Quaestio 1

ARTJCVLVS J. Vtrum secundum sententiam Aristotelis, & Commentatoris sui calum sit natura simplex non composita ex materia, & forma.

QVANTVM ad primum arguo primo, quod secundum sententiam Aristotelis 8. metaph. ponenda est materia in caelo, quia ille dicit, quod corruptibilium, & incorruptibilium non est eadem materia: ergo videtur, quod in quibusdam incorruptibilibus ponenda est materia; sed hoc maxime videtur de caelo, nullum enim incorruptibile se cundum Philos videtur esse materia le, ficut caelum: ergo.

Confirmatur, quia 2. de cael. & mund. dicit: Cum dico hoc caelum: dico ergo in hoc caelo demonstrato, de quo quaestio quaerit, videtur ponenda es se materia.

In oppositum est Commentator de substan. or bis, & 1. physicorum, vbi expresse negat materiam in caelo.

Respondeo ad euidentiam huius quaestionis primo praemittam propositiones aliquas, quae te nendae sunt secundum viam Philosophorum deipso caelo. Secundo inferam ex eis aliquas alias propositiones, scilicet quae ab eis immobiliter te nebantur.

Quantum ad primum pono primo propositio nem illam ad propositum principale, quod Philosophus, & Commentator senserunt, Caelum esse formam simplicem, siue naturam non compositam ex materia, & forma substantiali.

Hanc propositionem probo primo per Philosophum 8. metaph. vbi dicit, quod transmutationem substantialem sequuntur transmutationes aliae: alia m vero transmutationem non oportet, quod sequatur transmutatio substantialis, & ideo concludit, quod non est necesse, quod illud, quod habet materiam ad vbi, habeat materiam, quae est subiectum generationis: innuens ibi, quod corpus caeleste nullo modo habeat materiam de genere substantiae, vbi dicit Commentator com. 4. Jdeo videns, quod corpus caeleste non corrumpitur ex materia, quae est in potentia, & forma, quae est in actu. Secundo idem patet ex illo Philosophi 7. metaph. Dico autem materiam, per quam res potest esse, & non esse: sed caelum non habet poten tiam, per quam poffit esse, & non esse, cum sit cor ruptibile vt apparet: ergo.

Tertio per illud 8. metaph. vbi dicit, quod eadem est potentia contrariorum, siue contradicto riorum, & per hoc subdit ibi: Impossibile est, quod in aeternis sit potentia, nisi ad vbi. Dicit Commen tator com. 7. quod in talibus corporibus non est potentia ad corruptionem: ergo nec ad fatigatio nem: ergo.

Jdem apparet ex dictis Commmentatoris 1. de cael & mundo com. 5. Primum est vbi infert, "quod si corpus caeleste sit compositum ex materia, & forma, contingat sit generabile, & corruptibile", & infra: "ille locus est fortior omnium locorum lacientium errare, quod corpus caeleste est compositum ex materia, & forma".

Item idem 1. c. & in com. 10. dicit. "Ex hoc bene apparet, quod corpus caeli non est compositum ex materia, & forma, sed est simplex sorma; formae enim, quae sunt in materia, contrariae sunt: & si esset forma in materia sine contrario, tunc natura otiose egisset, cum in illa materia non sit ali qua potentia omnino. Si enim substantia mate tiae est in potentia, & fieret aliqua materia in ali qua potentia, cum potentia nunquam exit ad actum illa omnino est otiosa, & superflua. Nam si non esset generatio, & corruptio, non stabit operatio istius virtutis, scilicet potentia. Operatio nistius potentiae, quae est ex ea, sicut abscissio ex acumine gladii, est generatio, & corruptio: ergo si illa potentia esset sine generatione, & corruptione continne, quod aliquid erit ens sine sua actione, propter quod fuit ens, quod est impossibile".

Item dicit, quod si totum esset naturale, contingit, quod esset compositum ex materia, & forma, quia generabile, & corruptibile. & infra dicit: quod propter hoc corpus caeleste caret po tentia omnino, & in com. 49. dicit: Et si corpora caelestia essent eadem genere, vt plura sunt, essent composita ex materia, & forma diuersis, & si ita esset, essent ingenerabilia, & incorruptibilia.

Item de cael. & mund com. 95. dicit, quod corpus neutrum caret subiecto, idest contrarietate. & infra dicit, quod corpus caeleste non est materia, & aliquid habens formam, quoniam si ita esfet, esset graue, & leue.

