Quaestio 2

ARTICVLVS J. Vtrum forma substantialis sit aliqua determinata entitas in acttu in materia, vel sit tantummodo actu actio ipsius materiae, & communicatio, siue communicabilia, pro quanto ipsa cum forma integrant rationem vnius simplicis naturae.

ARguo primo, quod sic. Entitas est natura de terminata existens in actu in materia, quia propter quod vnũquodq; tale, & illud magis: sed compositum est ens in actu habens naturam determinatam propter formam: ergo.

In oppositum est Comment. 12. metaph. com. 18. vbi dicit, quod qui imaginatur, quod forma sit aliquid in materia, ignorat naturam generationis.

Item 8. metaph. com. penultimo, transubstantiatio potentiae in actu non largitur multitudinem, sed perfectionem. Nec loquitur ibi de potentia obiectiua, vt dicunt quidam, vt per textum suum, ibi enim ait, quod non sit in generatione ad aliud ab illo, in quod agit.

Respondeo primo ponam conclusionem inten tam, secundo probabo eam tribus rationibus, & ostendam, quod sunt rationes expressae Phyloso- phi, & Commentatoris, & tertio mouebo du bia quaedam, & soluam. Pono ergo primo Conclusionem illam, videlicet, quod forma dicit puram actuationem materiae, & non dicit rem aliquam determinatam actu. Vnde imaginor sic, quod om nis entitas generabilis, & corruptibilis est entitas habens in se realitates duas, quae nullam dicunt rationem actu determinatam, sed ambae sunt rea litates imprecisae rationis vnius determinatae, & ex hoc illa nata sunt facere rationem vnam determinatam. Imaginor ergo primo realitatem, quae est omne generabile, & corruptibile in potentia, & confuse, haec realitas est realitas omnis generabilis, & corruptibilis amoto complemento, Ideo est realitas incompleta inchoat iua rei completae. Jmaginor secundo, quod huic realitati adueniat actuatio, & complementum alicu ius vnius determinatae rationis. Tale complementum, & actuatio non est realitas in se praecise, ita quod in sua ratione sit ratio determinatain actu, est tamen complementum rationis deter minatae in actu. Vnde sicut prima realitas erat natura incompleta, & truncata, quia inchoata tantummodo rationis determinatae completae in actu; sic realitas haec est truncata, ac incompleta, quia tantummodo est complementum rationis determinatae, & cōpletae in eo, quod est actuatio quaedam realitatis illiu, quae dicebatur inchoatiua. Terrio imaginor compositum. ex inchoatiuo in suo complemento, & ideo est res, & tatio determinata de monstrata in actu completo, alia autem duo tantum modo sunt realitates impraecisae istius, & altera vt inchoatio, altera vero vt complementum. Vnde hoc modo non est difficile imaginari, quod aliqua sunt talia, quod non suntin se ratio aliqua determinata in actu: sed attendimus, quod inchoatiuum rei non est res aliqua terminata in actu, quia tantummodo est res illa, cuius dicitur inchoatiuum confuse, & in potentia. Similiter si inspexerimus, quod complementum rei non est res, & natura in actu. Vna enim natura non est complementum, nec inchoatiuum alterius naturae: sed ex quo sunt naturae aliae distinctae, quaelibet manet composita sine alia in ordine suo, & natura propria: ergo complementum rei non est per. se natura determinata in actu, sed realitas quaedam truncatapertinens per se ad illud, quod est natura in actu pro quanto, dum aduenit alteri realitati, quae inchoatiua dicitur, ambo integrant vnam sim. plicem rationem in actu, quod non esset, nisi ambo vel alterum dicerent rationem determinatam in actu. Nec sequitur; non est ratio in actu determinata, ergo est nihil, quia est dare medium, puta, quod si non sit nihil, vel est determinata ratio praecisa, vel est portio, & realitas pertinens ad rationem determinatam, & praecisam. Hoc modo dico, quod forma non dicit determinatam natu ram in actu in materia, sed dicit vnam actuatiotem materiae, & complementum vnius simplicis determinatae rationis, vt vna cum materia integret rationem illam.

Hanc autem conclusionem sic declaratam pro bo tribus rationibus. Prima est ex formae communicabilitate. Secunda ex compositi vnitate. Tertia ex creationis ineuitabilitate.

