Quaestio 1

ARTJCVLVS VNJCVS. Vtrum Dona, Virtutes, Fructus, & Beatitudines realiter distinguantur.

VIDETVR primo, quod sic, quia quando aliqua sunt idem realiter, mutuo, & proportionaliter connumerantur: modo praedicta non connumerantur proportionaliter, sunt enim duodecim fructus, & octo beatitudines. Licet enim sint septem dona, & septem virtutes, tamen nonproportionaliter connumerantur, vt vni correspondeat aliud. Contra per auctoritatem Ambros. positam in literas quia septem dona sunt septemi virtutes. Respondeo, Punctus quaestionis est, quia- aliqui dicunt, quod praedicta distinguuntur, vt diuersi habitus, sic quod per virtutes homo operatur recte expedite, & perfecte. Alij vero dicunt, quod distinguuntur per hoc, quod virtutes dantur ad bene operandum, dona autem ad resistendum malo.

Sed contra istum modum remanet praetacta difficultas, scilicet quod per eundem habitum moralem aliquis bene operatur, & resistit malo contrario bono, vt temperatur per habitum Temperantiae bene operatur, & resistit passionibus contrarijs: & vlterius, dona dantur ad bene operandum, sicut & virtutes.

Vnde tres dicunt aliter, & habet dictum illorum ortum ex dicto Gregorij super illud Iob, quod Iob habuit septem filios, qui sunt septem dona, & septem Virtutes dantur ad tollendum peccata. Dona autem ad tollendum reliquias peccatorum, vt donum scientiae tollit ignorantiam, quae est reliquia peccati, vel sequela, & sic de alijs. Sed hoc non valet, quia idem habitus tollit peccatum, & sequelam peccati, & vlterius, scientia acquisita, quae est virtus, expellit ignorantiam, vel stultitiam, quam dicunt esse sequelam peccati: vnde Augustinus distinguit illa ex modo agendi, modus enim agendi potest esse humanus, & iste pertinet ad Virtutes, quae faciunt bonum agere, siue modum humanum, & de hoc modo dicitur a Philosopho, cum dicit 7. Ethic. quod quaedam sunt Virtutes humanae, & politicae, quae faciunt agere, sicut patet etiam in Vitijs. Intemperantia enim est vitium humanum, sed bestialitas est vitium modum humanum excedens, & descendens vsque ad modum bestialem, quando scilicet homo delectatur in ijs, in quibus delectari non debet, sicut aliqui delectantur comedendo car bones, & ista distinctio est pulchra & substantialis. Contra istam tamen arguunt aliqui dicentes, quod magis & minus diuersificant species, & ideo per tales modos agendi, qui non differunt nisi secundum magis & minus, non habetur quod praedicta differunt specie. Sed obiectio non valet. Destruit enim 7. Ethic. vbi dicitur, quod bestialitas aliud est vitium a vitio humano, & tamen non differt nisi secundum magis & minus. Similiter virtutes heroicae differunt a virtutibus humanis. Bene diceretur ad hoc, quod magis & minus diuersificant speciem in Moralibus, quando sumuntur secundum congruentiam ad aliam naturam, nec virtus humana sumitur vt conuenit homini, haeroica, vt conuenit Angelo, & sic specifice distinguuntur.

Aliqui arguunt contra praedictum modum, ex hoc quod Charitas, quae est Virtus nobilissima facit operari differenter ad hoc, quod est dare Cha ritatem, quae est erga Deum, puta Sapientiam, idest sapidam scientiam, quae nihil sapit nisi Deum, & ista est nobilissima, & facit nobilissime operari.

Item arguitur, quod quicumque habet virtutes Morales infusas, modo superhumano operatur. Diceretur ad hoc, quod bene verum est, quod virtutes infusae communiter loquendo supernaturaliter, & modo superhumano operantur: sed vltra istum modum dona specialiter faciunt operari mo do superhumano, & sic praedictae obiectiones non tollunt praedictum modum. Tamen iste modus difficultatem patitur, quod oportet dare tot dona, quot sunt virtutes, quia in materia cuiuslibet virtutis conuenit operari modo superhumano, & sie cuilibet virtuti debet correspondere proprium donum: sacra autem Scriptura videtur esse aliquid contrarium, quod videtur praefigere numerum donorum, puta septenarium, vt patet per septem cornua agni, per septem candelabra, & sigilla, habentur septem dona praecise, & in multis alijs locis sacrae Scripturae. Vnde est quintus modus Doct. antiquis, scilicet Alex. Thomae, quod voluntas potest dupliciter accipi, vno modo vt mouetur a ratione, & sic non est pure passiua, sed per se agit ad actum suum bonum, & secundum hoc indiget virtutibus, quibus perficitur.

