Quaestio 1

ARTJCVLVS VNJCVS. Vtrum Mendacium semper sit peccatum.

VIDETVR, quod non, quia cadit in sanctis viris, puta in Abraham, Iacob, Rachel, Judith, & obstetricibus, pro quo etiam remuneratae fuerunt.

Contra, quia est oppositum veritati, quae est virtus. Respondeo primo iciendum eit, quod multipliciter est mendacium, aliquando enim opponitur veritati, vt quando aliquis ex delectatione, verbo, vel signo immutat aliter, quam sit, & exprimit scienter falsum, & istud dicitur mendacium culpae, & abundat in mulieribus, & in quibusdam alijs, qui delectantur in mentiendo. Aliud est mendacium, quod opponitur humilitati, & pertinet a superbiam, quod aliquando est in verbo, sicut est arrogantia, vel iactantia, attribuendo sibi, quod aliquis non habet. Aliquando est in facto, & hoc est, vel plus ostendendo sibi inesse, quam insit, & dicitur hypocrisis, vel minus, negando a se, quod aliquis habet, vt magis commendetur, & propter superbiam, & dicitur Ironya, qui nequiter se humiliat. Tertium mendacium est, quod opponitur virtuti Eutrapeliae, quae est in conuiuendo, in consolabili locutione, & tunc dicitur mendacium iocosum, quod fit propter recreationem in colloquijs, non debet tamen mentiri. Quartum est quod opponitur vir- tuti Affabilitatis, vel beneuolentiae, & dicitur mendacium officiosum, vel vtile, & habet minus demalitia, quam alia. Quintum est, quod opponitur virtuti Modestiae, quae modestia consistit inin non laedere alterum. Istud autem mendacium ledit alterum, & dicitur mendacium perniciosum, & quodlibet istorum posset distingui secundum diuersas materias, in quibus sunt.

Secundo pono propositionem intentam, & est, quod mendacium semper est peccatum, sed morta le peccatum ex genere est solum perniciosum. Aliqui enim dicunt, quod mendacium est peccatum, solum quia est prohibitum, sed male dicunt, quia ex natura sua peccatum est. Primo, quia est contra virtutem, vt patet ex immediate dictis. Secundo, quia cadit super materiam non debitam: loquela enim cadit super orationem, quae oratio dicitur esse vera, quia est expressio mentis conceptus, & ideo debet esse conformis conceptui mentis, & haec conformitas est veritas orationis, quae deest in mendacio, & ideo materia est indebita Tertio, quia habet inuolutam malam circunstantiam, puta intentionem fallendi, vt ille, qui audit, aliud apprehendat, quam loquens intendat, etsi non sit necessaria in mendacio ista intentio fallendi, quia forte audiens bene percipit, quod loquens dicit falsum, & proferens mendacium est fallax, seu vitiosus vtendo oratione falsa. Quarto patet ex peruersitate eius, quod est ad finem, non ordinatur ad finem debitum, sed indebitum, & sic omne mendacium ex natura sua peccatum est. Perniciosum autem mendacium dicitur omne peccatum mortale ex genere suo, quod est contra illud praeceptum secundae tabulae: Non dices falsum testimonium, & c. quia hoc est contra charitatem proximi: alia autem non sunt mortalia ex genere.

Sed dubium est: an iocosum ratione personae, & status, vel ratione assuefactionis, possit dici mortale peccatum. Vnde dicendum, quod considerando istas circunstantias secundum se, non faciunt peccatum mortale, sicut dicitur, quod ebrius duplici increpatione dignus est: actus enim ebrij non esset sibi peccatum, nisi posuisset se in tali statu per culpam suam; sicut etiam ille, qui ponit se in quadam necessitate mentiendi, propter malum habitum acquisitum potest mortaliter peccare ratione assuefactionis, in quam ex quodam contemptu sepermisit cadere, imo quam voluntarie acquisiuit. Quantum ad circumstantiam personae, vtputa si praelatus, vel religiosus mentiendo iocose, peccat mortaliter. Videtur Magister dicere, quod sic, quia tale mendacium (vt dicit) est damnosum, & ratio huius videtur esse, quia tales videntur perfecti, totaliter debent adhaerere Deo. Alij dicunt, quod tales mentiendo iocose, vel officiose peccaut mortaliter, & ratio est, quia peccata venialia non fierent eis mortalia, nisi caderent eis sub voto. Alij autem distinguunt dicentes, quod in actibus perfectionis, puta praedicationis, & instructionis, & consimilibus, mendacium iocosum esset eis peccatum mortale ratione status, vt ratione personae, nisi forte velit ex tanta libidine, quod aequipollenter praeceptum diuinum interpretetur, vt puta, si talis tali libidine mentiretur, quod si occurreret sibi, quod hoc esset contra peccatum diuinum propter tale mendacium; tunc enim esset: sicut supradictum est de superbia, & inuidia. Vel nisi forte, quando homo perfectus loquitur iocose aliqua quae reputantur autentica, & omnia, quasi euangelica dicta, tunc miscere mendacium iocosum vel officiosum, non posset dici peccatum mortale.

Ad argumentum in oppositum concedunt aliqui, quod illi peccauerint, nec est inconueniens maius de antiquis Patribus, quam de Petro, qui negauit Christum. Vel dicendum de Abraham, quod veritatem vnam taceret, & aliam assereret, quia vxor sua erat, & soror sua, scilicet filia fratris sui, & tales vocantur sorores. De Iacob dicendum, quod erat Esau dignitate, non persona: sicut Christus dicit de Joanne, quod erat Elias: quod Joannes tamen negauit de seipso, & sic de alijs. De Rachel dicunt aliqui, quod mentita est, & peccauit. Iudith vero non peccauit in ornatu suo, quia ornauit se vt honesta domina, non vt meretrix: & ideo si Holophernes accepit occasionem peccandi, hoc fuit per accidens, & ex malitia sua: quod autem orauit, quod caperetur in aspectu suo, non affectauit peccatum suum, sed sciens probabiliter, quod peccatum iam habebat, orauit, vt bene vti posset peccato illus: nec peccauit interficiendo, quia auctoritate Dei fecit. Obstetrices autem peccauerunt, sed Deus remunenerauit affectum eorum, non mendacium.