Quaestio 3

ARTICVLVUS I. Utrum accidentia in Sacramento possint esse principium naturalis actionis.

QVANTVM ad primam quaestionem arguo primo, quod accidentia, quae remanent in Sacramento, non possunt esse principium naturalis actio cnis, quoniam illud, quod est materia separatum non potest esse principium transmutandi materiam secundum Aristotelem, & Com- mentatorem 7. Metaph. comm. 30. Ratio est, tum quia agens agendo assimilat sibi passum, tum quia actio est in habentibus materiam communem.

In oppositum est, quia experientia facit artem 1. Metaphysicae: ergo illud est necessarium, quod capitur per experientiam: sed experientia docet, quod accidentia illa habeant easdem similes operationes, quas habuissent, si panis esset praesens, nam species panis satiant, & species vini inebriant, & sic de actionibus caeteris: ergo. Respondeo pono in ista quaestione duas Propositiones.

Prima est, quod accidentia ista possunt esse principium cuiuslibet actionis, quae habet pro termino realitatem accidentis, sicut alterationis, augmenti, & huiusmodi.

Hanc conclusionem probo vnica ratione tali, Quando aliquid conuenit alicui per se, conuenit ei circumscripto omni eo, quod respicit illud per accidens, verbi gratia, aed ificatori conuenit per se aedificare, ideo circumscripto Polycleto, quod aspicit per accidens aedificatorem, non minus aedificatori conueniet aedificare: & ratio est, quia per accidens nihil facit ad illud, quod inest alicui per se, ideo circumscripto eo adhuc manet, quod inest per se, sed respectu actionum habentium accidens pro termino concurrit subiectum per accidens: ergo circumscripto subiecto, non minus inerit accidenti separato actio respectu illius termini.

Probatio maioris. Illud est per accidens, quo variato nulla variatio dicitur fieri in hoc, quod inest per se: sic autem est in proposito, nam ponere albedinem in vno, & eodem gradu, varia sicut vis, ipsa substantia eodem modo disgregabit: ergo.

Ex hoc infero, quod non est vera quorundam opinio, quod quantitas eo, quod non habet modum essendi, quem prius habuit, ideo non potest esse in Sacramento principium actionis. Hoc dictum non continet veritatem, quoniam, licet quantitas non sit principium Physicae transmutationis, tamem est per se principium naturalis immutationis: est enim per se sensibile, licet non sit sensibile proprium, sed commune ex 2. de anima, tex. 64. de anima, & tamen non habet eundem modum essendi. Nec quaerimus hic de acttione quantitatis, quia non est forma actiua, ex 4. Physic. tex. 97. & infra.

Secundo, quia illud facit per se, quo variato perpenditur variatio actus a sensu: sed variata quantitate immutatio in actu visionis perpenditur a visu: quare quantitas per se facit ad actum visionis, vel alterius sensualis immutationis. Tunc si quantitas eo, quod est sine subiecto, non est principium actionis: ergo videns hostiam ante consecrationem, & post, difformiter immutabitur, cuius oppositum experimur.

Sed contra minorem rationis videtur esse illud Phylosophi 2. de anima tex. 11. vbi volens habere, quod in nobis est aliqua substantia abstracta, dicit, si est actio in qua non communicet corpus: ergo intendit, quod in istis actionibus materialibus communicat corpus cum forma: ergo facit subiecum per se ad actionem non per accidens, minor ergo erat falsa.

Respondeo: forma eo modo communicat subiecto actionem, quo communicat ei suam realitatem, non per vnionem, siue relationem mediam: ergo similiter actio hoc modo communicabitur subiecto per indiuisionem, vt sicut concurrunt indiuise in vno tertio, scilicet composito, sic in vna actione. vnde accidens existens in subiecto non est agens in ratione subiecti, eo quod non est diuisum in actu sed tantum in potentia: sed est quo ipsum subiectum agit, separatum autem retinet actionem sine subiecto, sicut & entitatem.

