Quaestio 1

ARTICVLVUS I. Vtrum miracula, quae fiunt actione diuina in hoc Sacramento, sint contra propositiones per se in secundo modo.

QVANTVM ad primum quaestionem arguo, quod non, quia quae habent repugnantiam in secundo modo, Deus non potest facre sea veus illa facit:

Probatio maioris, quia quae repugnant ex termins in secundo modo, sunt impossibilia in se: sed quod est in se impossibile, omni potentiae est impos sibile: ergo.

In oppositum est, quia propositiones, per quas procedit, sicut per principia mathematica, sunt per se in secundo modo: probo per Simplicium super praedicamenta, qui dicit, quod prima principia per quae procedunt scientiae, sunt in secundo modo dicendi per se; in talibus enim praedicatur passio desubiecto primo: sed in miraculis, quae fiunt virtute diuina in Sacramento, fiunt multa contra principia mathematica, puta quod quantitas maior, & minor sint simul, & vna non protendatur extra alium, vt patet de quantitate corporis Christi, & quantitate hostiae: ergo.

Respondeo primo ponam propositionem inten · tam. Secundo recitabo instantias factas contraeam. Tertio soluam.

Quoad primum pono istam propositionem, quod Deus potestt simpliciter illud, quod repugnat ex terminis in secundo modo: & praeterea, quod non solum hoc potest, sed de facto multa talia facit, patet ex ijs, quae tenemus fide. Dico autem, quod potest vnam propositionem ex terminis includentem repugnantiam mutare, nisi forte ratione alterius extremi includeret repugnantiam de primo modo, & haec est mens antiquorum Doctorum, quod Deus potest, quicquid non includit contradictionem.

Primam partem istius propositionis de possibilitate probaui in prima quaestione istius quarti, contra probationem vero illam fecit Doctor quidam solemnis instantias, quas inferius recitabo.

Secundam partem propositionis, quae est de facto probo: vbi probare intendo tria. Primo quod secundum fidem Deus facit de facto contra propositiones mathematicas per se in secundo modo, vt duo corpora simul, vel duae lineae in eodem situ, quod est contra propositiones physicas, quae omnes clarum es, quod sint in secundo modo.

Primum sic probo, nam ista est per se in secundo modo propositio Mathematica: Jmpossibile est duas dimensiones esse simul, ita quod propositio ista tenet ex formali ratione istius termini, qui est dimen sio: sed Deus fecit de faco contra propositionem istam, vt patet in partu Virginis, in ascensione Christi, in collocatione corporum gloriosorum in caelo: ergo. Probo maiorem, quod duo corporaimpossibile est esse simul, sit propositio de secundo modo: hanc probo per Philosophum, & Commentatorem 4. Phys. com. 76. Philosophus enim probat quod corpus non potest moueri in vacuo, & hoc si vacuum ponatur dimensio separata, quia sequitur dimensiones plures esse simul, quod repugnat dimensionibus non ratione accidentium ipsis dimen sionibus, sed secundum essentiam, & naturam dimensionum. Et Commentator ibidem dicit, quod quidam opinabantur, quod dimensio resistat dimensioni propter grossitiem, vel aliam qualitatemt, vbi nunc dicit dimensiones cubi, quod penetrant dimensiones vacui, non est secundum, quod est calidum, aut frigidum, aut graue, aut leue: sed hoc habet ex sua essentia, scilicet ex sua natura, quae est aliud a suis accidentibus, & impossibile erit, vt sepa rentur ab eo in esse: Et statim post, & dixit hoc ad declarandum, quod impossibilitas penetrationis corporum accidit eis ex suis terminis mathematicis, non ex suis qualitatibus: ergo secundum Commentatorem, distinctio situum sequitur distinctionem corporum, & dimensionum, sicut propria passio. Et hinc est, quod intelligens duo corpora, intelligit necessario duos situs, sicut qui intelligit multiplicari subiectum, intelligit per rationem terminorum multiplicari passionem, atque quicunqueintellectus capit terminos, capit passionem.

Dicunt quidam, quod dimensio repugnat dimensioni propter actiuitatem. Sed contra, quia dimensio non est forma actiua 4. Physic. comm. penult. 2. quia possum per intellectum absoluere effectum a causa efficiente, sic non est in proposito. Secundo: Euclides primo suo libro ponit, quod linea recta cadens sub lineam rectam constituit angulum rectum duplicem: sed hoc Deus de facto immutat: si enim ponantur duo corpora simul, siue duae lineae, tunc linea recta ducta constituet quatuor angulos, duos quidem super vnam lineam, & duos super aliam probo: aut enim essent duo tantum anguli recti, & hoc impossibile, quia tunc passio vnius subiecti est in alio, quaelibet. n. linea habet in se, quod simul cum linea cadente super eam constituat angulum rectum.

Tertio: Jsta propositio est per se secundo modo, & ponitur J1. libro Euclidis, quod impossibile est duas lineas in directum applicari, ratio est, quia essent in eodem situ, & sic essent vna linea: sed Deus contra hoc facit de facto, quia pone simul duo corpora, applica ad ea lineam, a quocunque corpore poteris ducere lineam in directum, quae lineae tunc applicabuntur in directum.

Quarto: Propositio est per se secundo modo in Mathematica, quod ab eodem situ ad eundem situm impossibile est trahere, nisi vnam lineam: contra hanc autem propositionem Deus facit, quando facit duo corpora in eodem loco, & situ: vbi enim sunt duo corpora, possunt trahi duae lineae, vsque ad situm, vbi sunt duo alia corpora, potes trahere duas lineas, imo tot lineas, quot sunt simul corpora.

Item quinto specialiter in Sacramento altaris, ista est propositio per se nota in mathematicis, quod impossibile est duo corpora esse simul, & q se non tangant: statim enim, vt concipis duo corpora simul, concipis contactum, & ratio est, quia contactus est respectus quidam, cuius fundamentum est quantitas: ratio vero fundandi est simultas, siue secundum se totam, siue secundum vltima: sicut ergo positis fundamentis, & ratione fundandi per necessitatem oritur respectus, sic positis duabus quantitatibus, & simultate oritur per necessitatem, vt passio quaedam in secundo modo contactus earum: haec enim est ratio, quare negatur, quod Deus possit facere duo alba non similia: sed Deus facit de facto contra hoc in Sacramento altaris. Probo, ibi enim sunt dimensiones panis, & corporis Domini, & tamen nullus ibi est contactus, sic quod Deus a quantitatibus simul existentibus abstrahit contactum.