Item de substantia orbis etiam dicit idem, ait enim ibi, quod corpus caeleste, est simplex non compositum ex sui materia, & forma. & infra: Dicamus ergo, quod illud corpus non componitur materia, & forma, nulla enim potentia est in eo omnino. Omne enim, in quo est potentia, quae est in substantia, potentia illa est ad duo, & breuiter istum libellum videtur edidisse pro intentione illa. Vnde dicit, quod haec natura sci licet corpus caeleste, caret potentia omnino; & hoc amplius declarabitur in libro de substantia orbis. Haec ille.

Secunda propositio, quam sensit Philosophus de substantia caeli, & Commentator eam expressius explicat, est, quod caelum habeat dimensiones terminatas tantum, ita, quod in eo non sunt dimenfiones interminatae, quod quidem declarat ex tribus. Primo, quia corpus hoc non suscipit magis, & minus, nec varietatem in suis dimensionibus stante eadem forma; sicut vinum eadem forma rarefit per ebullitionem, & dum quie scit, fiunt eius dimensiones minores, & haec varietas arguit, quod in vino non sunt dimensiones simplices, & in actu tantum, imo interminate, & in potentia, & ideo potest variari ab vna dimensione in aliam, quod tamen in corpore caeli fit impossibile: ergo. Imaginatur enim, quod sicut imposibile est triangulum non habere tres, sic est impossibile caelum in suis dimensionibus variari: Vnde Commentator de substantia orbis quasi in 1. dicit, quod si aliqua forma non recipit magis, & minus, manifestum est, quod in subie-

cto eius non existunt dimensiones prius, & ita, quod cum fuit declaratum apud Aristotelem, quod corpora caelestia non sunt generabilia, & corruptibilia, negauit in eis subiectum recipiens dimensiones per existentiam simplicium dimensionum. & infra: Corpora caelestia non retinent formas mediantibus dispositionibus in eis existentibus, potentia scilicet non terminate, sicut est de dimensionibus existentibus in prima materia cum formis ipsius materiae, sed dimensio- nes, quae sunt in corpore caelesti, sunt proprium eius.

Secundo declarat idem ex hoc, quod idem corpus est ingenerabile, & incorruptibile. Corruptio enim est in corporibus pro eo, quod ineis est materia habens dimensiones interminatas: poterit capere diuersas terminationes, & transferri de dimensione propria formae aeris ad dimensiones sibi oppositas, & proprias formae ignis. Si enim non posset capere nisi dimensiones proprias aeris, aer esset incorruptibilis, Vnde dicit Commentatur circa principium, quod materia nunquam denudatur a dimensionibus interminatis, & hoc est proprium sensui, sicut in materia de dimensionibus interminatis allegaui. Videmus enim, quod quando qualitas aeris agit in aquam, incipit aqua augeri, & crescere in dimen sionibus aeris, cum itaq. peruenerit ad magnam quantitatem, tunc subiectum denudatur a forma aquae, & a dimensionibus proprijs formae aquae, & recipiet formam aeris. & infra: & causa istius est: quia subiectum recipit dimensiones, sed potentia recipiens dimensionem non est nisi in potentia, & ratio huius est, quia si non essent dimensiones in potentia, non posset forma illa cor rumpi, quia nec dimensiones separari alias corpus, transiret in non corpus, & corpus succedens fieret ex non corpore, quod est impossibile.

Tertio declarat idem ex prima propositione, dimensio enim interminata est propria passio ma teriae in caelo, in quo nulla est materia.

Tertia propositio, quam Aristot. & Commentator senserunt de caelo, est, quod ipsum non est intelligibile in suo vltimo actu, & completo, siue in vltima sui perfectione, quae est operatio, nisi in ordine ad formam, quae est motor eius; licet possit intelligi in actu primo, quoniam est ens actu in actu primo, siue illa forma, non in actu secundo, & haec sunt verba Commentatoris 2. de caelo, & mundo com. 97. cum ait. Dicamus ergo, quod illa natura non est existens in actu per formam, sed materia corporis caelestis est in actu, & loqui tur ibi de forma abstracta, & subdit. Si ergo illamateria non fuerit composita, non habebit, vt sit intellecta, sed est vna numero indiuiduata per se, sed est intellecta in respectu ad aliud. & subdit, quod corpus caeleste non operatur, nisi in quantum est subiectum formae. Item etiam sequitur: Dicamus ergo intelligere de hac natura caelesti, quod est subiectum intellectus, non quod sit aliquod habens formam, vel materiam. haec Commentator.

