Quaestio 1

ARTJCVLVS J. Quomodo Christus potuit mereri.

RESPONDEO hic sunt tres difficultates. Prima est de supposito meriti, quo Christus potuit mereri. Secunda est, vtrum in instanti, & c. & haec est valde difficilis. Tertio quid est. quod meruit, & quomodo sub merito corporis gloriam, cum sit quid indignius voluntate.

Igitur sic procedo. Primo ostendam quis est actus merendi. Secundo vtrum ab instanti potuerit esse in Christo. Tertio, quid meruit per talem actum. Primum fide teneo, quod etiam omne aliud meritum est meritum in virtute meriti Christi secundum Apostolum ad Romanos. Deus constituit eum mediatorem, & c. ergo. Et alibi: Sicut per peccatum vnius mors introiuit in orbem terrarum sic, & c. sed quomodo Christus tunc potuit, & modo non potest, & quomodo beati non possunt mereri, hoc valde est difficile. Et tunc sunt duo modi dicendi. Primus modus est vnius Doctoris antiqui in scripto talis, quod Christus potuit mereri. Quod probatur sic: Quicunque habet, quod requiritur ad meritum, potest mereri: sed Christus donec fuit viator, habuit, quod requiritur ad meritum: ergo potuit mereri: ergo. Maior patet, minor probatur sic: Meritum nihil aliud est, quam facere sibi debitum illud, quod actu debetur secun dum iustitiam distributiuam. Iustitia autem distributiua exigit duas partes, scilicet distribuentem, & cui fit distributio, scilicet elicientem, quae patitur iustitiam, & de ista iustitia est inquisitio, & ordinatur, quod habeat omnia, quae requiruntur ad hoc.

Primum est, quod eliciens sit agens patiens defectum alicuius, quod acquiri potest. Secundo, quod sit agens istam actionem non necessitate naturae, nec violenter, in talibus enim nec laudamur, nec vituperamur. Tertia, quod ista actio habeat aequalitatem perfectionis, vel proportionis ad meritum. Vbi nota ad euidentiam istius tertiae conditionis, quod iustitia commutatiua redditur actu producto, verbi gratia pro labore exigit aequalitatem quantitatis 6. Ethic. Nunc sic est, quod maxima actio non valeret meritum minimum, vel minimum gradum gloriae aequalitate geometrica, scilicet quantitatis: talis enim iustitia, qua redditur gloria actionibus nostris, non potest esse iustitia commutatiua: sed est iustitia distributiua, quae exigit aequalitatem, non in quantitate, sed in pro- portione. Verbi gratia, istud volo dare istis duobus: vnus autem laborauit in duplo, quod alius, & ideo dabo sibi duplam portionem. Iustitia, qua istis do istud, vni vnam partem, alteri duas, non est commutatiua, sed distributiua, hoc est quia meritum paratur secundum proportionem laboris, vt sicut iste se habet ad illum laborem, sic se habet in merito. Oportet ergo, quod tali proportione sit actio proportionata, istam proportionem non facit quantitas: ergo oportet, quod actio sit informata charitate, alias nullam posset habereproportionem ad meritum. Ista tria fuerunt in Christo, nam primum fuit in eo passio, ad gloriam pertinet impassibilitas, & corporis. Item secundo fuit actuum suorum voluntas. Item tertio sua actio fuit charitate informata: ergo sequitur, quod cum Christus habuerit omnia, quae requiruntur ad posse mereri, quod potuerit mereri. Con tra: Iste modus magis impedit, imo est ad oppositum, & ostendo primo, quod maior tua estt insusficiens, qua dicis, agens patiens defectum eorum, quae pertinent ad beatitudinem, potest mereri, si sit agens libera voluntate, & sua actio sit informata charitate, accipio tuam maiorem, agens, &c. tunc sumo sub: sed Petrus in paradiso indiget aliquo, quod pertinet ad beatitudinem, scilicet corpore: ergo non merebitur.

Item, est agens per voluntatem, & actio sua est informata charitate, & tamen non sequitur, quod possit mereri, vel ergo maior tua erat insufficiens, vel minor est falsa: vel si minor sit vera maior, est falsa. Item arguo in speciali contra minorem sic.

