Quaestio 1

ARTICVLVS I. Vtrum possit iudicium cessabit motus corporum super caelestium. 2. Vtrum cessante motu corporum caelestium, cesset omnis motus, actio, & passio in sphaera actiuorum, & passiuorum

ARGVO PRIMO, quod sic: Quia cessante causa cessat effectus, sed motus caelorum est causa omnis transmutationis in spaera actiuorum & passiuorum, vnde Commentator 4. Physic. Com. SS. siue 98. nos sumus in esse transinutabili propter motum localem primi caeli. Ideo qui imaginan- tur ex consequenti motum primi mobilis, quod causat tempus.

In oppositum est, quia tempore Josue ad imperium ipsius cessauit motus caeli, hoc tamen non obstante agebatur bellum Domini contra Gabaon.

Item hoc est articulus excommunicatus, qui dicit, quod cessante motu caeli ignis applicatus ad sttuppam non comburat eam, errat. Respondeo pono tres propositiones per ordinem.

Prima est, quod de mente Aristotelis & Commen tatoris 2. de generat. tex. com. 55. fuit quod cessante motu caeli ceset omnis actio, & motus in sphaera acttiuorum & passiuorum. Rationes autem eorum possunt reduci ad duas. Prima est ista. Quando aliqua virtus diffunditur per totum, sic, quod est causa omnium dispositionum in toto, & in ipso toto est dare aliquod primum recipiens primo influentiam ipsius virtutis, quo mediante alia recipiunt influentiam eius, cessante influxu virtutis in illud primum cessat influxus in omne aliud posterius.

Hanc propositionem declaro in hoc exemplo. Homo enim est a liquod totum indiuiduum, habens in se aliquam virtutem diffusam per totum, sic quod est causa omnium dispositionum, quae sunt in ipso, cuiusmodi est anima, ita quod omnes extremae per fecttiones, quae sunt in homine, sunt exigitiue ab anima. Est etiam in homine aliquod principium, quod recipit primo influxum animae, & eo mediante influit anima ad alias partes, cuiusmodi est cor.

Per hanc rationem videmus, quod cessante influxu animae in cor, cessat eius influxus in totum corpus, & tota ratio huius est ordo virtutis in corpore, quae primo influit in aliquod primum, & ideo immediate influit in alio: Sed vniuersum, puta caelum, quatuor elementa, vniuersaque machina mundialis, est aliquod totum, in quo toto est virtus quaedam largiens singulis partibus extremas perfectiones, puta quod terra sit rotunda, & sit inferius & immobilis; quod aer sit medius, ignis vero supra, & caelum supra elementa, quod etiam ter ra moueatur deorsum, ignis sursum; caelum vero sit rotundum & moueatur circulariter: has inquam perfectiones omnes largitur vna virtus, scilicet Intelligentia tam ordinate, quod primo influit in calum agendo motum in eo, & extremas alias perfectiones, deinde mediante influxu caelum influit in omnes alias partes, primo in elementa, deinde in mixta, & sic de alijs: ergo cessante motu caeli, qui est primum influxum ab ista virtute, cessat omnis alia actio in tota machina mundiali.

Haec est ratio Commentatoris in de substantia orbis, & secundo caeli & mundi. vbi dicit, quod vniuersum est animal quoddam non ligatum neruis, sed virtute vna, quae primo diffunditur in caelum, deinde in alia, quare &c. posset ergo ratio breuiter sic formari. Si non moueretur cor in animali, cessaret omnis motus in corpore hominis: ergo si non moueretur caelum, cessaret omnis motus in toto vniuerso. Hanc rationem innuit Commentator de substantia orbis tract. a. lib. 3. similiter Phylosophus de motu animalium c. 1. in duabus Quaestionibus, quas mouet. quarum prima estt, quareterra est immobilis. & respondet quod hoc facit vna virtus, quae perficit vniuersum, non quidem in esse primo producendo ipsum in esse, sed in esse secundo largiens ei extremas perfectiones.

