HAEC est quinta pars principalis huius capituli, in qua postquam Salomon posuit gratiarum actionem, sapientiam recognoscentem tam in speciali quam in generali: Hic in parte ista subiungit quan dam commendationem sapientiam extollentem. Et declarat quod sapientia sufficiens est ad conferendum sibi totam notitiam recitatam in ulti ma lectione.

Vbi est notandum quod licet sapientia approprietur filio, sicut patri po tentia, & amor Spiritui sancto: iste tamen terminus sapientia essentialiter signat, & non relatiue, sicut patet 1. Senten. di. 25. cap. 10. Et ideo quamuis filius dicatur sapientia genita propter modum procedendi a Patre: quia gigni tur a paterna memoria per modum uerbi & intellectus: sicut patet 7 de 1rini cap. 13. Nihilominus tamen etiam Spiritus sanctus, spiritus sapientiae dicitur: tum quia a sapientia PATRE & a sapientia Filio procedit: tum quia sapienti am in se deuote colentibus efficit atque causat. Et ideo in commendatione uiri timentis DEVM dicitur Ecclesiast. 15. Implebit eum spiritu sapientiae & intellectus: loquens de sapientia quae DEVS est. Salomon dicit sic: Est enim in illa, scilicet sapientia, quae est diuina essentia: spiritus intelligentiae, & est modus loquendi accipiendo esse pro eo, quod idem est esse. Vnde sensus est, quod illa scilicet sapientia & spiritus intelligentiae sunt idem: & per consequens sapientia est sufficiens ad dandam gratiam cuiuscunque scientiae: quia 1. Corinth.12. V nicuique datur manifestatio spiritus ad utilitatem. Alij quidem per spiritum da tur sermo scientiae secundum eundem spiritum, &c. Et infra: Haec autem omnia operatur unus atque idem spiritus diuidens singulis prout uult. Dicit ergo sic Salomon: Non est attribuenda humano studio, uel ingenio sapientia mihi concessa, sed Spiritui sancto, qui est sapientia increata. Et quod iste Spiritus sanctus sit omnipotens ad causandum sapientiam in quocunque, probat eur describendo a 20. conditionibus. Prima est, quod est sanctus: id est, omnia quae facta sunt, sanctificans. Sanctus in Latino idem est quod aex:& in Graeco. A gios autem dicitur quasi sine terra, ab a quod est sine & geos terra, quasi si ne terra. Spiritus ergo sapientiae dicitur primo sanctus pro tanto: quia eos quos sanctificat purificat ab amore terrenorum: & transfert ac coniungit ad amorem coelestium. Et ideo conuenienter in spem ignis descendit in Apostolos, non in spem aquae nec aëris, quae elementa in diuersis partibus superficiei terrae co haerent: sed in specie ignis qui immediate corporibus coelestibus contiguatur sicut patet 1. Meteor. circa principium. In signum quod illos quos incendit a more facit necessario terrena paruipendere, & ad coelum ascendere. Et ideo uocatur spiritus sanctificationis ad Rom. 1. Secundo uocatur multiplex ab es. fectu propter multiplicia dona, quae praestat, Esa.12. Requiescet super eum spi ritus Domini, spiritus sapientiae & intellectus, spiritus consilij & fortitudinis spiritus scientiae & pietatis. Et replebit eum spiritus timoris Domini. Tertio dicitur vnicus formaliter scilicet & etiam effectiue, quasi uniens nos DEO fide, spe, & charitate, & etiam proximo ad Eph. 4. Solliciti seruare unitatem spiritus in uinculo pacis. Quarto dicitur subtilis: quia Spiritus sanctus uiros subtiles fa cit in eligendo, docendo, & faciendo per dona, quibus sanctos suos exornat Excech. 16. Indui te subtilibus, & ornaui te ornameto. Quinto dicitur modestus: quia similiter modestos facit ad Gal. 5. "Fructus autem spiritus est, charitas, gau dium, & pax". Et intra, modestia, continentia, castitas. Sexto dicitur disertus, quasi disertos faciens de balbutientibus, & infantibus: quemadmodum die pentecostes fecit Apostolos, qui ante suam conuersionem, & etiam ante eius a dem spiritus missionem fuerant ualde rudes. Sic etiam omni die uocat ad san ctam religionem pueros & indoctos, de quibus si bene conuersantur, facit praedicatores disertissimus. Sap. 10. Sapientia aperuit os mutorum, & linguas infantium fecit disertas. Et est disertus, idem quod eloquens, de dissero, eris, & subtrahitur unum in supino, licet geminetur in praeterito. De ista disertitudine loquitur beatus Aug. lib. 2. de natura & origine anime, asserens quod ualde periculosa est elo quentia, si non commiscetur scientia. Et dicit sic: Valde enim sunt noxia praua diserta, quia hominibus minus eruditis, eo quod diserta sunt, uidentur etiam & uera: & ideo dicit Tullius in prologo theoricae: quod sicut sapientia cum eloquentia multis ciuitatibus profuit: ita eloquentia sine sapientia constat plu rimum nocuisse. Vnde docet Senec. Epist. 