Primo arguo sic. Suppono, quod forma dat esse materiae, & quod participatur a materia, vt materia denominatur a forma. Haec nota sunt omni scienti, & quid nominis vtriusque; Tunc esse, quod dat forma materiae, & participatio formae a materia, aut est illam et forma, aut est aliquod impressum a forma, & derelictum in materia: non potest dari secundum, ergo necessario dabitur primum; sed quod non possit dari secundum probo sic. Quia si esse, siue entificatio, quam materia capit a forma, sit aliud ab illa forma; aut erit relatio siue respectus, vt dicunt aliqui, quod noo dicit ipsam formam absolute, sed formam inhaerentem substantiae, vnde dealbatio addit ad albedinem siue per modum essentialiter, inclusi, siue per modum connotati inherentiam ad subie ctum; aut talis entificatio, & esse, quod dat forma, vt dicat aliquod absolutum, puta modum quendam absolutum, qui inest materiae ex potentia formae, quod corrumpitur in absentia formae, generatur in eius potentia; sed manifestum vide tur, quod esse, quod forma dat materiae, & entificatio non sit respectus, & hoc propter multa inconuenientia, quae sequuntur. Primo, quod relatio accidentalis, & per consequens accidens mediabit inter materiam, & formam.

Secundum, quia relatio esset de essentia abso⸗ luti, non enim ignis determinat materiam, & formam separatam, sed dicit materiam, & formam actuatam, & materiam, & formam ad inuicem vnitans: si ergo actuatio hoc modo dicit relationem, mani festum est, quod relatio erit de essentia absoluti.

Tertium, quia tunc vita corporalis, qua corpus formaliter viuit, erit relatio quaedam; hoo enim modo corpus dicetur viuens non per animam formaliter, sed per relationem animae ipsam, quam terininat, vel ipsius ad animam, quam fundat, vt sic, corpus viuere formaliter non sit aliud, quam huiusmodi habitudinem terminare, licet talis habitudo immediate oriatur a natura ipsius animae.

Quarto sequitur, quod omne album sit esse relatum, non enim dicit pure albedinem, & superficiem, sed dicet per te formaliter inhaerentiam albedinis ad superficiem.

Ex his ergo videtur sequi, quod forma non sit aliud, quam entificatio huiusmodi cum respectu quo circumscribitur.

Secundo, quod huiusmodi entificatio non im portat absolutum aliquod derelictum ex forma. sicut imaginantur quidam. Primo quia tunc in composito essent tres realitates, scilicet materia, forma, & ille modus a forma in materia derelictus; & si fic, tunc materia, & forma non perfecte diffinirent compositum, cuius contrarium dicit Commentator.

Secundo, quia ex hoc sequitur, quod compositum poterit remanere absque forma, poterit enim Deus modum illum conseruare sine forma, si rea liter differant, & cum esse compositi habeatur ple ne per hoc, quod materia capit esse, puta, quia capit esse igneum, habere esse ignis, & sic de alijs: ergo.

Tertium inconueniens est, quia tunc causalitas materiae non esset causalitas intrinseca, & for ma lis, sed erit causalitas efficientiae; habebit enim se forma respectu materiae, sicut se habet sigillum in signatione cerae.

Quarto sequitur, quod poterit Deus facere ef fectum formalem sine forma, sicut figuram sine sigillo ex quo effectus formalis ille est aliud absolutum a forma. Aliae rationes contra illam rationem tactae sunt in quarto libro in materia de formis accidentalibus. Jdeo nunc pertranseo. Sed inquam ratio illa est ratio mea tantum? Dico, quod imo est ratio Philosophi, & Commentatoris, 9. metaph. dicit enim Philosophus ibidem, quod materia non est hoc, nisi secundum, quod videtur, quoniam illud, quod est secundum contactum, & non secundum ordinem, est materia & subiecum, quod exponit Commentator com15. dicens, quod esse materiae non est, nisi ex continuatione eius cum forma, & vt perficiatur per eam. Et infra: Materia non est ens per naturam intel lectum de ea, sed per continuationem; cum forma non accipit continuationem quantitatiuam, sed entitatiuam: vt sicut pars continui non est per se continuum, alias non esset pars, sed est cum alio continuum; sic loquendum est dz materia entitatiua, quod illa per se non habet determinatam entitatem, sed est cum alio, puta cum materia entitas determinata: ergo patet secundum Commentatorem, quod forma deducit, ac perducit materiam ad esse ens, & naturam determinatam. Tunc deducetur ratio, vt prius, quia consummatio illa entitatis, quam forma largitur materiae, aut est ipsa forma, & habeo propositum, vt videlicet, quod materia, & forma sunt vna res simplex, cuius inchoatio est materia; complementum autem, & perfectio est illa forma.