Secunda ratio est ista. Author de causis propo- sitione prima dicit, quod causa prima magis influit in suum effectum, quam causa secunda. Tunc sic. In omni actione corporum concurrit necessario actio caeli vt prima, omnis vero virtus alia corporalis concurrit vt secunda causa: sed cessante prima causa, cessat omnis causa secunda ab actione in qua concurrit prima causa: ergo. Maior patet; vnde homo & sol generant hominem per Aristotelem 2. Phis. tex. 26.

Dicetur ad hoc, quod concesso, quod actio caeli concurrit vt prima in omni actione corporali, tamen ex hoc non habetur propositum, quod cessante motu caeli, &c. Ratio est, quia actio illa caeli, quae est prima in omni actione, non est motus localis, sed alteratio, puta illuminatio, qua mediante insluit in haec inferiora, stante autem caelo adhuc caelum illuminaret haec inferiora. Sed ratio ista non est secundum mentem Aristotelis 8. physic. & secundo caell, & mundi & primo Metheororum, vbi expresse intendit, quod alteratio non est pura actio caeli, sed ista est motus localis, vnde alteratio sequitur motum localem. Quod potest probari per rationtm, sic: Quando inter actiones aliquas est ordo causae & causati, mensurae & mensurati, prioris & posterioris, vbi non est, quod est mensura prius & causa, non est illud, quod est posterius, causatum & mensuratum: sed secundum Aristotelem 8. phys. tox. 55. inter omnes motus, motus localis est primus, & inter motus locales, primus est motus circularis, inter quos est motus primi caeli, quareoportet quod primum agens prius moueat localiter, quam agat alterando.

Dices: Sol per propriam virtutem habet alterare, nec motus dat ei formam per quam alterat: quare ergo non poterit alterare absque hoc, quod moueatur. Respondeo concedo, quod sol non habet a motu, quod alteret, puta quod alteratio profluat a motu effectiue. sed tamen inter alterationem. & motum localem est iste ordo, quod oportet primo caelum esse in actu per motum, quam possit exire in actum secundum alterando: vnde sic est ordo inter generationem & alterationem, quod alteratio necessario praecedit generationem, licet generatio non sit causaliter per alterationem secundum aliquos, sic est in proposito. & hanc rationem deducit Commentator 2. caeli com. 98. vbi supra & Philosophus 8. physic. tex. 55.

Secunda propositio est, quod secundum quod videtur aliquibus Doctoribus antiquis, forte posset opinio Philosophi, & Commentatoris catholice teneri, nec videtur, quod repugnet multum his, quae tenemus per fidem: nec derogare dignitati Dei, nisi ponendo, quod motus caeli sic exigeretur ad motus inferiores, quod Deus non posset mouerealiquid infra, nisi primo moueret caelum. Sed dicere, quod Deus sic disposuerit mundum, quod ibi sit agens vniuersale, & agens particulare, & deficiente vniuersali agente nihil possit agere agens particulare, hoc non derogat dignitati, & potentiae Dei; sic enim Deus naturas condidit, vt ordinem inter ipsas naturalem & necessarium statuerit. Nec fides Catholica omnia reducit immediate in primum, sic quod non sit ordo aliquis necessarius inter inferiora, sicut Commentator dicit de Sarracenis, quod ipsi dicunt, quod ignis non generat ignem, sed omnia haec attribuunt causae primae.

Item secundo hoc non repugnat Scripturae, ex eo quod legitur, quod cessante motu caeli tempore- Iosue agebatur bellum diuinum: sicut enim erat miraculosum, quod calum stabat, sic erat miraculum, quod eo sante corpus aliquod inferius moueretur. Vnde posset dici, quod ex natura motus inferioris est, quod supponat motum superiorem, & colligantia necessaria est ad illud. Deus autem immutabat illum necessarium ordinem, qui potest contra ea, quae repugnant ex terminis de secundo modo, modo non sit repugnantia in primo modo dicendi per se, vnde Deus assistebat miraculose omnibus tunc temporis agentibus inferioribus supplendo causalitatem primi motus.