Tunc ad formam concedo, quod in omni actione sormae existentis in materia, siue accidentis in subiecto concurrit per se subiectum sicut per se fundat vnitatem cum subiecto, & hoc vult habere Arist. quod si entitas accidentis siue alterius formae separetur, non est inconueniens quodeius actio separetur.

Secunda Propositio est, quod accidentia sunt principium naturalis actionis respectu substantiae, quae apparet per huiusmodi species generari, verbi gratia, si vinum ante consecrationem potuisset suo calore aliquam generare substantiam, eandem poterunt generare species vini, & eius accidentiaremanentia post consecrationem, non quidem invirtute substantia alia ab ipsis met accidentibus: vnde quod consueuit dici, quod accidentia agunt in virtute substantiae, verum est si intelligatur in virtute substantiae, quae sit ipsamet accidentia si vero intelligatur aliud quam ipsamet accidentia, quaero, quid est illud; aut ipsa, & hoc non, quia illa non est; aut relatio, & hoc non, quia relatio non est principium, nec terminus actionis; aut est quod absolutum, & si sic, illud est etiam accidens: ergo qua ratione istud accidens esset principium illius actionis, non in virtute alterius, eadem ratione illud accidens, de quo est sermo.

Dico ergo quod accidentia in Sacramento possunt agere ad eductionem formae suostantialis in passo approximato. haec propositio licet dependeat ab eis quae dixi distinctione prima, probo tamen-- eam nunc vnica ratione sic: Quando duae mutationes concomitantur se ad inuicem necessario, ita quod si vna sit necessario per concomitantiam, ponitur alia eadem actione, & eodem priuilegio formali ponitur in esse vna & alia: sed secundum mentem Philosophi generatio & alteratio sunt duae mutationes, habentes se necessario per concomitantiam; nam impossibile est, quod alteratio sit vltimata quo ad terminum, puta quod omnes dispositiones ponantur in vltimo insanti, quin in eodem fiat forma; sicut si caliditas, & raritas fiant in summo, necessario per concomitantiam fit forma ignis, vt necessaria quaedam sequela: ergo.

Confirmo hoc, quoniam da oppositum, sequitur, quod forma substantialis bis fiet, semel per concomitantiam, & semel per actionem directe terminatam ad eam, quod est inconueniens. Propter quod sciendum, quod duae mutationes concurrunt in qualibet naturali generatione; scilicet alteratio, & generatio, ambae correspondentes vni, & eidem actioni; vna quidem sicut terminus intrinsecus, altera vero sicut terminus extrinsecus, & sequela. Exemplum huius potest patere in productioneartis, actio enim domificatoris attingit duas mutationes, vnam per se, & vt terminum intrinsecum actionis suae, per motum enim localem Domificator per se, & primo inducit situm alium, & alium ipsarum partium domus, puta lapidis, & lignorum; ex consequenti vero, & vt termini motus secundum extrinsecum inducit formam domus, positis namq. & sic situatis partibus, per necessitatem nulla alia actione media sequitur forma domus. Sic in proposito, quia positis dispositionibus pltimatis sequitur necesario forma substantialis. idcirco accidentia, quae inducunt, sicut intrinsecum terminum actionis suae, ipsas dispositiones inducere possunt; eadem actione sicut terminum extrinsecum secundum, & per modum sequelae formam substantialem. Et hoc est, quod Philosophus dicit 5. de historia animalium cap. r. quod virtute seminis inducuntur formae substantiales animalium: nec oportet recurrere ad idaeas, vt Plato; nec ad agens separatum, puta ad decimam intelligentiam, vt posuit Auicenna; nec ad Deum, vt ponunt alij Doctores moderni. Est ergo sciendum, quod in generatione substantiae est ordo iste.

