Quaestio 3

ARTJCVLVS VNJCVS. Verum anima Christi per gradus suorum naturalium aliquid operetur ad eliciendum actum beatificum

ARGVO primo, quod sic: Potentia eiusdem rationis in omnibus virtutibus suis habet vniformem modum agendi, hoc patet in quaestione qua determinaui, quod potentia distinguitur po tissime penes formalem alium modum agendi, & ferendi in obiectum: sed intellectus alia intellectione per gradum suum operatur aliquid: ergo pari ratione in actum secundum beatificum.

Item: Anima Christi habet susceptiuum respectu actus beatifici: ergo, & actionem. Antecedens patet, probo consequentiam, quia respectu cuius per intellectum possibilem est in potentia receptiua, per intellectum agentem est in potentia actiua, vt dicitur 3. de anima. Intellectus possibilis est, qui est omnia fieri, & agens. qui est omnia facere.

Item: actus materialis procedit a principio vitali: sed actus beatificus est summe vitalis: ergo. Sed si concurrunt intellectus, & lumen gloriae, intellectus se habet per modum principij vitalis, non lumen gloriae: ergo.

Item: Quicquid sic habet actum per aliquod additum, quod per se nullo modo potest, illud dat sibi esse potestatiuum simpliciter: sed omne taleest formaliter potentia, quod dat formaliter posse, & cum beatitudo consistat in potentia formaliter, ille, vel idem habitus poterit bearificari.

Contra, si anima Christi per motum suorum naturalium operatur ad eliciendum actum beatificum, pari ratione & omnes aliae. Consequentia patet, quia omnis anima est eiusdem rationis, consequens est falsum, probo, quia non sequitur, quod dispares in merito possint aequari in praemio. Probo sic: Vna vetula, quae meruit dupliciter, quam Philosophus aliquis, & Philosophus habeat in duplo meliora naturalia, quam vetula, tunc si intensio actus est ex intensione naturalium, excessus naturalium Philosophi faciet, & aequabit actum beatificum, quod est praemium meriti illius vetulae. Item ex eodem sequitur, quod pares in merito, dum naturalia non sint aequalia, sint dispares in praemio.

Item: tunc Christus non posset elicere summum actum gloriae, quia Angelus eo, quod habeat meliora naturalia, poterit elicere actum intensiorem: hoc autem probaui quaestione praecedenti.

Respondeo. Istam quaestionem induco propter lumen, quod pono. Dico hic quinque conclusiones.

Prima Conclusio est, quod oportet ponere habitum ad eliciendum actum: non ad suscipiendum. Secundo, quod intellectus actum beatificum elicit, non solum suscipit. Tertio, quod totum actum elicit mediante isto lumine. Quarto, quod actiuitatem istam habitus, seu luminis non potest supplere. Quinto est de proposito, quod gradus actus debet mensurari gradu istius luminis solum.

Circa primum dico, quod anima respectu actus beatifici se habet elicitiue, & susceptiue, vnde imaginor, quod respectu actus suscipiendi sit necessarius iste habitus; quia non oportet ponere illud respectu actus imperfectioris, tanquam me dians inter actum, & potentiam, vt patet de actu praecedente habitum: ergo pari ratione, nec in actu perfectissimo, quia potentia est eiusdem rationis, actus perfectus, & imperfectus sunt eiusdem rationis.

Item: vltimata perfectio potentiae media tius perficit ipsum: ergo: sed actus beatificus est perfectio potentiae: ergo. Item terminato actiuo, & passiuo, si ab actiuo minus efficaci passionem immediate patitur, multo magis ab actiuo magis efficaci passiuum immediate patitur, nec vt sic indiget habitu, vt patet, quando intelligit aliquid de nouo: ergo non indiget intellectus habitu, vt suscipiat visionem. Si pono autem intellectum actiuum, vt quod specie informatus elicit actum, necessario, tunc indiget habitu ad eliciendum, & hoc probo per quatuor rationes. Primo sic: Potentia, quae sine vigore non potest in minus, non potestt sine vigore in maius: sed potentia intellecciua, si potest in minus, quam diuina essentia sine vigore: ergo. & in maius. Maior patet, quia si ex debilitate non potes portare decem libras, multo minus viginti. Probo minorem, quia secundum Commentatorem 3. de anima. comm. 36. & lib. de beat. anim. cap. 3. Intellectus ex sui debilitate non potest in Intelligentias separatas per se. Et a. Metaph. in tali sua debilitate caligat circa maxime intelligibilia. Jdeo respectu Intelligentiarum indiget intellectus vigore, & lumine, vnde & notitiam intelligentiarum habere non possumus, nisi per demonstrationem, quia sunt altioris ordinis, & sic egemus vigore, quia sortificari circa alia intelligibilia hoc Commentator 3. de anima.

