Quaestio 1

ARTJCVLVS. J. Vtrum homo in statu Innocentiae habuerit gratiam, vel habuisset, si mansisset.

ARGVO primo, quod non: Quia habens gratiam habet, vnde potest proficere: sed Magister dicit, quod primus homo in statu illo non accepit, vnde posset ipse proficere: ergo. Maior autem patet, quia gratia non tantum est principium stan di, sed proficiendi in melius.

In oppositum est, quia Magister videtur dicere in litera, quod primus homo perfectus fuit tam quoad animam, quam quoad corpus. Vnde non minus fuit perfectus in anima, quam in corpore: sed fuit perfectus in corpore: ergo.

Respondeo: haec quaestio potest intelligi de gratia gratis data, & tunc esset intellectus eius de iustitia originali, vel virtutibus moralibus. Vel potest quaestio esse de gratia gratum faciente, secundum hoc ergo pono tres propositiones, prima est de gratia gratum faciente. Secunda est de originali iustitia. Tertia de virtute morali. Quoad primum dico propositionem istam, quod homo in statu innocentiae non fuit creatus in gratia, & tamen habuit gratiam ante lapsum. Hanc propositionem pono propter diuersos modos dicendi. Quidam enim dicunt, quod nec fuit creatus in gratia, nec praeuentus gratia ante lapsum, quia expectabat Deus, quod illam mereretur.

Alij dicunt, quod fuit creatus in gratia. Opinio autem Magistri media est, & est collecta ex Sanctorum auctoritatibus, quod nec fuit creatus in gratia, & tamen ante lapsum habuit gratiam, & per illam stetit ad tempus, ita quod inter creationem eiusmodi, & lapsum fuit mora aliqua, in qua Deus dedit sibi gratiam, hanc opinionem teneo. Ideo pono propositionem praedictam, & eam probo: Quia in his, quae sunt de facto tenenda, vel non tenenda secundum fidem, magis tenendum est illud, ad quod videtur ire mens & auctoritas Sanctorum, qui sunt a Deo in talibus specialiter illustrati in his, quae sūt fidei, vel sūt propinqua fidei: sed Sancti communiter, sicut Augustinus, & alij, quos Magister enumerat in litera dicunt, quod homo non fuit in gratia creatus, & tamen fuit gratia praeuentus ante lapsum: ergo. Vnde Augustinus, vt Magister dicit in litera, dixit, quod homo non habuit, vnde posset, proficere in melius: ergo nec gutiam.

Alij vero Sancti, quos ibi inducit Magister, puta Gregorius, & Damascenus dicunt, quod habuit charitatem, & mentem praeditam, & fuit vnitus Deo, ac praeditus virtutibus, & hos sequuntur, qui sunt de opinione secunda. Cum ergo tenendum sit, quod Sancti verum dixerint, & quod non contradixerint sibi in hoc, ideo eligenda est via media, per quam possunt concordari, vt dicatur, quod homo non fuit creatus in gratia, qua posset prosicere in melius; & ad hoc vadit auctoritas Augustini, sed tamen ante lapsum fuit praeditus gratia, & charitate, & ad hoc vadit mens aliorum Sanctorum.

Item Magister in quadam distinctione huius libri secundi dicit, quod Angeli non fuerunt creati in gratia: vnde qui steterunt, post modum habuerunt gratiam: qui vero non steterunt, nunquam gratiam habuerunt: ergo si Angeli in gratia nonfuerunt creati, quare hoc dicendum est de homine? Ad hoc est deueniendum necessario, quod congrue non est creatus in gratia; nec videtur, quod ex naturalibus haberet gratiam.

Sed hic faciunt aliquam difficultatem per hoc, quod status Innocentiae non fuit subiectus var etati, sed fuit vniformis, & eiusdem rationis: ergo si quandoque primus homo habuit gratiam. idetur, quod semper habuit illam. Sed faciliter euaditur illa difficultas: dicitur enim, quod status ille est vniformis. & eiusdem rationis semper quoad naturalia, & originalem iustitiam, non quoad gratuita.

Dices: Sancti loquuntur de statu illo, sicut de statu vniformi, & eodem semper.