Primo enim accidentia capiunta forma substan tiali, quod sint talia non quidem effectiue, sed exigitiue, & determinatiue, eo modo quo membra corporis humani exigitiue, & determinatiue capiunt ab anima, quod sint talia, vt Commentator ait secundo de anima, com. 24. cap. 1. & tractatu de substantia orbis dicit, quod licet dimensiones interminatae praecedant im materia, tamen determinatio est a forma substantiali. Accidentia ergo sicut sunt talia a forma tali in entitate, sic ab eadem forma sunt talia, quod alterando materiam inducunt dispositiones in summo, ad quod sequitur forma substantialis necessario per modum sequelae, & hoc estt propter naturalem obligationem accidentium ipsius formae. Sicut enim subiectum impossibile est esse sine accidentibus; sic est conuerso impossibile est accidentia esse sine forma. Totus autem iste ordo ortum habet principaliter a substantia, vt substantia primo inducat talia accidentia talis dispositionis, & talis entitatis; accidentia vero ipsa inducunt vltimas dispositiones, vltimis vero dispositionibus statim per modum lequelae necessariae sequatur substantia. & haec est intentio Commentatoris expressa, similiter & Philosophi a. de anima tex. com. 24

Sed hic sunt quaedam facientia difficultatem aliquibus magnis Doctoribus, quia primo hoc posito termino formalis generationis, ponitur nobilior formali principio, & per consequens effectus aequiuocus excedet causam in nobilitate, & per consequens aget aliquid vltra suam speciem; quae omnia inconuenientia videntur, propter hoc, quod tolleretur omnis via ad probandum ordinem agentium; imo non posset improbari, quod mufca esset causa coeli, & specialiter auserretur via ad probandum perfect. onem primi principij.

Primo sicut dicitur communiter, quod accidens potest esse causa termini nobilioris se, & hoc in virtute substantiae, quod si bene intelligatur videtur dictum satis probabile, vt sit sensus in virtute substantiae, hoc est, quia sunt virtus ipsius substantiae, vt dictum fuit statim, habent enim accidentia ista exigitiue, & determinatiue a substantia quod alterantes materiam inducant dispositiones vltimatas respectu formae inducendae, alias nullaalia actione mediante sequitur forma substantialis per modum necessariae seque lae: ergo cum forma substantialis sit causa determinatiua istius ordinis, & per consequens forma substantialis est causa isttius necessariae sequelae, ex quo bene dictum est, quod accidentia agunt in virtute substantiae.

Et quando dicitur, quod ignobilius est causa nobilioris. Respondeo, quod bene ignobilius potest esse causa nobilioris, per modum sequelae, quando aliquid nobilius est causa illius sequelae: sic est inproposito, quia accidentia habent, quod agant per modum sequelae ad substantiam, per hoc, quod substantia est causa illius.

Et cum dicitur, quod nihil agit vltra suam speciem, & ignobilius se, concedo, quod nihil agit hoc modo directe, & vt causa sequelae: nihil autem prohibet aliquando agere vltra suam speciem invirtute alterius, quod est causa illius sequelae.

Alia responsio est Commentatoris 7. Metaph. comm. 3. vbi post distinctionem de agente dicens, quod agens est duplex, producens, & faciens, siuemouens, & extraliens verbi gratiu, qui facit figuram dicitur producens, qui vero mouet materiam vsque ad formam, non dicitur faciens, nec producens, sed mouens siue extrahens. Tunc dicit Commentator, quod qui imaginatur, quod sorma inducatur in materia, sicut aliquid impresum fecit opinari, quod esset dare creans, & producens, & facibilis, & litera sua habet sic, & demonstratio Aristotelis est in hoc, quod formae non gener antur per se, siue in se, quoniam si sic esset, generatio esset non a materia, & cum ita sit gencrutum, & formatum generans: ergo est formans, scilicet illud, quod mouet materiam, donec recipiat formam, & illud quod extrahit eam de potentia ad actum. Et infra vult, quod actio eadem, quae est ad formam, sit ad substantiam, ita quod actio agentis non dependet, nisi quia pendet a forma, ita quod tota essentia compositi fit per hoc, quod forma extrahitur a mo uente materiam.