Tertio non repugnat articulo excommunicato, vt adducebatur arguendo ad principale: puto enim, quod articulus ille non intendit negare esssentialem ordinem motuum inferiorum ad motum caeli, & quod stante naturali ordine cessante motu caeli non sit verum dicere, quod ignis non posset agere in stuppam: sed articulus intendit inueli contraaliquos Philosophos, qui sequentes, vti videbatur eis, doctrinam Philosophi, posuerunt, quod cessante motu caeli sic cessaret omnis actio inferiorum agentium, quod etiam Deus non posset supplerevicem motus primi, ac facere, quod ignis ageret in stupam. Quarto non videtur derogare ijs, quae tenemus fienda post Judicium: tenemus enim, quod erit postmodum quies perpetua, & quod elementa non agent ad inuicem: aut ergo hoc erit miraculose, & inconueniens videtur ponere tot miracula, aut hoc erit naturaliter, quia cessante motu caeli cessabit omnis actio, & hoc videtur magis conueniens, quia non oportet ponere nisi vnum miraculum puta quod cesset motus caeli: Nec videtur posse poni, quod quies elementorum sit tunc violenter, eo quod aliquod violentum esset perpetuum.

Item ostendo, quod hoc ponere est valde rationale, & oppositum irrationale: Sol enim, posito quod stet in aliqua parte opposita ad aliquam partem terrae calefaciet in modico tempore partem illam, & post spatium multi temporis erit calor maximus resoluens terram in vapores, & necessario ex terra eleuabuntur vapores humidi & sicci, & ex consequenti generabuntur venti, nubes, tonitrua & pluuia: ergo oportet dare alterum duorum, vel quod Deus miraculose teneat caelum, ne moueatur, & tunc naturaliter cessabit omnis motio inferiorum corporum: vel oportet, quod Deus spirituali miraculo suspendat omnes actiones corporum inferiorum, vel si dimittat agentia in suis actionibus, non saluentur, quae tenentur futura esse post iudicium.

Et si arguatur: Nonne corpora nostra poterunt moueri pos iudicium cessante motu caeli. Respondeo, quod miraculose mouebuntur sicut miraculose viuent sine sumptione alimenti, & actione caloris in humidum radicale, & multis operationibus, quae hodie apparent in corporibus nostris necessariae ad vitam: sic ergo videtur, quod opinio Arisotelis tantum repugnet Fidei, quo ad vnum videlicet, quod ipse poneret, quod caelum impossibile est stare, quia Intelligentia mouet necessitate naturae, alias etiam Intelligentia esset ociosa. Quo etiam ad hoc, quod forte ipse poneret, quod tanta colligatio est inter motus inferiores, & motum caeli, quod stante per impossibile motu caeli, impossibile esset per quancumque virtutem motus inferiores manuteneri. Sed in hoc quod ipse poneret quod de facto & secundum ordinem naturae nulla actio esset cessante motu caeli, in hoc posset forte- Catholice sustineri, vt per hoc, quod post iudicium cessabit motus caeli, cesset eo ipso naturaliter omnis transmutatio in inferioribus. Et hoc videtur requirere congruentia statuum viae, & patriae. nunc enim sumus in via, ideo congruit, quod simus in continua transmutatione; tunc autem erimus intermino, ideo congruum est, quod cesset omnis actio, & motus, ac transmutatio.