Dices, quod hoc non est mirum: ratio est, quia ibi sunt dimensiones modo non quantitatiuo, quia sunt in modo subsantiae. Contra, hoc improbatum est prolixius superius loco suo. Quaero enim, quid intelligis per modum quantitatiuum; vel distinctionem partium, quarum vna non est alia, & hoc esset hereticum dicere, quod in corpore Christi non distinguatur manus a capite: aut per modum quantitatiuum intelligis contactum, & commensurationem, & tunc habeo propositum, & praecerea tunc nugatur ibi Respondendo, quod cum quaeritur, quomodo Deus potest facere duas quancitates simul sine contacu, & commensurationeRespondet, quod ideo quia quantitas est ibi sinecontacttu, & commensuratione.

Sexto haec proposit io est in secundo modo dicen di per se. Duae dimensiones simul existentes necessario ad inuicem commensurantur. Hic dixit quidam, quod commensuratio non fundatur super quantitatem, sed super contactum.

Contra, tum quia relatio non fundatur super relationem, tum quia possibile est, quod duae quantitates se non contingant, & tamen se commensurant. Propter quod dico, quod ratio fundandi non est contactus, sed simul existentia; si enim simul coexistant, omnes partes istius coexistunt partibus alterius, sicut totum toti, & in ea quae excedit, remanent partes non habentes inalia quantitate aliquas sibi coexistentes, sed Deus contra ista facit de facto in Sacramento altaris, quoniam ibi sunt dimensiones corporis Christi, & panis absque hoc, quod se commensurent: ergo.

Secundo principaliter probo, quod Deus facit de facto contra propositiones metaphysicas in secundo modo dicendi per se. Probo, haec est in secun do modo dicendi per se: Omnis prima substantia existens completa in rerum natura est per se suppo situm: sed Deus contra hanc facit in natura humana assumpta a Verbo: ergo. Probatio maioris, quoniam propria passio, quae inest generi generalissimo ratione indiuiduorum, non minus est per se, quam propria passio, quae inest speciei ratione indiuiduo rum suorum. Sed Doctores dicerēt, quod ista. Anima mea habet tres potentias, est per se secundo mo do, quia potentiae sunt propriae passiones animae in secundo modo, cum omnia indiuidua animae habeant tres potentias: sed non minus omnis indiuidua substantia per se subsistit, & est per se, quam illa: omnis indiuidua habet tres potentias: ergo si habere tres potentias est propria passio speciei, non minus esse subsistens per se est propria passio huius generis substantia. Confirmo hoc, quia omnis propositio vel est per se, vel per accidens: sed haec substan tia singularis completa subsistit, vere est per accidens. Dices: Jmo, quia subsistere est accidens eius. Respondeo: Concedo, quod est accidens, sed volo habere, quod sit in secundo modo. Confirmo hoc per Aristotelem in praedicamentis substantiae.

Prima substantia est, quae proprie, & principaliter & maxime subsistit; nec intelligit subsistere tantum accidentibus, sed omni quidditati, & secundae substantiae, alias secundae substantiae essent primae: sed subsistere hoc modo est esse suppositum: ergo.

Ad idem: Omne illud inest per se alicui, quod inest omni alio circũscripto, patet de omnibus passio- nibus: sed substantiae sibi relictae omni alio circumscripto inest esse per se suppositum, secundum enim Doctores si natura humana sibi relinqueretur, essset per se suppositum, nullo alio addito: ergo.

Secundo, quantum ad istum articulum ista est per se in secundo modo. Accidens inhaeret. Probatio istius. Vbicunque praedicatur effectus formalis de forma, illa propositio est per se secundo modo, vel saltem quarto modo, qui est modus fortior, quam secundus, cum dicitur: Interemptum interijt interemptione: Sed ista: accidens inhaeret, praedicat effe ctum formalem de forma, idem est enim dicere, accidens inhaeret, & accidens accidit, sed Deus facit contra propositionem istam in Sacramento: ergo.

Dices: Tu capis actu inhaerere, sed illud non est passio propria accidentis, sed aptitudo ad inhaerendum, sicut conceditur, nam passio non consistit in actu, sed aptitudine. Jsta responsio non videtur antiqua Philosophia. Sciendum tamen, quod aptitudo quaedam est potentiae susceptiuae, & ad vtrumque; quae dam vero, quae vltra potentiam susceptiuam dicit determinationem ad formam; quod idem est dicere, quod quantum est ex se, est semper in actu respectu illius sormae, si non violentetur. Volo ergo, quod licet aptitudo primo modo non sit de secundo modo dicendi per se, tamen propositio secundo modo per se, quae fundatur super aptitudine accidentis, & subiecti, pro tanto fundatur super aptitudine, quia quantum est de se, accidens sibi relictum semper inhaeret: non autem praecise ex hoc solum, quod possit suscipere. Tunc formo istam propositionem, quod propositio illa non est tantum per se, vbi praedicatur habitudo: sed etiam illa, vbi praedicatur actus: actus dico non praecise, quia actu inhaeret, sed quia actu determinat se ex sua natura ad actum, sic quod quantum est de se, semper inhaeret actu: vnde aptitudo accepta secundo modo non est aliud, quam determinatio ad actum, nec est sola potentialitas ad actum, vt putant alij.

Confirmo hoc quia ista propositio: Anima habet tres potentias, est per se secundo modo, & tamenpraedicatum est de actu, non de sola habitudine, nec est ista magis priuilegiata, quam aliae. Ratio vero & in hac, & in alijs est quia talia praedicamenta noncomparantur ad subiectum tantũmodo subiectiue, & receptiue, sed causatiue, & determinatiue, vnde & accidentia causantur, & oriuntur a subiecto determinatiue, quia sibi determinat alia: & hoc est, quod dicunt Logici, quod accidentia causantur a principijs subiecti. Ex hoc posset sic argui. Illa propositio est per se, in qua praedicatur aliquid necessario, quod oritur ex essentia subiecti: sed inhaerere actu est huiusmodi: ergo.