Tunc ad formam, cum dicitur, nihil agit vltra speciem, & in nobilius se, verum est de agente producente, & faciente: si autem de agente extrahente, non: possibile enim est secundum eum, quod aliquod agens moueat materiam, extrahendo ad actum nobiliorem se, vt vult ibi, quod illud, quod generat substantiam, est corpus agens per qualitatem aliquam actiuam, & quod non est aliud generans, quin siuicftume: & soimas, ex productione rerum potest demonstrari primum principium perfectissimum esse, eo quod non est agens mouens tantum, & extrahens, sed est producens, & creans. Et hinc habuit ortum imaginatio antiquorum, quod oportet ponere incorruptionem formarum, quia agens non producit aliquam nouam realitatem in actu: sed acquiritur mouendo materiam perfectio eiusdem eminentiae cum materia. Non enim materia est in se vnum ens praecisum, & sorma aliud, sed amho sunt per indiuisionem vna essentia compositi tertia, materia quidem, vt inchoamentum, sed forma vt complementum.

Aliud dubium est, quare cum forma substantialis sit prior accidente tempore, cognitione, & natura, magis debet accidens induci, vt sequela substantiae, quam e conuerso. Respondeo: aliud est esse prius, siue principale in intentione, & aliud in executione, sicut apparet de forma domus, & motu partium, scilicet lapidis, & lignorum ad istum, & illum situm: In proposito, etsi forma substantialis sit prior in intentione, tamen est vltimum inexecutione, ideo magis est sequela alterius, quam e conuerso, vt patet expresse de forma domus.

Dices: Forma est immediatior materiae, quam accidens: secundum te autem est e conuerso. Respondec: aliud est mediare inter materiam, & formam, & aliud inter formam, & agens accidentia: ergo mediant tantum secundo modo, non primo.

Vbi considerandum est, quod materia est quod- dam purum actuabile, quia actuatur per formam: materia enim de se nec est quid, nec quantum nec quale, &c. per formam autem trahitur ad esse quid, & ad esse simpliciter in actu, & sic tracta adesse quid per formam, trahitur ex consequenti ad esse quantum per quantitatem, ad qualem per qualitatem: & quia materia non trahitur ad esse quantum, vel quale, nisi tracta fuerit ad esse quid per formam, quae est ipsa actuatio materiae, ideo dicitur, quod forma prius inhaeret materiae. Est autem ordo iste, quod agens alterans materiam ineodem instanti inducit dispositiones vltimatas, & formam ipsam per modum sequelae, ita quod simul tempore ambo sint in materia; sed natura & per modum inhaerentiae forma est prior, quia dat materiae esse actu, cum sit ipsa actuatio materiae, quod quidem esse actu, & simpliciter requiritur in materia, vt est susceptiua accidentium.

Sciendum est etiam, quod ordo naturae vno modo est ordo secundum productionem, prius, & sic accidentia sunt prius ipsa forma, quia sunt terminus actionis directe, & intrinsece, forma vero tantum extrinsece per modum sequelae: actio autem prius natura respicit terminum intrinsecum, quam extrinsecum. Aliud modo est prius natura secundum inhaerentiae perfectionem, & hoc modo forma est prior natura propter causam praedictam.

Ad argumentum in oppositum. Respondeo abstractio formae vno modo potest intelligi a materia, alio modo a trina dimensione. Forma ergo abstracta primo modo bene potest esse principium naturalis actionis, abstracta secundo modo, non, & hoc est, quod Commentator vult, & non plus Commento, vbi supra, quod generans oportet, quod sit corpus, vel virtus in corpore.

ARTICVLVS II Vtrum accidentia in Sacramento possint transmutari ab agente naturali.

QVantum ad secundam quaestionem arguo primo, quod accidentia in Sacramento non pos sint transmutari ab agente naturali sic. Nulla actio est compossibilis creaturae, quae est sine subiecto: sed omnis actio, & transmutatio, quae esset ab agen te naturali circa accidentia, esset sine subiecto, quia ibi nullum subiectum est: ergo.

In oppositum est, quia sensus est principium congnitionis ex primo post. tex. 1. experimur autem per sensum, quod species illae transmutantur ab agente naturali, quia rarefiunt, & condensantur, vt patet de sanguine, quod potest per frigus condensari, per calorem rarefieri.

Respondeo ad euidentiam huius quaestionis pono tres propositiones.

