Quaestio 1

ARTICVLVUS I. Vtrum Eucharistia sit proprie, & vere speciale Sacramentum

QVANTVM ad primam Quaestionem arguo primo, quod Eucharistia non sit speciale Sacramentum sic: Sacramēta Nouae Legis efficiunt, quod significant, hoc patet per definitionem Sacramenti, quam Magister ponit dist. 1. sed Euchariltia significat vere corpus Christi, quod in ea realiter continetur, non efficit autem illud, quia in speciebus nulla potest esse actiua vir- tus respectu corporis Christi: ergo.

In oppositum est auctoritas Christi, qui instituit hoc Sacramentum dicens, Hoc facite in meam conmemorationem. Respondeo, in ista quaestione postione ponam tres propositiones.

Prima est, quod verba, quibus mediantibus conficitur corpus Christi, sunt de essentia, siue pars essentialis iltius Sacramenti.

Secunda est, quod ad istud Sacramentum, inquantum pure Sacramentum est, non concurrit aliud quam species, & verba.

Tertia est, quod vsus materiae consecratae est pars essentialis huius Sacramenti.

Primam propositionem pono propter opinionem quandam, quae dicit, quod verba non sic aspi ciunt hoc Sacramentum, sicut verba Sacramenti Baptismi, quoniam verba in Sacramento Baptismi sunt pars essentialis Sacramenti, hic non, sed tantummodo sunt praeuia, & ideo addunt quod ver ba, hic, magis debent dici sacramentalia, quam Sacramentum. Ratio autem pro ista opinione est ista: Nullum transiens est de essentia alicuius permanentis: hoc autem Sacramentum est permanens, quandiu mauent species, verba autem transeunt in instanti prolationis verborum: ergo.

In alijs autem Sacramentis, eo quod consistunt in quodam transitu ac fieri, & non sunt permanentia, verba posssunt esse de essentia, & substantia Sacramenti. Sed quia positionem hanc non bene capio, ideo oppositam propositionem posui, quam probo per quatuor rationes.

Prima est ista: Cui conuenit definitio Sacramen ti, ei conuenit definitum: sed verbis, quibus conficitur corpus Christi, conuenit definitio Sacramenti Nouae Legis: ergo. Maior nota est. Probatio minoris: Sacramentum definitiue est sacrae rei signum, ita vt eius similitudinem gerat, & causa cxistat, ex prima Distinctione: sed haec definitio congruit vere verbis illis. Probo: sunt enim forma sensibilis, quia sonus sensu auris perceptibilis; significant, & figurant corpus Christi sub speciebus contentum, eo quod non sunt verba falsa, efficiunt etiam corpus Christi, vt sub speciebus, eo modo quo efficientia & causalitas congruit Sacramentis: ergo vel sunt Sacramentum per se distinctum a speciebus, & tunc erunt octo Sacramenta, vel sunt pars essentialis, vt cum speciebus constituant vnam rem Sacramenti, & sic habeo propositum.

Secunda ratio est ista: Illud est de essentia Sacra menti, in quo immediate fundatur ratio signi, quam importat Sacramentum. Dictum est enim saepe quod ad rationem Sacramenti aliquid concurrit per modum formalis, scilicet ipsa significatio, quae est respectus quidam: est enim Sacramentum nomen concretum ex relatione signi, & fundamento: sed in verbis illis fundatur immediate relatio illasigni, imo non fundatur in speciebus, nisi verbis mediantibus. Jmpossibile enim est intelligere corpus Christi sub speciebus, nisi intelligantur verba praecise, vnde qui concipit sub speciebus corpus Christi actu contineri, concipit necessario actu ver ba praecessisse, & qui concipit corpus praefuissesub speciebus, concipit verba quandoque fuisssecum speciebus. Et posset ratio illa confirmari, per illud 1. Posteriorum: Propter quod vnumquodque, tale, & illud magis. Similiter per illam regulam Philosophi in Praedicamentis, qua inuestigat forma- lem terminum relationis, quia illud, quo posito aliud ponitur, & quo circumscripto aliud non ponitur, videtur ad illud essentia liter pertinere: sed verbis intellectis cum speciebus intelligitur adessse corpus Christi, verbis circumscriptis per intellectum, sic quod non concipiantur ibi fore, nec fuisse, non inteliigitur corpus Christi: ergo.

Tertia ratio fundatur super auctoritate Augustini super Joan. homil. S5. Accedit verbum ad elementum, &c. Ex qua arguitur, & habetur J. q. 1. sic: Illud pertinet essentialiter ad Sacramentum, quo accedente ad elementum fit ipsum Sacramentum: sed accedentibus verbis ad species species fiunt Sacramentum: ergo.

Quarta ratio est ista: Verba ista sunt digniora, quam alia verba, quae sunt de essentia aliqua aliorum Sacramentorum, & sunt(vt videtur)aeque mirabilis effectus, & aeque digna a parte instituentis: sed verbum pertinens ad Sacramentum est essentialiter dignius quocumque verbo, quod tantummodo est sacramentale, & primum ad Sacramentum: ergo.

Et confirmo hoc sic: Nullum verbum dicitur sacramentale, quod ex sua institutione habet, quod eficiat, quod figurat, & hoc non solum ex deuotione conferentis, sed ex ipso opere operato, quenadmodum Catechismus, & Exorcismus dicuntur sacramentalia, quia non efficiunt, quod figurant ex opere operato: sed verba, quibus conficitur Corpus Christi, non ex deuotione, sed ex opere operato, efficiunt quod figurant: nam si proferuntur a malo sacerdote, aeque habent effectum suum, sicut si proferantur a bono: ergo.