Item idem probo aliter, quia per se secundum Commentatorem 5. Metaph, com. 4. & infra, es illud, quod immediate inhaeret, & habet causam in subiecto, hoc patet ex vi vocabuli; per. n. importat causalitatem ly, se vero reflectit illam ad subiectum: tunc ergo illud inest alicui per se, & inest ei immediate, quod habet causam in subiecto: sed propositiones, in quibus praedicatur accidens actu de subiecto, sunt huiusmodi: ergo.

Item tertio: Omnis propositio est per se, quae ponitur pro conclusione in scientijs demonstratiuis, sed actualitas passionis ponitur pro conclusione in scientijs demonstratiuis, sicut demonstrat naturaliter Mathematicus, quod rerra est rotunda circa centrum, vt habetur 4. caeli, & mundi, eo qui tendit deorsum: donec omnes partes aequaliter distent acentro ergo propositionem ergo illam falsam reputa, quod propositiones de secundo modo praecise consistant in habitudine siue aptitudine praedicati ad subiectum, & non in actu. Et confirmo hoc quia omnis propositio immediata, quae non habet causam inhaerentiae suae nisi in subiecto, est per se secundo modo: sed huiusmodi est propositio illa, vbi praedicatur actualitas passionis de subiecto, non tantum illa vbi praedicatur aptitudo: ergo.

Tertio principaliter probo, quod Deus facit de facto secundum fidem contra propositiones physicas per se in secundo modo. Primo quia ista est physica per se: Omne compositum ex elementis est graue, vel leue, specialiter in quo dominatur terra est graue: sed hoc Deus separat in sacramento altaris, corpus enim Domini ibi nec graue es, nec leue, alias non essent agilia si essent grauia, & tamen sunt vere mixta, & in eis praedominatur terra: ergo non sunt grauia, Vnde ideo grauitas est intrinseca naturae terrae, quia secundum aliquos grauitas est forma substantialis eius

Confirmo hoc: si Deus transubstantiaret vnum hominem, remanentibus accidentibus, ita remanerent accidentia hominis sicut panis, vnde remaneret ibi figura faciei, & os apertum, & posset videre, ridere: similiter panis ita habet passiones suas sicut alia entia, & tamen secundum fidem separatur omnis passio panis in altari, quia remanent ibi species panis, quarum vna est grauitas, quae ibi remanet, & breuiter omnes passiones panis, quas habet a tota specie ibi remanente. Vnde si fieret cathaplasma de illis speciebus, talem haberet efficaciam, sicut si adesset panis. Vnde in talibus facit dubium, quia homines imaginantur, quod huiusmodi passiones (cuiusmodi est risibilitas) dicant tantum aptitudinem, & respectum. Sed ego dico, quod risibilitas dicit vere absolutum, & de genere qualitatis, quia de secunda specie, & nisi hoc tenemus fide non dubito, quod qui negant risibile non posse ab homine separari, dicerent, quod nec grauitas a pane, & quod grauitas non dicit nisi respectum, sicut nec risibile secundum eos.

Illud etiam, quod additur a quibusdam ad probandum, quod ridere actu est proprium hominis, non procedunt ex similibus, quoniam ridere est operatio quaedam, accidit autem quandoq; quod proprium inest per se & operatio inerit per accidens; sicut, quod terra moueatur deorsum, & tunc ope ratio non est per se secundo modo. Quandoque autem principium per se determinat actionem sicut ignis calorem, & tunc est passio secundo modo: Vnde secundum Commentatorem caliditas est propria passio ignis in summo, vnde qui videret quidditatem ignis, ita haberet pro impossibili, quod ignis non esset calidus, sicnt habet pro inconuenienti in mathematicis, vbi apparent quidditates, quod trian gulus non habeat tres aequales, cuius ratio est, quia videns quidditates rerum, videt necessarium ortum passionum suaruma quiditate.

Secundo principaliter recito quasdam instantias factas contra praedicta, & contra ea quae dixi in prima quaestione huius quarti, quando probaui de possibili, quod Deus poterat contra omnem propositionem in secundo modo per, se quae ratione alterius extremi non includeret repugnantiam primi modi.

Arguitur ergo primo contra conclusionem in se cum sit falsa. Primo, quia non vniuersaliter vera secũ- do quia vniuersaliter falsa Primo quia relatio creaturae ad Deum est in secundo modo, & tamen Deus non potest eam separare, & absoluere a creatura.

Item: duo alba sunt similia, est per se in secund o modo, tamen non potest Deus similitudinem a duobus albis separare. Primo quia nihil aliud est albedinem esse similem albedini quam eam esse eiusdem speciei. Deus autem facere non potest, quin sint eiusdem speciei.

Tertio quia Spiritum sanctum procedere a filio, est secundo modo: ergo facere, quod Spiritus sanctus non procederet a filio.

Secundo Probatur, quod conclusio sit vniuersaliter falsa, quia propositio, quae tenet ex terminis secundo modo, fundatur super aptitudinem terminorum scilicet passionis, & subiecti: sed Deus stante natura terminorum non potest auserre aptitudinem earum: ergo.

Tertio, quod exempla sunt non ad propositum, quia in Sacramento altaris non est quantitas modo quantitatis, sed modo substantiae, & ideo non oportet, quod insint sibi passiones, quas mathematicus probat de quantitate.

Quarto contra rationem, qua probaui conclusionem istam in prima quaestione, quando argui quia illud, quod in primo modo dicendi per se est non impossibile, est possibile, quia possibile, & non impossibile aequipollent: ergo alicui potentiae est possibile, alias potentia passiua esset in entibus respectu alicuius, respectu cuiusnon estipotentia actiua.