Prima est, quod accidentia in Sacramento possunt esse subiectum transmutationis ab agente naturali, quod non variat quantitatem: potest enim hostia dealbari, denigrari, & alterius saporis effifici ab agente naturali.

Hanc conclusionem probo sic: Omnis actio, quae non est nisi extractio rei possibilis ad formam, & actualis ad actum, est posibilis creaturae, siue agenti creato. Hanc propositionem probo ex inten tione Commentatoris, vbi supra in praecedenti quaestione, scilicet 7. Metaph. comm. 31. quod actio agentis naturalis non est formam per se generare: ideo generans omne est formans: mouet enim per se materiam, donec extrahat de potentia ad actum, sed transmutatio, quae fit in speciebus inuariataquantitate, non est aliud, quam extractio rei acualis ad actum, quare est compossibile agenti naturali. Minorem probo. Vbi sciendum est, quod quantitas, quae estt hic inuariata, etsi non sit subiecum principale ipsorum accidentium, eo quod illud est sola substantia, tamen est aliquid, quod con currit indiuise in ratione subiecti. Primum quidem patet, quia subiectum principale recipit effectum formalem formae: quantitas autem non recipit effectum formalem accidentium aliorum, non enim dicitur, quantitas siue superficies dealbatur. Ratio est tacta supra: quantitas enim formaliter non est aliud, quam partibilitas, nec est aliquid habens partes, sicut dicimus, quod simitas est illud, quo aliquid dicitur formaliter simum. Nunc autem partibilitas ipsa non coloratur, sed partes ipsae, tamen non nisi per rationem partibilitatis, & ideo Angelus non potestt colorari, quia ei repugnat partibilitas. Ex quo patet secundum, quod quantitas concurrit hic, vt aliquid, quod habet cum alio integrare rationem subiecti accidentium, & sic probata est minor illa, & per consequens ratio videtur bona.

Secunda Propositio est, quod agens naturalepotest esse causa actionis, vbi quantitas variatur, quia transmutatio quantitatis non est aliud, quam extractio acttualis ad actum, & formetur ratio assumpta propositione maiori, eadem, quae fuit accepta in prima propositione, sic: Illa actio, quae non est aliud, quam extractio, &c. Talis estt actio in proposito: ergo. Probatur autem minor sic.

Vbi sciendum, quod subiectum quantitatis sunt ipsae qualitates, licet non principale, sed secundum quid, vt dictum fuit quaestione 3. supra. Et in speciali probo nunc illud sic. Omne habens partes, & partibile est vere subiectum partibilitatis: sed albedo, & sic de qualitatibus aljs est partibilequiddam vere habens partes: ergo. Ex quo probatur maior illa, scilicet, quod actio, qua species condensantur, & rarescunt, non est aliud, quam extracio accidentium, siue qualitatum de maiori quantitate ad minorem, siue e conuerso. Sed hic occurrunt quaedam dubia.

Primum, quia falsum videtur, quod quantitas sit subiectiue in qualitate, tum quia 4. Metaph. tex. 2. proprium est superficici primo loco collocari.

Secundo, quia secundum hoc est circulus in cau sis, quia hoc modo qualitas estt subiectum quantitatis, & quantitas qualitatis: consequens est impossibile ex 5. Metaph. vbi Philosophus tex. 2. & 3. negat circulum in eodem genere causae: sed sormabile illud est formabile respectu istius, & e conuerso istud respectu illius.

Item: Ratio per quam probas, quod quantitas sit subiectiue in quantitate, videtur peccare secundum consequens: licet enim accidens denominet subiectum, non tamen omne denominatum est subiectum, nam formia quandoque denominatur per ma teriam, sicut cum dicitur circulus aeneus.

Respondeo ad ista. Difficultas ex hoc oritur, quod imaginantur homines quantitatem haberepartes, & secundum hoc in rarefactione transirede minori partibilitate ad maiorem, ex quo sequitur, quod insint multae partibilitates, & inconuenientia multa, quae superius posita sunt. Propter quod quantitas magis est illud quo aliquid formaliter habet partes, quam quod ipsa habeat partes: partes enim resoluuntur in duo, in illud quod sunt, & illud est de alio genere; & in illud quo partes sunt, & illud est de genere quantitatis; cum ergo qualitates partes habeant, sequitur, quod sint subiectum quantitatis.