Aliqui tamen dixerunt, quod naturaliter possumus attingere notitiam earum: Fides autem tenet, quod non: sed tantummodo dono Dei possusumus intelligere substantias separatas, vt glorificati. Patet minor: Tunc sequitur, quod si in substantias separatas non potest intellectus absque vigore pertingere, multo minus in diuinam essentiam. Secunda ratio sic: Si simpliciter ad simpliciter, & magis ad magis, & maxime ad maxime: si ergo intellectus respectu simplicis intelligibilis indiget habitu, respectu maioris intelligibilis maiori vigore, & respectu maximi, maximo: sed in tale respectu simplicis intelligibilis indiget vigore, & respectu fortioris fortiore.

Dicet, quod intellectus indiget vigore respectu simplicis intelligibilis; sed iste vigor est generationis potentiae, non aliquid additum ad potentiam: sed idem quod potentia in tali gradu.

Contra: sequitur, quod habens debilem intellectum nunquam possit eleuari ad summum intelligibile, quia potentia non potest mutari.

Item: tunc ex studio non vigoraretur intellectus, & per consequens non delecabitur, quod apparet manifeste falsum. Et confirmatur ratio 6. Moralium Nichomachiorum, vbi dicit, quod puer non potest fieri Philosophus, seu medicus ex debilitate intellectus, cuius ratio est, quia non tanta eleuatione indiget potentia 1. metaphysicae, respectu philosophiae, vnde entia abstracta maiori vigore, quam concreta indigent metaphysica; eo quod sunt multum imaginabilia. Hoc idem confirmatur ex Euangelio Ioannis 12. Ambulate, dum modicum lumen in vobis est: ergo gradus ille non est ipsa potentia, vt dicebas.

Item: quando aliqua potentia habet in potestate duos actus, quorum vnus est alio altior, indiget maiori vigore respectu altioris, probo, quia Philosophus 1. de caelo, & mundo, dicit, quod virtus est vltimum de potentia: ergo respectu altioris oportet ponere vigorem altiorem: sed intelligibi. lis habet actum circa separata a materia, & circa communia materiae, & primum altius est, scilicet, qui circa separata altior, quam qui circa non separata. Hoc probatur, quia actus mensuratur obiecto; obiectum antem separatorum est altius, quam non separatorum.

Dicit, quod ratio non concludit, quia respectu altissimi obiecti potest esse actus imperfectus, & sic saltem, vt sic, non indiget vigore.

Contra: Si dico, quod modicus actus, siue quantumcunque imperfectus circa illud est maior quocunque actu intensissimo circa alia, vt modicus actus circa substantiam separatam est maior quocunque actu circa ista sensibilia: qui dicit, quod isti actus sunt alterius rationis, & ideo in talibus ratio non valet. Dico, quod sunt alterius speciei, sicut obiecta, & habitus secundum adgenerari per tales actus. Sed propter hoc non sunt alterius rationis, quia est aliud esse alterius speciei, & alterius rationis, non omnia, quae aspiciuntur a potentia sub vna ratione generali, sunt eiusdem rationis, & potentia intellectiua reipectu intelligen- tiarum non est, vt dicitur albedo respectu potentiae visiuae: ergo oportet, quod habeat vigorem additum

Modo arguo experientia. Intellectus noster indiget acumine addito potentiae, quia quanto intellectus noster est acutior, tanto potest in obiectum altius: ergo necessario requiritur acumen additum, & illud non est idem cum potentia. Dicis, quod imo per studium fit homo acutior, tamen manet idem intellectus. Item; perditur cessante studio: ergo est aliud a potentia: tunc, vel est aliquid, vel nihil: non nihil, quia acquiritur per actus: ergo est aliquid: sed illud non est ipsa potentia, quia stante potentia destruitur: ergo. Modo nihil capio per acumen, nisi vigorem, quia sunt duo Synonima: ergo concludo, quod respectu summi obiecti requiritur vigor, dico tunc quod non requiritur propter facilitatem actus, nec propter suscipere: se d potentia respectu summi intelligibilis indiget vigore, qui vigor respectu summi intelligibilis non acquiritur ex actibus, sed est mere donum Dei immediate, vt tali vigore potentia sit immediate in esse vigorato, & potestatiuo.