Contra istam rationem arguitur, quod esse impossibile simpliciter potest dupliciter intelligi, vel quia habet omnes causas impossibilitatis, sicut lapis habet omnes causas impossibilitatis ad respirandum, scilicet non habere pulmonem, sic tamen, quod ita est simpliciter impossibile, quod habet vnam causam, sicut quod habet omnes, vt piscem respirare sicut lapidem aeque quo ad formam est impossibile, sed non causaliter aeque: tunc dico, quod illud, quod est impossibile primo modo, habet omnes causas impossibilitatis; quod vero est impossibile secundo modo, tantum habet vnam causam impossibilitatis, tamen aeque impossibile formatur sicut si haberet omnes. Ex hoc concludit, quod ratio nulla est, quia non essse impossibile primo modo, idem est, quod non habere omnes causas impossibilitatis non sequitur ergo: non habet omnes causas impossibilitatis: ergo est non impossibile, vt non impossibile, aequipollet ad possibilesed aeque est impossibile, prout impossibile opponitur possibili, sicut quod est impossibile in primo modo, licet non aeque impossibile, prout impossibile dicit causam impossibilitatis, & illud sufficit ad hoc, quod nulla vera potentia possit super illud. Respondeo nunc ad istas instantias.

Ad primam dico, quod Deus non potest facere creaturam sine dependentia ad Deum, & hoc quia ratione alterius extremi includit repugnantiam primi modi. Probatio. Dependere idem est, quod manutenentia creari(non curo modo) tunc facere creaturam sine manutenentia est contradictio, probo quia fieri est manuteneri; fieri sine manutenentia est non manuteneri: ergo creaturam fieri fine dependentia, est eam manuteneri, & non manuteneri, & sic patet quomodo ponitur in altero extremo aliquid, quod concludit repugnantiam in primo modo scilicet hoc, quod dicitur fieri sine dependentia.

Confirmo hoc, quia dependere creaturae est suum manuteneri: fieri autem creaturam sine dependentia est ipsam manuteneri sine manutenentia, quae est contradictio plana: ergo. Sic ergo propositio illa adhuc videtur vera, quod Deus possit absoluere rem ab omni eo, quod inest in secundo modo dicendi per se, nisi ratione alterius extremi includatur repugnantia de primo modo.

Ad aliud, quod dicitur de similitudine, Respondeo, aut similitudo est res tertia a duobus albis, aut vt ipse videtur dicere, similitudo non est aliud, quam album, & coalbum. Si secundo modo, iam est contradictio, & repugnantia de primo modo, nam contradictio est facere duo alba, & quod non fiunt album, & coalbum.

Si vero detur, quod sit res tertia, dico quod potestt manutenere realitatem duorum alborum, sine similitudine, vt Doctores quidam dicunt. Et ego non video, quare tunc non posset Deus influere ad ipsa sundamenta non influendo ad similitudinem. Propter quod cum dixi, quod Deus potest contra propositiones de secundo modo, non intellexi de propositione fundata super vnitate, & alietate rationis, quales sunt propositiones praedicantes passionem, quae non est res alia a subiecto, sed propositionem illam intelligo esse veram vniuersaliter, quando propositio, quae ponitur in secundo mo do fundatur super habitudinem duarum rerum.

Ad illud de Spiritu sancto Respondeo quasi per idem: propositio enim de secundo modo quandoque fundatur super connexionem praedicati realiter differentis a subiecto, aliquando super connexionem essentialiter cum subiecto, non tamen omni modo identitatis eiusdem, vt praedicatum non habeat cum subiecto illum modum identitatis, quem habet in se, & propter carentiam illius modi identitatis non praedicatur per se primo modo, sed secundo. Sic ergo ad propositum dico, quod Deus potest facere contra propositionem secundo modo fundatam super connexionem praedicati, quae est res alia a subiecto, alias non.

Ad propositum essentia, & spirare non sunt duae res, sed sunt res vna habens duos modos identitatis.

Quod postea arguitur, quod propositio de secun do modo fundatur super aptitudinem terminorum, quae non potest terminis stantibus separari. Respon deo non est verum, quod supponitur, imo multae propositiones per se de secundo modo fundantur super actualem connexionem terminorum ad inuicem, non tantum super aptitudinem, vt visum est in corpore quaestionis.

Ad aliud, quod est contra rationem. Dicendum primo, quomodo ratio concludat, & in qua virtute & sorma, dimitto nunc, quia satis habetur prima quaestione.

Ad instantiam ergo respondeo, non capio ego ibi impossibile tantummodo pro carente aliqua causa impossibilitatis, sed pro carente ipsa impossibilitate formali: tale autem est illud, quod non venit contra primum principium, de quoliber affirmatio, &c. tale est illud, quod non includit repugnantiam primi modi, quia illud non venit contra primum principium, & sic est in proposito: ponendo enim passionem esse, & subiectum non esse, vel e conuerso, non venitur contra primum principium, eo quod non affirmatur, & negatur esse de eodem, sed diuerso. & hanc ego voco possibilitatem absolutam in Deo, quae non venit contra primum prin- cipium. Et quod. dicitur, quod Deus non posset facere piscem respirare. Respondeo, si illud repugnat pisci contradictorie, concedo, quod Deus non potest: si vero non, non. Sciendum tamen, quod proprium est animalis habentis calorem in corde, quod respiret, & putauit Aristoteles, quod haec sit in secundo modo, animal sanguintum calidi cordis respirat; nec reputauit possibile potentiae diuinae respirare separari ab animali. Eo modo Theolo gi ponunt, quod corpora gloriosa in caelo non respirant. Non ergo vado ad illas causas impossibilitatis, sed vado ad primum principium sic, quod illud, quod non est contra primum principium, est pos sibile absolute; quod vero venit contra, habet impossibilitatem absolutam.

Alia autem impossibilitas est ex connexione rerum, quae potest immutari ab eo, qui potest super totam naturam. Et haec est intentio Hugonis de Sancto Victore lib. de Sacramentis 2. lib. parte 8. cap. 15. vbi respondet, quomodo potest idem corpus efle in diuersis locis, dicens, quod qui fecit sic naturam corporis, quod esset in vno loco, potest facere naturam eius talem, quod possit esse in pluribus locis.

