Quaestio 1

ARTJCVLVS J. Vtrum peccatum vnum possit esse paena alterius peccati

QVANTVM ad primum arguo primo, quod peccatum vnum non possit habere rationem paenae respe ctu alterius, quia de ratione paenae sunt tria, scilicet quod inuoluntaria, & ab alio inflicta, & iuste: sed peccatum est voluntarium, non ab alio, & iniustum: ergo.

Ad oppositum, est Apostolus ad Romanus primo, qui cum dixisset, quod Philosophi Deum non cognouerunt dicit, quod propterea tradidit illos Deus in passiones ignorantiae, & caetera peccata, quae ioi enumerat, quae secundum eum sunt paena peccati: ergo.

Respondeo primo ponam vnam propositionem, in qua declarabitur, quomodo peccatum habet rationem paenae, & secundo ponam quandam aliam, in qua probabo, quod habet rationem paenae. Quoad primum, dico quod vnum pec catum respectu alterius habet sex modis rationem prnae. Primo modo priuatiue, quia priuat homines bonis naturalibus, & spoliat gratuitis, & inclinatione ad bonum, & illa inter caeteras paenas est non modica, maior enim est, quam tem poralibus spoliari.

Secundo modo causatiue, aliqua enim peccata causant quandam afflicionem, & passiones afflictiuas, sicut est illa, quae facit ehullire cor, similiter tristitia, quae causat casum cordis, & deiectionem

Tertio modo elongatiue, quia elongat a fine, & perfectione vltima, & haec est maxima paenarum, quae possit esse.

Quarto modo concomitatiue. Nam sunt quaedam peccata, quae concomitantur magis, vt dolor, & difficultas maxima, vt patet de peccato auaritiae, & incontinentiae. Vnde in persona peccatorum dicit Sapiens sapien. 7. Ambulauimus vias difficiles, & 7. Ethicorum dicitur, quod periculosus est violentus.

Quinto modo consequenter, quia ad peccatum sequitur priuatio gratiae, qua subtracta labitur homo faciliter in peccatum: ideo dicitur ad Rom. r. Tradidit illos Deus in reprobum sensum, hoc est, remouendo prohibens, quod erat gratia.

Sexto modo formaliter, & intrinsece, quia per se habet rationem disconuenientis, dato, quod nihil expoliaret, nec auferret ab homine; sicut enim coniunctio conuenientis cum conuenienti ponit rem in sua perfectione, sic ratio disconuenientis, cuiusmodi est peccatum, per se ponit in maxima imperfectione, & ob hoc actus deformis est maxime malum paenae, quia ponit voluntatem extra statum suum naturalem. Est etiam paena propter hoc, quod oritur pugna crudelis in homine, ratio enim ostendit recte esse agendum, voluntas elicit e contra: est etiam in peccatore continuus stimulus conscientiae remordentis, & vermis, qui nunquam extingui potest.

Secunda propositio est, quod non eo modo, quo quidam dicunt, peccatum habet per se rationem paenae, dicunt quidam, quod culpa est priuatio perfectionis, scilicet rectae operationis, sed paena priuatio perfectionis personae est.

Aliqui etiam dicunt, quod priuatio secundae per fectionis aliquid adimit de perfectione prima, sicut iracundia, & inuidia. Sed contra, haec ratio non videtur sufficere, Nos enim quaerimus, si peccatum per se potest habere rationem paenae causatiue. Praeterea, priuatio rectae operationis est per se disconueniens voluntati: ergo per se peccatum habet rationem paenae. Fuit etiam haec opinio superius improbata, quoad hoc, quod dicit, quod paena adimit perfectionem primam, & pecgmm secundam. Alij dicunt, quod de ratione cusrespicere per se agens, sed de ratione paena pe est respicere patiens, pro pter hoc dicitur comimuniter, quod paena non est voluntaria, sed culpa.

Item peccatum licet includat disconuenientiam, cum non habeat rationem culpae, ex hoc vt respicit agens, a quo causatur voluntarie: haec autem opinio videtur esse probabilior, Vnde bene saluat, quod culpa, vt culpa, hoc est, vt comparata ad agens, non habet rationem paenae, nec paena rationem culpae, adiunctum habet duorum, quia sub illa ratione sub qua causat, videtur etiam quod habeat rationem paenae, quia secundum hoc elicit, causat, & priuat, & tamen secundum hoc ha bet rationem paenae: & in quantum elicitur, & respicit agens habet rationem disconuenientis, quia ponitur per hoc voluntas extra statum naturae, quod per mittit Deus iusto iudicio propter peccatum, con tra statum enim naturalis rectitudinis est agere non recte. Jdeo dico sicut Magister in littera, quod nullum est inconueniens, quod paena sit culpa, & e conuerso.

Ad argumentum in oppositum, dico, quod in quantum est priuatio, habet rationem inuoluntarij, in quantum vero est actio, habet rationem voluntarij, quia sic respicit agens liberum. Vel dico, quod non est inconueniens, quod pena habeat rationem voluntarij, & haec pena non dicitur inflictiua tantum, sicut est in proposito.

ARTJCVLVS JJ. Vtrum vnum peccatum sit causa alterius peccati.

AD secundam quaestionem arguo primo, quod vnum peccatum non sit causa alterius peccati, quia, quod est pura priuatio, non potest aliquid causare: peccatum est huiusmodi: ergo.

In oppositum est Scriptura, quae dicit: Initium peccati superbia; initium enim, & causa idem videntur importare, & alibi: radix omnium malorum est cupiditas.