Respondeo, imo loquuntur de eo, vt eodem, vel eodem per tempora mutato, & variato, vt auctoritates dicunt.

Secunda propositio est de originali iustitia, vbi primo videndum est, quid erat quidditatiue iustitia originalis; & dico, quod habitus, & qualitas quae a solo Deo dabatur, & conseruabatur: Sed quis erat effectus eius? Dico, quod facere obedientiam plenam inter appetitum, & rationem, ita, quod per illam fiebat, ne appetitus sensitiuus praeueniret rationem. ex hoc autem sequitur effectus, quae erat pronitas ad bonum, & difficultas ad malum.

Dico primo, quod erat habitus non actus, quia originalis iustitia erat respectu primi actus, tamen quia suisset in Adam dormiente, vel de alio intense considerante.

Dico secundo, data a solo Deo, quia nec fuisset. a naturalibus, nec ab aliqua alia creatura, dico quantum ad effectus eiusmodi, primo, quod appetitus sensitiuus per eam praeuenisset, alias fuisset homo, in naturali obliquitate ante peccatum, passiones enim ex se non habent rationem rectitudinis, sed magis obliquitatis, etiam vt praeueniunt rationem, ideo fuisset homo instatu recto. Dico secundo, quod non contraluctaretur rationi, quia ex quo totus homo fuisset pronus ad bonum, & difficilis ad malum, sicut hodie est e contrario. Vnde videmus, quod multa sunt, quae in se non habent, quod inclinent appetitum, quare in se non habent rationem delectabilis, & tamen eo ipso, quo per praeceptum fiunt vetita, sola ratin vetiti dat eis, quod inclinent appetitum, quod non est ex alio, nisi ex naturali inclinatione eius in malum, & difficultate in bonum, & ex tali inclinatione innascuntur primi motus, & venialis culpa.

Et patet, quod dictum est superius, habet probabilitatem, quod, scilicet homo in statu isto non potuit venialiter peccare. Ratio est, quia veniale oritur ex difficultate ad bonum, & pronitatead malum, vnde peccasset ex passione nec ignorantia, sed ex contemptu, quia contra naturalem ineinaiico aéenaum est de eiusmodi subieco, vbi scilicet reperitur subiectiue, & dicitur, quod in voluntate, quia voluntas habuisset donum id, vt subijceret sibi appetitum.

Sed arguo contra istam opinionem, quia aut erat in sensu habitus aliquis faciens obedientiam ad rationem, aut non, sed habitus faciens obediemtiam erat tantummodo in voluntate.

Si primo modo habeo propositum, & propterea superfluum erat alium habitum ponere in vo luntate, si secundo modo: ergo appetitus sensitiuus, quantum est de se, erat rebellis rationi, & quan tum est de se erat ad obedientiã: ergo quantum in se est, poterat in oppositum, & reluctari contra rationem.

Et confirmo hoc, quia Aristot. 3. Politic. dicit, quod oportet ponere in seruo veritatem, & obedien tiam, ad hoc quod participet, & faciliter obediat & exequatur: ergo sic in proposito, etiam semper appetitus fuisset in quadam obedientia, quia per nihil, quod fuisset in eo, fuisset inclinatus ad motum voluntatis, siue rationis.

Dices: Non est possibilis qualitas aliqua, quae faciat inclinationem contra inclinationem poten tiae, cum habitus sequatur, & sit posterior potentia, praesupponit eam: ergo non aufert sibi propriam inclinationem.

Contra, probo, quod talis habitus auferret totalem inclinationem ad oppositum rationi, sic: quia quando aliquis habitus existens in potentia facit difficultatem, vt reddat eam difficilem respectu alicuius inclinationis siue actus, in tantum potest augeri, quod auferet inclinationem ad illum actum: formo rationem illam, vt de Angelo malo dictum est supra, quod per habitum immobilitatus est in malum.

Confirmo, quia aliqua forma est possibilis in aliquo gradu esse in subiecto, non videtur, quod repugnet illi subiecto recipere formam illam se cundum quantumcunque gradum, repugnantia est enim ex formalibus rationibus, quae saluantur in quocunque gradu sed in sensualitate nostra de facto est possibilis aliquis habitus faciens obedientiam eius ad rationem, cuiusmodi sunt virtutes morales, que ponuntur in appetitu sen sitiuo: ergo possibile est talem habitum poni se cundum intensissimum gradum, sed in tali gradu facit plenam, & perfectam obedientiam, & aufert totaliter rebellionem: ergo.