Ad videndum autem propositum dictae quaestionis, pono vnum notabile. Dico, quod in actu sunt duo, substantia, & actus, & gradualitas, vt tantus, vel tantus: ergo potentia, vt potentia respicit actum quo ad substantiam, & rationem ipsius, sed non quantum ad gradum, quia gradus est omnino a vigore addito: ergo ad actum concurrunt duo substantia, & ratio actus, & gradus. & non imaginor, quod ista sint duo, sed tantummodo duae rationes eiusdem actus: ita quod actus sub vna ratione est a potentia, sub alia a vigore illius addito, & ideo potentia respectu gradus actus indiget illo. Et confirmatur, quia modo non respicit, vt sic, nisi videre, sed tantum, vel tantum videre, non est a visione vt visio, vel a potentia visiua, vt sic: sed ex aliquo alio, vt in aquila tantum videre non est ex parte potentiae simpliciter, sed ex aliqua qualitate, quam habet Aquila in maiori perfectione.

Item: potentia motiua solum aspicit motum, sed tantum, & tantum qui est a vigore: sed moueri est ex alia dispositione de secunda specie qualitatis: sic ergo potentia intellectiua aspicit actum, qui est intelligere, sed tantum, vel tantum est a vigore.

Ita quod actus dependet a potentia, quia nunquam sine potentia esset actus, & actus in tali gradu dependet a potentia cum vigore, sine quibus non esset actus, vt creatus. Actus ergo, & gradus idem sunt: sed capio aliam rationem, vt capio actum in tali gradu, & sicut ex parte actus sunt duae rationes, sic requiruntur duo a parte potentiae, scilicet substantia potentiae, & vigor additus. Sed in isto, aut illo vigor est eiusdem rationis cum potentia, aut alterius: si eiusdem, tunc tantum posset potentia in re vigorari, & posset sumi illo in actu tantum: si alterius rationis: Contra, tunc erunt duae causalitates alterius rationis respectu vnius actus, & sic potentia habebit suam causalitatem respectu actus in tali gradu, quod negas.

Dico, quod non sunt eiusdem, sed sicut ad videndum requiritur lumen non propter medium, vel obiectum, sed propter potentiam; sic requiritur vigor propter confurtationem potentiae: & li- cet sint duo, habent tamen rationem vnius agentis: sed ad gradualitatem non fertur potentia per se sine vigore.

Dicis: obiectum est clarissimum: ergo. Dico, quod non requiritur vigor propter obiectum: sed propter potentiam, sicut licet sol sit clarissimus, tamen requiritur vigor eleuans potentiam, vt aquila habet acumen visus, in sensibilibus bene requiritur lumen propter obiestum, sed hic propter vigorationem potentiae: semper ergo requiritur aliud praeter potentiam, vel lumen, vel acumen, & huiusmodi, quo taxatur gradus in actu. Et sicut dixi de intellectu, dico de voluntate, nam respectu obiecti summe diligibilis indiget vigore, quem voco charitatem vnam, & est eiusdem rationis cum ista, quae est in via.

Nunc probo secundam conclusionem. Suppono enim, quod potentia intellectiua aliquorum se habeat actiue eliciendo, & passiue. Tunc potentia intellectiua est eiusdem rationis respectu omnium, sed respectu aliquorum se habet elicitiue, & passiue: ergo & respectu actus beatifici, quia cadit sub potentia eodem modo, sicut & alij, quia potentia vniformiter comparatur ad omnes actus suos.

Nunc probo tertiam declarationem sic. Sed dicunt aliqui secundum istum actum non potest anima de se sine assistentia Dei. Contra: Intellectus, quicquid potest capere susceptiue, potest elicere actiue, quod respectu omnium respectu quorum est quo fieri, respectu eorundem est quo facere: sed intellectus sine speciali actu & assistentia: ergo potest actum quemlibet recipere: ergo. Quia est immediatum perfectibile a quocunque obiecto: ergo.