Tertia propositio est, quod non video bene, quomodo Sol per motum localem possit esse causa alterationis, vel quomodo alteratio habeat ordinem necessarium ad motum localem in ali quo genere causalitatis, licet dicat Aristoteles 8. physic. tex. 24. & alibi, quod motus est conseruatio omnis corporis, & hinc est, quod ignis fortificatur, & cō- seruatur per continuam exsuslationem, aqua etiam per continuum sluxum: dico tamen, quod causam & rationem non video sufficientem pro Philosopho, quia caelum, dato quod non moueretur localiter, non posset alterare.

Et si dicas: Ratio est propter naturalem ordinem posterioris ad prius, vt supra dicebatur; hoc non probat, causalitatem aliquam non habet, verum est, quod est prior prioritate nobilitatis, tamenquod sit prior secundum causalitatem, & efficientiam non bene probatur, ideo non multum a ssero illam viam, & specialiter propter hoc, quod forte articulus excommunicatus intendit.

Vnum tamen videtur tenendum esse, quod forte intellexit Philosophus. & non plus, quod cessante motu caeli, cesset omnis actio, & licet non absolute, & in instanti, quin postt cessationem motus illius posset esse actio aliqua, sed quo ad aliquam conditionem, pura quoad continuationem. & ratio huius potest esse ista, quoniam licet motus localis non sit causa alterationis absolute, est tamen causa variae, & variae alterationis: ita quod varietas alterationis reducatur in motum caeli sicut Philosophus, & Commentator dicunt secundo de generatione com. 55. quod continuatio alterationis, & generationis fit per vnum motum localem primum, tamen successio generationis, & alterationis fit per alium motum obliquum zodiaci. vnde Commentator 12. Meth. com. 36. & 37. omnis motus rectus siue lucalis, siue alius terminatur determinato tenpore: ratio est, quia est ad terminum determinatum: si ergo debet continuari, oportet, quod hoc fiat per alium motum: ergo oportet, quod reducatur vltimo ad motum circularem, qui quantum est de se non habet terminum determinatum. Ex hoc continuabitur generatio, & alteratio per hunc modum, quia per motum localem continuum fit variatio in alterante particulari, & in materia: in alterante quidem, alterans enim per motum localem fit in alia, & alia situatione, & adducitur ad diuersos situs. In materia vero, quia adducitur virtute motus primi alia, & alia continue materia, sicut imaginabantur quidam, quod terra nunc adduceret vnum passum, nunc aliud. Stante autem motu caeli non apparet possibilis ista continuatio. Primo, quia alterans, ex quo staret semper vniformiter, & circa idem passum, de necessitate aliquo temporeactio eius terminaretur: verbi gratia, si ignis applicetur ad supam, & ignis sit immobilis, alia etiam materia non apponatur, necessario combustio, qua ignis comburit stupam, quandoque terminabitur, combusta enim stupa non apparet, quid possit amplius comburere: motus ergo caeli, qui habet al- terans transferre, materiam etiam apponere augendo, vel materiam nouam generando, potest alterationem, & generationem hoc modo continuare, quae de se necessario haberet terminum. Sic ergo posset sustineri, quod cessante motu cae li cessabit omnis actio, & passio, non quidem in instanti, sed quo ad continuationem, quia vltimo, quando agentia essent in pleno dominio, & agens plene dominaretur toti passo, cessaret necessario omnis actio, nisi esset aliquod agens varians ipsum alterans, vel materiam augmentans siue nouam generans.

Tunc ad quaestionem: Respondeo, quod cessante pos Judicium motu caeli cessabit omnis actio naturalis generationis, & corruptionis. Similiter motus animalium, quia corrumpentur. Similiter cessabit motus elementorum simplicium, & generatio eorum circularis, & varia: vt quod hic inaestate generentur elementa actiua, in hyeme passiua, quia hoc facit motus primi caeli, variando alterans, & materiam, erit tamen possibilis, & de facto motus cordis continue in homine Deo manutenen te extremas perfectiones: similiter erit tunc motus spirituum progressiuus, propter manutenentiam virtutis diuitiae.

Ad argumentum in oppositum patet, quid dicendum.