Respondeo, primo est videndum in generali, quot modis vnum peccatum potest esse causa alterius, & postea in speciali. In generali autem sciendum, quod decem modis vnum peccatum potest esse causa alterius: sufficientia enim reducitur ad quatuor genera causarum, peccatum enim potest esse causa per modum efficientis, vel quasi efficientis, per modum materiae; uel quasi; per modum finis, vel quasi: per modum formae: Per modum enicientis potest esse quatuor modis, primo modo dispositiue affirmatiue, & hoc facit derelinquendo habitum malum, qui est prius causa peccati, eo modo, quo mendacium causat habitum vitiosum, ex quo proueniunt multa ma la, & mendacia aliqua.

Secundo modo priuatiue, & remotiue, quia remouetur prohibens peccatum; quae sunt tria, vnum intrinsecum, scilicet donum supernaturale collatum, vt gratia, & virtutes.

Aliud vero intrinsecum est naturale, puta, recta ratio, & operationes quaedam laudabiles, & verecundia.

Tertium autem est extrinsecum, vt custodia di uina, & angelorum custodia, quae remouent opportunitatem peccandi; ergo tribus istis ablatis, demeritorie per peccatum fit homo pronus, & labilis ad peccandum, quia sine iltis non potest homo diu vitare peccatum: Vnde Gregorius: Peccatum quod per paenitentiam non diminuitur, mox suo pondere ad aliud trahit. Sic ergo peccatum, quia tollit gratiam, & virtutes, aliqua etiam tollunt verecundiam, & rectam rationem, vt gula, & luxuria: aliqua etiam curam, & cusiodiam diuinam demeritorie, Jdeo hoc modo sunt causa peccatorum, quia sine istis labitur homo in peccatum.

Secundo dico per modum materiae, ministran do scilicet obiectum, & materiam circa quam & hoc conuenit dupliciter, vel directe vel indirecte, quaedam ad luxuriam indirecte, & sicut instru mentum, vt auaritia, quae ministrat materiam su perbiae, puta diuitias ipsas, hodie enim tantummodo diuites honorantur, cum tamen honor debeatur virtuti 4. Ethicorum. Vnde Aristoteles 3. polit. dicit, quod illi, qui propter pecuniam eleuantur ad honores, sunt magis superbi alijs.

Tertio modo vnum peccatum est causa alterius per modum finis, & hoc conuenit dupliciter, vel positiue, vel priuatiue, primo modo quandoque conuenit, quod vnum peccatum est finis alterius finis, seu inducit finem alteri, quomodo quae dam peccata inducunt, & praestant finem superbiae, Vnde dicit Gregorius Moral. lib. 33. quod vanagloria est finis praesumptionis, & sic pra sum ptio, & hypocrisis praestant finem superbiae, puta istam vanam gloriam.

Secundo modo priuatiue, quando vnum pecca tum non potest attingi nisi per aliud, sicut vanagloria non attingitur nisi per superbiam, finis enim gloriae est propria exceilentia: ergo ex hoc causatur inuidia in hoc, quod bonum alterius extimatione sua tollit, vel diminuit propriam ex cellentiam.

Quarto modo dico, quod peccatum est causa peccati per modum formae, & hoc dupliciter secundum, quod est duplex forma naturalis, scilicet extra, & paradigma, & ipsum secundum quid est 7. metaphysicae, & 2. physicorum: primo modo iustitia aliquando est causa crudelitatis, & exemplar huiusmodi, quia fit aliquid ex similitudi ne, quam habet iustitia suo effectu ex crudelitate, ideo ex illa exemplaritate & similitudine multi hodie decipiuntur in habitu, & insttinctu iustitiae inferendo crudeles paenas: Sic ergo benignitas quando est causa remissionis: hoc etiam medo a prudentia videtur oriri astutia, & quasi simi lis illi esse, sicut etiam apparet inter vitia, & virtutes, sic etiam est inter illa peccata ad inuicem, licet hoc modo fiat indirecte.

Secundo modo, ut exemplar, & directe, sicut quod quid est, est ratio formalis essendi, & sic oem vitium oritur ex superbia, & primo vanagloria, quae est appetitus laudis, siue famae cum laude frequenti, & hoc praefert omni rei: superbus autem consurgit & audet contra Deum, & proximum, quia non videtur sibi, quod debeat alicui esse subiectus. Et ideo in omni peccato est superbia, quia omne pec catum est transgressio praecepti alicuius; auersio enim a fine, quae includitur in omni peccato dicitur actus superbiae.

Nunc in speciali magis sciendum, quod Gregorius Moral. lib. 33. ponit vitia, quae oriuntur ex vitijs capitalibus, de quibus dicetur proli- xius infra, nunc sufficiat gratia exempli accipere de vno, verbi gratia de gula. Gregorius dicit, quod ex gula oriuntur inepta laetitia, scurrilitas, multiloquium, hebetudo sensuum, & respectu istorum gula videtur esse a causa efficienti, quia remouet prohibens, scilicet iudicium rationis; ex crapula enim, & ebrietate absorbetur iudicium rationis, ideo oritur dissolutio in gestibus, & hoc est in epta letitia: aliud est prohibens os a superfluo, & stulto eloquio, scilicet verecundia, hoc tollitur per gulam, ideo oritur scurrilitas, verba scilicet vilia, truffata, & multiloquium: per modum autem materiae est causa aliquorum, puta immun ditiae, vomitus, & similium, gula enim istis immunditijs materiam administrat: similiter gula perturbat sensus, in quibus viget claritas specierum, & spirituum, & ideo oritur hebetudo sensuum, & sic de alijs.

Nunc ad argumentum in oppositum, argumen tum concludit de efficiente dinesse non de efficiente indirecte.