Quarta vero propositio, quam Aristot. & Com mentator posuerunt de isto corpore, est, quod ac cidentia, quae videntur esse contraria ei, & istis inferioribus, dicuntur de eo aequiuoce, & de istis inferioribus vel secundum prius, & posterius, aequiuoce, quaedam caliditas, & frigiditas dicuntur de ipso, & inferioribus, & vniuersaliter qualitates actiuae, & passiuae. Quod enim illae qualitates aequiuoce dicantur de eo, & istis inferioribus probant primo, quia non videntur calefacere nisi per motum, sicut testimonium dat Ari stoteles de sagitta mota, & est demonstratio eorum: & quia in omni motu est deuenire ad primum mouens non motum in illo genere: ergo in gene- re alterationis est necessari o deuenire ad primum inalteratum: sed caliditas, quae est in istis inserioribus, est qualitas passiua, quae sequitur al terationem: ergo qualitas eiusdem rationis non potest esse in eo, quod est primum alterans, alias esset alteratum, & has deductiones ponit Commentator de substantia orbis parum vltra medium.

Adhuc autem accidentia, quae sunt eiusdem rationis in caelo, & in inferioribus dicuntur de eis secundum prius, & posterius: diaphaneitas etenim, & densitas, & luminositas est eiusdem rationis in eis, in corporibus quidem caelestibus non a mixtione, sed dyaphano simplici. Corpus enim caeleste est diaphanum, & lucidum: in illo vero loco, vbi apparet magis lucidum, vbi scilicet sunt stellae non est admixtio corporis ignei, & diaphani simpliciter cum corpore denso, quasi corpus den sum sit aliud a corpore luminoso, sicut est in istis inferioribus. ignis enim non lucet in sphera sua, sed tantum, cum admiscetur corpori denso: in stella vero nou est aliud corpus dyaphanum a corpore denso, sed in illa forma est admixtio partium orbis, siue congregatio, qua congre. gatione lux stellae resultat, & ideo stellae omnes sunt eiusdem rationis cum toto orbe suo: nec sicut luminosum a non luminoso, cum totus orbis sit luminosus; sed differunt, sicut luminosum, quod aspectum terminare non potest, & luminosum densum, & aggregatum, quod potest aspectum terminare. Similis aggregatio est intelligenda in parte illa, in qua est galaxia, licet minor. quam in astris. Cum ergo lux proueniens ex admixtione duorum corporum, sit impersectior luce illa, quae prouenit ex admixtione simplicis corporis diaphani patet, quod lux dicitur perfectius de luce caelesti. Haec omnia dicit Con mentator, vbi allegatus est supra.