Et nota, quod proprie loquitur Philosophus, & fimiliter Commentator suus. Ait enim Philosophus, quod materia est hoc, idest, res demonstrabilis fecundum contractum ad formam, per quam videtur, & non ex aliquo ordine, puta inhaerentia, sine ex aliqua ratione quam habeat in se. Commentator etiam dicit, quod est cum continuatione ad formam, & vt perficiatur. Imaginatur enim, quod materia sit extra nihil, per hoc quod est pars, & inchoatiuum entis; forma vero per hoc, quod est complementum, & perfectio, non quod aliqua illarum realitatum sit res in se completa. Secunda ratio principalis ad conclusionem est ex compositi vnitate. & quia vnitas, quaedam est quidditatiua, sicut dicimus, quod natura ignis habet, & dicit vnam quidditatem, quaedam vero est materialis, vt ignis iste, ideo arguo sic. Si forma diceret propriam rationem, & determinatamaliquam naturam in entibus, sequitur, quod igneitas non importabit naturam vnam. Similiter hic ignis demonstratus non erit entitas vna: Con sequens est impossibile, ergo & antecedens, quia con sequentia bona est. Consequentiam probo, primo quantum ad primum membrum. Aristote les enim 7. metaph. dat rationem, quare compofita accidentium non habent rationem, & diffini tionem significantē propriam quidditatem, substantiae vero compositae habont, & includunt materiam & formam, constituunt tamen naturam vnam habentem rationem, & diffinitionem propriedictam. Assignat autem rationem istam, quod dif finitio, quidditas, & ratio dicta non concludunt duo, quorum quodlibet habeat rationem, sic est compositio accidentium. Vnde dicit Commentator, quod illa, quae diffiniuntur per extrinsecum aliquod, non sunt diffinitiones, quoniam alias accidentia essent eiusdem naturae. Diffinitio enim declarat substantiam rei, & illud, quod congregatur ex eis, est vnum corpus essentialiter. Si ergo accidentia declarant substantiam, erunt eiusdem naturae. & infra:diffinitio est sermo, qui cum completur, non remanebit in eo aliud ens in actu, de quo interrogetur per quidicum in eo sit tota quidditas, quae in esse illius, & non in eo ens addi tum suo enti, & illa est differentia substantiarum, & accidentium; quia sermo, in quo non inuenitur ens, de quo interrogatur per quid, & diffinitio perfecta, quae dat causam rei, quae est quidditas in vnaquaque re. Et infra: & si aliquis posuerit, quod quidditas superficiei est albedo, aut quidditas al bedinis est superficies, quae disponitur per disposi tiones diuersas contingenter, vt omnes dispositiones illae sint eaedem, & quod congregatum ex eis sit idem, & ita partes sermonis distincti sunt eiusdem naturae. Et com. 13. dicit, quod formae substan tiales habent tantummodo genus subiectum ex natura illarum, quia exterminatur, quod non inueniuntur per concomitantiam cum alijs, sicut accidentia. Haec autem omnia salsa essent, si ignei tas non diceret vnam simplicem rationem, sed es set in ea materia, & forma, quorum quodlibet ha beret propriam naturam.

Sequeretur etiam, quod cum fit lapis, non fieret ens simpliciter, sed ex tali ens fieret tale ens: ergo.

Secundo probo consequentiam quantum ad aliam partem scilicet, & quoad vnitatem essentiae indiuidui demonstrati. Arguo autem sic: Ex materia, & forma fit vna res numero demonstrata, nec est quaerenda causa quare vnum fiat ex his: sed si forma diceret entitatem, & naturam determinatam a materias similiter esset vtique causa quaerenda illius vnitatis: ergo.

Dices forte, quod ideo causa non est quaerenda, quia vnum est in actu, & reliquum in potentia, & hoc habetur a Philosopho 8. metaph. nec est quaerenda causa alia dato, quod sint rationes duae distinguibiles.