Sic ergo teneo quod non obscante, quod verba transeant, & Sacramentum maneat, verba sunt non tantum praeuia, sed pars essentialiter Sacramenti.

Ad cuius euidentiam sciendum, quod verbum aliquod potest intelligi dupliciter manere; vel rea. liter, & sic manet, quandiu profertur, vel virtualiter, quomodo manet, quando estt in prospectu apprehendentis, licet non maneat extra.

Vlterius sciendum, quod in moralibus bene dicitur manere, & perfecte in illo genere, quod men taliter manet, sicut offensa, vel opus virtuosum dicitur manere, quia manet in diuino prospectu, vel in mentibus hominum.

Tunc ad propositum: Verba Eucharistiae oportet vtroque modo aliqualiter permanere.

Oportet enim, quod maneant actualiter in ipsa actuali consecratione; transeunte vero actuali con secratione, transeunt quidem realiter etiam verba: sed tamen pro toto tempore, quo Sacramentum manet, oportet ea menta liter permanere, nisi enim verba apprehenderentur vt praeterita, impossibile esset apprehendi Sacramentum. Vnde etsi Deus posset facere praeteritum non fuisse, si faceret non fuisse verba iam praeterita, impossibile esset, quod maneret Sacramentum. Ad hoc ergo quod sit Sacramentum, necessario oportet verba adesse, & hoc vel realiter in actuali confectione; vel vt transeunt in praeteritum, ita quod verba ipsa, vt transeuntia in praeteritum, sint de ratione Sacramenti, quandiu permanet Sacramentum.

Nec est inconueniens dicum, quod aliquid vt transit in praeteritum, requiratur ad permanentiam alicuius effectus permanentis, sicut expresse apparet, quod ad hoc, qui materialiter sit corrupta esssentialiter, exigitur acus, vt transiens in praeteritum, sic a simili de verbis Eucharistiae.

Et confirmo hoc, quoniam qui inueniret species consecratas, & nesciret verba sacerdotis adesse vt transientia saltem in praeteritum, nullam deberet eis reuerentiam exhibere, imo peccaret reuerentiam exhibendo.

Secunda Propositio est, quod ad istud Sacramen tum, inquantum est pure Sacramentum, & non res, non concurrunt nisi species & verba. Et dico signanter Sacramentum, & non res, quia Magister distinguit in littera, quod hic est aliquid, quod est Sacramentum, & non res, sicut species; aliquid autem, quod est Sacramentum & res, sicut corpus Christi; aliquid vero quod est res, & non Sacramentum, vt est mistica caro Christi, idest vnio Ecclesiae in praedescinatis vocatis iustificatis.

Hanc vero Propositionem pono propter quendam modum dicendi, qui est cuiusdam Doctoris, dicit enim quod in isto Sacramento, sicut in alijs, est considerare materiam. consecratam, & virtutem infusam a Deo, quae est qualitas quaedam actiua licet instrumentaliter, sicut in Sacramento Baptismi est considerare aquam, & cum hoc virtutem infusam aquis, quae est vis quaedam regeneratiua.

In proposito autem species sunt sicut materia; corpus vero contentum est sicut virtus, vt sicut ex aqua, & virtute infusa fit vnum Sacramentum, & neutrum est Sacramentum sine alio: sic ex speciebus, & corpore Christi sit vnum integrum Sacramentum. Est tamen differentia, quia virtus, quae simul cum aqua habet rationem vnius Sacramenti in Baptismo, est virtus inhaerens: haec autem in Eucharissia est virtus subsistens, & ista est ratio, quare istud Sacramentum secundum eos nobilius est caeteris Sacramentis.

Iste modus non placet mihi, & teneo oppositum, quod corpus Christi nullo modo concurrit cum speciebus per modum virtutis.

Hanc conclusionem probo sic: illud quod est ratio Sacramenti non est Sacramentum, saltem nonest virtus Sacramenti, quia secundum istosmet, virtus, quae cum elemento est Sacramentum, non est res Sacramenti; vnde in Baptismo character, & gratia non sunt virtus Sacramenti, eo quod sunt res ipsa Sacramenti: sed corpus Christi est vere res signata per Sacramentum Eucharistiae: sic enim definiuit capitulum cum ante, de celebrationemisarum, & de consecratione dist. 2. capitulo illo in Christo, quod res Sacramentum istius est duplex, & corpus Christi, & charitas in mente fidelium. Similiter Magister idem dicit in praesenti dist. ergo intra Sacramentum Eucharistiae non ingreditur corpus Christi, sed species, & verba tantum.

Tertia Propositio est, quod vsus materiae consecratae, puta sumptio corporis Christi, est pars essentialis huius Sacramenti.

Hoc dico propter opinionem cuiusdam Doctoris dicentis, quod differentia est inter istud Sucramentum, & alia Sacramenta, nam Sacramenta alia non cnsistunt sormaliter in consecrationemateriae, sed in vsu: ita quod idem cn ibi Sacramentum, & perceptio Sacramenti, sicut idem est Baptismus, & perceptio Baptismi; nec ante vsum Sacramenti, vel post vsum manet in alijs Sacramen tis aliquid, quod sit Sacramentum in consecratione materiae non in vsu: vnde & ante vsum permanet Sacramentum, imo sua ratio tota habetur ante vsum, & ideo non consistit in vsu, puta in suscentione, ptione; propter quod in alijs Sacramentis conse. cratio materiae non est Sacramentum, in Eucharistia vero ipsa consecratio materiae est Sacramentum, vsus vero es tantum sacra mentale.

Haec opinio, quo ad hoc, quod dicit, quod consecratio materiae in Sacramento Eucharistiae est de essentia Sacramenti, dicit verum. Verumtamendeficit, vt videtur, in duobus. Primo, quia dicit, quod species sunt materia Sacramenti. Secundo, quia dicit, quod vsus, puta comestio, non est pars essentialis Sacramenti.