Secundo principaliter infero ex dictis quaedam, Primum est, quod natura caeli non est forma, hoc probat Commentator sic: Jlla natura, quae ex se determinat sibi extremas, siue postremas perfectiones suas, nec motum, nec figuram, nec aliud huiusmodi, sed determinationē ad talia habet ex coniunctione cum alio, ideo non est forma, de natura enim formae est, quod sit in actu, & determinet materiam, & largiatur per modum exigentis, & determinantis accidentia, & proprietates: eo modo, quo anima leonis facit exigitiue, quod membra eius sunt talis quan titatis, & figurae, & sic disposita, & vniuersaliter largitur corpori leonis omnes proprias dispo sitiones, licet non effectiue, tamen per modum formae determinantis illa. Sed natura caeli non determinat proprietates suas, & perfectiones postremas: natura enim caeli, in quantum huiusmodi non determinat sibi tantam quantitatem, corpus enim, in quantum corpus, non habet ex se quod sit tantum, vel tantum, maius, vel minus: Determinatio enim entium naturalium ad certam quantitatem est per animam. Vnde 2. de anima omnium natura constantium inanimatorum est terminus augmenti. Vnde lapis, siue ignis, vel quodcunque aliud tale corpus ex se nullam habet certam quantitatem: ergo & corpus solis, vel lunae, & sic de alijs, quod sit tantae quantitatis de- terminatae, hoc non habet ex natura corporea Similiter corpus caeli non determinauit sibi figu ram, in quantum talis natura corporalis est. Vnde Commentator dicit, quod nullum corpus ha bet propriam figuram, sine qua esse non possit cor pus animatum, Vnde anima quaelibet determinat figuram certam sui corporis, sine qua non potest esse: facias enim bouem longum, sicut serpentem, statim amittet esse bouis: similiter non posset esse serpens quadratus, quin amittat natura serpentis figuram sibi propriam, sine qua impossibile est esse. Sic puta rotunditatem non habet caelum ex propria natura suae entitatis corporalis circumscripta anima, consimiliter non determinat sibi motum circularem: ille enim est proprius animae solius: motus enim naturae semper est ad vnum. Si ergo ignis non haberet ex se motum proprium eum, qui est sursum, qui est ei proprius, iam sequitur, quod ignis non est for ma. Sic in proposito cum caelum sit determinatae quantitatis in actu, quia in eo non sunt dimensiones interminatae, cum etiam sit figurae rotundae, & habeat motum circularem, sine quibus impossibile est esse, & talia non determinet sibi per naturam propriam, circumscripta anima: patet, quod caelum non est forma, cum forma quaelibet se ipsa, omni alio circumscripto, determinet sibi suas proprietates, & operationes. Hanc rationem tangit Cō mentator de substantia orb. tract. 2. Hoc idem po test apparere de aeterna eius permanentia, quam sibi non determinat, vt talis natura est. Nulla enim natura, quae habet dimensiones finitas, videtur sibi ex se determinare permanentiam aeternam, sed hoc habet ex determinatione extrinseca, scilicet Intelligentiae, quae largitur ei omnes huiusmodi perfectiones consequentes, non effectiue sed exigitiue, & determinatiue tantummodo, vt dictum est saepe.

Secundo infero, quod caelum est natura quaedam, quae dicitur quanta esse, et si alterum horum, puta materia, vel forma debeat ei attribui, magis debet censeri materia, licet proprie loquendo sua ratio est ratio subiecti. vnde Comment. de substan. orbis, frequenter ipsum vocat su biectum. Ratio est, quare non proprie dici potest materia, quia natura materiae, est natura poten⸗ tiae, est enim in potentia ad actum primum, & per hoc est in potentia ad extremas perfectiones, quae consequuntur actum primum: sed natura caeli non est in potentia ad actum primum, sed per propriam formam est in actu, ideo non proprie dici potest materia: quia vero est in potentia ad extremas perfectiones, & proprietates suas, pro quanto ex se non determinat sibi ens, ideo proprie dici potest, quod natura caeli est na tura subiecti, & est esse quanta, Vnde sicut materia non intelligitur, nisi in analogia ad formam: sic non possumus intelligere caelum habere deter minatam quantitatem, figuram, motus, & proprietates alias, nisi in respectu ad intelligentiam, vt Commentator 2. de cael. & mund. dicit. Nonergo est forma, quia forma non est in potentia ad suas postremas perfectiones: nec est materia, quia materia est in potentia ad actum primum: ergo est quasi medium, vt sic, ratio subiecti, & essentia coniucta.

Ex his potest colligi ratio caeli indicans eios propriam entitatem, vt dicatur, quod caelum esse quantum non pompositum, scilicet ex materior& forma, neo forme, nec materia, subiectum habens dimensiones tantum in actu suo, pon potrus intelligi in actu, suo vstimatomisi in āospectu habens pecidentia, & qualitates sensibiles aeuhiuoce, bel secundum prius, quod sunt hae qualita tu, Ad argumentum vero in oppositum patebit infa

ARTICVVVVS II Vtrum ponere caelum & naturam simplicem, & non compositam ex materia & forma, repugnat auctoritatibus Sacrae Scripturae, & Doctorum Catholicornitui

Ad secundam quaestionem, quid tenendum sit de intrinseca compositione culi secunScripterae, & testimonia Sancto& Doctorum.

Respondeo breuiter, non video necessitatem aliquam, quare ponit debeat materia in coelo se nundum Scripturam sacram, & sanctos, & hoc po est ex tribus probari. Primo quidem, quia muldtudo ponenda non est, nisi ratio euidens necessa ria, illud probet, aliter per pauciora saluari non posse. Deus enim, & natura nihil faciunt frustra: sed materiam ponere in caelo nulla est necessitas. Da enim, quod sit, aut hoc est corporeitas, aut quantitas, aut forte proprie est materiae, aut qualitas sensibilis; aut quod formas abstractas tacesse sit essot intellectuales; aut quia essent noblliora corpora illa, quam animae, quae corponibus vniunturtaut hoc est motus ad vbi: aut alte rationis varietas, quia luna nunc est clara, & luminosa, nunc obscura, aut haec est auctoritas scripturae, & dicta fanctorum: Sed nullum istorum cō cludit necessario materiam esse in caelo: ergo.