Dicis, quod Christus fuit Dominus actuum suorum. Contra: Ille, qui non potest in suspensionem actus, non est dominus sui actus: vnde 3. Ethic. esse dominum est posse hoc facere, & idem non facere, & tamen libertas cum hoc stat, quod est aliud a Domino. Tunc sumo sic, sed Christus non est dominus actuum suorum, quia non habuit in potestate actum meritorium, & eius suspensionem: ergo. Maior patet & probata est: probo minorem, quia alias Christus potuisset peccare, vel peccato omissionis, vel commissionis, quod est impossibile. Tertio sic: Qua ratione agens necessitate naturae non potest mereri, eadem ratione agens necessitate immobilitatur, quia ratio vtriusque est determinatio ad vnum: sed Christus egit omnia opera necessitate immutabilitatis, alias potuisset peccare: ergo.

Item quarto contra tertium dictum, arguo sic. Nulla voluntas est principium merendi, quae est patriae, & non viae, alias beati possent mereri: Sed charitas Christi fuit in summo gradu, & fuit beatifica: ergo non proportionatur ad mercedem. Tunc sumo oppositum maioris. Christus non habuit in potestate sua opus meritorium, quia alias potuisset peccare. Et confirmatur, quia eadem est immutabilitas in Christo, & in beatis, nec actio sua fuit informata charitate viae. sed magis patriae: ergo nulla actio Christi fuit meritoria, alias esset me ritoria actio, quam habet hodie.

Nec iuuat habere corpus, & animam passibilia, quia quod in viribus inferioribus non haberet rationem meriti, sed ex voluntate Christi, quia elicitur a voluntate beata, &c.

Alius modus ponendi, quod Christus potuit mereri triplici via, proportione inquantum faciebat actus, qui erant contra affectionem commodi, & tenebat affectionem iustitiae, nam in voluntate esc complantata affectio commodi, & iustitiae, vnde omnes volunt iustitiam. Item secundo, quia meritum dicitur respectu illius rei, quam nondum quis habet: sed gloriam corporis ab instanti conceptionis Christus nondum habuit, sicut etiam ea, quae pertinent ad exteriorem eius excellentiam. Tertio, quia potuit mereri per portionem superiorem quoad omnes actus.

Primum sic probatur: Omne agens non habens omne, quod potest velle per affectionem commodi, potest mereri ex retentione istius per affectionem iustitiae. Istud declaro sic. Demeritum est ex affectione commodi: sed meritum est ex regula iusti, quae est respectu Dei, tunc si regulas vnam affectionem per aliam, habes meritum, vt si vis comedere affectione commodi, regula istam affectionem regula iustitiae respectu Dei, & mereris. Maior ergo est deducta. Tunc sumo sub: sed Christus, dum fuit in via, non habuit omne, quod potuit velle per affectionem commodi, quia non habuit immor talitatem corporis, nec impassibilitatem animae. Item, cibum, & potum quando esurijt. Item somnum, & sitim, & vigiliam, & multas passiones habuit, quae erant contra affectionem commodi; tunc tales passiones, ex quo poterat regulare affectione, & regula iustitiae, poterat mereri. Ex hoc apparet, quod cum beatis nihil occurrat, quod sit contra rationem commodi, nec Angelis etiam, qui circa nos sunt, non possunt mereri: sed Christus potuit, vnde aliqui meritum Christi attribuunt passionibus, quae sunt contra rationem commodi, vel affectionem commodi.

Nunc declaratur secunda via, quod meruit in omnibus actibus portionis inferioris. Ad cuius eui dentiam sciendum, quod ratio superior, & inferior respiciunt intellectum, & voluntatem, ita quod intellectus, & voluntas respiciunt superiora, vt Deum, & pertinent ad superiorem rationem. Prout vero respiciunt inferiora, vt proximum, & huiusmodi, dicuntur ratio inferior: actus ergo portionis inferioris est proximum diligere, & omnia quae respiciunt inferiora. Tunc arguitur sic: Omne agens, vt in via est, potest mereri inquantum viator: sed Christus secundum totam portionem inferiorem fuit viator: ergo. Maior patet; probo minorem. Illud dicitur in via, quod non est in termino, nec est adhuc satiatum: sed portio inferior in Christo fuit non in termino, nec fuit satiata: ergo.