Primum probo sic: Illud non est materia Sacramenti, sed magis est susceptiuum, in quo recipitur primus effectus Sacramenti: non enim res Sacramenti sicut character Baptismi non recipitur inaqua, sed in anima: sed in speciebus panis recipitur res prima ipsius Sacramenti, puta corpus Christi: ergo.

Confirmo, quia secundum eos istius opinionis, materia Sacramenti est illa, quae recipit virtutem insusam, quam ponunt agere instrumentaliter, saltem ad primam rem Sacramenti: hic autem nulla est talis virtus, nam corpus non est hoc miodo virtus, vt probatum est supra, cum sit res Sacramenti.

Confirmo etiam, nam Diaconus non potest dici materia ordinis: & ratio est, quia recipit primum effectum Ordinis: ergo cum species recipiant hoc modo primum effectum istius Sacramenti(sunt enim tegumentum, sub quo virtus diuina operatur salutem, secundum Ambros.) quare non possunt proprie dici materia huius Sacramenti.

Secundum vero, scilicet quod vsus istius Sacramenti, sicut comestio, est pars essentialis huius Sacramenti, probo primo sic: Illud, quod facit circa Sacramentum aliquid, quod vere efficit & figurat, vere pertinet essentialiter ad illud Sacramentum: de ratione enim Sacramenti est, quod efficiat quod figurat: sed comestio istius Sacramenti facit, quod hoc Sacramentum efficiat, quod figurat, nam sine comestione hoc Sacramentum, licet habeat primum effecum, & rem Sacramenti, puta corpus Christi, non tamen habet secundum effectum, qui est vnitas & charitas fidelium: Iam vero absque sumptione huius Sacramenti non habent species, quod significent talem vnionem charitatiuam fidelium Ecclesiae, & Christo capiti: ergo.

Aduertendum est, quod hoc Sacramentum, per hoc differt ab alijs Sacramentis, quod scilicet in alijs Sacramentis res prima est cum re secunda puta character, vel si aliquid aliud est loco charactteris, sunt in eadem anima cum gratia: sed in hoc Sacramento non est sic, quoniam res prima, quae est corpus Christi, est sub speciebus; res vero secunda est in anima, ex quo potest paterequod in hoc Sacramento relinquitur plus, quam in alijs Sacramentis. In alijs enim Sacramentis idem est, quod habet significationem, & efficaciam respectu primae rei, & secundae, hic autem non idem; nam species, & verba tantummodo significant, & efficiunt primam rem, scilicet corpus, secundam vero rem non significant, nec figurant, nisi mediante comestione. Per comestionem enim, & significatiue, & effectiue corpus Christi sumenti incorporatur, & intimatur, quoniam suscipiens corpus Christi gratiam recipit specialem Deo Christo, ac Ecclesiae specialiter vnientem. Vnde posset ratio sic confirmari: Illud, quod non tantum ex deuotio- ne, sed ex opere operato significat, & efficit, quod figurat, est vere Sacramentum, vel pertinet esssentialiter ad Sacramentum, per definitionem Sacramenti quam Magister ponit dist. prima: sed acceptio, & sumptio corporis Christi est huiusmodi, non enim efficit, quod significat ex deuotione sumentis, sed ex opere operato, quoniam pone duos habentes eundem actum deuotionis, vnus celebret, alius missam audiat, in istis est aequalitas effectus Sacramenti, stante aequa litate deuotionis.

Sic ergo dico, quo ad isam conclusionem, quod ratio istius Sacramenti non est complete in speciebus tantum & verbis, nec solum corpus Christi est res huius Sacramenti, sed complectitur Sacramen tum hoc tam species & verba, quam etiam comestionem; & res Sacramenti complectitur tam corpus Christi, quam charitatiuam fidelium suscipientium vnionem, quae est mistica caro Christi.

Ex quo apparet, quod hoc Sacramentum non est completum, quousque fuerit sumptum a celebrante. Ad quaestionem ergo patet, quod Eucharistia est vere Sacramentum in quantum integratum ex speciebus verbis, & vsu, quantum ad eius essentialem totalitatem.

Ad argumentum in oppositum dico, quod species efficiunt corpus Christi, hic, & hic applicando diuinam voluntatem ad esfecum isum, ita quod si desinerent species, desineret voluntas diuina conseruare hic corpus Christi. Et argumentum est bonum valde, & efficax contra ponentes in Sacramentis virtutem formaliter inhaerentem, quae sit actiua respectu effectus ipsius Sacr amenti.

ARTICVLVS II Vtrum Eucharistia sit vnum Sacramentum?

QVoad secundam quaestionem arguo primo, quod Eucharistia non sit vnum Sacramentum, sic: Vbi sunt plures formae, & plures materiae, ibi non est vnum Sacramentum: sed in Eucharistia sunt plures materiae, quoniam panis, & vinum, & similiter plures formae, quoniam aliaverba, vt, hoc est corpus meum, &, hic est calix: ergo.

Confirmatur: quia separantur ab inuicem, eo quod ante est Sacramentum corporis, quam sanguinis. & potest etiam confirmari per illam orationem Augusini, quae dicitur in fine missae. Purificent nos Domine Sacramenta, quae sumpsimus, vbi Sacramentum exprimit in plurali.

In oppositum est, quia tantum sunt septem Sacramenta, vt tenet Ecclesia. Respondeo hic est vna conclusio certa, quod scilicet sunt tantum septem Sacramenta, per consequens Eucharistia est vnum Sacramentum. Sed de modo est vnum dubium, qua vnitate species panis, & vini sunt vnum Sacramentum. Ideo pono tres propositiones, duas negatiuus vnam vero affirmatiuam.