Hoc autem, quod nunc assumptum est, materiam enim intelligo. non concludit corporeitas: Forma enim dat esse corporeum, non materia, nec illam concludit quantitas, licet enim quantitas interminata inest ratione formae, intellectus autem tantummodo est quantitas terminata.

Tertio, non sensibilis qualitas. Sola enim illa qualitas, quae magis facta abijcit a substantia est proprie, arguit materiam. De talibus enim accidentibus probaui scilicet, quod sunt primo in ma teria, vt in subiecto, sed huiusmodi qualitates non sunt in caelo: Non enim potest augeri, nec diminui, vt patet, nec in sui natura variari: ergo ibi non sunt accidentia, secundum quae fit transmutatio in substantia, seu in alijs proprietatibus. Omnia: ergo accidentia, quae sunt in caelo, sunt ac cidentia, quae consequuntur ratione formae, non quae insunt ratione materiae, vt Commentator de substantia orbis dicit. Quaedam enim sunt accidentia passiua, in quibus est alteratio, & talia non sunt in caelo, quoniam alteratio secundum, quod transmutat subiectum, videtur esse propria corporibus, quae admiscentur cum potentia, & sunt corpora generabilia, & corruptibilia: aliud vero genus accidentium est, quod non trasmutat substantiam deferentis, & primum horum est motus localis, & raritas, & densitas, & dyapha⸗ neitas, & haec sunt in corporibus caelestibus, & inser ioribus, licet secundum prius, & posterius.

Quarto non probat caelum habere materiam natio intellectualitatis, quae forte consequitur formas abstractas, quod tamen non est verum, quia omnis forma abstracta a principio, nulla est naturae, intellectualis: habitus enim morales in voluntate sunt abstractae hoc modo a materia, & tamen non sunt intellectualis naturae. Praeterea separatio illa a materia, quam consequitur intellectualitas, non est a materia altera parte compositi, sed est a quantitate: omnis enim forma incorporea habet operationem propriam nobiliorem operatione quacunque formae corpo reae. Illa non potest esse quaecunque, forma senfitiua, quia id arguit quantitatem: ergo est operatio intellectuas de hoc dixi alias, nunc autem caelum non est substantia corporea. Quinto non probat hoc excessu nob ilitatis⸗ non est enim inconneniens, quod aliquid, quod est simplinitet nobilius altero, sit ignobilius iu aliqua conditione solum enim est nobil ius, quam ceruus, etiam cum innitabilitate est ignobilius eo, nec est nobilius anima, non enim exit in vltima sui dispositione, & perfectione, nisi in ordine ad alterum.

Sexto non probat materiam in caelo motus ad vbi, quia motus ille non est in ratione materiae absolute, sed ratione corporeitatis: natura ergo corporea absque hoc, quod habeat materiam potest esse in loco: ergo moueri ad locum, & talis natura habebit potentiam ad vbi, quae est corporeitas, sed nullo modo potentiam ad formam sub stantialem. Haec est intentio Philosuphi. 8. metaph.

Septimo non probat materiam alteratio, quae apparet in luminositate sicut in luna. Haec enim variatio non trafmutat naturam caeli intrinsece, nec in aliquo accidente ei proprie, naturaliter; non enim luminositas adueniens lunae abijcit ali quid a luna, nisi priuationem, & haec est ratio Commentatoris 8. metaph. com. 4

