendo sit illud vnum quo alteriae sicut quia cera, & circularis figura cere sunt vnum in actu, ideo figura cerae circularis, si tangat planum, tangit secundum punctum; sic quaelibet circularitas sit, quae tangat in puncto, tamen illa etiam caetera tangit, & hoc solum propter hoc, quia sunt vnum indiuisum in actu. Sic in proposito, si anima sit pura actuatio materiae, omnis proprietas, quae est vnius, esset etiam alterius, licet vnus tantum, vt quo, & cuiuscumque vnum erit principium, & alterum; cuiuscum, que etiam vnum est susceptiuum, & alterum. ideo illud immergi nihil facit ad propositum, quia illud immergi est verbum metaphysicum, aut enim immergi illud intelligitur secundum situm, & hoc est impossibile: cum anima eo, quod est, est substantia abstracta ab omni situ: aut intelligitur per immergi aliud & ad magis, & mi nus alius, & alius gradus nobilitatis, vt dicatur idem esse minus immergi, quod est nobilius, & tunc, nihil ad propositum. Aut tertio illa minor immersio accipitur pro maiori diuisione, & separatione a materia, & tunc habetur propositum quod anima non est pura actuatio, sicut formae aliae, sed est hoc aliquid, & naturae subsistens: ergo non est vniuoce forma cum alijs, quia probaui supra, quod nulla talis forma est diuisa a materia. Ideo dico aliter, quod operationem animae communicari materiae est dupliciter, vno qui dem modo, vt materia sit illud, quo operatio partialiter elicitur, siue quo partialiter suscipitur; Alio modo vt materia simul cum anima constituat vnum, quod elicit, vel recipit illam operationem: si accipiatur operationemcommunicari materiae primo modo scilicer tanquam quo elicitiuo, seu susceptiuo partiali, tunc dico, quod omnis operatio cuiuscumque formae (excepta anima) communicatur materiae, vt quo siue elicitiuo, siue suscoptiuo, & ratio huiusmodi est illa, quia omnes operationes formarum. requiruntur necessario in elicitiuo, & susceptiuo. secundum quantitatem, ita quod actiuun, & passiuum est quantum, & hoc non per accidens, sed per se. Esse enim agens physicum, & patiens per se, oportet, quod sit quantum: patet, nam aliter color non immutaret visum, nisi esset per se quantus, similiter nec organum posset immutari, nisi esset quantum, & haberet proprietates quantitatis in se. Vnde oculus Christi in sacramento non potest immutari, in quantum est insacramento, quia ibi, vt ibi, absoluitur a legibus quantitatis. Sic ergo quantitas in omni actione naturali facit tam ad quo elicitiuum, quam susceptiuum, ac per consequens se habet ad operationem, & ad eius principium, vt quo: sed quantitas cuicumque inest ratione materiae vt quo: ergo. Non est enim imaginandum, quod forma adueniens materiae deferat secum nouam quantitatem, imo inuenit quantitatem iam praeexistentem in materia; nec aliam quantitatem inducit, sed tantummodo priori largitur certum: terminum sibi proportionatum, ita quod agens dimensiones interminatas materiae deducit ad certum terminil, & furma ab agente illo introducta extenditur quantitate alia, & non alia.