Contra illam responsionem arguo primo, quia illa non est de mente Philosophi, nec Commentatoris 8. metaph. Dicit enim Philosophus, & Com mentator similiter, quod causa, quare ex materia fit vnum, est, quia vnum est in actu, reliqua in potentia, & hoc ideo, quia illud, quod fuit in potentia, fit in actu. vbi Commentator dicit, quod terminus istius vnitatis est, quia illud, quod est ab agente, non est causatum aliud ab eo, in quod agit. Item idem Commentator eodem lib. dicit, quod omnis, qui ponit, quod anima, & corpus sunt duo diuersa, conuenit etiam dicere, quod sit colligamen tum animae cum corpore, qui autem dicit, quod anima est perfectio corporis, & quod corpus non existit sine anima, non sunt apud eum duo diuersa, nec etiam accidit quaestio haec. & infra. Anima se habet ad corpus, sicut figura ad cuprum, & albedo ad superficiem: Omnia enim huiusmodi sunt perfectiones, & formae. Et causa deceptionis hominum est, quia ponunt idem, quando est in actu, & quando est in potentia esse diuersa, & in rei veritate est vnum: illud enim, quod fuit in potentia, est in actu, & non sunt duo diuersa. Anima enim, & corpus sunt vnum, sicut dicimus, quod materia cum forma sunt vnum. Haec Commentator.

Item Philosophus, quod non perscrutandum, quomodo anima: & corpus faciunt vnum: ergo vbi dicit Commentator 7. com. p. quod materia non est hoc nisi per formam, & subdit, quod materia non differt a forma in composito in potentia, & compositum non est ens actu, nisi per formam, nec vnum nisi, quia sua forma est vna. Et paulo ante dixit: non est dubitandum, quare anima est cor pus, cum sint duo, fiant idem, sicut non & hoc du bitandum in cera aut in ferro cum figura existente in eis. Et idem dicit, quod agens apud Arist. 11. me taph. com. 1. non est congregans inter duo sub rei vnitate, & congregat inter potentiam, & actum, materiam & formam. Et dicit, quod qui concedit rem componi ex pluribus, similiter & non distinxit pluralitatem, quae est in potentia ab ea, quae est in actu, non poterit vnquam soluere, quomodo res fit vna.

Item ait, quod esse in potentia est esse in alio non distinctum ab eo, & hoc intendimus de pri- ma materia, quod non est ens in actu, est ens in ente, non distinctum ab eo, & haec est intentio no stri sermonis, quod est in eo potentia. Ex quibu s omnibus apparet, quod potentialitas, quae est in materia, vt faciat vnum cum forma, nihil aliud est. quam distinctio inpraecisibilitas vnius ab alio: non ergo possent constituere vnum, si dicerent rationes praecisas, &determinatas, quantumcũq. al terum esset potentia, alterum vero actus; imo vtrumque esset actus, licet materia esset actus imperfectus.

Tertia ratio principalis ad conclusionem sumitur ex creationis inenitabilitate: arguo ergo sic. Forma non dicit rationem propriam aliquam determinatam demonstrabilem, & signabilem. Antecedens patet, probo consequentiam fic. Omnis forma de nouo producta, cuius nulla pars omnino praecessit, dicitur vere creari: sed res quae dicit rationem determinatam praecisibilem, siue praecisam, sic de nouo est, quod nulla eius pars perficit, quia suppono, quod eius rea litas praescin ditur ab omni alia realitate: ergo omnis talis res si de nouo exeat ad esse, de necessitate creatur.

Ad istam rationem dicitur multipliciter, primo, quod forma non sit compositum, cuius vere reliqua pars praefuit, puta materia; forma vero non fit per se, sed per accidens, ideo non causatur. Ista solutio videtur elici ex Philosopho 7. metaph.

Secundo soluitur, quod forma non fit ex nihilo, & tamen arguitur, quod materia non estpars eius: ergo non fit ex materia. Dicunt, quod non sequitur. Non enim omne, quod fit ex aliquo, fit ex ipso sicut ex parte, imo fieri ex aliquo, est quandoque tanquam ex termino, quandoque vero tanquam ex subiecto ex 7. metaph.

Tertio dicitur, quod non creatur, quia non fit ex nihilo, educitur enim de potentia materiae, inqua forma illa est in potentia, & ideo vt in ma teria, forma non est nihil, quia esse in potentia non est nihil.