Dices forte, quod arguere, hoc est possibile in primo modo: ergo est possibile simpliciter, est fallacia consequentis, quia ex vno modo possibilitatis arguit possibile simpliciter, per te autem illudquod est possibile in primo modo, non potest esse possibile simpliciter, quia non habet omnem modum possibilis, quia non est possibile ex hoc secundo modo. Respondeo: aequiuocas de simpliciter: vno enim modo simpliciter idem est, quod vniuersaliter, & sic non intelligo in proposito: alio modo idem estt, quod absolute, & hoc modo intelligo, quod illud, quod non repugnat primo modo, sit possibile simpliciter, idest absolute absque repugnantia primi principij. Exemplum est ad hoc 5. Physic. tex. 14. vbi arguit Philosophus, quod materia non potest moueri, quia non ens: ergo: vbi ly non ens potest accipi simpliciter, hoc est vniuersaliter, & sic minor est falsa, quia materia est ens in potentia: si vero non ens simpliciter ibi accipitur absolute, sic propositio minor vera est, quia sensus est, materia non ens simpliciter, sed in actu: fic capio, quod est possibile primo modo, est possibile simpliciter, & eius oppositum est impossibile vniuersaliter, quia nullomodo.

Alij arguunt contra propositionem principalem, quia haec est in secundo modo per se, homo non est asinus, & tamen non potest Deus facere, quod homo sit non homo, & quod non sit non asinus. Respondeo: ista propositio: homo non est asinus, est in primo modo. In modo enim primo non sunt tantummodo propositiones affirmatiuae, sed aliquae negatiuae: ista enim, homo non est irrationalis, est negatiua primi modi generaliter: ergo primus mo dus per se affirmatiue est, quando praedicatur definitio, vel definitum. Secundus autem modus est uegatiue, quando negatur definitio, vel definitum. Ad argumentum in oppositum patet quid dicendum sit ex corpore quaestionis.

ARTICVLVS II Vtrum transubstantiatio sit actio de genere actionis.

QVoad secundam quaestionem arguo primo, quod transubstantiatio non sit actio de genere actionis, quoniam aetio de genere actionis non est aliud, quam ipsa forma: sed transubstantiatio non est illa forma acta: ergo. Probatio minoris, quia nec panis, nec corpus Christi sunt acta.

In oppositum est, quia illud, quod profluit a diuina virtute, est actio profluens: sed quod illud, quod est panis, mutetur in corpus Christi, profluit a diuina virtute: ergo per actionem: sed illud per quod illud, quod est panis mutatur in corpus Cristi, est transubstantiatio: ergo transubstantiatio est actio.

Respondeo primo ponam conclusiones intentas. Secundo recitabo quasdam instantias facas contra. Tertio soluam.

Primo pono propositionem vnam negatiuam quod impossibile est, quod actio sit forma facta, & agere sit calorem a se habere, vt dicit opinio Doctoris solemnis moderni.

Hanc conclusionem probo aliquibus rationibus. Prima sumitur ab ipsa denominatione, quia isti dicunt, quod forma facta, vt denominat agens, est actio: arguo tunc sic: Aut denominatio accipitur proprie, aut metaphorice: si proprie, cum denominatio dicatur a nomine, & vocabulo proprie, tunc actio non erit aliud quam quaedam vocabulatio, & nominatio: si vero nominatio accipiatur metaphorice: ergo vltra denominationem dicit aliquid aliud extra intellectum: illud autem, vel est absolutum, vel respectiuum, & habeo propositum, quod est realitas aliqua, quae exprimitur per illam denominationem. Si vero non dicat aliquid reale extra intellectum, sed tantum ens rationis, tunc arguo, vel illud ens rationis estt absolutum, vel estt respectus: si respectus: ergo actio quo ad suum formale dicit respecum, non ergo formaliter erit ipsa forma facta: si dicat absolutum rationis, adhuc habeo propositum, quod non erit, nisi materialiter ipsa forma facta.

Secunda ratio sumitur ex praesuppositione sic: In illo non consistit actio, quod praesupponit actionem, quia nihil supponit seipsum: sed habereformam actam a se praesupponit actionem. Probo hanc minorem tripliciter. Primo, quia impossibile est habere formam factam, nisi sit prius facta: facta autem est factione, propter quod si habere formam factam a se sit actio, idem erit posterius se. Item: tunc idem erit me percutere te, quod te habere percussum a me.

Item: Aut calor factus dicit aliquid vltra calorem, aut nihil: non secundo modo, ergo primo modo: illud non est aliud, quam passio: sed passio est effectus, illatioque actionis, ideo posterior est actione: ergo calorem factum esse est aliquid posterius actione. Et confirmo, quia relatio ista, quae est agens habere passum, fundatur super egisse: ergo supponit egisse: ergo actionem, quia non dicit aliud, quam actionem, vt transiuit inpraeteritum.

Tertio arguo principaliter ex separatione, sic: Quando duo sic se habent, quod vnum transit alio manente, siue e conuerso, illud quod manet, non est formaliter ratio ipsius transeuntis, sed transeunte actione manet habere formam factam a se: rusticus enim habet filium a se genitum, & non quia tunc generat, sed quia tunc generauit, nunc habet, ergo verum est dicere, quod aliquando habet filium a se genitum, quando non est verum dicere, quod generat: ergo transit generatio manente hoc, quod est habere genitum a se.

Confirmo exemplo. Pono, quod ignis calefaciat stuppam, verum est dicere, quod ibi est calor factus ab igne: portetur ignis ad alium locum, verum erit dicere, quod ignis habet calorem illum factum a se, non tamen verum erit, quod agat, quia non est in dispositione qua possit agere: ergo.

Quarta ratio principalis est ex causatione, sic: Jmpossibile est, quod aliquid sit sibi causa, vt sit, dico causa reducibilis ad genus causae efficientis: sed formae factae est actio causa, vt sit: est en im forma efecus, & terminus actionis: ergo. Si dicatur, quod ratio ista est contra me, minor enim per dicta mea videtur falsa, quia dixi alias, quod actio est re latio, relatio vero abstrahit a causalitate. Respondeo: accipio ibi actionem pro agere: nominibus enim vtendum est vt plures, nunc autem agere vere importat causalitatem, & rem degenere actionis.

Dices: per actionem intelligo formam, vt in fieri, & tunc cessant multae rationes tuae. Contra videtur mihi, quod habeam propositum: albedo enim producta in fasto esse differta se ipsa, vt in fieri, per rationem facti, & fieri: ergo vltra formam est aliquid aliud, quod sic facit eam diffferre a seipsa

Dices: est ergo semper vnum post aliud, quando forma fit, & pars post partem, in facto esse autem est tota simul. Contra: licet hoc sit verum, non tamen sufficit, quia semper oportet ponere aliquid ibi, quod sit aliud a forma, ex quo forma manente ipsa illud transit, quia manet forma, & non est fieri.

