Quaestio 1

ARTJCVLVS I. Vtrum cuilibet homini viatori sit aliquis Angelorum deputatus ad custodiam

QVANTVM ad primam quaestionem arguo primo, quod non cuilibet ho mini viatori est vnus, & proprius Angelus ad custod iam deputatus, Quoniam si sic, sequeretur, quod inter Angelos esset pugna, quia si vnus Angelus iuuat ipsum in vna promotione, & bono aliquo fortunae, & alius Angelus iuuat alium ad consequendum bonum, illud videtur necessario, quod inter Angelos istos debeat esse pugna.

In oppositum est auctoritas sacrae Scripturae: quarum vna est, accidit Petro egrediente de carcere, & pulsante ad hostium discipulorum, de quo dixerunt, Angelus eius est. Act. 12.

Respondeo, Conclusio affirmatiua est haec certa, quia fides hanc tenet, & ex dictis Sanctorum habetur, quod etiam quilibet ab instanti conceptionis habet Angelum vnum pro custodia deputatum; patet per illud, quod allegatum est in argumento principali de Petro, & in Psal. 90. similiter: Angelis suis Deus mandauit de te, & c. hoc idem expresse tenet Augustinus de Ciuitat. cap. 14. vt patet. Item Hieronymus, Magna est dignitas animarum, quod quaelibet habeat suum Angelum ad custodiam deputatum.

Sed occurrunt hic dubia. Primum est, quid facit Angelus circa hominem, quem custodit, tunc nihil potest proficere, vt puta, si homo, quem custodit, fuerit obstinatus. Respondeo non propter hoc, quod aliquis sit obstinatus (eo modo, quo obstinatio potest esse in via illa, de quo alias) Angelus dimittit custodire illum cui fuerat ab initio conceptionis pro custtodia de putatus: & hoc patet, quia nullus sic est obstinatus, quin quandoque conscientiae remorsus, & imitationes aliquas ad bonum, & motus rectitudinis a malo habeat, qui procurantur ab An gelo custodiente, non enim oportet dicere quod talia sint semper, & immediate a Deo.

Aliud dubium est de Antichristo. Si habebit Angelum, dicitur, quod ille erit obstinatus in via totaliter, & ideo Angelum non habebit, vel si non est obstinatus, potest dici, quod habebit. nec videtur inconueniens, quod habe at vt in iudicio appareat malitia eius esse totaliter ab. eo cui non subtraxit communia beneficia subtrahentia a malo, quae alijs communiter impenduntur.

Tertium dubium est, quod est tactum arguendo ad principale, & confirmatur per illud Danielis: Princeps Persarum restitit mihi, & Glosa dicit ibi, quod ambo erant Angeli boni.

Ad hoc respondetur, quod non est inconueniens inter Angelos esse talem diuersitatem operationum, quant um ad ea, quae sunt ad finem, licet hoc sit impossibile circa finem. quod autem Dei beneplacitum fuit hoc, quilibet intendit pro fine, nec in hoc possunt aliquatenus discordare. Sed quomodo hoc Dei beneplacitum ponitur in esse, hoc potest esse discordia opinionum, vt vnus dicat, quod melius poneretur isto, & me lius alio, & hoc, donec videant Dei sententiam, quam expe tant.

Quartum dubium est. Vtrum Angelus custodiens tristetur de homine perdito, & respondeo. Tristitia vno modo potest accipi pro passione causata in voluntate, quae est afflictio quaedam formaliter, alio modo accipitur pro actu voluntatis, quae est velle, quomodo intelligitur illud Genesis de Deo: Videns Deus malitiam hominum tactus est dolore cordis intrinsecus. Ibi enim accipitur dolor pro quodam intenso nolle. Tunc dicitur, quod Angelus custodiens licet habeat nolle circa perditionem hominis, quum custodit; non tamen habet passionem, & tristitiam, quae in voluntate sequitur illud nolle, nec de damnatione tristantur: Paenam etiam vt tristitia accipitur pro nolle, quia illa est d Deo nolita, & ipsi summe conformes sunt Dei voluntati. De causa tamen damnationis, scilicet de com missione peccati, tristantur vtique, sed eorum tri stari est ibi eorum nolle peccatum committi.