Ex his patet, quare quantitas est per se visibilis: Omnis enim physica operatio requirit quan tita tem, vt dictum est, aliquo modo, vt quo, & a parte principij elicitiui, & susceptiui: ergo requirit materiam etiam vt quo, quia materia est quo inest quantitas, & per consequens habetur, quod omnis operatio quanta siue quae praeexigit quantitatem communicaretur materiae, vt quo elicitiuo vel susceptiuo aliquo modo partialiter: sola vero operatio animae, quae est intelligire, non exigit materiam vt quo, quia non est quam ta, cum sit abstracta, & ideo non communicatur materiae hoc modo vt quo elicitiuo, & susceptiuo. sicut communi cantur operationes aliae. Si vero loquimur de communicatione secundo modo dicta, vt tanquam quod, idest, quod corpus simul cum anima sint vnum, tunc sic dico, quod operatio animae vere communicatur materiae. Non enim anima per se intelligit vt quod, nec corpus, sod totum coniunctum. Vnde quando Aristoteles, dicita animam gaudere, tristari, dicit eam texere, vel aedificare, dico tunc anima est pura actuatio, & terminatio materiae, sicut aliae formae: operatio enim, licet sit totaliter ab ea, vt quo ita quod ibi materia non concurrat vt quo, con currit tamen vt quod, & ideo est subiectiue in toto coniuncto; & hoc, quia anima non est res praecisa, sed illa cum materia faciunt vnam rem praecisam. Ex hoc apparet, quare operatio illa non est extensa; operatio enim sola est extensa, quae aspioit materiam, vt quo, siue elicitiue, siue receptiue. Sola autem anima est quo elicitiue, & receptiue, quae non est extensa: materia autem be no partialiter est, quod in quantum illa, & anima sis: vnum indiuisum quod in actu, tamen operatio non dicitur extendi per quod, maxime vero per quod partibile. Vnde sicut anima communicatur materiae, & actus eius, sic, & eius operatio proportionaliter. Et quod Aristoteles dicit, quod intelligere non communicatur corpori, concedendum est, vt quo, non vt quod, cuius oppositum est de alijs operationibus.

Ad secundum de separatione: Aristoteles negauit animam posse separari secundum aliquos, si tamen ille fuit eiusdem fententiae, quam imponit ei Commentator, tunc ipse concedit eam separari. Fides tamen tenet, quod anima separatur, & ideo difficile est uidere, quomodo possit fieri, si ponatur pura actuatio materiae, sicut aliae. Dico tamen, quod sicut Deus potest separare accidentia a subiecto, quae non sunt nisi purae actuationes subiecti, sic potest separare miraculose ani mam, licet sit pura actuatio materiae.

Ad aliud de corruptione, forte diceret Aristoteles, quod anima est corruptibilis, quicquid tamen est de hoc, necesse est dicere, quod in perfectionibus puris siue formis sint gradus aliqui, vt si perfectio est extensa possit attingi ab agente naturali quanto, cuius est nihil attingere nisi quam tum. Si vero forma, & perfectio sit inextensa, necesse est, quod non possit attingi ab agente quam to, & naturali. Iam anima, licet sit pura perfectio materiae, non tamen corrumpitur ad corruptionem materiae naturaliter, cum non possit attingi ab agente naturali, & quanto, & naturali. Sola ergo anima Intellectiua est corruptibilis, & gene rabilis a solo Deo, ideo a corpore tenetur anima separata.

Dices: quomodo aliquid, quod est pura termi natio, & entitas indiuisa potest per se fieri. Et confirmo, quia inintelligibile est, quod fiat per se actus, & non detur sibi essse terminatum.

Respondeo. Jlla quae secundum suam naturam imper fecta sunt, ita quod non dicunt aliquam rem, & natu ram terminatam, sicut sunt cum alio imperfecta, & interminata, illa etiam si per se fiant. Nec est aliquod inconueniens rem imperfectam inter minatam fieri per diuinam potentiam per se, licet illud non possit Intellectus noster intelligere.