Item: solutio, & euasio ista non valet, vbi forma fit in instanti: tunc enim non potes assignare, in quo differat forma facta a fieri formae, & tamem fieri est causa formae: ergo idem causa sibi. Dicitur, quod idem est causa sibi differens a seipso secundum rationem, sicut dicimus, quod deitas est ratio & causa Deo, vt sit; Deus enim deitate est Deus.

Ista responsio non tangit puntum quaestionis: secus enim est de effectu formali, & effectu efficientis: effectus enim formalis est idem ipsi formae differens tantum ratione, sed effectus causae efficientis necesario est aliud ab efficiente, quia nihil educit se de non esse ad esse. Forma autem facta non est effecus formalis actionis, sed reducitur ad genus causa efficientis.

Dicitur, quod actio non habet causalitatem esfectiuam respectu formae, sed respectu compositi. Contra: Commentator 7. Metaph. comm. 31. actio non pendet a subiecto, idest a composito, nisi quia pendeta forma: sic ergo cum forma capiat essevirtute actionis, impossibile est, quod sit ipsa actio.

Quinto arguo principaliter ex permixtione praedicamentorum. Jsti enim habent pro inconuenienti, quod praedicamenta sint permixta. Tunc sic: Forma, vt denominat, est actio: sed ut denominat est aliquid impermixtum: ergo actio non est praedicamentum impermixtum: probo minorem, quia forma, vt denominat, dicit duo, ipsam scilicet formam & denominationem.

Dices, quod forma, vt denominans, non est actio formaliter. Contra: habeo propositum, non enim inquiro hic de composito accidentium, sed de formali ratione, quam hoc addit super hoc.

Vltimo arguo ex diuina abstractione: pono enim, quod- hic sit, stuppa, & pono duos ignes aequaliter approximatos, & quilibet incipiat agere, pono quod Deus substrahat influentiam ab altero ne agat altero agente, & calefaciente stupam: quaero tunc, quare forma facta magis denominabit vnum ignem, quam alterum, aut hoc est ratione formae, & patet, quod non, quia est eadem comparata vtrique, aut ex parte ignis, & hoc non quia ignis aequalis est vtrobique: ergo oportet, quod sit aliquid extra formam, & extra ignem puta acceptio, vt quia forma accepit essse ab isto igne non ab alio, quae quidem acceptio est ligatio ligans istam formam cum hoc igne, & non cum alio.

Similiter Deus abstrahit igni isti, vt non ageret, quaero quid ei subtraxit: non enim subtrahit formam agentem, nec formam factam: ergo aliquid aliud, & tale quod esset illud, quo hoc factum est ab isto praeter subtractum, & ideo cum dico a, facit b, ly, facit exprimit aliud, quam a, & b, quod quidem Deus subtrahit, quando facit, quoda, non agar.

Vltima ratio est ex habere. Habere est vnum praedicamentum: dicere ergo, quod omnia praedicamenta sint habere, est tantum inconueniens, sicut dicere, quod sint relatio, quod ipsi tamen habent pro inconuenienti: agere ergo est facere & causare hoc non est habere. Confirmo hoc, quia habere sormam factam non est ipsa forma, sed est interuallum, & intermedium quoddam, vt probatum est supra: non enim lucem facere est lux, vel lucem fieri, sed aliquid aliud, puta illud actio, istud passio.

Secundo pono Propositionem affirmatiuam quod cum praedicamenta sint prima intelligibilia, quia prima intellecta secundum Commentatorem 9. Metaph. comm. vltimo, ideo actionem non possumus definire, nec declarare a priori: tamen ipsum nomen importat, quod agere b, est aliud, qua

b; nec est alius modus probandi. hoc nisi Philosophi. cum enim definiuit motum dixit, quod est actus entis in potentia, scilicet illud quo ens in potentia exit ad actuni. Similiter cum voluit definire animam dixit, quod est actus corporis organici, idest illud quo corpus organicum potentia vitam habens fit actu habens vitam. Sic si vellem albedinem definire, & ignorarem genus, & differentiam, dicerem, quod est illud quo album est album formaliter. Hoc ergo modo ego procedo de actione, cum enim dicitur b, agit, ly agit est concretum, & resoluitur in duo, scilicet in substratum, quod est b, & in rationem formalem, siue ipsum abstractum & illud est illud quo formaliter agit, & illud est actio quae est formaliter egressus quidam ab agente: sicut ergo anima est actus animati, sic actio actus agentis; & sicut primus conceptus, quem possumus habere de anima, est, quod est actus animati, ita primus conceptus actionis, quod est actus agentis. Modo ostendo, quod quandoa, agitb, actio, quod est illud quo agit, sit aliud ab ipsa b, & hoc per rationes factas, quia actio, & actus ille potestt subsrahi b, manente. Sic si vellem probare, quod actus animati non est ipsum substratum animae, quia manet substratum anima non manente: ergo actio est aliud, quam a, & quam b, & medium quoddam interuallum, non quidem interuallum per modum spacij, sed pro tanto hoc dico, quia Commentator actionem hic vocat interuallum 3. Physicorum. Est pro tanto interuallum, quia con- cretum verbi, & participij resoluitur in subiectum, & formam. Cum ergo dico b, producitur, siue productum, habeo vnum per accidens, & aggregatum ex subiecto, & produci, & ibi subiecum scilicet b, est aliud ab ipso produci, sicut quod & subtractum a formali. Vlterius quia b, produci, concipi non potest sine alio, puta agente, ideo proprie dicitur interuallum eo, quod est actus b. inordine ad a ligansb, cum ipso, a: & sicut dico de produci, sic dico de producere e conuerso. Nec ex hoc volo, quod sit respectus, quia aliud est respicere aliud est causare.

Nunc secundo principaliter recito quasdam instantias, quas Reuerendus Magiser Heruaeus fecit supra ea, quae dixi in primo de actione.