Prima negatiua est, quod Sacramentum Eucharistiae non potest esse vnum Sacramentum totale vnitate integritatis duorum Sacramentorum partialium, vt dicunt quidam, quod est vnum integrum Sacramentum ex duobus partialibus Sacramentis integratum: quorum quidem motiuum est, quoniam sicut se habent significata ad inuicem, sic se habent signa: sed caro & sanguis, quae sunt significata specierum panis, & vini, sunt vnum vnitate integrita tis, nam ex carne, & sanguine resultat vnum integrum corpus Christi, & cuiuslibet alterius hominis.

Sed hic modus deficit, primo in motiuo: nonenim vnitas significatorum arguit vnitatem signorum eiusdem rationis: caput enim, & pedes, & manus hoc modo sunt vnum integritate, non tamen nomina ista, vt sunt signa substantiae manus, pedis & capitis, sunt vnum integritate.

Secundo deficit in confirmatione: non enim puto, quod vnitas illa possit esse vnitas integritatis, quod probo sic.

Vbi est sola vnitas integritatis, non est verum dicere, quod accipiens vnam partem accipit tocum, sicut non potest dici, quod habens manum habeat totum corpus: sed recipiens corpus Domini recipit vere totum Sacramentum, vnde recipiens Baptismum, Confirmationem, & solum corpus Domini cum Sacramentis alijs, vere dicitur, quod recipit omnia Sacramenta.

Secunda propositio est, quod species panis, & vini non sunt vnum vnitate refectionis, quoniam integrant vnam totalem refectionem, sicut dicit S. Thom. 4. dist. 8. quaest. 1. art. 1. q. 2. ait enim quod triplex est vnitas, scilicet indiuisibilitatis, sicut vnitas puncti; continuitatis, sicut vnitas aquae, siue lineae; & perfectionis sicut vnitas domus ex pa riete, teco, & fundamento: tunc quia vnitas, siue perfectio refectionis consistit in cibo, & potu: & sieut est de refectione corporali, sic de spirituali, quae est per Eucharisiam. Ideo vnitas Eucharistiae inquantum refectio quaedam est, consistit in speciebus panis, & vini, sicut in integritate refectionis vnius.

Iste autem modus non sufficit, sicut, nec primus. Ideo pono oppositam conclusionem, ad quam probandam sufficit ratio, quae adducta est contra praecedentem opinionem, quia non saluat, quod accipiens solum corpus accipiat veraciter totum Sacramentum. Ideo pono tertiam propositionem, quod Eucharistia est vnum Sacramentum vnitate homogeneitatis, sic quod Eucharistia es tale Sacramentum, quod licet constituatur ex duobus, scilicet ex speciebus panis, & vini, tamen in quolibet est formaliter tota ratio Sacramenti, licet materialiter distinguantur, & per consequens qui accipit vnum, licet non materialiter accipiat totum, formaliter tamen totum capit. Exemplum potest esse ad hoc de albedine: habens enim hanc albedinem materia liter, habet tamen totam rationem albedinis formaliter, & ratio est ista, quoniam natura homogenei est, quod licet habeat partes inte grantes plures, tamen ratio communis formae inest cuilibet, & tota liter est in quolibet.

Tunc ad propositum formalis ratio Sacramenti consistit in relatione signi, & causae, & sic species panis sunt totale Sacramentum quo ad formale, & sub speciebus panis continetur corpus Christi, & sanguis, licet corpus, & omnia solida continentur ibi directe, liquida vero ex consequenti, ac per con sequens species panis significant, & causa existunt non solum corporis Christi, sed sanguinis, & similiter dico de speciebus vini. Et ideo totalis ratio signi, & causalitatis in vtroque existit, scilicet, tam in speciebus panis, quam vini, licet materialiter species ipsae panis, & vini, vt sic, sint fundamenta relationis signi & causalitatis, nec sunt idem.

Ex hoc apparet, quomodo totum Sacramentum Eucharistiae est sub specie panis, & totum sub specie vini, & per consequens quomodo qui recipit vnum, recipit reliquum, licet non quantum ad materiale, tamen quantum ad formale, quia quodlibet totum significat, ac totius causa existit, licet non ex aequo. Relatio autem signi, & causae sunt formalia in Sacramento quolibet, & ideo in quolibet est totalis ratio signi, & causae, ac per consequens totalis ratio Sacramentito, talitas autem ista est to talitas homogeneitatis, vt dictum est.

Et si quaeras, relatio signi, & causae, prout fundatur in speciebus panis, & vini, vnde habent, quod sint homogenea? Respondeo ex hoc, quod sunt signa eiusdem signati: non possunt signa magis esse homogenea, quam idem signando, nunc autem relatio signi in speciebus panis, & vini habent idem significatum, quia vtrobique significatur tam corpus, quam sanguis, & ideo sunt idem signum, non quidem numero, sed specie, & in hoc sunt eiusdem rationis. Quae enim numeraliter differunt, sunt eiusdem rationis, ac per consequens sunt homogenea, & in talibus verum est dicere, quod quodlibet dicit totum quo ad formale, & sic est in proposito, quia tam speciebus panis, quam speciebus vini conuenit tota ratio signi, & causae in ordine ad totalem rem significatam, vt dictum esc.

Dices forte, quod licet tam speciebus panis, quam speciebus vini cuilibet horum corresponde at tota ratio relationis causae, & signi, non tamentotaliter.