Dices, quod imo, quia non potuit portio inferior deordinari, & peccare, saltem quoad impassibilitatem; quod autem non inordinaretur, & non deficeret, erat, quia nitebatur portioni superiori, quia portio, vt inferior est, non beatificatur: ergo totum habuit quicquid habere potuit, & sic fuit satiata. Dico, quod non, & probo, quia non habuit saltem impassibilitatem. Quod autem non inordinaretur, & non deficeret est, quia nitebatur portioni superiori: sic ergo secundum omnes actus portionis inferioris, Christus potuit mereri.

Nunc de tertia via probatur, quod, scilicet Chri stus potuit mereri secundum portionem superiorem, & hoc dupliciter primo: Quia meritum est in inferiori portione, vt regulatur portione superiori, & in hoc consistere potest ratio meriti. Secundo mereri potuit per actum beatificum diligendo Deum, & creaturas in Deo, & hoc sic probatur. Omnis actus, qui potest acceptari, est meritorius pro eliciente illum actum: sed Trinitas potuit acceptare omnes actus illos pro Christo, & pro nobis: ergo. Probo minorem: Jllud, quod pendet ex mera Dei voluntate, seu quod Deus vult, potest in illud: sed quod acceptetur actus, est ex mera Dei voluntate: ergo Deus potuit actum illum beatificum acceptare, & de potentia absoluta posset actus Angeli acceptare: & ratio, quare iste meretur, non ille, est conditio personae, quia meritum non solum aspicit actum, sed potentiam, sicut propter amicum facit quis plus, quam pro alio supposito eodem actu. Sic ergo quia Christus erat viator, & non habuit, vt sic, impassibilitatem, & immortalitatem, potuit mereri secundum, quod est in triplici modo.

Hic sunt mihi dubia tria secundum tres vias assignatas, & arguo contra eas. Primo contra primam, accipio suam propositionem maiorem, omne agens non habens, &c. tunc sumo sub; sed anima Petri, vel Lini non habet, quicquid potest velle affectione commodi. Probatur, quia anima Petri ita affectat corpus suum, sicut Christus impassibilitatem: ergo in regulando istam affectionem potest anima Petri mereri, quod est impossibile. Dicit, quod Petrus non habet actum elicitum, quo anima sua velit corpus, sed solum est naturalis inclinatio. Contra: idem dicam de Christo: nam si Christus habuisset actum elicitum ad velle affectionem commodi, peccasset, sed suspendebat actum per actum iustitiae.

Dicit secundo, quod anima Petri non immobilitatur, vt idem velit, quod Deus non vult. Contra: Idem dicam de Christo. Item, ita potest voluntas peccare in non regulando affectionem commodi respectu boni, sicut in fugiendo respectu mali: sed in Angelis non est satiata affectio respectu boni: ergo saltem in regulando potuerunt mereri. Dices forte, quod Angeli habent quicquid possunt velle, & sic, & c. Contra: non est verum, quod assumis, nam possunt velle multos actus, in quibus est gaudium accidentale. Et si dicis, quod habent affectionem omnes alias satiantem. Idem dicam de Christo, quod habet talem affectionem, scilicet beatificam.

Item secundo sic: Habens affectionem non satiatam potest mereri regulando, sicut demereri non regulando: sed damnati, & Angeli mali possunt. se habere non regulando: ergo possunt continue demereri, & sic posset continue eorum poena essentialis augeri, quod est falsum, quia licet peccent, non cadit in peccatum eorum imputatio. Item: affectione commodi secundum te non est meritum, sed in affectione regulata: sed quantum ad portionem erat in termino: ergo suus actus non erat meritorius. Item: Ratio superior, & inferior sunt vna potentia denominata a diuersis actibus, & obiectis: tunc quando est vna, & eadem, si in vno est satiata, est etiam in alio: ergo remouet ibi illud insatiatiuum

Nunc de secunda via. Contra eam sunt eadem dubia, nam portio inferior in Petro non est satiata, nec in damnatis, nec in Angelis afectio est satiata, nec affectio Christi, quantum ad omnia gaudia accidentalia, & tamen nullus istorum nunc est viator.