Ad tertium de coextensione, di co yquod argumentum concludit de forma, quae educitur virtute agentis naturalis; talis autem non est anima, sed producitur a solo agente supernaturali, quod po test dare perfectionem talem, aliter perfectibilem, quam non potest dare agens naturale. Ad illud, quod infertur, quod tunc anima educeretur de potentia materiae. Respondeo, Educi de poten tia materiae dicit plus quam subiectum exire ad actum, alias lumen educeretur de potentia medij, & species de potentia Intellectus: dicit ergo possibile exire ad actum cum passione obiectiua, & cum multis transmutationibus. In illis enim, quae vnica transmutatione inducuntur sine alteratione. abijciente, talia non educuntur de potentia materiae. Imaginandum est autem, quod secundum Com mentatorem, & Phylosophum nulla actio est directe in animam. Ideo generans non attingit aliquid, quo facto illud sit siue immediate vniatur materiae primae, siue mediante forma corporali. Vnde sicut imago generatur in speculo, nulla facta transmutatione in eo, sed tantum facto motu locali in corpore obiecto, ita non est termi nus transmutationis, sed sequela: sicut facta trans mutatione in forma media, quae est forma mixti sic proportionata, vt competit animae, statim fit, vt sequela cius anima ipsa, quae cum illa forma media constituit hominem in esse; vel si non ponatur illa forma media, quam attingit agens naturale est dispositio actitans, qua facta statim fit anima vnitate diuina.

Ad illud de effectu formali, quod forma, quae est perfectio, communicat effectum formalem materiae. Respondeo, forma educta de potentia materiae bene communicat effectum formalem, non in recto, sed obliquo; sicut dicitur, materia est non ignis, sed ignea, & hoc praedicatione abso luta, quia praedicatione secundum quid bene ponitur in recto, vt materia est ignis in potentia, nunc autem anima non est forma educta de poten tia materiae.

Dices: quomodo ergo dicitur, quod corpus sentit. Respondeo, sentire plus includit, quam intelligere, cum enim sit operatio quanta, requirit quantitatem in principio elicitiuo, & susceptiuo, saltem partiali, & ideo forma illa sensitiua communicat effectum suum formalem mate. riae, & ideo denominatur corpus ab ipso actu sen tiendi, quia ratione quantitatis, & extensionis actus, corpus habet se ad ipsum aliquo modo, vt quo, non tantum vt quod: sed respectu actus intelligendi, nec se habet, vt quo eliciatur, nec vt su sceptiuum, sed tantum: vt quod partiale tali autem, quod non oportet, vt communicetur per se effectus formalis: ergo. Ad argumentum in oppositum patet.

Sed quia distinctione duodecima probaui generaliter, quod forma est pura actuatio, & non est aliqua natura per se in actu, & hoc puto demonstrari posse; in praecedenti autem quaestione dixi, quod forte non potest demonstrari animam esse puram actuationem, saltem apud Philosophuiri, cuius tamen rationes de aliis formis indu cebantur ibi, ideo ne videatur contradictio in dictis, quaero istam quaestionem. Vtrum eaedem rationes, quae probant de alijs formis, quod suntactuationes purae materiae, probant hoc ipsum de anima. & arguo primo, quod sic, quia quando pluribus attribuitur idem praedicatum, videtur, quod possit demonstrari de illis per idem prin: ipium; praedicatum enim commune inest multis per vnam rationem in eis communem sed esse puram actuationem, & terminationem materiae inest rationali, & alijs formis vniuoce, vt dictum est in praecedenti quaestione: ergo per ea dem media potest probari de anima, per quae probatur de formis aliis.

In oppositum est hoc, quod dictum est, quia primum apud Philosophum fuit demonstratum, secundum autem non: ergo. Respondeo, sicut non est demonstrabile Philosopho animam esse formam corporis vniuoce cum formis alijs: sic nec rationes Phylosophorum, quae conuincunt alias formas esse actuationem puram, conuincunt hoc de anima: Primo ego discurram per rationes illas, quae adductae sunt pro formis alijs, postea poterit videri, si sufficiat euasio Philosophorum. Fuit autem ibi ratio vna ex formae com municabilitate; quia forma non erat aliud, quam illa formatio, & illa communicata materiae non erat aliud, quam effectus formalis, sicut non est aliud, albedo communicata ligno, quam dealbatio ipsius ligni.