Respondeo: natura homogenei est, quod habens partem habet totum, & totaliter quo ad formale, sed non quo ad materiale, & sic est in proposito, quia species panis, & vini est accipiendo ea secundum rationem, secundum quam sunt fundamentum, licet differant, & sint plura quaedam, tamen in relatione signi, & causae sunt idem, & per consequens in nomine Eucharistiae, quod est nomen impositum talibus fundamentis a ratione signi sensibilis, significantis, & causantis praesentiam veram corporis Christi, quo ad solida, & quoad liquida, Totaleque signum tam respectu corporis, quam respectu sanguinis, & aliorum liquidorum, conuenit tam speciebus panis, quam vini, & eorum cuilibet sigillatim, ac per consequens tota ratio nominis Eucharistiae.

Ad argumentum in oppositum dicendum, quod verba proprie non dicuntut forma Sacramenti, sed magis fundamentum formalis ipsius Sacramenti: sed relationis signi, & causae, & ideo pluralitas verborum, quibus conficitur corpus, & sanguis, nonest pluralitas formalis, sed materialis, ideo non variant homogeneitatis vnitatem.

Per idem patet ad illud de separatione; separantur enim quo ad materiale, non quo ad formale. Ad Augustinum etiam patet: Inspicit enim tantum ad materiale, non autem ad formale.

ARTICULIUS III. Vtrum Sacramentum Eucharistiae debuit institui in Lege Noua

QVo ad tertiam quaestionem arguo primo, quod hoc Sacramentum non debuit institui in Noua Lege: Quia illud quod vergit in derisionem fidei Christianae, ac contemptum, & vilipensionem Dei, non debuit institui in Lege summae ra- tionabilitatis summeque accepta Deo: Sed Sacramentum Eucharistie est huiusinodi. Probo, quod enim nomo ore Deum sumit, & discerpat dentibus, & in ventrem transmittat, summe videtur detestandum, derisibile, ac Dei vilipensiuum.

In oppositum est auctoritas Christi conditoris Nou e Legis, qui scilicet in Noua Lege instituit Sacrameatum. Respondeo in hac quaestione ponam tres per ordinem propositiones.

Prima est, quod in Lege Noua debui: rationabiliter institui hoc Sacramentum: Hanc propositionem probo aliquibus rationibus. Prima sumitur ex naturali lege, sic: In omni lege rationabili, & vera debet offerri aliquod sacrificium, placens ei cui offertur. Hanc propositionem probaui superius in materia de Sacramentis in generali, quod in omni lege naturale est, quod omnis lex sacrificium aliquod offerat Deo suo: ergo lex summnae veritatis non debuit offerre sacrificium falsum, vel displicens Deo vero: sed lex noua est vera lex non tantum figura, & vmbra, quemadmodum erat vetus lex: ergo lex noua debet habere spirituule sacrificium veracissimum, ac placidissimum Deo. Tunc vltra, nullum sacrificium est vltimate, ac placens Deo, in quo praecise offertur aliquid corporale, puta agnus, bos & huiusinodi: licet enim complaceret Deus in Lege Veteri in deuotione offerentis, non tamen complacebat in boue, vt bos est: cuius quidem ratio est, quia Deus cum sit summe perfectus, ac virtuosus, non complacet in aliquo moraliter, & amorosa complacentia, nisi in virtute, ac perfectione, vel participante perfectionem ipsius, cuiusinodi est sola anima.

Tunc vltra, nec virtutes, nec perfectiones aptae natae sunt offerri: ergo si oportebat offerendo sacrificium placidum vltimate, oportebat offerri participans perfectiones, ac virtutem, cuiusmodi est creatura rationalis perfectionum, & gratiae susceptiua. Nunc autem huiusmodi creatura offerenda non poterat esse angelus, quia non erat susceptiuum perfectionum, gratiae, & virtutum; nec per consequens pura sensibilis creatura: ergo illud oportebat esse aliquid placidissimum ipsi Deo: sed talis Deo placidissimus non est nisi Cristus, non etiam in quolibet statu, sed in statu passionis, in quo fuit acceptissimus Deo: ergo.

Confirmo hoc, quia ex hoc in Veteri Lege non erant sacrificia vera, sed vmbrae, & figura sacrificij veri: Ideo dicit Apostolus ad Haebr. 9. nequeper sanguinem hircorum, aut vitulorum, &c. & Jsaiae 1. Quid mihi in multitudine victimarum, nec offeratis mihi sacrificium fructuum, quid &c.

Secundo etiam fuit rationabile institui comestibile Sacramentum, nam sicut erat de lege naturae apud omnem legem offerendo sacrificium, quod a sacerdotibus, & populo comedebatur, in quo quidem communicabat manducans specialiter ipsi Deo; vnde ideo omnis lex comedebat sacrificium quoddum, eo quod maximus actus amoris, & dilectionis ostenditur in conuictu mutuo, maxime in commestione

Secunda ratio ad principale est ista, quoniam in lege ostensiua maximae charitatis non solum debuit summa charitas exhiberi, sed signum ostensiuum maximae charitatis: nunc autem charitas maxima est offerre se morti pro amico, ac se incorporare ei intime in actibus rationabilibus, Dei vero incor poratio in nobis in nullo signo euidenter ostenditur sicut in cibo: sicut enim cibus comedenti plus caeteris intimatur, sic Chrisus per modum cibi assumptus intime corporatur, quare congruum fuit institui Sacramentum, in quo nobis se manducandum Christus familiariter exhiberet.

Tertia ratio sumi potest ex affluentia fructus legis, quoniam non decuit, quod Christus, qui ad fundandum legem euangelicam tantum voluit laborare, relinqueret legem sine fructu: sed fuisset lex sine fructu, si fuisset sine inttitutione huius acramenti. Quid enim valeret lex, nisi in ea essemus vniti per charitatem Christo: plenitudo vero legis est dilectio, quae autem deuotio hodie esset in omnibus, si non adesset hoc Sacramentum, ad ipsum namque hodie currit tota fidelium deuotio, quia in ipso imaginatur se specialiter vniri Deo.