Nunc de tertia via ponit eam ille Doctor sub du bio: sed alij sequentes eum tenent pro firmo, & pro- bant eam rationibus. Adducunt etiam vnam rationem principalem, & aliam solutionem, & aliquas causas, quae possent adduci. Primo, quid sit actus, qui non ponit extra terminum viae, potest esse meritorius: sed Christus esto, quod fuerit beatus, simul cum hoc fuit viator: ergo actus suus, quo erat beatus, vt sic, non ponebat eum extra statum viae: ergo.

Item: si ille actus non est meritorius, aut est quia est dignus quocunque alio, ad quod ordinatur, aut est ratione actus, qui non est spontaneus; aut quia ille actus est praemium; & praemium, & meritum manifestum est, quod non sunt idem: sed neutro istorum modorum, videtur, quia sequatur, quod omnis beatus possit mereri. Primum non impedit, quia actus voluntatis est nobilior in Christo, quam incorruptibilitas corporis, & tamen hoc est praemium illius. Nec propter secundum, quia actus ille est spontaneus in Christo, eo quod cooperatur obiecta beatitate sua voluntas. Nec tertium impedit, quoniam possibile est meritum, & praemium esse idem, quia idem in nullo signo potest esse meritum, & in alio praemium. Nec etiam quartum, quia Christus fuit in statu viae, quod non est debeatis, & sic per actum illum Christus meruit.

Istud ego non reputo verum, quia crederem. quod pari ratione Christus posset mereri hodie, & arguo ex opposito primae rationis sic: Jlle actus, qui ponit extra statum viae, non est meritorius, vt sic: sed actus beatificus in Christo, vt sic ponit extra statum viae: ergo, vt sic, non est meritorius. Maior patet, & ipse concedit eam. Probo minorem quia Christus fuit viator, & comprehensor, & sic vna in termino, sed non eodem actu: ergo alio fuit in via, & alio actu in termino. Non fuit autem in termino alio actu a beatifico: ergo fuit actu bea tifico in termino: sed per illud, per quod aliquid est in termino, per illud est extra viam: ergo per actum beatificum fuit Christus extra viam. Item iste variat medium, nam actus beatificus permittebat esse in via, sed non ponebat. Et confirmo sic: nullus actus beatificus est meritorius, vt probatum est: ergo. Probo minorem, quia licet Christus esset viator, ille tamen actus non ponebat eum in via, sed solum tenebat ergo, licet posset mereri, non cum isto actu, sed cum illo actu, qui ponebat in via. Item dicit Magister in litera, quod Christus habuit aliquid de omni statu, sed statum patriae habuit per actum beatificum: status autem patriae non est status merendi: ergo illo actu non potuit mereri.

Item ostendo secundo, quod omnes instantias, quas enumerat in secunda ratione, non soluuntur. Primo, non vitat primum inconueniens, quod omne, quod est ex natura rei habet ordinem ad primum sicut ad finem, sed talia secundum quod huiusmodi sunt fine indigniora.

Item non vitat secundum inconueniens, quod licet voluntas Christi cooperetur ad hoc, ex quo talis actus necessitate immutationis non est imputabilis. Dicit, quod hoc est, quia Deus manutenet, placet mihi quia ex hoc habeo, quod immutabilis. Itē, omnis actus meritorius, oportet quod ab aliquo eliciatur spontanee, & meritorie: sed actus beatificus non elicitur, nec imprimitur meritorie: ergo.

Item tertium non soluitur, quia praemium, & meritum, non solum debent differre per extrinse- ca, & signa intellectus tui, sed oportet, quod ex natura rei.

Item quarto: si ex formali ratione competeret sibi meritum, sic pari ratione esset meritum necessario in beatis.

Tertio arguo contra conclusionem: Impossibile est, quod actus ex natura rei sit meritorius, qui ex natura rei est finis omnium actuum humanorum: sed actus beatificus est finis: ergo. Maior patet, quoniam quaero quid est dictu meritorium, certe nil nisi, quo merces fit debita debito iustitiae non commu tatiuae, nec etiam distributiuae, quod istud non constituit debitum inter illud, cui distribuitur, & quod distribuit, sed inter duo quibus fit distributio, vt distribuere isti, & illi secundum laborem comparando, nam comparando ad vnum non est iustitia, labor istius habet meritum. Justitia enim distributiua est inter duos, quibus distribuitur, & inter duo, quae distribuuntur, vt pater familias dabit vnum denarium cuilibet tantum, quantum laborarint.