Quarto dicitur, quod forma non fit. Ratio est, quia productio terminatur ad esse, materia autem, & forma sunt vnum in esse, llcet in suis essen tijs sint praecisae, & distinctae.

Vltimo dicitur, quod forma fit ab agente, & de nihilo, sed non propter hoc generans esset, quia agendo innititur materiae; creans autem nul li materiae innititur: ergo.

Alij antiqui soluerunt illam rationem, quod scilicet forma creatur, quia aliqua pars formae imperfecta praefuit: in materia, quae secundum eos est ratio scientialis. Sed hae solutiones non possunt stare. Prima enim confirmat propositum. Ex hoc enim, quod forma non fit per se, sed com positum, sequitur, quod compositum solum dicat naturam terminatam, & rationem praecisibilem. Forma vero nullam in se dicat naturam talem, sed est realitas quaedam impraecisibilis, naturae talis, & per consequens fit per acccidens facta natura tali, & hoc apparet ex duobus. Sicut enim se habet aliquid ad entitatem, ita se habet ad distinctionem, & veritatem: ergo si terminus sit vnus simplex, & in realitate praecisa, necesse est, vt eius productio sit ab omni alia productio ne praecisa; cum productio non sit aliud, quam via in entitatem, vt Commentator 4. physicorum & 1. de cael. & mund. dicit. Habens ergo distiuctionem determinatam, & praecisionem in sua realitate, necesse est, quod habeat distinctam naturam in sua realitate: ergo a destructione. Consequentis, non habens distinctam naturam, & productionem: necesse ergo est, quod non habeat realitatem praecisam, & distinctam. Hoc, quod dixi, nunc confirmo per Philosophum ini: Vnde postea solutio se innuit. Intendit enim Philosophus, quod forma non fit, sed compositum, & motiuum est, quia forma se habet ad materiam, sicut sphera ad cuprum. Sphera autem in senon est aliud causatum in cupro, sed cum sit modus, & dispositio cupri, non fit sphera, sed compositum, sic in proposito non fit forma, sed formatum. & Commentator dicit super illud idem: ait enim, quod per generationem non acquiritur multitudo rerum, sed eiusdem rei perfectio. Dicit, praeterea ꝗ si materia fieret ab vno agente, & for ma ab alio, tunc vnum actu in quantum vnum, produceretur duplici productione, quod non valeret, nisi sua consequentia fundaretur super hoc, quod materia, & forma; licet sint realitates, facit tamen impraecise & indeterminate, ut vnum non po ssit sine altero acquiri.

Secunda solutio stare non potest, nam sormam fieri ex alio sicut ex subiecto, in quo, vt ly. (Ex) dicat habitudinem, in qua, non tollit creationem, vt patet de anima in corpore, in quo creando in funditur, & infundendo creatur.

Per rationem etiam patet idem. Solum enim il lud fieri ex aliquo tollit creationem, quod ponit, quod illud, quod fit prius, non fuerit merenihil: sed nulla res ponitur extra nihil, nisi per illud, quod est aliquid eius subiectum, in quo antea nihil est formae: ergo.

Tertia quoque solutio non potest stare: quaero enim de potentia illa, de qua dicis, quod educitur forma, aut est absolute potentia materiae pure receptiua formae, vel est potentia aliqua in materia, quae non sit nihil, ex qua tamen fit forma, seu transeat in formam, sicut imaginati sunt aliqui de puro possibili existente in materia: sed non potest dari secundum, nisi ponas inchoatiuum formarum aliud a materia, quod inserius impos sibile ostendetur: relinquitur ergo primum, scilicet, quod illa potentia sit mere receptiua: sed illud non tollit creationem, vt dictum est contra solutionem secundam; Forma enim per hoc in potentia materiae non ponitur extra nihil; alias creatura poneretur extra nihil, per hoc, quod est in potentia Dei actiua, tamen quia materia non in greditur realitatem eius, ex quo in suis realitatibus sunt praecisae.

Quarta solutio stare non potest minus multo, quam aliae, esse enim idem est, quod essentia rei, vt in primo probatum est: ergo si materia, & forma dicant duas praecisas essentias, & naturas, sequitur, quod dicerent duo esse.

Item, non minus est anima rationalis habens idem esse cum corpore, quam materia, & forma alia: si ergo forma alia non creatur, quia creatio terminatur ad esse: ergo per illam rationem anima humana non creatur.