Primo, quia dixi, quod rea litas praedicamenti actionis, importatur per verbum puta per agere, producere, & huiusmodi, per actionem vero nominaliter importatur non realitas praedicamenti actionis, sed relationis, vt expresse Symplicius tradit super praedicamenta.

Contra hoc sic: Quando forma aliqua in abstracto est forma alia quidditatiue in abstracto, concretum praedicamenti dicitur quidditatiue de concreto subiecti: sed per me actio quidditatiue est relatio: ergo agere, quod est concretum acionis, est quidditatiue referre, quod est concretum relationis.

Secundo: Praedicamentum est ordo praedicabilium ad vnum, quod continet omnia per essentiam: sed omnia de praedicamento actionis reducuntur per essentiam ad actionem, quae quidditatiue continet omnia illius praedicamenti: ergo acttio non est relatio, cum sit praedicamentum distinctum.

Item Auctor 6. principiorum. Actio est secundum quam in id, quod subijcitur, agere dicimur, & intelligitur in illud quod, non tantum subiectiue, sed obiectiue: sed relatio non est huiusmodi: ergo.

Secundo probat, quod agere non sit interuallum, quia aut loqueris pronrie, & sic est spatium: aut me taphorice, & sic est respectus, quod negatur.

Item contra illud, quod dicitur, quod actio est legressus, quia ab agente nihil egreditur, nisi forma: ergo agere non est aliud quam forma.

Item specialiter quod non sit interuallum, quia quod est commune sex praedicamentis, non est ratio propria praedicamenti actionis: interuallum est huiusmodi; omnia enim sex principia sunt interuallum.

Dices: est speciale interuallum importans causalitatem. Contra, causalitas est relatio: ergo agere quo ad suum formale est relatio. Item, tunc actio erit permixta ex interuallo, & relatione. Ad ista per ordinem respondendo.

Dico ad primum capio istam propositionem nulla dicio significat rem de praedicamento agere, nisi verbum vnum, vnde cum dico Deus creator, ly, creator hic importat formaliter relationem, cum vero dico creat, importat rem de praedicamento agere. Haec primo videtur fuisse intentio Philosophi in praedicamentis, vbi disttinguens praedicamenta, nunquam dicit actio, & passio; sed agere, & pati, & exemplificans de agere dicit, vt illuminare, & secare, non dicit illuminatio, & secatio.

Et Simplicius similiter praedicamenta dicit, quod secundum coarctationem hanc ad aliquid reducuntur agens, & patiens, secundum aliam autem naturam aliud faciunt praedicamentum In cap. etiam de agere, & pati, mouet quaestionem, & ibi dicit, quod eis non est ratio esse in habitudine ad inuicem, sed in factum ab ipsis, secundum quod illud factum est, hoc autem facit.

Dices, quod ego vado ad grammaticum. Respondeo: Jdem, quod grammaticus diuersificat secundum modos significandi, metaphysicus diuersificat secundum modos intelligendi. Tunc grammaticus dicit, quod dictiones, quae significant agere & pati, sunt sola verba; metaphysicus vero dicit, quod con ceptus significati per agere & pati sunt de praedicamento actionis & passionis. haec est intentio Commentatoris 5. Physic. comm. 9. vbi vult, quod omnes formae significatae verbaliter significent cum transmutatione, scilicet agere & pati, nominaliter vero non. Hoc idem Simplicius dicit vbi supra vbi mouet quaestionem, quomodo agere est de praedicamento actionis, cum agens relatiue dicatur ad patiens. & respondet, quod agere respicit omnes formas, vnde etiam inimicus dicitur relatiue, vel aliud aliquid, vt inimicus inimici inimicus: quod si accipiatur verbaliter, pertinet ad praedicamentum actionis, & vbi. Vltra mens sua plane es, quod omnia praedicamenta, etiam ad aliquid sunt materialia respectu actionis, eo quod omnia verbaliter accepta pertinent ad praedicamentum actionis, sic quod praedicamentum ationis includit omnes for mas conceptas per modum egressus, & actus verbalis.

Tunc respondeo, ad primam instantiam dico, quod nunquam consequentia a coniugatis tenet respectu illorum praedicamentorum, quae imponuntur ad demonstrandam differentiam ipsorum, ficut cursus es nomen, hic nomen dicitur de cursu ad denotandam differentiam eius ad verbum & ideo a currere differt, propter quod non sequitur cursus est nomen: ergo currere est nominare: ratio est, quia medium variatur; non enim cursus, & currere, vt comparantur ad esse nomen, accipiuntur vt coniugata, sed inquantum differentia. Et sicut dixi de modis significandi, ita dico de modis concipiendi, nam omnis forma concepta per modum actus secundi, & cum motu, eo ipso quidditatiue pertinet ad praedicamentum actionis, vel passionis: concepta vero per modum habitus, ad alia praedicamenta, & ideo in talibus non sequitur locus a coniugatis, quia vt sic comparantur ad illa, quae notant eorum differentiam, & faciunt ea magis ese disparata, quam coniugata. Non ergo sequitur: actio est relatio: ergo agere est referre, imo referre e conuerso est agere, quia significat per mo dum verbi, & est referre agere relationis, sicut calefacere est agere caloris, & loquitur hic vniuersaliter de omni agere, fiue sit transiens, siue quomodocunque aliter.

Sciendum tamen, quod talium, quae concepta per modum nominis sunt de aliquo vno praedicamentorum, & concepta per modum verbi sunt de praedicamento actionis, quaedam sunt, quae realiter sunt de praedicamento actionis, secundum concipi vero de praedicamento alio; quaedam vero e conuerso. Primo modo est illa realitas, quae est intermedia inter agens, & patiens, quae est in fieri, & coniuncta cum corpore, & est illa realitas, qua effectus ponitur in esse formaliter ab agente: Sicut di cimus quod productum producitur per produci, & producens producit per producere, talis enim realitas est de praedicamento actionis realiter, sed secundum concipi, & quantum concipitur nominaliter, est de praedicamento relationis. Secundo vero modo sunt illa, quae de ratione sua non habent, quod sint actus secundus, sed actus primus: nec sunt illud, quo aliquid in esse ponitur realiter, & quasi medium inter agens & productum, tamen possunt concipi per modum fieri, & actus expressi per verbum, sicut calor dicitur calere, albedo albere, & sic de quacumque forma alia, & de talibus dico, quod secundum concipi tantum sunt in praedica · mento actionis, realiter vero sunt in praedicamento aliquo quocumque aliorum.