Vltimo non probant materiam in caelo aucto. ritates Scripturae, nec Sanctorum: libro enim scripturae, vbi agitur de rerum productione non dicitur, quod firmamentum sit factum de aliquo, puta de firmamento, sed dicit, quo i sunt facta in firmamento, sicut per oppositum dicitur, producat terra herbam virentem &c. & formauit Deus hominem de limo terrae. Bene enim innititur, quod viuentia, reptilia, iumenta, & homo facti de terra, vt de materia: Sed ex circumstantia Scriptu rae patet, quod caelum, quod fuit creatum secunda die, & non factum de aliquo: sacile enim erat scripturae innuere, Fiat firmamentum de medio aquarum, si factum posuit de materia. Confiderandum est ergo, quod ante omnem diem Deus produxit caelum Empireum, & terram ad literam, sed coopertam aquis, & ideo erat inanis, & vacua, produxit etiam aquas, per quas intelliguntur tria elementa, quia vulgus inter illa non distinguit, & in terra caelum nouum, cui attribuitur ab Astrologo motus diurnus, in quo nulla stella est, & ratio dyaphaneitatis aquae; tunc statim post die prima producta fuit lux ad lite- ram. Die vero secunda creatum est caelum stellarum, quod est Firmamentum inter primum mobile, & spheras tres elementorum, & ideo dicitur, firmamentum diuidere inter aquas, & aquas, ita quod ille modus dicendi concordat de plano literam Gene sis Commentatori; dat etiam sensum Philosophiae, quod non parum est, nec talis concordia scripturae secundum August. 1. sup. Genes. & 2. cap. 4. est paruiducenda.

Vltimo non probant esse materiam in caelo au ctoritates sanctorum. Vnde cum Sancti vt Augu stinus, Ambrosius, & Doctores similiter, scilicet Damascenus, & Magister fimiliter posuere in caelo materiam, tales auctoritates sic repugnantes propositi onibus per fe notis mouerenon debent, pro eo, quod in hac materia magis loquuntur, vt aliorum opiniones recitantes, quam vt Doctores Sancti sententiam statuentes, quod bene apparet, quia eorum, quilibet sequitur in hac materia philosophiam eius, cuius sectator erat in Philolophicis. Vnde saepe in talibus contradicunt. Illam enim materiam, de qua dicunt caelos factos, aliqui dicunt esse ignem secundum opinionem Platonis, qui posuit caelum, & sidera esse naturae igneae. Alij materiam illam dicunt fuisse quasi chaos confusum, ex vna vero parte rariorem, & in alia densiore m. Alij ponunt materiam illam fuisse aquam, dicunt enim caelum sidereum fuisse facum de aquis. Quia ergo Sancti sic ad inuicem discordant, & diuersorum Philosophorum sententias coniecturant, satis innuitur nobis, quod dicere hoc, vel potius illud, fidem non tangit, nec veritatem Scripturae sacrae. Vnde alij, vt Au gustinus ponit Angelos habere corpora, quod vtique dicit sequendo in hoc sententiam Platonis qui finxit eos habere corpora aerea.

Secunda ratio ad idem est ista. Si enim in caelis ponatur materia, aut illa est eiusdem rationis cum illa in istis inferioribus, aut alterius, sed nec sic; nec sic poni potest: ergo. Non quidem, quod sit alterius rationis, quia cum illa esset in potentia, sicut illa, quae est in inferioribus, non haberent aliquid, quo distinguerentur. Omnis enim distinctio est per ali quam actualitatem, & ideo Commentator 1J. metaph. dicit, quod materia prima est vnum numero propter alterationem omnium formarum, quia non habet, quo distinguuntur. & 2. metaph. dicitur, quod in fundamento naturae nihil est, quid distinctum. Nec valet, quod dicunt, quidam, quae hae duae materiae distinguuntur per respectus ad diuersos actus, & formas; materia autem non est ad aliquid, nec est respectus, secundum Comment. necesse est, quod si ab aliquo distinguantur, non distinguantur respectiue, sed intrinsece per pro priam naturam, repugnat. n. materiae habere naturam propriam determinatam, vt probatum est in inquisitione de materia: ergo. Tum etiam quia materia est in potentia contradictionis, 9. metaph. Vnde omne, quod est in potentia ad actum aliquem, non determinat sibi nec actum, nec eius oppositum; alias non esset in potentia, & si hoc concedatur, tunc caelum non esset materialiter incorruptibile, quia materia eius saltem esset in potentia ad priuationem formae caeli. Et si dicatur, quod non est agens potens illam potentiam reducere ad actum, sequuntur duo inconuenien- tia, Primum, quia saltem caelum non erit quantum est ex se, & extrinsece incorruptibile; imo ex intrinseco, & suis principijs erit corruptibile, licet extrinsece ex defectu agentis non sit corruptibile. Secundo quia Deus, & natura fecissent i lam potentiam frustra si non sit agens potens ea reducere ad actum. Tertio, quia vel illa materia, quae est sub forma solis, non erit solis, alterius rationis a materia generabilium, & corruptibilium, imo a materia lunae, & aliarum stellarum & sic tot erunt materiae, quot sunt caeli; & quot sunt stellae. Vel si dicatur, quod sit materia omnium stellarum, & corporum caelestium vnius rationis, sequitur, quod poterunt ad inuicem transmutari, & fic quaelibet stella esset corruptibilis, cum matebia cuiuslibet sit priuata materia aliarum stellarum. Tum etiam quarto, quia saltem vnius caeli, & omnium partium illius caeli, est materia vna, & eiusdem rationis, & per chnsequens materia vnius partis est in potentia ad formam alterias partis, & per consequens quaelibet pars orbis esset corruptibilis pro eo, quod sua materia esset sub recta priuatione subiecta priuationi, & per consequens totus orbis.