Et cum etiam praesente nobis continue hoc Sacramento adhuc tepescat deuotio in cordibus plurium, quo modo si hoc Sacramentum non esset, traheret Lex Noua fideles ad deuotionem? vnde videmus, quod vbi aliquandiu cessauit hoc Sacramentum, to ta videtur perire lex Christiana, sicut patet in terris interdictis, & excommunicatis.

Vltimo posset adduci talis congruentia: Non enim est rationabile, quod sponsa careat sponso suo: nunc sponsa, quae est Ecclesia, habet duas partes, militantem scilicet, & triumphantem, non suit autem congruum, quod sponsus esset cum militante apparenter, sicut est cum triumphante: ergo oportuit Sacramentum institui, in quo cum sponsa Ecclesia militante esset in signo, & latenter: propter quod ait Matth. vltimo. Ecce ego vobiscum sum vsque ad consummationem saeculi.

Secunda propositio est, quod Sacramentum est congrue, & rationabiliter nominatum. Sciendum enim, quod nomina huius Sacramenti sunt ista vocatur enim primo Eucharistia, vt apparet prima quaest. 1. in cap. multi saecularium. Secundo vocatur Viaticum 26. quaest. 5. cap. si quis in infirmitate, & similiter in alio capitulo ibidem, si quis in corpore

Item vocatur Hostia de consecratione dist. 2. cap. Sacramentum, & cap. semel oblatus est Christus.

Dicitur etiam synaxis graece, vt patet per Dionysium 3. cap. de Ecclesiastica Hierarchia, & est idem latine, quod communio.

Ratio autem horum est, quod hoc Sacramentum potest comparari ad rem eius primam, & hoc est corpus, & sanguis Domini, & sic dicitur Euchari. stia, idest bona gratia: Vel potest comparari quoad finem, vel modum sumendi in via, quia ad suslentandum viatorem, & sic dicitur Viaticum. Tertio ad repraesentatum, scilicet ad passionem Christi, & sic dicitur Hostia. Quarto quo ad rem secundam in anima manducantis, & sic dicitur sinaxis, & conmunio inter nos, & Crilum filium, & per consequens inter nos, & Deum patrem, sicut arguitur de consecratione dist. 2. pater est in Christo per relationem, & e conuerso. Tertia propositio est, quod hoc Sacramentum fuit rationabiliter figuratum: fuit enim figuratum primo in pane, & vino Melchisedech. Secundo in manna in deserto. Tertio in immolatione Agni Paschalis. Quarto in emanatione sanguinis, & aquae de latere Crucifixi. Sufficientia autem harum figurarum patet secundum ista. In hoc enim Sacramento possunt considerari species plures, & sic accipitur panis, & vinum Melchisedech: Vel possu- mus accipere rem secundam, puta gratiam, & sic figuratum est in manna; vel rem primam puta corpus Christi, & sic figuratum est in Agno pascha li. Vel potest esse considerari, quo ad causam suam, & ortum suae efficaciae, & sic figuratum est in aqua & sanguine fluentibus de latere, in quibus misterialiter fluxerunt duo Sacramenta principalia, scilicet Baptismus, & Eucharistia, in quibus figurabatur Sa cramenta habere efficaciam a Christi tunc exhibita passione: sic enim fuit Deo accepta Christi passio, & obedientia eius, vsque ad mortem crucis, quod proposuit voluntas diuina semper se cooperaturam ad effectum Sacramenti virtute illius passionis: cuicunque Sacramentum fuerit applicatum.

Ad argumentum in oppositum dico, quod si corpus Christi manducaretur, ac discerperetur corporaliter, bene hoc Sacramentum vergeret in errorem, ac per consequens in derisionem fidei Christianae, & contemptum Christi, quomodo discipuli intellexerunt verbum illud Christi: Caro mea vere est cibus, & sanguis meus vere est potus, qui audito verbo abierunt retrorsum.

ARTICVLVS IIII Vtrum Sacramentum Eucharistiae debuit institui ante Christi incarnationem.

QVantum ad quartam quaestionem arguo primo, quod hoc Sacramentum institui non potuerit ante Christi incarnationem, sic: Illud, quod nihil est in se, non potest incipere in alio: sed corpus Christi nihil est in se ante incarnationem: ergo nihil esse potest in alio: nihil enim est in alio, quod non sit prius in se.

Contra: Vbi res potest habere esse temporale & nouum, potest incipere esse omni alio circumscripto: sed corpus Christi habet in Sacramento esse reale, nouum, & temporale: ergo omni alio circunscripto poterit incipere esse in Sacramento pro quocunque instanti. Respondeo primo ponam punctum quaestionis. Secundo ponam propositiones intentas.

De primo, hanc quaestionem induxi propter duas solemnes opiniones: aliquibus enim, & omnibus communiter videtur, quod impossibile sit, quod Christus habuit esse in Sacramento unte incarnationem: motiua autem horum sunt. Primum ratio adducta ad principale. Secundum vero, quia vnumquodque prius habet, quod debetur sibi natura liter, quam quod non debetur sibi naturaliter: sed naturaliter debetur corpori Christi, quod existat modo naturali, non autem, quod existat sub speciebus panis, & vini: ergo.

Alia est opinio cuiusdam Doctoris solemnis mo derni, & opposita praedictae, quod Deus potuit facere oppositum sub speciebus panis, & vini in Sacramento ante incarnationem. Motiua autem istius Doctoris sunt.