112. quod eloquentia non est con temnenda, nec minus appetenda. Non inquit quaerit aeger medicum eloquen tem, sed si ita contingit, ut ille idem qui sanare potest prompte de his quae fa cienda sunt disserat: non tamen gratuletur aeger, quod incidit in medicum di sertum. Hoc enim tale est, quale si gubernator peritus etiam formosus est. Com temnenda tum non est disertitudo loquendi, sed & sapientiae connectenda Vnde idem Senec. Epist. 75. uel 39. reprobat multam celeritatem loquendi, & festinationem. Celeritas inquit loquendi, nec in sua potestate est, nec satis de cora philosophiae, quae ponere debet uerba, nec proijcere, nec pedetentim pro cedere. Non exigo, quia oratio cum impedimento exeat. Proferatur tamen ma lo, quam profluat: & infra. Quemadmodum sapienti uiro incessus modestus conuenit, ita oratio pressa non audax. Summa ergo summarum uel sententio rum haec erit. Tardiloquum te esse praecipio, haec Senec. Septimo Spiritus san ctus dicitur mobilis: id est, moveri faciens prompte & obedienter: quamuis in se immobilis perseueret. Primum enim mouens immobile est necessario, sicut probatur 8. Physi. isto modo Spiritus sanctus fecit Apostolos ita mobiles, quod in omnem terram dispersi sunt. Luc. 21. Virtutes coelorum mouebuntur, & Iohan. 15. Posui uos ut eatis, & fructum afferatis. Argentum uiuum est sa tis mobile, si autem mortificetur statim insistit, & quiescit: Ita praedicatores ui ui uita gratiae, discurrunt, mouentur, circumeunt pro salute proximi procuran da. Proverb. 6. Discurre, festina, suscita amicum tuum. Octauo dicitur incoin quinatus, & hoc est uerum tam effectiue quam formaliter: Honesta persona non inhabitat loca turpia, & immunda, nec Spiritus sanctus mentes gulosas uel li bidinosas: & ideo de Apostolis canimus, quod inuenit eos receptacula mun da, & tribuit eis charismatum dona. Nono Spiritus sanctus dicitur certus, com tra inconstantes, mendaces, desperantes, 2. Tim.1. Scio cui credidi, & certus sum: quia, &c. Decimo dicitur esse suauis. Sap. 2. O quam bonus & suauis est Domine spiritus tuus in omnibus nobis. Suaues enim facit & mites quos in habitare dignatur, non impatientes, non amaros, non turbidos, non impetuo sos. Famuli ministrantes dominis facilime mores recipiunt dominorum suorum. Et ideo quando seruientes alicuius sunt bene educati, signum est quod serui entes alicui domino nobili, unde metrice dicitur: Est domini facies famulus, speculumque magistri Discipulus monstrat, regnum moder amina regis. Si ergo suaues fuerimus adinuicem, signum est quod sumus de familia Spiri tus sancti, 2. Corinth. 6. In omnibus exhibeamus nosmetipsos sicut DEI mi nistros & infra: In longanimitate & suauitate in Spiritu sancto. Vndecimo di citur amans bonum actu: facit enim homines gaudere de profectu alieno, et hoc contra inuidos, qui de bonis alienis tristantur. Rom. 5. "Charitas DEI diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis". Duodecimo di citur esse tale qui nihil vetat benefacere, imo hortatur benefacere. Et hoc contra negligentes & accidiosos, Proverb. 4. Noli prohibere benefacere ei qui potest. Et etiam contra malos consiliarios, qui dominos suos aliquando impediunt a bono proposito, quod intendunt in bonis eleemosynis, & opera pietatis conuertunt ad opera uanitatis. Decimotertio dicitur humanus, tum quia homines diligit, Prover. 