Tunc ad illud Philosophi dico, quod accipit ibi superficiem pro toto concreto, quod capit subie ctum, & ipsam partibilitatem.

Ad illud de circulo, concedo, quod impossibile est circulum in eodem genere esse, & iu eadem specie, vt quod quantitas daret esse partibile, & quod iterum reciperet esse partibile ab eodem, sic non est in proposito, sed sicut formae sunt alterius ge. neris, sic effectus formales earum sunt alterius generis, & sic quantitas dat qualitati effecum vnum formalem, scilicet esse partibile, & recipit per qualitatem alium, scilicet ele quale.

Ad illud de fallacia consequentis, Respondeo, multum est dissimile de effectu formali, & de denominatione materiae, & ex alia parte de effectu formali, & denominatione formae: materia enim non ponit efffectum formalem, & denominationem circa formam, sed circa compositum, vnde circulus dicitur aeneus, non rotunditas: forma vero ponit effecum formalem, & denominationem circa materiam, & circa compositum, sicut dicimus ceram rotundam, & circulum. In proposito cum dicitur, albedo est partibilis per quantitatem, haec partibilitas non ponitur circa compositũ; nec volo, quod albedo, nec alia qualitas sit subiectum quantitatis, quasi sustentans quantitatem, sed es sicut modificabile, trahibile ad modum, & trahibile ad actum: albedo enim per quantitatem trahitur ad habere-- partem

Secunda Propositio est, quod duae opiniones, quae ponuntur circa hoc, stare non possunt. Prima quae dicit, quod quando species illae rarefiunt, inducitur noua quantitas existens in fluxu, & licet ibi non subiectum nihil prohibet, quia motus bene potest esse sine mobili: nec propter hoc noua illa quantitas creatur, quia fit ex praecedenti sicut ex termino.

Sed ista opinio, puto, quod non sit rationabilis, ratio es, quia per impossibile habeo, quod virtute naturali accidens siue in facto esse, siue in fieri possit esse sine subiecto. Praeterea: tunc tale agens non esset extrahens, sed faciens, & producens, & sic crearet necessario, nec terminus, a quo tollit ditionem eo, quod nihil est sui.

Similiter nec opinio secunda est vera, quod ibi concurrit agens supernatura le supplens vicem ma teriae, non quidem in recipiendo, sed in communinicando, nam subiectum, & efficiens sunt vna causa integra, & sufficiens respectu effectus. Ideo dicunt, quod rarefactio ibi est virtute naturali, & similiter virtute diuina in ratione causalitatis agentis, & materiae.

Ista inquam opinio non placet mihi, tum quiacausalitas materiae est extrahi ad actum, hoc Deus non potest supplere; tum quia agens naturale crearet, quia ex nihilo faceret; tum quia causa litas materiae est eliciendo, & sic materia esset agens, aut per modum possibilis, quia trahitur ad actum, & hoc Deus non supplet.

Ad argumentum in oppositum patet ex dictis: nullum enim accidens est in Sacramento, quod non sit in aliquo subiecto saltem secundum quid: nullum enim ibi est accidens, quod alteri non com municet suum effecum formalem, tum bene volo, quod omne accidens sit ibi sine subieco principali, & simpliciter, vt dictum est.

ARTICVLVS III Vtrum ex accidentibus in Sacramento possit aliqua substantia generari.

QVo ad tertiam quaestionem arguo primo, quod ex accidentibus in Sacramento possit aliqua -substantia generari, quia sensu experimur ex speciebus illis quandoque vermes, quandoque substantias alias generari.

In oppositum est, quia aut generabitur ex substantia, aut ex accidentibus: non primo modo, quia ibi non est substantia: nec ex accidentibus, nec ex nihilo, quia esset creatio. Respondeo pono propositionem istam, quod in Sacramento forma substantialis potest ex accidentibus generari, sicut si accidentia essent in subiecto, nisi quia in instanti quo agens naturale inducit formam, agens supernaturale inducit materiam, & breuiter totum quod faceret accidens, si esset in subiecto, facit nunc excepto eo, quod dictum est. Hanc propositionem probo. Primo quod sit possibilis. Secundo de facto.