Primum, quia quando alicui debentur duo modi existendi indifferentes, & disparati, potest Deus facere, quod illud incipiat indifferenter esse sub quocunque illorum, absque hoc, quod existat sub alio: sed corpus Cristi habet duos modos essendi indiffferentes, & oppositos, scilicet esse modo naturali, & esse modo sacramentali: ergo diuinavoluntas potuit ab initio temporis facere corpus Christi sub modo sacramentali, absque hoc, quod faceret ipsum existere sub modo naturali.

Secunda ratio est ista: Quia quando sunt duo modi essendi, quorum vnus non est de ratione alterius, nec dependet ab illo in aliquo genere, non est inconueniens, quod per diuinam potentiam res fiat sub isto, dato, quod non fiat sub alio: Sed modus essendi naturaliter non est de modo existendi sub Sacramento, alias sub Sacramento haberet esse naturale, nec dependeret ab illo, eo quod modus existendi in Eucharistia dependet a solo Deo. Deus etiam facere potest rem sine quocunque a quo res dependet tantummodo extrinsece.

Et si quaeram ab istis, an si corpus Chrisi fuisset ante incarnationem sub esse sacramentali, vtrum beata Virgo potuisset postmodum concipereChrisum.

Respondent, quod sic, non tamen quo ad esse simpliciter, quod scilicet opponitur immediate non esse: sed quoad modum essendi naturalem, quem prius non habuisset; in tali esse naturali potuisset formari de sanguinibus beatae Virginis.

Est ergo quaestionis punctus videre, quantum sit in istis opinionibus de veritate.

Secundo pono tres propositiones, & duae quidem sunt de possibili. Tertia vero est de institutione, de facto quo ad congruitatem temporis, in quo hoc Sacramentum est institutum.

Quo ad primum praemitto primo vnam distinctionem, quid intelligendum sit per Incarnationem. Potest enim per incarnationem intelligi assumptio carnis, & humanitatis a verbo absolute; vel potest secundo intelligi assumptio carnis non absolutesolum in esse simpliciter carnis, sed cum tali modo essendi, modo scilicet naturali in vtero virginali. Primo modo est impossibile simpliciter, quod ante incarnationem caro Christi potuerit esse sub Sacramento, ratio est: Quia in quocunque instanti caro Christi habuisset esse simpliciter, in illo instanti fuisset assumpta a Verbo: in quocunque autem instanti corpus Christi fuisset institutum sub Sacramento in illo instanti habuiset caro Christi esse sim pliciter, capiendo esse prout ei opponitur non esse: ergo in illo instanti fuisset a verbo assumpta. Sed ca piendo incarnationem secundo modo, non pro esse simpliciter absolute: sed pro esse simul, cum hoc in tali modo essendi, scilicet naturali, puta antequam esset in vtero virginali, & haberet talem modum essendi, qualem habuit, quando conceptus fuit in vtero, & hoc modo pono duas propositiones.

Prima est, quod corpus Christi potuit incipere esse in Sacramento sub speciebus panis, & vini ante incarnationem, hoc est, antequam habuit esse naturale.

Secunda propositio est, quod illud Sacramentum non esset eiusdem rationis cum hoc Sacramento Eucharistiae, quod estt hoc hodie. Et tertio, quod non posset corpus Christi post modum generari: siue ex sanguinibus beatae Virginis plasmari.

Primam propositionem credo demonstratam es se fideli, & hoc ponendo, quod corpus Cristi habeat verum esse, & reale sub speciebus, sicut habet in coelo contra errorem Berengarij. Hanc autem conclusionem probo in speciali duabus, vel tribus rationibus.

Prima est ista: Sub quocunque modo aliquid habet esse reale, proprium, & per se omni alio circumscripto, sub illo modo potest illud incipere esse. In ista propositione praedicatum clauditur in subiecto: Da enim, quod non possit incipere sub tali esse omni alio circumscripto, hoc erit, vel quia illud non potest esse recipere; vel quia Deus non potest dare: sed non est dare primum, quia supponimus, quod sub tali ese, habet esse verum, & reale, & per se omni alio circumscripto: ergo sibi nonrepugnat recipere esse.

Nec potest dari secundum, quia Deus potest dare, quicquid contradictionem non implicat recipere: sed corpus Christi sub modo essendi sacramentuliter, habet verum, & proprium esse reale secundum fidem, nam ibi est vera substantia corporis. Christi, & esse simpliciter, & non est ibi tantum, sicut in signo, vt Berengarius dixit: sed est ibi in esse vero reali, & in se, & per se, circumscripto quolibet alio modo essendi: non enim talem modum essendi habet in Sacramento propter modum essen di quantitatiuum, quem habet in cae lo: ergo habet istum modum essendi illo circumscripto, quia a modo esendi quantitatiuo, quem habet in caelo, non dependet in modo essendi non quantitatiuo, quem habet in Sacramento: ergo.

Secunda ratio ad idem est ista: A quocunque modo essendi potest res separari, postquam est, absque illo modo potest incipere, postquam non erat, haec propositio potest declarari exemplo, & ratione.

Exemplo sic; nam si ab isto loco, in quo sum, possum separari, ac poni in alio loco: ergo in fieri postquam non eram in loco, possum incipere esse sub alio loco, absque hoc, quod fiam sub isto.

Ratione sic, quia non plus res dependet ab aliquo, quod non est eius causa efficiens, nec tenens se ex parte efficientis in fieri, quam in facto esse. Et confirmatur, quia Deus potest animam, dum est in in corpore, separare a corpore; potest & animam postquam non fuit, facere sine corpore: sed certum est cuilibet fideli, quod Deus potest facere corpus Christi, dum est sub modo sacramentali, imo defacto hoc facit, quod existens in Sacramento non habet ibi modum essendi naturalem: ergo potest facere, quod corpus Christi, postquam non fuit sub modo naturali, fiat sub modo sacramentali.