Item, quod consistit in medio duorum: sed non in proportione, quia quaero quare est debitum isti vel ambobus, non est ibi iustitia commutatiua, nam laborans aliquo modo emit ergo, quae iustitia distributiua inter praemium, & meritum, certe non est aliud, nisi ex natura rei, quia quod est ad finem, debetur fini, si per se sit acquisibilis. Si autem non est acquisibilis per se, tunc cum fecero. quod est ad finem, dabitur mihi finis: ergo Deus, qui supplet omnem defectum, ad finem dabit mihi finem, sicut iustitia mea exigit, quod corpore organizato infundatur anima rationalis, Deus, qui supplet defectus in instanti, quo corpus est organice completum, animam infundit: ergo ibi est iustitia commutatiua, non quod sit emptio, sed quia est ius, quod debetur ei, quod est ad finem, & postea super hoc est iustitia distributiua, quia debetur isti iure primum ex natura eorum, quae sunt ad finem: sed quod tantum dabis isti, & tantum illi est iustitia distributiua, & ideo voluntas diuina acceptat actum virtutis, & non alium actum, quod non est a casu, imo ex natura rei, quia iste actus habet ordinem ad acceptionem, non alius. Sic ergo maior est vera. Minor patet 5. Ethic. Beatitudo enim finis humanae vitae etiam in quocunque gradu, quia habens vnum gradum per illum non ordinatur per se ad alium, quia iste ex natura sua est finis, & ideo non ordinatur ad alium, imo est propter se; quod patet, quia isti gradus sunt eiusdem rationis: Inter illa autem, quae sunt eiusdem rationis, non est ordo finis. Dicit, quod imo, quia in voluntate Dei est, quod hoc habeatis, vt latro habuit pro vno verbo.

Respondeo, quod forte tam intensus fuit actus latronis interior, quod merebatur. Item dico, quod non nego, quin Deus possit dare gloriam absque merito: sed hoc dico, quod aliud est dare gratis, & aliud dare ordine iustitiae; vnde in primo Deus coronat merita, quae sunt sua dona, & est ibi ordo iustitiae, quia meretur coronam ex natura rei, & ideo Christus in Euangelio non allegauit actum iustitiae, sed gratiam: Vnde dixit: Nonneex denario conuenisti mecum, &c. potest ergo Deus facere, quod vult: sed quod iste actus beatificus sit meritorius, ex natura rei non potest, quia immutaret ordinem.

Item: nullus actus, qui est sequela actus beatifici, est meritorius, probo quia sicut finis non est me- ritorius, sic & omnia, quae sequuntur ex fine, vt obsequium Angelorum.

Dicit, quod imo praemium accidentale. Dico, quod illud non habet rationem praemij, quia est datum, non acquisitum.

Dico vlterius, quod mihi videtur, quomodo scilicet stat, quod Christus fuerit beatus, & potuerit mereri, & totum est vt videatur, quomodo fuit viator, & quomodo formaliter. Et primo teneo. duo.

Dico primo, quod passibilitas animae, & corporis immortalitas ex istis non fuit Christus viator: ista enim non faciunt viatorem formaliter, quia hoc habent damnati, qui non sunt viatores, nec possunt mereri. Dicit, quod hoc est, quia illi sunt obstinati. Idem dicam de Christo, quia sicut in damnatis obstinatio est ratio non merendi, sic in Christo immutabilitas.

Item status viae est mereri: ergo conditio quae est ratio merendi saluat statum viae: sed illa non est ratio merendi, sed aliquid in voluntate affectione commodi. Item illae potentiae dicuntur viatrices, quae in fine animae sunt in termino. Ideo dico, quod necessario consistit in voluntate, & intellectu.

Tunc Respondeo lecundo, quod non esse satiatum affectione non est ratio constituens viatorem, quia satiata erat actu elicitiue, & licet esset inclinata, sic anima aeque inclinatur ad corpus.