Quinta solutio magis est irrationabilis. Agens enim non innititur materiae prius ordine naturae, quam formam producat, imo non attingit materiam, nisi mediante forma. Actio enim agentis non dependet a subiecto, ni si quia dependet a for ma, vt Commentator 7. metaph. dicit. Item iste creationem non tollit, quia forma prius erat nihil: diffinitio enim creationis secundum Magistrum sententiarum est, quod sit productio alicuius de nihilo sui. Illud autem, quod alij dicunt de rationibus scientialibus, alias poterit improbari.

Sic ergo ratio posita adhuc manet in suo vigo re, sed nunquid ratio illa mea est tantum. Respondeo. Dico, quod rationem illam ponit Philosophus. 7. metaph. & Commentator similiter de plano, vt apparet ei, qui legit textum, sed & Commentator 7. metaph. com. 19. expresse illam ponit, "cuius verba sunt ista. Apparet(inquit Commentator) quod Themistius non intelligit, quomodo fiat generatio, & quid est dictum quod generatum sit de nouo conuenienti in diffi nitione, & substantia. Cum enim intelligit, quod generatum hoc modo sit de nouo, quia generans causat formam eius, & ponit eam in materia, quasi esset aliud a materi a, fuit necesse apud eum, vt in rebus naturalibus sint formae creantes animalia, & plantas. & intra". Intentio Aristotelis est autem, quod conueniens non agit per se formam conuenientis, sed extrahit formam de potentia in actum, & non est agens, quod inducit in illam materiam aliquid extrinsecum, & sic est de substantia in homine, sicut de alijs accidenti bus. Calidum enim non inducit in corpore calido calorem extrinsecum, & ita similiter motus localis non aduenit ab extrinseco. & infra: Generans animam non est dicere, quod ponat animam in materia, & infra: Aristoteles sustentat ur super hoc, quod agens non inuenit formam crean do eam, quomodo forma apud Aristotelem non habet generationem, & corruptionem compositi, & cum homo considerauit hoc fundamentum, nullus error accidit sibi: imaginatio ergo creationis formarum inducit homines ad ponendum formas creantes esse. Patet ergo, quod non aliter potest tolli creationem secundum viam Commentatoris, nisi quia forma, etsi sit aliquid a ma teria, non tamen est aliquid praecisum per se attingibile aliqua actione etiam intellectus secundum eum. Ideo deducit Themistium, ponentem formam esse aliquid in materia, ad hoc inconueniens, quod habet ponere formas creantes, ac per consequens formam creari.

Hanc eandem sententiam ponit Commentator 7. metaph. com. 29. quod necesse est, cum sit declaratum, quod ex forma simplici non est generatio, nec materia habet generationem, vt esse generabile sit diuisibile in duas partes ratio ne non in actu, materiam scilicet, & formam. clare ergo dicit, quod materia, & forma sunt duae partes non habentes realitates in actu, hoc est praecisas, actus enim distinguit, & separat. Haec enim ratio ponitur ab eodem, vbi dicit, demonstratio Arist. 7. metaph. com. 31. stat in hoc. quod formae generantur in se, & tamen manifestum est, quod generatum est formatum, & generans est formans, scilicet illud, quod mouet materiam, donec recipiat formam in illud, quod extrahit ipsum de potentia ad actum. Et si illud, quod ge nerat formae subiectum, esset sua forma, essent duo in actu, quod est impossibile. & infra, & subiectum formae generaretur ab aliquo, & forma ex alio, tunc vnum actu, secundum quod est actu vnum, generaretur a duobus agentibus, quod est impossibile. Sic ergo patet multis rationibus Phi losophi, & Commentatoris, quod forma non est res aliqua in actu existens in materia, sed est mo dificatio pura, & actuatio eius.

Nunc vltimo moueo aliqua dubia, & primum est, quia si forma sit pura formatio, sequitur, quod sit pura relatio. Formatio enim relationem importat, cum sit alterius formatio. Confirmatur quia omne, quod relatiue dicitur, est aliquid excepta relatione: ergo forma non est pura formatio. Tertio quia formatio materiae non videtur differre a materia, saltem non est extra genus materiae: ad idem enim genus reducitur materia, & cius modus, & formatio: sed forma non reducitur ad genus materiae, sed est aliud omnino genus sicut actus a potentia: ergo.