8. Deliciae meae esse cum filijs hominum. Cum quia homines humanos fa cit non austeros beneuolos non bestiales. Sapientiae duodecimo: Docuisti populum tuum per talia opera: quoniam oportet iustum esse & huma num. Decimoquarto dicitur benignus: id est, bene ignitus: quia ignitos efficit quos disponit Sap. 1. Benignus est enim Spiritus sapientiae. Et ad Eph. 4. No lite contristari Spiritum sanctum DEI, in quo signati estis, & infra: Estote autem misericordes, donantes inuicem, sicut & DEVS in CHRISTO donauit uobis. Decimoquinto dicitur stabilis: quia stabiles facit & perseuerantes in bono, nec obstat qued prius mobilis dicebatur: quia secundum Rabanum dicitur spiritus qui implet omnia, mobilis simul & stabilis dicitur: homo enim qui ubique discurrit, obuiam uenit, & repente ubi non creditur, inuenitur. Omnipotens ergo spiri tus, ut ubique esse signetur: & stabilis simul & mobilis dicitur hic. Rabanus simi liter facit sanctos proficere in bono de uirtute in uirtutem, & ideo mobilis dici tur: facit etiam eos in bono perseuerare, & ideo stabilis dicitur 1. Corinth.15. Itaque fratres mei dilectissimi stabiles estote & immobiles abundantes in o pere Domini semper. Decimosexto dicitur securus: quia securos nos efficit per spem, quae est certa expectatio futurae beatitudinis ueniens ex DEI gratia, & meritis praecedentibus: Creditor quando habet pignus sufficiens, debitore se curus est de suo: DEVS autem uolens nos esse securos de futura beatitudine, dat nobis Spiritum sanctum quasi loco pignoris ad Eph. 1. Obsignati estis spiri tu promissionis sancto, qui est pignus haereditatis nostrae. Decimoseptimo di citur omnem habens virtutem: quia est Patri & Filio coaqualis & consubstantia lis, Iob. 33. Spititus DEI fecit me, & spiraculum omnipotentis uiuificauit me Decimooctauo dicitur omnia prospiciens. Cum quia spiritus est, qui omnia scru tatur, 1. Corinth. 2. Cum quia Spiritus sanctus facit hominem prudenter prospi cere: quia de praeteritis dat cautelam, de praesentibus circumspectionem, & de fu turis prouidentiam, 1. Corinth. 2. Spiritualis homo iudicat omnia. Decimono no dicitur, quod est talis qui capiat omnes spiritus intelligibiles: id est, cui subditi sunt omnes spiritus angelici tam boni quam mali: quia "omnes sunt administratorij spiritus", &c. ad Hebrae. 1. Vel qui capiat omnes spiritus intelligibiles: id est, ca pere facit omnia dona Spiritus sancti mediantibus, quibus homo intelligit quicquid est necessarium ad salutem. Ecclesiast. 39. Si enim magnus DEVS uol uerit, spiritum intelligentiae replebit illum: id est, si DEVS uoluerit, quoniam DEVS magnus Dominus spiritum intelligentiae replebit eum: id est, iustum. Secundo modo dicitur Spiritus sanctus esse munaus, nec mirum. Ipse enim aest lux uera ue niens in hunc mundum: & ideo mundus est in se, & mundos facit quos inhabita re dignatur in Psal. Cor mundum crea, &c. Spiritum inquit rectum. Omnes re ctae lineae super lineam rectam stantes, & duo utrobique anguli, aut recti sunt, aut duobus rectis aequanles. Recta linea est Spiritus sanctus. Vnde dicitur Spiritum rectum innova in uisceribus meis. Iterum alia recta linea erit mens, siue anima humana. Ecclesiast. 7. Solummodo hic inueni, quod DEVS fecit hominem re ctum supple secundum mentem. Quando ergo Spiritus sanctus descendit super istam lineam rectam, necessario duo anguli: id est ratio & uoluntas siunt for maliter recti, per innocentiam. In Psalm. 24. Innocentes & recti adhaeserunt mihi. Vel siunt aequales duobus rectis per poenitentiam: status enim poeniten tiae aequiparat hominem statui innocentiae. Et ideo licet ratio & uoluntas in poe nitentia, non sint rectae formaliter per innocentiam, sunt tamen rectae aequiua lenter per poenitentiam, de quae rectitudine dicitur Proverb. 21. Qui rectus est corriget uiam suam. Vltimo quarta conditio replicatur & dicitur quod est subtilis profunda penetrando, & est subtilis difficilima declarando. Iohan. 14. Paracletus autem Spiritus sanctus quem mittet Pater in nomine meo, ille uos docebit omnem, &6. Quia ergo spiritus iste intelligentiae est nobis ita multi pliciter necessarius: dignum est cessare, & circa huius cultum istis diebus ua care antequam ulterius procedamus.