Igitur tertio dico actum, quo formaliter est viator. Dico, quod ista conditio consistit in duobus, quod aliquis possit habere actus ordinatos ad finem. Secundo, quod omnes actus suos, qui sunt ad finem, non eliciat fine habito, nec fuit sequela finis. Declaro primam conditionem probo sic: Viator est verbum medians ad finem, idest, praecedens, tunc sic: illud, quo formaliter aliquis praecedit, est in via: sed actu, qui est ad finem, aliquis formaliter praecedit: ergo. Maior patet, minor etiam, quia actus non sunt, nisi in passo. Quandoque per istos actus, qui ex natura rei sunt ad finem, habetur finis, & quanto sunt plures actus, tanto est finis magis debitus. Et confirmatur per oppositum, quia sicut se habet conditio comprehensoris ad statum suum, sic conditio finis ponit in statu finis: er- go conditio, &c.

Secundo declaro sic, quia si non praecedunt finem, sed sunt sequela, iam esset in statu, & non invia: ergo oportet, quod istos actus eliciat absolute. Ergo istam diuisionem do, quod omnis creatura intellectualis, aut elicit actum propter finem non adeptum, & tunc est in via, nam actus faciens illum accessum ascensionis disponit, & c.

Secundo, si iam habet finem adeptum, & tunc ta les actus elicit non propter finem, sed ex fine; ita quod hic est ordo conuersus a primo modo; primo enim modo finis habetur ex actibus & isto modo actus eliciuntur ex fine, tertio modo, quod nunquam fuit, nisi in Christo, quod habeat finem adeptum, & actus aliquos non eliciat, tanquam ex fine, sed ad finem. Igitur creatura est aliquid, tendens ad finem, eliciens actum primo est in via tendens ad finem. Secundo modo pene beata. Tertio modo partim sic, & partim sic, nam vt habet finem in statu, tunc elicit actus non ex fine, sed alio modo est in via. Igitur, quod sit de possibili dari tertium scilicet, quod aliquid sit in statu, & possit elicereactum alio modo, quam ex fine, vt scilicet est ad fi- nem, & ostendam fuisse in Christo, vt fuit viator. Sed hoc facit difficultatem, quia actus alios excepto beatifico Christus poterat elicere non ex fine, arguo sic: Habens volitionem continentem omnes alias in virtute, ex illa pont elicere oens alias, & tunc elicientur illae, vt sequela, & tunc non cadit contra talia meritum, vt patet de angelo Tobiae. Iste. n. aut ex dilectione potuit actus elicere in Tobiam seruando ad Dei amorem, & huiusmodi; aut non: si sic, pari ratione concedam hoc de Christo, si aliter ergo, vt sic, fiet viator. Item sequitur secundum hoc, quod Christus potuit elicere actus alios a visione beatifica, qui non ordinantur ad istam, & hoc est impossibile, quia potentia simul non est sub duobus actibus. Respondeo, dico, quod hoc fuit in Christo dispensatiue. Nam in intellectu Christi potuit esse non in proprio genere rerum, absque hoc, quod oriretur ab ista, quae in verbo: & sic pari ratione potuit in Christo esse dilectio rerum in proprio ge nere, absque hoc, quod oriretur a dilectione Verbi. Dices, quod sic poterit dici de Gabriele. Contra: Omnis modus, quo potētia potest ferri in actum sequens rectum iudicium rationis, fuit comitatus Christum: sed voluntas potest ferri in dilectionem beatificam, & in aliam vt huius hominis, & in aliquo proprio genere, quae tamen non esset creaturae, & vt sequela ex dilectione beatifica: ergo.

Quod dicis idem posse dici de Gabriele. Dico, quod si Deus voluisset, bene verum est: sed hoc fuit regulariter in Christo, & dispensatiue. Isti autem sunt modi oppositi, scilicet entis in fine, & non in fine, tunc voluit Deus, quod voluntas Christi ha buerit duos modos istos ferendi se dispensatiue, non autem dispensauit cum alijs.

Nunc ad tua dubia. Ad primum concedo maiorem. Dico enim, quod ex dilectione verbi potuit habere dilectionem omnis creaturae, sed in voluntate Christi erat alius modus ferendi, vt dictum est, quo potuit habere dilectionem creaturae, absque hoc, quod oriretur ex dilectione beatifica. Et quod dicit, quod isti actus sunt incompossibiles in vna potentia, ex quo non sunt idem actus, nec isti actus potentiae, quibus diligebat creaturas erant actus dilectionis beatificae.