Ad primum nego, quod supponitur scilicet, quod formatio sit relatio, figura enim non est ni si formatio, & dispositio, & terminus quantitatis: similiter rotunditas non est aliud, quam for ma tio cupri, & tamen illa sunt vere de generequalitatis. Vnde quia huiusmod i qualitates con ueniunt cum forma in hoc, quod sunt terminationes purae, ideo dicuntur tales qualitates de quarta specie, forma, & figura. Quod vero dicitur, quod formatio dicitur alicuius formatio.

Respondeo, hoc non facit esse relationem, rela tio enim est alicuius. vti termini, ista autem sunt alicuius, vt subiecti.

Ad Confirmationem dico, quod in forma est considerare illud, quod est ista forma, quod nihil aliud est, quam actuatio materiae; vel in quantum forma, & vt sic, est relictum ad materiam. Forma enim dicitur a formando, ideo est nomen relatiuum.

Ad tertium dico, quod modus, & suum modificabile reducuntur ad aliud, & aliud genus. Jmpossibile est enim, quod sint eiusdem rationis, vt patet de superficie, & circularitate, quae alterius rationis sunt, & alterius generis.

Ex his infero, quod illud, quod quidam putant, possibile esse idem accidens in duobus substantijs, puta quantitatem vnam in materia, & forma, esset demonstratum, & necessarium, si ma teria, & forma essent duae res comparatae, quarum quaelibet esset in se terminata, neutrum esset terminata alterius, hoc enim modo ambo fundarent proprias indiuisiones. & non concurrerent ambo ad vnicam indiuisionem: & ideo quan titas adueniens inueniret duo indiuisa, ac diuisa; & per consequens duo subiecta. Sed si ponatur, quod materia sit res indiuisa in se indispositione propria absoluta, & forma sua etiam indispositione absoluta. (Si tamen, quod ambo fundent vnam indiuisionem relatiuam, hoc est, quod sic sint in se indiuisa, quod sint diuisa) tunc bene apparet, quomodo integrant subiectum vnum simplex, & non compositum, & tunc quantitas habebit pro subiecto propriam realitatem compositi fundantis indiuisionem illam absolute, ad quam concurrunt materia, & forma relatiua. Vnde eadem indinisione, qua materia, & forma suntuum indiuisum absolute, est compositum vnum indiuisum absolute.

Dices. Ista sunt impossibilia, quod materia, & forma habeant proprias indiuisiones absolutas, & quod vnum sit aliud vnitate relatiua, cum quia nisi materid esset in feens diuisum a sorma, indiuisio materiae non esset indiuisio aliqua ab indiuisione formae, secunda indiuisio relatiua videtur, quod includat didsionem, relatio enim praesupponit extrema.

Tertio, quia runc poffet materia praedicari de forma, & e conuerss quibus enim sunt indiuisa relatiue, mutuo se ad inuicem praedicantur.

Respondeo dico ad illud, non est impossibile, quod materia sit res indiuisa in se, & forma similier, esti quod non sundent eandem indiuisio nem absolutam, & tamen fundent omnimodam indiuisionem relatiuam in actu, licet non in potentia, haec est expressa intentio Commentatoris & Philosophi similiter. Quod enim materia & forma non sint vnum indiuisum indiuisione abso luta, hoc est dicere, quod non fint vna simplex realitas, sed duae, aperte apparet ex verbis Arist. & Commentatoris non enim essent alias duo principia, nec ad hoc oportet laborare, quia clarum est. Sed quod materia, & forma hoc non obstante fundent vnam indiuifionem relatiuam, sic quod essentia materiae claudit per indiuisionem telatiuam esse formae, & e conuerso, aperte dicit Philosophus, & Commentator 9. metaphys. mde dicit Philosophus, quod materia, & subiectum habet esse secundum contactum, & secundum ordinē, quod exponit Commentator com, 15. dicens, quod essentia materiae non est nisi ex continuatione cum alio, & vt perficiatur per ipsum. Dices, loquitur de materia, & forma quoad esse, non quoad suas entitates.

Contra illud est, quod statim sequitur ibidem, Materia non est ens per naturam intellectum de ea, hoc est per naturam in se indiuisam, & ab alio diuisam, sed per continuationem cum forma: non accipit ibi continuationem quantitatiuam, sed entitatiuam: illa autem continuatio en titatina non potest esse aliud, quam indiuisio mu tua relatiua, nec tamen materia, & forma erunt vna vnitate simplicitatis, & indiuisionis absolute, & ideo vnam de alio non praedicatur. Quod, ergo dicitur, quod nisi materia esset res diuisa a forma non esset alia indiuisio materiae, & alia formae.