Quintum dubium est: quia secundum hoc videtur, quod esset dare innumerabilem multitudinem Angelorum, cum innumerabilis sit hominum particularium multitudo, quae a proprijs, & singulis Angelis custodiuntur. Dicunt quidam quod Angeli sint plures, quam sint omnia multiplicabilia: & ratio est, quia substantia, quae secun dum suam rationem est perfectior, excedit om- nem substantiam imperfectiorem: sed substantia Angeli est perfectior, quam substantia materialis: ergo. Omnis autem excessus est, vel in quantitate continua, vel in numero. Probatur, quia sicut aequalitas est propria passio quantitatis, sic excessus, & inaequalitas: Quantitas autem, vel est continua, vel discreta: sed in Angelis non est quantitas continua: ergo eorum excessus fundabitur in quantitate discreta, quae est numerus: ergo excedent in numero. Sed argumentum nihil valet: Arguerem enim ego, quod essent plures Phaenices, quam lapides, & hoc, quia phaenix est perfectior excedens lapidem, & non in magnitudine: ergo in numero. Argumentum enim peccat per fallaciam consequentis. Potest enim esse excessus non solum penes quantitatem mobilis, sed virtutis, & talis excessus est Angelorum ad substantias materiales.

Alij assignant rationem aliam, quod sicut est in numeris, sic est in speciebus: sed inter vltimum substantiae abstractae, & substantiae materialis imperfectae est quoddam medium, scilicet anima. Aut est in orizonte substantiarum materialium, & abstractarum, quare aliquid participat de vtroque ab anima; aut versus materiam itur ad inferius, aut per perfectissimam abstractam itur ad superius: Modo in numeris sic est, quod eundo ad superius itur in infinitum, eundo autem ad inferius est status, puta ad vnitatem: ergo sic erit in proposito, quod eundo ab anima ad substantiam primam abstractam erit processus in infinitum; sed eundo ab anima ad res materiales erit status ad materiam, & ideo videtur probabile, quod plures sint substantiae abstractae inter animam, & materiam primam. Et confirmatur, quia entia abstracta numerantur, secundum quod diuersimode participant perfectiones diuinas: sed Deus est participabilis in infinitum: ergo.

Haec ratio non valet, scilicet, quia sic probarem, quod corpora caelestia essent plura, quam lapides: similiter, quod phaenices essent plures quam aurum: quia aurum est quoddam medium inter solem & lapidem, ab auro ad solem itur in superius: ergo in infinitum. Similiter in numeris, licet sit status in formali ratione numeri, quo numeramus, non est tamen status in numero numerato, sicut nec ad superius, sic nec ad inferius: substantiae autem immateriales sunt numerus numeratus. Similiter quia essentia diuina non sic est participabilis in infinitum, vt in infinitum possint fieri tales substantiae abstractae, quia forte aliqua potest esse ita nobilis, quod nulla alia est possibilis nobilior. Dico ergo, quod licet numerus Angelorum non possit aliter probari, quam per numerum orbium, & hoc ratione naturali, vt Arist. 12. metaph. tex. 47. & 48. probat: tamen ex scriptura probari potest maxima Angelorum multitudo, & hoc per reuelationem illius, cui notus est numerus, scilicet Dei. Breuiter ergo dicendum, quod sunt tot, quot sufficiunt ad custodiam hominum, vt vnus vni pro custodia sit deputatus.

ARTJCVLVS III. Vtrum Angelus custodiens aliquid operetur circa intellectum hominis.

AD secundam quaestionem, quod Angelus custodiens nihil operetur circa intollectum hominis custoditi per Augustinum in quadam glosa super illud

In oppositum est quia alias frustra custodiretur homo ab Angelo, non enim illud videtur, quod possit agere circa ipsum, nisi agendo circa voluntatem, & intellectum.