Et confirmo hoc, quia vbique Aristot. diffinit materiam, dicit, quod materia est pura potentia. vnde a. metaph. in fundamento quidem naturae vel est distinctum, & 7. eiusdem dicit, quod mate. ria nec est quid, nec quale: & in eodem libro saepius. Dico autem materiam per quam res potest esse, & non esse, & infra 2. cap. Dico antem materiam, quae cum sit, non est res, cuius est materia, nisi in potentia: ergo vel Aristoteles ignorauit materiam illam caeli: vel si sic, oportet, quod ei competat diffinitio, quam dedit vbique demateria. Et ideo rationabiliter dicunt, qui ponunt quod in caelo est materia eiusdem rationis, cum materia inferiorum. Sed quod nec illa via bona sit, sicut arguit Commentator contra Auicen. Incorruptibile enim esset intrinsece corruptibile Hoc tamen inconueniens nituntur quidam euadere tribus vijs. Prima est, quia forma caeli non habet contrarium, corruptio autem omnis fit a contrario. Secundo, quia materia caeli est satiata, & terminata vnica forma caeli propter sui nobilitatem & ideo non est ibi priuatio, quae est corruptionis causa, quia machinatur ad maleficium. Tertio, quia non est agens in natura potens corrumpere illud: Harum viarum nulla satis facit, nec saluat intrinsecam incorruptibilitatem, quam oporter dare in caelo. Esto enim, quod forma caeli non habeat contrarium, nec esset aliquod agens potens reducere potentiam illam ad actum, tamen intrinsece, & ex suis principis corruptibilis remaneret. Et propterea potentia passiua non est per se intenta in natura, sed in ordine ad actum. Vnde potentia actiua est principalior differentia potentiae, quam passiua: non ergo est possibile, vt aliud sit in potentia passiua naturaliter, & non sit potentia actiua correspondens in natura, alias talis potentia esset frustra, vt Commentator dicit.

Aliud vero de satietate non soluit. Impossibile est enim, quod forma quantumcunque nobilis aliqua satiet appetitum materiae, nisi sit for maliter omnes formae, ad quas illa materia est in potentia: forma autem caeli non est omnes formae formaliter, licet contineat eas in virtute. Confirmo, quia nihil aliud est materiam esse in potentia ad formam, quam ipsam priuari ipsa forma. Vnde 9. metaph. esse in materia, est esse in oppofita dispositione eius, quod est in actu: sed clarum est, quod quantumcumque forma caeli sit in materia, si non sit ibi forma illa est priuata forma caeli, & est in opposita dispositione, qua esset in actu: ergo. Vnde si solutio ista valeret, cum anima rationabilis sit aeque nobilis, sicut forma caeli, aeque satiaret appetitum materiae suae. Quarto, quia saltem materia sub forma terrae esset in potentia ad formam caeli, & cum caelum possit inducere in materia formas alias substantiales, & vitales, mirum esset, quod suam formam non induceret. Non enim apparet, quare aliud, quod est causa aequiuoca perfectionis, non possit esse causa vniuoca, si habeat passum dispositum. Vnde sicut sol in materia inducit formam vermis, qui, in quantum vitalis est, est nobilior forma eius, & hac actione aequiuoca, quare non poterit sol inducere in materia disposita propriam formam etiam hac generatione vniuoca. Sic ergo patet, quod via Philosophi de simplicitate caeli excludente materiam concordat cum veritate Scripturae, & sinceritate fidei, & rationis. Ad argumentum patet, quid dicendum.