Nunc est videndum. Vtrum hoc sit verum de anima, vt possit dici, quod illarum est aliud, quam vita ipsa, siue viuificatio ipsius corporis. Primo videtur, satis probabile, quod hoc modo anima sit viuificatio corporis, sicut aliae formae sunt alteratio suae materiae, ita quod se ipsa nullo addito anima sit vita ipsius corporis, & hoc sonant auctoritates quaedam sacrae expresse, & vna quidem est Damas. qui dicit sic: Anima vero substantia viuens, simplex, & incorporea corporalibus oculis secundum naturam propriam in visi bilem, immortalem, infatigabilem, organico vtens corpore, & huic vitae, & augmentationis, & intellectionis tributiua, non aliud habens praeter seipsam intellectum, seu partem ipsius purissimam; sicut eius oculus in corpore, ita in anima intellectus.

Secundo patet idem per Antisiod. in Ecclesiasticis dogmatibusqui ait: Ne duas animas dicamus in homine, sicut Iacobus inquit, scribunt vnam animalem, qua animatur corpus, & immixta est sanguini, & alteram spiritualem, quae rationem ministrat; sed dicimus vnam, & eandem animam esse in homine, quae corpus sua societate viuificat, & se ipsam sua ratione disponit.

Item ad idem Auctor de spiritu, & anima sic ait. Anima est spiritus intellectualis, semper viuens, qui secundum sui corporis officium omnia nuncupatur. Dicitur enim anima, dum viuificat; spiritus vero dum contemplatur; sensus dum sensit, animus dum sapit; mens dum meminit; intellectus dum intelligit ratio dum discernit; vo luntas dum consentit. Jlla autem non differunt in substantia, sicut in nominibus, quoniam anima illa omnia vna est, proprietates autem diuersae, licet essentia vna.

Ex istis patet, quod anima rationalis se ipsa dat corpori vitam, imo quod est illa vita. His ta men non obstantibus diceret Philosophus, quod intellectus, siue anima intellectiua non est ipsa, cum enim separata vita a viuificata, &c. viuificatio non sit nisi quidam motus, anima non esset nisi motus. Diceret ergo Philosophus, quod ex anima aliquid relinquitur in corpore, quod est ipsa vita, quae est corporis qualitas. Sed tunc est difficultas contra Philosophum, quomodo anima attribuet corpori huiusmodi vitam: quia vel for maliter, & habetur propositum, quia effectus formalis non est aliud, quam forma communica ta materiae; aut impressiue, & tunc sequuntur inconuenientia multa, tum quia anima, tunc non viuificaret formaliter, sed effect iue, & non vniretur corpori, vt forma, sed vt motor; & habebit se, sicut sigillum ad ceram.

Item per illum modum aut educet de nihilo, & sic creabit, aut extrahet de potentia sui, & tunc modus ille erit in anima subiectiue, quia eius & actus est, aut ex potentia subiecti, & tunc esset agens; non forma. Diceret tamen Philosophus quia anima daret vitam corpori formaliter. Sed ad solutionem eius, quod inducitur in oppositum, diceret Philosophus, quod forma respectu mate riae habet tres conditiones. Prima est, quia com municat esse suum, Non enim communicat esse tantum composito, sed materiae per modum finis formalis, vt excludatur finis, qui est operatio. Forma enim est propter operationem, & ideo operatio, nauigando scindere mare, largitur naui suam formam per modum finis, qui est operatio, non per modum formae. Forma vero est finis formalis materiae. Materia enim est propter formam, vt Aristoteles a. physic. dicit, & Commentator, ibi comm. 22. & 36. & 6. metaph. com. 2. Secunda conditio formae est, quod largi tur materiae esse, & per materiam sui esse, dico esse, quia agens non attingit esse materiae, nisi in praesentia formae. Dico enim permanentia quia non manet esse materiae, nisi in praesentia formae. Vnde Commentator i. physic. comm. 7. in lib. de substan. orbis, dicit, quod forma substentat subiectum, secundum quod subiectum non potest denudari a forma, & dicit, quod intelligen tia largitur caelo permanentia m aeternam.