Dico, quod tales actus elici ex dilectione beatifica est dupliciter, vel quod hoc dicat ordinem cau sae efficientis, & sequelae, & sic Christus non eliciebat quoscunque actus. Si autem ly, ex, dicat ordinem causae finalis, sic omnes actus Christi eliciebantur ex visione beatifica, quia omnes tales actus actus ordinabat ad istam visionem: Gabriel autem Angelus est in statu, ideo voluntas sua, vel intellectus non habuerunt illum modum ferendi.

Tunc his visis ostendo, quod Christus potuit me reri, sic: Omnis agens habens actum, qui ex natura rei ordinatur ad finem, nec est sequela finis, potest isto actu mereri, quod meritum est non nisi debitum, quod fundatur super connexionem actuum ad meritum ex natura rei: sed Christus est talis agens: ergo.

Tunc dico, quod omnibus actibus, quibus potest homo mereri, potuit Christus mereri, vt diligendo Deum, & similibus, non in quantum sunt ex fine, sed vt sunt ex natura rei ordinati ad finem: ergo formaliter Christus fuit comprehensor per adeptionem finis, & viator dispensatiue.

ARTJCVLVS II. Vtrum Christus meruerit actualiter ab instanti suae conceptionis.

NVnc de secundo articulo sunt duo modi dicendi. Dicunt enim quidam, quod Christus ab instanti suae conceptionis non meruit actualiter, sed habitualiter, quia actus meritorius est elicitiuus, vt tactum est in argumentando. Alij dicunt oppositum, quod non repugnat ex parte intellectus, nec voluntatis, quia Deus, vt Deus, potuit finem supernaturalem ab instanti conceptionis infundere, & voluntas, in instanti quo est, potuit velle, tunc voluntas potest se determinare pro illo ad vo lendum alteram partem, & illam poterat Deus acceptare, & sic potuit etiam circa illum actum esse ratio meriti. De hoc dixi in secundo de Angelis. Dico ergo, quod Christum potuisse mereri ab instanti conceptionis intelligitur duobus modis, vel ex puris naturalibus, vel pro vnione diuina. Primo modo intelligendo, vt dato, scilicet, quod Deus infuderit omnes species, & habitus in anima Christi a primo instanti, vtrum potuerit mereri, vel elicere actum meritorium ex illis habitibus mediantibus illis speciebus ex puris naturalibus.

Dico, quod non, quia primus actus intellectus, vel esset actus, quo conciperet beatitudinem, & tunc ibi planum est, quod non cadit ratio meriti, quia talis actus non est elicitiuus: aut ille actus etiam ex alio principio, & tunc dico, quod ex puris naturalibus non potest a primo instanti mereri illo actu, quia talis actus ex illo principio est cum discursu, & in Angelis oportet dare alium ordinem, ex illo principio viderat istud fiendum, & tunc, & c.

Si autem secundo modo, dico, quod sic: Quod Deus simul potest ab vno in alium simul duos actus conseruare, tunc pro primo instanti Deus potuit aliqua elicitiua infundere, & in eodem instanti potuit voluntas per suum ferri in illam, & sic acceptare, & ex hoc mereri, & sic isto modo Christus mereri potuit ab instanti conceptionis: & si potuerit, est dicendum, quod fuerit de facto, quia quicquid possibile, & c.

Ex hoc patet, quod quia Angeli, & daemones relinquebantur in suis naturalibus, non potuerunt a primo instanti suae creationis mereri.

Sed hic est dubium, quis est actus, quo Christus sic merebatur in primo instanti. Dico, quod propo situm de omnibus implendis, quod postea impleuit, nam in primo instanti suae conceptionis fuit ei impressa voluntas de reparatione humani generis, tunc Christus habuit vnum actum, quo omnia in eodem instanti elegit, & istud propositum fuit meritorium, nam dum actu patiebatur, non erat aliud meritum, quia propositum interius, & sua executio exterior concurrebant ad vnam rationem meriti.

Hic est aliud dubium. Istud propositum fuit immobile: vbi autem non est libertas, ibi non videtur cadere meritum: ergo. Respondeo, dico, quod ad rationem meriti non exigitur posse in oppositum actum: vnde tota ratio, quae est praemium, quod est debitum iustitiae commutatiuae, & fundatur super ordinem actus ad finem, omnia illa fuerunt in actu stante immobili, vt in beata Virgine. Ad Dubium de charitate, quae erat patriae, non quantum ad actum, sed quo charitas proprie est ratio merendi. Dico, quod non repugnat ratione, quod non eiusdem rationis; quia sunt eiusdem rationis. Nec ratione intensi gradus, quia beata Virgo habuit intensiorem gradum charitatis, quam multi, qui sunt iam in patria; vel erant tunc, & tamen merebatur secundum illam. Sed dico, quod est ex parte actus, qui non est finis, nec sequela praemij.