Dicis, quod minor est falsa, & probabis sic. Intellectus cuiuslibet ad plus se extendit per potentiam obed ientialem, quam per potentiam naturalem: Sed altiorem actum non potest Deus elicere in anima Christi, quam per potentiam obedientialem: ergo iste actus non est in potentia naturali susceptiua

Dico, quod anima Christi non potest in istum actum naturaliter sine lumine, & illud voco potentiam obedientialem, prout tale lumen est supernaturale.

Sequitur quarta Conclusio, & probo eam. Facio autem talem rationem. Quando duae rationes actiue concurrunt ad eundem actum, non sicut ambae actiuae, vel non sicut agens cum agente: sed vnum vt agens alio, aliud quod non potest esse alterius, non potest supplere illud, quo illud agens agit, sit exemplum: Jgnis, & calor concurrunt ad effectum non vt duo agentia, sed ignis, vt quod, calor vt quo. Sic etiam est forte de intellectu, & specie respectu actus, vt intellectus agit specie, non agit autem species tantum illud, quod non potest esse alterius, vt informans non potest supplere vicem caloris, vel si esset separatum, iam agens non ageret illo. Sic lumen, & potentia concurrunt ad actum beatificum non vt agens, & agens: sed potentia, vt agens lumine, quia intellectus videret per lumen: ergo. Tunc vlterius; sed Deus non potest esse alterius intrinsece: ergo: ergo inte llectus non creat per Deum, vel Deo, quia omne tale generaliter est alterius forma, & eodem modo Deus non potest supplere vicem speciei, quia intellectus agit ipsa specie.

Quinta: Intellectus nobilior in naturalibus cum aequali lumine eliciat actum intensiorem. Dico, quod per gradum naturalium, vel potentiam intrinsece intelligis, vel acumen, qui debetur naturaliter, nec natura altiorem sequitur vigor altior, & iste vocatur vigor naturae, vt sic illud sit intra facultatem potentiae, in quod potest potentia per istum vigorem attingere, & supra facultatem quandonon potest, & est, vt mathematicus ad mathematicam non pertingit, nisi per studium acquirat sibi vigorem istum; tunc dico, quod ad elicere actum operatur, & dependet Philosophus: sed elicere tantum, vel tantum non dependet ex bonitate naturalium; sed illo vigore, & hoc probo sic. Quando duae actiones habent duas causas, intensio causae vnius non facit intensionem eius, cuius non est causa. Sed actus, & gradus habent duas causas, scilicet potentiam, & vigorem, ita quod potentia aspicit actum, vigor gradum: ergo intensio naturalium potentiae non intendit gradum. Tunc: iste vigor fuit summus in Christo, & vocatur respectu intellectus lumen gloriae: respectu autem voluntatis vocatur charitas meritoria in summo gradu meritoria, & istud fuit summum in Christo; ita quod licet Angelus habeat meliora naturalia, tamen quia non habet tantum de lumine, non habet actum gloriae in summo, vt Christus. Ex hoc, quod licet Philosophus habeat meliora naturalia, quam vetula, & ista plus de charitate, mensurabitur actus gloriae tali charitate datus ex meritis.

Item: si Angeli, & vetula habeant aequale meritum, habebunt aequalem actum propter aequale lumen datum ex meritis.

Ad argumenta in oppositum. Ad primùm non concedo, sed addo, vt dixi, quod potentia nonaspicit vt potentia gradum actus: sed quia actus est eliciendus in tali gradu duo requiruntur ex parte elicientis, scilicet potentia, & vigor; ita quod vigor nunquam posset actum elicere, nec potentia actum in tali gradu.

Ad illud concedo, sed non oportet, quod gradus sumatur ex illo.

Ad aliud dico, quod actus vitalis est ab intellectu, sed non gradualitas. Ad aliud dico, quod vigor ponit in esse potestatiuo, quod homo non habens, non potest in talem actum simpliciter, sed post studium acquisito vigore potest: Vnde quando ad effectum concurrunt duo, si effectus sit in potentialitate inquantum ad vnum, non quantum ad aliud, tunc totaliter non ponitur actus in esse potestatiuo per illud, & sic non ponit talelumem in esse potestatiuo simpliciter respectu actus sed quoad gradum. Si autem daret simpliciter posse in substantiam actus, tunc necessario esset poten tia, sed non ponit in esse potestatiuo respectu actus simpliciter, sed in tali gradu.

Dicit supra: est ergo potentia altior elicere saltem substantiam actus altiorem. Dico quod non, quia ista altitudo accidens est substantiae alterius magis, & per consequens mensurabitur extrinseco.