Et notandum quod illa causalitas, qua sorma dicitur largiri esse permanentiam, non est causalitas efficientis, quod bene apparet ex intentione Commentatoris, qui non posuit caelum esse cau- satum, cum ponat caelum ingenerabile, & incorrugribile, &, terminationem ex terminis repugare, sed illa causalitas est formalis, & propria formae alterius rationis a causalitate efficientiae, & intelligo, quod forma largitur talem permanentiam materiae per suam praesentiam, non per suam etficientiam, sicut in fine primi de anima dicitur, quod anima continet corpus, & 2. physic. Forma continet materiam. Vnde illa est vna de conditionibus, quae concurrunt in causalitate formae.

Tertia conditio est, quod forma largitur materiae dispositiones, proprias, & permanentiam illatum dispositionum, cum Philosophus, & Con ipentator i. de anima in lib. de subst. orb. dicunt quod membra leonis differunt a membris cerui, quia anima differt ab anima: & Commentator, quod quia modus proprius animae est mouerecirculariter, idcirco habet corpus circulare.

Quarta conditio formae est, quod illa est sormatio materiae, & actuatio, & complementum, tunc ad propositum diceret Philosophus, quod omnes illae conditiones requiruntur in anima in ordine ad corpus, excepta sola materia: est enim finis corporis, & vitae, & totius esse ipsius, & per sui praesentiam largitur corpori esse, & vitam; ita quod agens naturale non potest materiam ad banc vitam reducere, nisi in praesentia ipsius ani iae, propter quod in eodem instanti est animae creatio, & generationis terminatio: largitur etiam permanentiam in vita, impossibile est enim, quod corpus habeatvitam separatam ab anima. Est etiam tertio causa in corpore omnium dispositio num, puta figurae, staturae, & dispositionis membrorum, & spirituum interiorum; & sic de alijs, per consequens anima vere viuificat corpus causalitate formali. & per hoc posset responderi ad auctoritates superius inductas. Damascenus enim intelligit, quod anima vitam tribuit corpori, non quid sit illa vita, sic auctor de spiritu, & anima non intendit, quod anima sit ipsa vita, nisi quia formaliter tribuit corpori ipsam vitam

Ad illud de Ecclesiasticis dogmatibus dico, quod non propter hoc in corpore ponerentur duae animae. Anima enim est vnum subiectum vitae in corpore. Vnde Gregorius in quodam sermone dicit, quod plantae viuunt non per animam, sed per viriditatem.

Secunda via ad probandum formas esse puras actuationes materiae, erat ex duplici vnitate quid ditatiua, & numerali. haec inquam, ratio non videtur prima facie concludere de anima, sicut de formis alijs, non est enim sicut vnus homo, & simpliciter, sicut aliae quidditates, puta quidditas ignis, cum sit ex duabus distinctis naturis re manentibus ipsis integris, ita quod ex illis non conflatur natura vna, & ideo hoc dicit Damasce lib. 3. cap. 3. expresse. Vnde dicit qui autem vnam hominum naturam inquirunt, sciendum, quod non inspicientes in eam, quae animae, & corporis rationem continet, hoc dicunt. Impossi hile enim est esse vnius naturae animam, & corpus ad inuicem comparata: sed quia plurimae personae hominum sunt omnes, quae ex anima & corpore sunt, & omnes naturam animae parti- cipant, & corporis substantiam, possident communem speciem plurium personarunt. Vnam na turam dicimus vnamquamque personam · duas naturas habentem, & in duabus naturis perfectis, scilicet anima, & corpore subsistentem.