Ad illud, quod dicitur, quod praedicamentum est ordo. Concedo maiorem, sed minorem nego: Illud enim quod continet omnia, quae sunt in praedicamento agere, vel pati, non est actio, vel passio, sed est agere ipsum pati, quae continent omnes verbales dictiones reductas ad vnum communem conceptum.

Dices: quare ergo dicitur communiter praedicamentum acttionis? dico, quod hoc est ex communi vsu loquentium. Aristoteles autem in praedicamentis non nominauit actionem, sed agere. & per idem dico ad illud sex principiorum, quod vsus est illo vocabulo, secundum communiter loquentes, & aliqui expositores super illud, quaerunt, si actio debet concipi per modum verbi, vel verbaliter. Et dicitur quod verbaliter, quia praedicamentum actionis est illud, secundum quod agens agit, & haec est ratio Commentatoris 5. Physic. comm. 65. quod actio non concipitur, nisi cum mensura quadam temporis: quia vero actio nominaliter non exprimit aliquid coniunctum cum tempore, ideo non concipitur vt actio, sed vt relatio referens agens ad patiens: verbaliter vero habet coniunctum tempus. & mensuram, ideo vt sic concipitur de praedicamento actionis. Quod ex hoc potest confirmari in exemplo, genitor enim & genitus non exprimunt conceptum actionis, sed relationis, vnde genitor generatione genitor, & genitus generatione passiua genitus.

Ad illud de interuallo non concludit, si enim bona sit forma, arguitur contra Arillotelem & Commentatorem eodem modo, vt arguitur contra me. Aristoteles enim 4. Metaph. vocat actionem viam ad ens. Arguo tunc, aut loquitur proprie, & sic actio erit spatium; aut metaphorice, & similiter actio erit respectus.

Dico ergo, quod pro tanto est via, quia ea capit res quod sit, nec omnino intermedium est relatio. Capio enim intermediam formam indigentem duobus extremis, vnde Boetius, & auctor sex Principiorum vocant illa sex praedicamenta circumstantias aduenientes extrinsecus. & ratio est, quia eorum realitas non consideratur totaliter intra sub. iectum, sed extra in ordine ad aliud, & tales formae sunt formae extrinsecus aduenientes, secundum Auctorem sex Principiorum.

Horum autem quaedam sunt, quae sunt connexio terminorum, cuiusmodi est relatio; quaedam, quae sunt via ad terminum, idest acceptio termini, cuiusmodi est actio.

Ad illud de egressu, respondeo: Alius est egressus, & aliud illud quod egreditur; sicut aliud est albedo, & aliud album: quando ergo dico, quod agere est egressus, non capio illud quod egreditur, sed capio ipsum egressum. Et cum dicitur, nihil egreditur ab agente nisi forma, concedo, tanquam il- lud quod egreditur, in eo tamen quod egreditur est considerare illud quod, & illud quo, & illud quo ego voco actionem.

Ad illud, quod interuallum est aliquid commune septem praedicamentis. Respondeo, esse interuallum non dicit aliquam rationem, vel conceptum medium inter ens, & septem praedicamenta, sed importat tantummodo conceptum entis cum aliquo addito extra: quando enim concipio interuallum, concipio ens inter duo, & ens quidem in reco: duo vero in obliquo, & illud conceptum in reco, ly, duo in obliquo quandoque est relatio, quandoque aliquod aliud aliorum. Hoc modo licet in quolibet septem praedicamentorum sit inter uallum, capiendo interuallum pro rea litate, quae est inter duos terminos, non tamen eodem modo sunt interuallum, quia non sunt eodem modo inter duos terminos.

Ad illud, quod dicitur, quod praedicamentum actionis esset compositum. Respondeo: Conceptus quilibet praedicabilis est simplicissimus, quia praedicamenta sunt primo intellecta. Tunc quando dico, quod agere est interuallum, & quod differt a relatione, quia relatio rationis consistit in esse connexionem, ratio vero agere in causare; non intelligo per interuallum rationem vnam. & vnum conceptum, & per causare vnam habitudinem appropriatam, & determinatam rationem interualli; sed habeo rationem & conceptum indefinitum entis in recto explicatum in hoc, quod est causare, & similiter in hoc, quod est definire, & connectere, & coincidens cum quolibet in illud re, & ratione & sic dico de rationibus aliorum praedicamentorum septem. Ad argumentum in oppositum patet.

ARJJLVLVO III. Vtrum Deus possit separare accidens a subiecto, non obstante eius indiuisione cum subiecto.

AD tertiam quaestionem respondeo: Conclusio mea est ista. Quod accidens facit vnum cum sub: ecio vnitate, quae est vnitas in subiecto, quae quidem non est vnitas connexionis, sed indiuisionis: nec est idem indiuisio & conne xio, nam duae partes ligni in continuo sunt vnum non vnione, vel conne xione, sed quadam intima indiuisione. Contentum vero, & continens sunt vnum relatione, & connexione.

Nunc dico, quod non est intelligibile, quod vnitas accidentis & subiecti sit relatiua, & connexionis, sed est vnitas indiuisionis.

Tunc ad propositum pono secundam conclusionem, quod hoc non obstante, accidens est separabile a subiecto per diuinam potentiam. Ratio est. quia sunt indiuisa tantum actu, non potentia, sicut est in diuinis, & si sit aliquod tale accidens in creaturis, nescio. Deus tamen potestt separare quicquid indiuisum est ab alio tantum actu non potentia, & non tantum Deus separare illa potest, sed etiam natura, tamen differenter: naturae quidem separatio est accidentium peremptio; separatio Dei non est cum alterius peremptione necessario, quod ex omni potentia sua potest manente quolibet vtrumque ab altero separare. Quia vero dictum est, quod accidens est vnum per indiuisionem cum subieco, intelligendum est, quod vnitas ista est vnitas numeralis, non sicut conten- ti, & continentis: sed quia resultat ex eis res facta in se indiuisa, includens accidens & subiectum.