Respondeo, non sequitur esse indiuisum poste rius, quam esse indiuisum, & ideo esse indiuisum potest reperiri sine esse diuiso, & ex hoc etiam partialitas indiuisionum absolutarum non exigit diuisionem, quia prius nec ad sui esse, nec ad suam plurificari eget aliquo posteriori.

Ad secundum concedo, quod ibi sunt extrema tamen non diuisa.

Ad tertium solutum est, vnde non video, quin alias oporteat, vel quod vna quantitas sit in duo bus, vel si quodlibet habet propriam quantitatem, vnum, & idem compositum simplex continuet duo quanta, & duo corpora, ex quo enim, sunt res diuisae, & vnum non est perfectio, & entificatio, & terminus alterius, per intellectum meum potero trahere lineas super quodlibet, & reperire in quodlibet longum, & la tum, & profundum. nec videtur dicere, quod sorma intime illabitur materiae, nam corpus gloriosum illabitur alteri glorioso, vel non glorioso.

Similiter, quomodo fundabitur idem accidens indiuisibile, puta vnam rantionem quadrati, cuius ratio consistit in indiuisibili, nam quadratum est terminatio quaedam terminata partium figurae: ergo aliae sunt partes materiae, & aliae formae, quia sunt per te duo diuisa entitatiue, sequitur, quod alia esset necessario terminatio partium hic, & ibi: ergo alia ratio quadrati hic, & ibi, ergo in vno lapide quadrato sunt duo quadrata: restat ergo quod materia, & forma tantummodo dicunt realitates distinctas, ficut terminatio a terminabili, inchoatiuum a completo, ac per consequens forma non erit res in actu inmateria, sed tantum esset actu actuatio, & terminatio eius.

Ad argumentum in oppositum, illa propositio non est vera in causis formalibus, non enim si per quantitatem est aliquid quantum, ergo quantitas est quanta.

ARTJCVLVS II. Vtrum materia fuerit producta in formis simpliciter absque omni forma.

SEcundo quaero de materia. Vtrum fuerit pro ducta in formis simpliciter absque omni for ma. Respondeo de possibili. Vtrum materia potuerit produci sine forma, puto, quod sic per diui nam potentiam. Sed hic sunt difficultates multae consimiles illis, quae occurrunt de separatione accidentium, de quibus in quarto libro dixi pro lixius, ideo omitto. Vnum tamen videtur dubium speciale, quia materia sumatur per posse, quod autem est terminus productionis est esse in actu.

Respondeo: non sequitur, existit, ergo in actu, patet de partibus continui, quomodo autem: non sequatur: existit ergo est in actu diuiso, de hoc dictum est in simili de accidentibus, hoc dictum sit de possibili. Sed de facto quid dicendum? Dico cum Magistro, quod de facto producta est sub ali qua forma: imaginor ergo, sicut videtur Magister imaginari, quod Deus primo creauit caelum, & terram, & aquas. Caelum dico Empireum, Terram autem infimam, aquas vero totum residuum, ac medium a caelo Empireo vsque ad terram, & hoc totum erat quasi continuum tunc, cum dixit Deus. Fiat firmamentum in medio aquarum, non fuit, nisi diuisio eiusdem continui, vt sic Caelum esset diuisum in stellatum, & cristal linum, & ita caelum, & terra, & Elementa diuisa fuerunt, ita quod supremum esset caelum cristallinum, & terra infimum, praeter terram illa elementa, in medio vero tota alia natura caelestis, vbi sunt plantae, & stellae huiusmodi, & tunc fuerunt elementa congregata in suis locis, & apparuit statim arida. Volunt tamen quidam dicere, quod forma, sub qua prima creata est materia, sit forma vna communis quatuor elementis, quae immediatius inest materiae, quam forma elementorum, nec prima materia est subiectum forma- rum elementorum, nisi mediante illa forma, quae quidem manet eadem in translatione elementorum sub diuersis formis elementorum inuicem succedentibus. Sed vtrum positio haec contineat veritatem, dicetur cum quaeremus de immixto subiecto formarum elementarium suo loco.