Item eodem lib. 3. cap. 16. ex intentione dicit sic. Si dicatur vnius naturae homo pro specie. Vn de accipitur dicentibus nobis, quod non differt homo ab homine secundum aliquam naturaerdifferentiam; sed eandem considerationem habent. homines, & ex anima compositionem & corpore, & duas vniuscuiusque naturas. & subdit, quod hoc non est irrationale, cum omnium generabilium, & corruptibilium naturam vnam Sanctus Athanasius dixerit. & sequitur: quia ergo omnis homo ex anima, & corpore compositus est, secundum hoc vna natura dicetur: & infra, cum autem substantiam animae, & corporis. Vnde ipsorum esse eorum reducit in natura existentiam omnimodam: aut enim vnum in alterum substan tialiter transibit: aut ex alijs generabitur alius, & vtraque vniretur: aut in proprijs terminis ma nentibus duae naturae erunt: Necessae est ergo vnam naturam in homine dicere, non propter vnitatem, & identitatem substantialis qualitatis conmunis animae, & corporis, sed propter nomen in diuersitatem eorum, quae sub specie reducuntur athomorum. Et infra: quoniam, quod duarum naturarum homo dicitur, testis est Theologus, & Magnus Gregorius, nam naturae quidem duae, vt Deus, & homo, quia anima, & corpus. Et intra: du plicibus ergo existentibus nobis ex auima, & corpore, hoc quidem visibili, illa vero inoifibili, duplex est purgatio per spiritum, & aquam Haec Damasus. Patet ergo secundum Damasum, quod ex anima, & corpore nulla vna natura couflatur, aut componitur, ant commasatur, sicut haereticus entitates significare videbatur, fed solum constituitur vna natura per quandam communem rationem reperibilem in pluribus, quorum quodlibet sit compositum ex anima, & corpore. quare natura, & ratio ibi accipitur tantum pro specie sicut patet ex praemissis auctoritatibus. & notandum est, quod demōstratio Damas quod si ex anima, & corpore fieret vnum, aut vtrumque transibit in alterius substantiam, aut ex ipsis generabitur tertium (inquam) vtraque vnietur: quodlibet autem horum ipse reputat impossibile. & in Symbolo Athanasij ostenditur, quod Chri stus est vnus ex deitate, & humanitate, sicut homo ex anima, & corpore, non confusione substantiae, sed vnitate personae, ex his videretur esse falsa quorundam Doctorum opinio, qui dicunt, quod humanitas est res tertia conflata, & resultans ex anima, & corpore. & sic patet, quod natura quidditatis hominis in communi non est aliqua vna ratio, & natura; nisi accipiatur natura pro specie in communi ratione praedicabili, quae secundum Damas. est illudi in quo omnia indiuidua conueniunt, scilicet constitui, & constare ex materia, & forma, non tamen quod ratio illa constitu ta ex materia, & forma sit ratio etiam, siue natura vna resultans.

Hoc idem potest probari de vnitate numerali alicuius indiuidui demonstrati ex anima, & corpore: ex materia enim, & forma fit vnum de- monstratum in actu secundum Commentatorem. & ratio huius est, quia secundum eum necmateria, nec forma sunt res demonstratae in actu, quod est, quia materia est purum perfectibile, & terminabile, forma vero est pura perfectio, & terminatio,, & ideo dicit Commentator ibi, quod forma non largitur multitudidem; sed perfectionem. & hinc sequitur probatio verbi Philosophi, quod non est causa quaerenda, quare ex materia, & forma fit vnum: sicut nec est quaerenda causa, quare ex cera, & figura fiat vnum; & hoc, quia alterum est actus, alterum potentia, idest, quia alterum es actuatio pura, alterum vero est purum actuase.

Ex his arguo ad propositum sic, Vbi resultat vnum numero demonstratum ex puro actuali, & pura actuatione, ibi non est causa quaerenda, quare ex talibus frat vnum, vt Philosophus dicit ibi: sed non est causa quaerenda, quare ex anima & corpore fiat vnum demonstratum in actu: ergo ex anima, & corpore non fit vnum, sicut ex actu, & potentia, hoc est, sicut ex puro perfectibili, & potentiali, & ex pura actuatione. Maior probata est, minorem probo per Hugonem, in tertio libro dicit enim fic: Solet quaeri, cum maioris dignitatis videatur esse anima, si absque corpore pern ri? & respondet.