Et confirmo iterum, quia contraria sunt apta nata fieri circa idem, sed in appetitu est qualitas quaedam, quae dicitur morbida, & Tyrannus, & lex membrorum, quae inclinat ad malum con tinue, & facit rebellionem.

Ad rationem: ergo in appetitu sensitiuo erat qualitas illa, quae facit obedientiam, & concor diam ad rationem, illam autem qualitatem dico esse originalem iustitiam: er go.

Confirmo etiam, quia si duo sunt opposita, alterum perfectum, & alterum imperfecum, si imperfectum est in natura, videtur, quod non repugnat perfectiori esse in natura: rebellio autem est in sensu, quae est opposita qualitati facienti obedientiam: ergo quare non poterat es se in sensu tantum qualitas. Et licet conclusio illa non possit demonstrari, tamen videtur, quod possit haberi ex circunstantia Scripturae, quae dicit, quod homo in statu Innocentiae erat nudus, & non erubescebat. Augustinus enim contra lulianum quaerit, quare post praeuaricationem erubuerit? Et dicit, quia ideo, quia priuatus fuit obedientia, quae erat in membris eius, & ideo statim cepit sentire rebellionem, quae erat causa erubescentiae.

Tertia propositio de virtutibus moralibus, ha buit ne in statu innocentiae homo virtutes morales?

Respondeo, quod infusas scilicet habuit, ex eadem ratione, qua ponitur, quod habuit gratiam, & quando infusa fuit gratia sibi, sed de acquisitis est magis dubium, vtrum virtutes acquisitae fuissent pro illo statu, ideo pono propositiones, quod habuit virtutes morales infusas, sed non acquisitas, primum probo. Dictum enim est supra, quod gratia non est vna forma praecise, a qua perfluant virtutes, sed est integritas, sine quoddam consurgens ex integritate virtutum, tunc sic. Cui datur consurgens decor, datur etiam illud, siue integritas illarum, ex qua consurgit: sed homini pro statu innocentiae data est gratia per infusionem: ergo.

Secundum probo, quia quando aliquid habet formam aliquam formaliter nobiliori modo, superfluum est, quod illam habeat modo ignobiliori: sed homo in statu illo habebat huiusmodi virtutes morales nobiliori modo, quia per infusionem: ergo. Vnde sciendum est, quod virtutes morales in homine tunc non fuissent, nisi quaedam partialitas originalis iustitiae, siue participatio iustitiae originalis, quia quilibet in sua natura faciebat obedientiam perfectam, & omnes integrabant rationem vnius originalis iustitiae perfecte. Vnde puto, quod originalis iustitia perfecte subijciebat appetitum rationi, sicut innobis facit modo virtus motum imperfecte. Cum ergo iustitia originalis fecisset perfectam obedientiam appetitus, ad rationem, ad quid opor- tuisset ponere alias virtutes morales acquisitas, cum non ponatur, nisi vt facit obedientiam perfectam, & tollit omnem rebellionem?

Dices, quod secundum istum modum dicendi iustitia originalis, & virtus moralis sunt eiusdem rationis: cum ergo in nobis non possit virtus moralis acquiri ex puris naturalibus, ergo poterit acquiri ex puris naturalibus originalis iustitia. Vnde poterit quis tantum exercitari in actibus virtuosis, quod acquiret perfectum habitum moralem: ergo & iustitiam originalem.

Respondeo, quod iustitia originalis, & virtus moralis differunt specie, sicut perfectissimum, & imperfectissimum sub genere, bene dico, quod sunt eiusdem rationis in genere non in specie exemplum de albedine & nigredine sub colore, & ex natura non potest acquiri perfecta talis qualitas in nobis ratione qualitatis oppositae, quae est qualitas morbida in nobis complantata, & est ratio, virtutes enim non possunt satiare totaliter appetitum: Jmmo manet in nobis semper insatiatus. Per hoc patet ad rationem, quae adducebatur ad oppositum.