Primo sic: Si agens naturale in vltimo instanti, quo inducit vltimas dispositiones, non posset inducere formam substantialem, hoc est, vel quia requirit materiam prius existere, quam agat; vel quia materia non posset pro instanti, in quo redit formam illam recipere: non primo modo, quia agens non requirit materiam ante vltimum instans, nisi vt sit subiectum generationis, & alterationis; non autem est subiectum generationis, nisi in vltimo instanti; subiectum vero alterationis, etsi sit ante vltimum instans; tamen hoc non est vi alterationis, quae est inductio dispositionum propriarum, sed propriae dispositiones possunt ibi fieri sine materia, vt probatum est supra: non enim respectu illarum requiritur subiectum simpliciter, & principale, sed sufficit aliquo modo subiectum secundum quid, quo aliquo modo recipit effectum formalem talium dispositionum; similiter nec est defectus ex parteagentis ex eadem ratione.

Nec secundo, quia materia non possit in instanri, quo redit, formam suscipere, quia pro quocunque instanti, quo res aliqua est, potest recipere, quod est ei proportionatum, si sit susceptiuum, & ageresi sit agens. Et ratio est, quia materia non recipit, nisi pro aliquo instanti, ideo accidit ei, vt sit instantia praecedentia: cum ergo agens naturale possit totam alterationem facere, vsque ad vltimum alterationis, in quo sequitur generatio formae, vt seque la: sed in illo insanti vltimo sit materia, non apparet, quare natura le agens non possit formam inducere: nunc autem supponitur, quod in instanti illo materia ibi sit actione Dei: ergo.

Secundo probo, quod ita est de facto, quia ponenda non sunt plura miracula ad aliquem effectum, qui potest saluari per pauciora: sed ponendo, quod agens natura le possit species illas transmutare, & in vltimo instanti formam substantialem inducere, materia redeunte, est ponere pauciora miracula, & cum hoc possibile, vt probatum est: ergo.

Probatio minoris, nam modus qui poneret, quod ante rediret substantia panis, poneret duo corpora simul, & hoc est in se falsum, quia in corpore Domini nulla est alia substantia, quandiu ipse manet secundum dicta Sanctorum.

Ex praeterea si rediret, nihil faceret, eo quod alteratio habet sufficiens subiectum, vsque ad vltimum instans, in quo debet induci forma: ergo pro illo tantum instanti sufficit ponere materiam.

Sed sunt hic quaedam dubia. Primum est, quod alterans, siue naturale agens non attingit materiam, nisi quantam: Deus autem agendo, quod redeat materia, non dat ei nouam quantitatem aliquam, nec videtur, quod sit quanta quantitate priori: ergo.

Et confirmo: quomodo enim efficietur quantaquantitate illa, quae fuit prioris transmutationis, aut impressiue, vel quomodo aliter, non apparet mo dus. Secundo quia generatio est extracttio actuabilis ad actum, quod autem extrahitur oportet praeexistere acttui.

Respondeo ad primum, quod agens materiam inuenit quantam: fit enim in instanti, quo redit sub dimensionibus, & modus est iste, quod sicut quantitatem nouam potest Deus indiuidere cum materia praee xistente, quae indiuisio est vnitas materiae, & quantitatis, quia non aliter vniuntur, quam per intimam indictionem, vt probatum est supra; sic potest materiam nouiter inductam vnire praeexi stenti quantitati.

Ad illud de extractione, respondeo non oportet, quod illud, quod extrahitur, praeexistat, nisi quando extractio est succesiua, qualis non est in proposito.

Ad argumentum in oppositum, aliqui dicunt, quod generabitur in substantia ex quantitate interminata: mihi non videtur rationabile dictum, quia ipsa non est subiectum formae substantialis. Dico tunc, quod ex materia non praeexistente, sed in instanti finis generationis producta.