Alio modo, vt mouetur a Spiritu sancto, & sic se habet pure passiue, & indiget donis, vt sit bene mobilis a Spiritu sancto, & iste modus coincidit cum modo immediate dicto, & habet difficultatem quia sicut homo mouetur ita in diligendo Deum charitatiue mouetur a Spiritu sancto, & in adhaerendo, & in sperando. Vnde est alius modus, qui dicit, quod virtutes, dona, beatitudines, & fructus sunt idem habitus, nec differunt, nisi voce & nomine, ita quod omnes virtutes tam Theologicae, quam Morales, sunt idem quod dona, ita quod timor idem est quod Temperantia, Pietas, Justitia, Fortitudo, Sapientia, Charitas. Fidei autem, quae est virtus, correspondent duo dona, scilicet Intellectus, & Scientia, Prudentiae vero correspondet Donum consilij. & eodem modo possunt beatitudines, & fructus ad praedicta reduci. Sed hic est difficultas, quia in ista adaptatione relinquitur Spes, cui non correspondet aliquod donum, & item postquam posuit septem dona Isai. non enumerat aliquas alias virtutes, & est, inquit, Justitia cingulum lumborum eius, &c. quod non faceret, si dona essent idem cum virtutibus: & Item, quod Pietas sit Justitia non videtur, imo magis videtur esse Temperantia, vt etiam timor non est Temperantia formaliter nisi enuntiatiue, & causaliter, sicut omnes aliae virtutes. Et item secundum istam assignationem, quatuor dona sunt in Intellectu, & tria in Voluntate: non sic autem de Virtutibus, sed vna tantum est in Intellectu, scilicet Fides, vel duae, si ponatur Prudentia, & reliquae in voluntate, vel in appetitu sensitiuo. Mltem: Iste modus videtur repugnare sacrae Scripturae, quae praecise videtur ponere septem dona, non tot, quot sunt virtutes.

Nunc pono tres alios modos, quibus praedicta possunt distingui. Primus modus potest accipi penes agere, & penes agi, quia fide & experientia percipimus, & tenemus, quod in sanctis viris sunt aliqui actus, qui sunt redacti ad potestatem ipsorum, vt in illos exeant quando volunt, & quando non placet eis cessent, vt est diligere Deum actu, vel orare, vel aliquid tale facere. Secundo, sunt aliqui, qui non sunt in potestate ipsorum, imo subito prorumpunt in tales actus, secundum quod Spiritus irruit in ipsos, sicut sunt prophetandi vel laudandi Deum, vel aliquid tale, secundum quod de Samscne dicitur, quod irruit Spiritus Domini in eum, & occidit leonem, & de Saul, quod lacera uit boues, & erat inter prophetas, & de Balaam, & de multis talibus: & secundum hoc possumus dicere, quod virtutes sunt habitus, quibus aliquis vtitur ad actum cum vult, vel quod actus illorum habituum sunt in potestate habentis virtutes. Dona vero sunt habitus, qui sunt ad actus, vel sunt ipsius actus, qui non sunt in potestate hominis, & iste modus concordat cum illo de modo humano, & cum illo de voluntate, quae mouetur a ratione, & hoc est in potestate sua: & a Spiritu sancto, & tunc non est in potestate sua. Voluntas enim virtutibus agit, sed a donis agitur.

Secundus modus est, vt distinctio debeat fieri secundum medios actus, vel media obiecta, vnde sciendum, quod aliquae virtutes habent Deum immediate pro obiecto, vt Theologicae. Aliae autem, scilicet Morales, habent actus exteriores, qui sunt circa Deum. Alij autem sunt actus interiores, qui non progrediuntur extra intellectum, & voluntatem, & dicuntur pure spirituales, & ad istos sunt dona Spiritus sancti, ita quod quidam habitus sunt respectu Dei, vt virtutes Theologicae: alij respectu actuum exteriorum, & sunt virtutes Morales: aliae respectu actuum interiorum intellectus & voluntatis spiritualium, & dicuntur dona: & secundum hoc potest accipi sufficientia ipsorum donorum Aut enim respiciunt actus interiores Intellectus, aut Voluntatis. Si Intellectus, aut sunt in partecontemplatiua, & in ipsa sunt duo principia, scilicet Intellectus, qui est in mera contemplatione Dei, & Sapientia, quae est in contemplatione, quae redundat ad affectum, & ideo dicitur sapida Sapien tia; aut sunt in Intellectu practico, & sic sunt duo, Consilium inquirendo intrinsece, & Scientia in dirigendo, & isti actus semper manent intrinsece. Sed ex parte Voluntatis sunt tria, vnum respectu mali culpae, scilicet Timor, & aliud respectu mali poenae, scilicet Fortitudo, & haec duo sunt in irascibili, Pietas autem est in concupiscibili, & ex hoc patet donorum, & virtutum differentia. Fortitudo enim, quae est virtus, est habitus, per quem homo exterius tolerat aduersa, & tristabilia. Fortitudo autem, quae est donum, est habitus, quo homo est vigorosus interius, non curans de quacumque aduersitate, & sic de alijs suo modo.

Tertius modus potest poni secundum Doctores sic: Dona non possunt esse insormia, quia non sunt sine Charitate, cum sint sequelae ipsius Charitatis, modo ex amore alicuius oriuntur diuersimode sequelae diuersae, & sic etiam ex amore Dei charitatiuo oriuntur tria in affectu, scilicet Reuerentia, quae reueretur amicum, & Deum, & non offendit, & sic est spiritus Timoris. Oritur zelus ad defendendum amicum, vel Deum, & legem Dei, & sic dicitur spiritus Vigoris & Fortitudinis: oritur etiam bona affectio ad amicos Dei, & dicitur spiritus Pietatis respectu proximi.