Respondeo, praemitto distinctionem vnam, quod Angelum operari circa intellectum hominis potest intelligi directé, vel indirecte. Tunc si quaestio quaerat secundo modo, concordant omnes, quod Angelus indirecte potest circa intellectum hominis operari, & circa voluntatem, inducendo dispositiones ad actus: hoc modo non solus Angelus bonus, sed Angelus malus operatur circa intellectum & voluntatem hominis; sicut potest inducere transmutationes & dispositiones in corpore hominis, ex quibus redditur homo inclinatus ad consimiles motus in voluntate. Vnde potest accendere sanguinem cirea cor, ex quo sequitur inclinatio ad iram, & calorem excitare in partibus, in quibus viget virtus generatiua, ex quo sequitur inclinatio, & impulsus ad actus venereos, & hoc quia optime nouir uomplexionem, & anclinationes ad tales actus. Sic per oppofitum bonus Angelus nouit complexionem, & dispositionem quam habent ad tales actus virtuosos inclinare: & ideo potest indirecte actus huiusmodi in voluntate, & intellectu causando tales complexiones, & dispositiones in corpore. Et ideo credendum est, quod quando malus Angelus inducit in corpore qualitatem inducentem ad actum malum, quod Angelus bonus custodiens inducat oppositam qualitatem, quae habet ad actum virtuosum illi opposito inclinare. Sed si quaestio quarar de operari directe, sicut concordant quasi omnes, quod vt potest imprimere in intellectu notitiam, nec speciem, nec in voluntate volitionem, vt in sensu visionem, siue speciem. Dicunt tamen quidam, quod potest species existentes in fantasia localiter mouere, & mutare ordinem earum ad inuicem, ad nouum ordinem inducere, & ex hoc virtus cognitiua componet species sis ordinantes ad inuicem, & eliciet acttum cognoscendi. E contra Angelus bonus potest species ad inuicem ordinare, puta speciem Cru- cis, & speciem Christi, & hoc modo cognitiua componet vtrumque, & sequitur cogitatio Christi in Cruce.

Secundo dicunt, quod tasia phantasmata potest sic illuminare, & subtiliare, vt per hoc accendat homines ad profundissima, de diuinis, aut quodammodo rapiatur. Quicquid sit de primo, hoc tamen secundum non placet mihi, puta quod Angelus possit sic phantasmata fortificare, & illuminare: non enim lumen illud intellectus agentis est qualitas aliqua, ficut ipsi imaginantur, & per. hoc lumen additum confortetur actio intellectus agentis, Actio enim intellectus non est nisi quoddam coagere phantasmati ad agnitionem speciei in intellectu, ad transferendam rem de ordine ad ordinem secun dum esse cognitum.

Quantum vero ad primum dictum de ordine phantasmatum, licet sit satis dubium, quia talis ordinatio non videtur esse aliud, quam motus localis; potest tamen dici, quod multae species de facto sint simul in thesauro imaginatiuae, & multae similiter species sensationum sint in thesauro memoriae simul, & hoc in eadem partespecierum subiectiue; alias si exigeret aliam, & aliam partem, non posset recipi tanta multitudo specierum in parua quantitate specierum existentium in cellula parua, & ideo species rosae nonest in vna parte spiritus, & species Parisiorum in alia: alias, qui haberent magnum caput, possent plura fantasticari. Consimiliter ex aliquo numero specierum posset occupari tota quantitas spirituum illorum, & omnes partes repleri, & tuno sequeretur, quod homo, postquam acquisisset ali quam certam multitudinem specierum, non posset plures species recipere, & ideo non est imaginandum, quod species rerum in oculo sic sint situaliter positae, quod occupent locum proprium quaelibet, quod non occupat alia. Immo in vna parua pupilla potest recipi similitudo totius vni uersi, & tota geographia: similiter in eadem parte spirituum possunt recipi species omnes intentionum, quae sunt in memoria, & in eadem parte spiritus possunt recipi species omnium formarum, quae sunt in imaginatione. Tunc ex his oritur difficultas circa primum dictum, quod dicit opinio recitata de ordinatione, & transposi. tione specierum, aut enim mouebunt speciem, & ponent eam extra spiritum, & tunc accidens migrabit a subiecto in subiectum, aut immutando speciem ipsam, & tunc nihil ad propositum. quomodocumque mutentur partes spiritus. Si ergo nihil possit noui imprimere in intellectu, nec posset in existentia mutare quoad ordinem, quomodo ergo docet hominem in cogitatu?