Ad quod dicimus primo, quod ideo, quia Deus voluit, & voluntatis diuinae canfa non est quaerenda. Ecce quomodo causam illius vnionis assignat ab extrinseco tantum secundum Dei voluntatem. Clarum est autem, quod causa quare ex materia, & sorma fit vnum, nonassignatur causa efficiens ex terminis: & subdit. Secundo vt Deus ostenderet nouum exemplum habere vnionis, putaret enim se creatura causam, tamen misere quasi de terra est creata, delectatione vniri, siue vnionis, vt non valeat arctari ad hoc, vt velit eam relinquere; sicut Apostolus dicit: Nolumus spoliari, sed superuestiri. Haec Hugo.

Dicetur, quod Philosophus in secundo deanima dicit, quod non est quaerenda causa, quare ex anima, & corpore fiat vnum, & S. Metaphysices, vbi loquitur de forma, & materia, dicit hoc idem de anima, & corpore.

Respondeo, non loquitur de anima rationali, vt patet ibi ex textu, & Commento clare intuenti: loquitur enim de anima, vt non separata, quae est perfectio, & vita corporis, sicut patet ex auctoritatibus, Commentatoris in Quaestione praecedenti allegatis.

Alia ratio erat ibi, quando de formis in ge- nerali loquusi sumus, ex creationis ineuitabilitate, quae non ita concludit de anima, sicut de alijs formis, sic, ut concedamus eam creari. Quicquid sit de Aristotele, & de eius Commentatore, ratio haec magis concludit oppositum, quia illud non videtur pura actuatio, & perfectio materiae, quod est per se terminus realis actionis, qualis est creatio. Vbi enim forma & perfectio materiae, quae est per se terminus realis actionis, qualis est creatio; ibi etiam forma, & perfectio materiae non correspondet formae productio aliqua, sed compositio.

Haec sunt, quae videntur posse teneri de anima respectu positionis, vel veritatis philosophicae & catholicae; sed quid loquendo consimiliter ad praedicta in quaestione praecedenti?

Dicendum, quod ratio ista de communitate formae ita concludit de anima, sicut de formis aliis, tum quia non videtur, quod vita sit aliquid derelictum ab anima in corpore, sed magis esse anima ipsa formaliter, non enim homo viuit for maliter per aliquid, sed per propriam formam eius, vita enim seu creatio est a propria forma formaliter. Cum quia verba illius Decretalis hoc habent, & communis schola Magistrorum, ideo dimittenda videtur in hoc Philosophorum sententia, pro quanto videtur a sacro Concilio discordare.

Secunda vero ratio de compositi vnitate ita concludere videtur, sicut de formis aliis, & hoc quia durum videtur, & absonum, quod homo non sit ita vna, & simplex natura, ficut ignis, cum vnitas sit perfectio simpliciter conuertibilis cum ente: Omnis autem perfectio simpliciter conuertibilis cum ente videtur modo perfectiori reperiri in perfectiori ente; licet secus sit de perfectionibus non conuertibilibus in ente ideo tenendum est, vt prius quaestione praecedenti. De eo vero, quod dicitur, quod eo ipso, quo creatur, concluditur oppositum.

Respondeo, ratio ista de creatione tantummodo probat, quod anima est perfectio corporis aequiuoce cum formis alijs, quantum ad extrinsecas conditiones, puta inexistentiam, & huiusmodi; ex hoc enim, quod inextensa est, talis perfectio, non potest attingi ab agente naturali physico, quod agit modo extenso, & quantitatiuo, & materiali, sed solum attingitur ab agente supernaturali, hoc est, ipsam esse creatam, sicut dequalitate, quae creatur in anima, nec tamen negandum est, quin illa sit pura actuatio, & perfectio ipsius animae. Ad argumentum principale patet, quid dicendum.