ARTJCVLVS JJJ. Quid Christus meruerit.

DE Tertio Articulo principali. quid meruerit sibi; Vtrum actum beatificum. Dicunt quidam, quod sic: sed teneo, quod non, quia non apparet quo actu: nam non eodem actu, scilicet beatifico, quia talis actus non est ad finem: nec alio praecedente, vt patet. Et ideo dico, quod actum beatificum habuit absque omni merito, sicut vnionem. Dices: ergo gloriosius sunt aliqui praemiati, quam Christus ex proprijs meritis. Dieunt aliqui per interemptionem, vbi praemium non cadit sub merito. In Christo autem creatus fuit actus beatificus, qui non potuit cadere sub merito.

Dicunt alij ad maiorem, quod imo iste fuit gloriosior, qui in Christo, quia in maiori gradu; vnde eorum qui sunt in paradiso, quidam offenderunt solum originali, quidam actuali, quidam nullo, sicut est de Christo, & ideo habuit summum gradum gloriae, sed tamen sine merito. Et ad argumentum tuum, si accipis pro laude, verum est, quia merita sunt laudabilia: sed si intelligis beatius, non est verum, nam sua gloria est altera.

Quid dicendum: Meruitne corporis immortalitatem, & non putrefactionem? Videtur, quod non, quia praemium est dignius merito: sed illud propositum fuit dignius: ergo. Dicunt quidam, quod ideo fuit nobilius, quia pertinet ad gloriam: ergodico, quod praemium vel adaequat meritum, & isto modo immortalitas corporis, vt est sequela non est praemium Christi, vel non adaequat, sed ordinatur, & est sequela eius, quod adae quat: tunc dico, quod sic, sed per accidens, quia solum est sequela eius, ad quod actus meritorii habebant connexionem, tanquam ex natura rei. Exemplum Arist. 8. Ethic. dicit, quod honor est praemium virtutis: sed certum est, quod virtus plus valet honore, & ideo oportet dicere, quod adaequatio, & intrinsece praemium virtutis est foelicitas, sed honor est praemium, tanquam illud, quod sequitur foelicitatem, & sic solum vt sequela. Tunc dico, quod actus, quos Christus elicuit, ex se merebantur beatitudinem, & quia iam habebat, ideo fuit eis sequela beatitudinis data, scilicet immortalitas corporis, & quia illud non aequat meritum ideo & gratia, & quicquid datur omni homini Christiano, respondet vt praemium illi acttui. Et hoc de totali quaestione. Nunc ad argumenta in oppositum.

Ad primum nego Antecedens, & tu probas, quod beati non merentur, &c. Dico, quod non est simile, quia actus omnes sunt actus beatorum ex fine adepto. Ideo non debetur eis meritum, cum non habeant ordinem adfinem, sed magis, sint sequela finis. In Christo autem non omnes actus fuerunt huiusmodi, vt patet supra.

Ad secundam probationem dico per idem, vel forte non meretur, quia secundum Aposcolum ad Rom. 8. interpellat pro nobis. Dico, quod secundum aliquid mereatur dupliciter, vel proprie, vt est actus, cui debetur scipendium, & sic isto modo non meretur nobis.

Alo modo meretur large, quod idem est, quod obtinere per preces, & sic rogans alium pro alio, pro alio meretur exauditionem, sed totum est ex merito praecedenti.

Ad aliud per eandem rationem. Et quod vltra arguis, dico, quod in Christto erant organa imbecillia, & phantasia impediebatur: sed tamen inerat, quod semper vigilabat, vt intellectus suus per species infusas, qui sine phantasmate negotiabatur. Item in instanti suae conceptionis fuit sibi passio praesentata, & statim fuit fessus, & sic meritum. Ad aliud de Angelis dico, quod non estt simile, vt patet in corpore quaestionis. Ad aliud dico, quod verum est, quantum ex puris naturalibus: sed non ex voluntate diuina.