Tertia ratio principalis est ista: Corpus Christi potuit incipere esse modo naturali, antequam inci peret esse modo sacramenta li: ergo e conuerso, potuit diuina virtute incipere esse modo sacramentali, antequam inciperet esse modo naturali. Probo conclusionem: da enim, quare postquam non fuit simpliciter, quare potuit magis incipere essse sub modo naturali immediate, quam sub modo alio non naturali, puta in Sacramento. Si enim dicas, quod ideo, quia res prius capiat esse suum simpliciter, hoc concesso habeo propositum aeque hic essse simpliciter corpus Christi sub Sacramento sicut in caelo, & aeque habet esse reale, & aeque habet omnem quantitatem, & proprietatem sicut in caelo. Nec videtur, quod possit assignare causam aliam, nisi quia in tali esse non natura li, non potest attingi ab agente na tura li: non ergo apparet ratio, quare non posset attingi a Deo hoc modo.

Et confirmo rationem istam Quoniam si corpus Christi in Sacramento & in caelo non differt, nisi per esse dimensiue, & esse non dimensiue, hoc est, quia in caelo est secundum quantitatem suam, & secundum omnem passionem, quae consequitur quan titatem in secundo modo dicendi per se, cuiusmodi sunt contactus, commensuratio, aequalitas, potio, & huiusmodi, quia non potest Deus producere cor- pus Christi abstractum ab istis passionibus, postquam non fuit immediate, sicur produxit eum, vt concernentem istas passiones: si autem corpus Deus produxisset Christi abstractum secundum quantitatem ab illis proprietatibus, & passionibus, fuisset tunc modo non naturali, & sacramentali: ergo.

Et confirmo hoc, si enim imaginaremur, quod esse natur ale esset de essentia modi sacramentalis, sic bene appareret impossibilitas faciendi corpus sub hoc modo sacramenta li absque hoc, quod praefuerit sub modo naturali.

Sed attendendum, quod modus essendi sa: ramentaliter, & modus essendi naturaliter sunt duo modi oppositi; quilibet subest diuinae potentiae absque alio etiam hodie de facto, quia in Sacramento non habet esse naturale, eo quod sunt oppositi modi existendi, scilicet abstracté, & non abstracte a proprietatibus quantitatis, non video, quare opinio illius Doctoris solemnis non sit vera.

Secunda Propositio est, quod posito, quod hoo Sacramentum fuisset institutum ante incarnationem, non esset eiusdem rationis cum Sacramento instituto post incarnationem, & hoc comparando ipsum Sacramentum ad transubstantiationem, & ad modum essendi, & ad modum desinendi.

Primum probo sic: quando duae actiones sic se habent, quod per vnam res accipit esse simpliciter. per aliam non accipit esse simpliciter, sed tantum accipit esse, quia aliud transit in ipsum, quia iam prius habet esse simpliciter, illae actiones non sunt eadem: sed si antequam corpus Christi habuit esse naturale, accepisset esse in Sacramento actione diuina, accepisset tunc verum esse simpliciter, & reale; imo oportuisset tunc primo Deum creare corpus Christi, & fuisset vera corporis Christi plasmatio, & crea tio, quia vera eductio de non esse simpliciter: sed per transubstantiationem, quae modo est de facto, corpus Christi non accipit esse simpliciter post non esse, sed tantummodo fit simpliciter de nouo transitus panis in ipsum absque hoc, quod in se accipiat aliquod esse alterius: probo, quia si daretur, quod (sicut cernimus ) Supertransubstantiatio, & actio diuina circa corpus Christi non esset eiusdem rationis cum illa, quae est modo, & per consequens Sacramentum illud, & istud, quod nunc est, differrent in modo transubstantiandi.

Secundum probo, quia Sacramentum, quod hodie est de facto, talem connexionem habet cum speciebus, imo in modo essendi, quod illis manentibus, manet corpus Christi sub Sacramento; illis vero desinentibus desinit esse corpus Christi sub Sacramento: ergo.

Tertium autem probo, quod scilicet differrent in modo desinendi: nam si corpus Christi habuisset esse sub speciebus, & sacramentaliter, antequam modo naturali, tunc desinentibus speciebus esse, non propter hoc corpus Christi desijsset essse sub Sa cramento: ergo.

Probatio istius propositionis; nunc enim certum est, quod desinentibus speciebus desinit corpus Christi esse in Sacramento.

Sed probo, quod si fuisset Sacramentum, antequam corpus Christi habuit esse naturale, quod desinentibus speciebus, non desijsset esse sub Sacramento: quaero enim desinentibus speciebus, aut remaneret corpus Christi alibi, quam in Sacramento, vel adnihilaretur: non remaneret alicubi, quia supponitur, quod tantum esset modo sacramentali: nec adnihilaretur, quia ad desitionem specierum non potest dici adnihilari, nisi mediante alia actionediuina, quae hodie non ponitur dum corpus Christi desinit esse sub Sacramento desinentibus speciebus: ergo oportet dare tertium, scilicet, quod desinentibus speciebus maneret.

Tertiam propositionem principalem probo, scilicet, quod posito, quod corpus Christi ante incarnationem habuit essse sub Sacramento non posset generari, siue plasmari ex sanguinibus B. Virginis, patet, quoniam fuisset antequam esset: sed antequam generaretur ex sanguinibus B. Virginis, non habuisset esse corporale: ergo nec sacrametatr?, quis sefcra mentat supponit esse iius