In Intellectu autem ex Charitate oriuntur quatuor: primum est meditatio de amico, quia vbi amor, ibi oculus, & dicitur spiritus Intellectus. Secundum est complacentia, quia qui meditatur deDeo eo modo, quo pertinet ad donum Intellectus, necessario complacet in ipso, sicut cogitans de ami co complacet in meditando ipsum, & sic dicitur Sapientia. Oritur autem tertio notitia de amico, quoniam qui diligit, vult cogitare quem diligit, & sic est spiritus Scientiae. Quartum, quod oritur, est Prouidentia, ne faciat aliquid contra voluntatem amici, & dicitur Consilium, & sic possent isto triplici modo distingui vltimate. Tamen videtur esse dicendum distinguendo, quia aliter possunt distingui proprie loquendo, ac propriate: si proprie, ita quod distinguantur sicut habitus specifice distincti, tunc dicendum quod non, imo omnes virtutes infusae sunt idem, quod dona & beatitudines, & fructus, ita quod haec dona sunt habitus realiter, sed virtutes in comparatione ad actum, quia virtus pensatur secundum vltimum potentiae, dona autem in comparatione ad principium, a quo habentur. Fructus vero dicuntur in comparatione ad delectationem & gaudium annexum operi spirituali: sed dicuntur habitudines in comparatione ad principium quod eis debetur. Et sic tot sunt dona quot virtutes, & quot beatitudines, ita quod aequantur in natura, & hoc videtur esse de intentione sacrae Scripturae, quae ponit alia dona Spiritus sanci, quam septem praenominata. Puta, Spiritum ardoris, Spiritum lenitatis, & multos alios Spiritus inuenies in sacra Scriptura. De Beatitudinibus etiam, vnde: Beati immaculati invia, &: Beatus vir, qui non abijt in consilio impiorum, &: Beati omnes qui timent Dominum. Si enim Christus posuisset vnam aliam beatitudinem, tunc essemus coacti ponere nouem Beatitudines, quot do na & virtutes proprie loquendo, & similiter dicendum est de fructibus. Appropriate autem loquendo possumus dicere, quod distinguuntur, quia quã- uis virtutibus approprientur septem dona, non tamen virtutibus septem principalibus, vt prius facta fuit coaptatio, sed alijs quibuscumque, & sic de alijs, vt patere potest inducendo. Quia fructus dicunt aliquam suauitatem, ideo illis virtutibus attribuuntur, in quibus maxime suauitas reperitur: Modo primo & principaliter in virtute Charitatis reperitur delectatio, & ideo primus fructus charitatis Gaudium, similiter de suauitate: & sic de duodecim fructibus, quos Apostolus enumerat, qui sunt Charitas, Gaudium, Pax, Patientia, Benignitas, idest beneuolentia, Bonitas, idest clementia: Longanimitas contra taedium: Mansuetudo, Fides, Modestia, quae continet in se multas alias virtutes, quae pertinent ad gestus honestos. Continentia, quae est respectu actus principalis: Castitas, quae est respectu actuum impudicorum, & aliorum annexorum actui principali. Modo isti duodecim fructus sunt duodecim virtutes habentes speciales delectationes, & ideo appropriate fructus vocantur, & hoc patet per vitia opposita, quae Apostolus ibidem enumerat, quae sunt vitia & opera carnis, sicut ista duodecim dicuntur fructus, vel opera Spiritus sancti; similiter de Beatitudinibus.

Quarto dicit Beatitudines, quae videntur sibi vendicare ius in praemio aeterno, & in beatitudine supernaturali, & posuit illas per oppositum ad illa, in quibus aliqui dixerunt beatitudinem esse, in diuitijs, contra quos dicitur: Beati pauperes. Alij in delicijs: contra quos dicitur: Beati qui lugent. Alij in excellentijs, contra quos dicitur: Beati mites, secundum illud: Discite a me, quia mitis sum, & humilis corde. Alij in victoria habenda, vt patet 7. Psal. Contra quos: Beati pacifici. Alij in imperio, & in regnare, & dominari alijs, vt Romani, ita quod finem ciuilitatis dixerunt regnum & dominium: contra quos dicitur: Beati, qui persecutionem patiuntur. Alij in contemplatione naturali, contra quos: Beati mundo corde. Alij in vita politica, quae maxime consistit in actu Justitiae, & ideo dicitur: Beati qui esuriunt, & sitiunt iustitiam, & istae duae vltimae debuissent prius poni. Similiter potest dici quantum ad dona, vt patet ex dictis, quae appropriate distinguuntur, non autem proprie loquendo de dittinctione ipecinca. Et per hoc possunt saluari auctoritates sacrae Scripturae, ponentes praecise septem dona, septem beatitudines, & septem fructus. Argumentum patet ex dictis.