POSTQUAM sapiens Salomon regratiatus est DEO generaliter & summatim de sapientia sibi data: hic eidem regratiatur specialiter, inductiue, transcurrendo per materias diuersarum scientiarum. Et circa haec duo facit: quia primo enumerat quorum ipse scientiam habuit: Secundo qualiter eam peruenit, ibi: omnium enim artifex. Circa primum duo facit. Nam primo recognoscit suae scientiae soliditatem: secum do suae scientiae multiplicitatem ibi: scientiam. Circa primum dicit sic: Ipse enim DEVS uidelicet dedit mihi liberaliter horum quae sunt scientiam veram: id est, omnium creaturarum ueram, non falsam, non apparentem scientiam: quemadmodum se iactant habere falsi experimentatores, nigromantici, alchimici, & per artem notoriam, ad doctrinam daemonum gloriantes se instructos: & ostendentes scire que nesciunt, cuiusmodi sunt praestigiatores, diuinatores, physiognomici, psal mistici, uel palmistici, geomantici, incantatores & magici: quorum non est scien tia uera, sed falsi, imo nulla. Quam praecipue docet uitare Apostolus 1. Ti moth. 6. O Timothee depositum custodi: id est, fidem deuitans profanas uo cum nouitates, & oppositones falsi nominis scientiae. Gloss. 1. quae falso no mine dicitur scientia. Contra qualem falsam scientiam dicit Salo. sibi datam fuisse scientiam veram. Et per hoc recognoscit suae scientiae soliditatem. Consequenter autem ostendit eiusdem scientiae multiplicitatem cum dicit: vt sciam dispositionem or bis terrarum. i. distinctiones climatum, & diuersitatem locorum, habitabilium & non habitabilium in terra, secundum distantiam a polis mundi, & appropinquationem & elongationem a uia Solis. Et uirtutes elementorum. is. transmutationes corporum natur alium tam secundum locum quam secundum qualitates. Initium et consummationem & me dietatem temporum: id est, principium mundi, & tempus CHRISTI, & diem iudicij saltem in generali sciuit esse futurum. Morum mutatioges: id est, diuer sas consuetudines & leges humanas secundum diuersitatem situs temporis: & assuefactionis, & complexionis. Diuisiones temporum: id est, distinctas reuo lutiones planetarum, vicissitudinum permutationes. i. aëris & terrae uarias trans mutationes, quibus uicissim, & successiue, & contrarie disponuntur, ut nunc situer, nunc aestas, nunc autumnus, nunc hyems, & consummationes temporum. id est, quando unumquodque istorum incipit & terminatur secundum gressum planetarum in diuerla signa in zodiaco: anni cursus & stellarum dispositiones: id est, computationes motuum Solis & Lunae, & figuras & imagines omnium stellarum nxarum in octaua sphaera. Naturas animalium, quantum ad genera tionem. Iras bestiarum quantum ad utilitatem & domesticationem humanam. uim ventorum: id est, differentias uentorum quatuor principalium, & 8. conlla teralium sicut patet 3. Meteo. Et cogitationes hominum: id est, affectiones ad quas homines debent esse ex complexione, & corporum coelestium, & cooperatio ne dispositi. Differentia virgultorum, quantum ad plantationes, insertiones, translationes, fructificationes. De quibus Virgil. lib. Georgicorum. Palladius de agricultura: & virtutes radicum quae calida, quae frigida, quae temperata, quae conferens, quae nociua, secundum uarietates sanitatum & infirmitatum, Etiam non solum ista, imo quaecunque sunt absconsa & improuisa: id est, commu niter alijs hominibus occulta didici, non per inuentionem, sed per reuelatto. nem. Et est quod subdit: omnium enim artifex docuit me sapientia. Sapientia in creata uidelicet quae CHRISTVS est, 1. Corinth.1. Nos autem praedicamus CHRISTVM crucifixum: Iudaeis quidem scandalum, gentibus autem stul titiam. Ipsis autem uocatis Iudaeis atque Graecis CHRISTVM, DEI uir tutem & DEI sapientiam.

Occasione eius quod in litera dicitur inter alia de sapientia, quod uidelicet habuit scientiam de cursu anni & dispositionibus stellarum. Quaeritur utrum de motibus stellarum possit esse scientia: quod non: Quia si sic, hoc maxime fo ret possibile de motibus Solis & Lunae. Sed de istis non potest haberi scientia:. Ergo nec de alijs. Assumptum probo: quia si aliqua scientia esset de eorum mo tibus, possibile uideretur quod Sol esset in continuo motu circulariter super terram, & quod Sol moveretur motu firmamenti ab oriente in occidens, & quod Sol non eclipsaretur tempore oppositonis Lunae: & ista uidentur esse falsa ex textu Sacrae scripturae: primum patet quod Sol non moueatur conti nue, Iosua 10. Stetit Sol in medio coeli, & non festinauit occumbere spacio unius diei, non fuit ante & postea tam longa dies DEO obediente uoci homi nis: secundum patet Esa. 38. & 4. Reg. 20. Vbi legimus quod cum Excechias Rex ludae grauissime aegrotasset, & per fletum & poenitentiam sanitatem a Domino meruisset, misit Dominus ad eum Esaiam Prophetam, qui diceret quod die tertio ascenderet in templum Domini totus sanus. Excechias uero si gnum petiuit, ut certificaretur de sanitate futura, & dicit ad eum Excechias: Vis ut ascendat umbra in horologia Acham 10. lineis: an totidem gradibus reuertatur: & reuersus est Sol per 10. lin. in horologio Acham: & posita estum bra styli in horologio sicut fuit de mane Sole existente in oriente: hoc autem fie ri non potuit: Ergo conclusio est falsa. Tertium uidelicet quod Sol possit e clipsari, Luna existente in oppositone patet Matth. 27. & Luc. 23. Vbi sic scribitur: Tenebrae factae sunt in uniuersa terra usque ad horam nonam, & obscuratus est Sol, &c. Sed constat quod Luna tunc fuit opposita regione ad Solem: quia CHRISTVS passus est Luna 15. & Sol fuit in nono gradu Arietis, & Luna in nono gradu Librae in meridie illius sextae feriae: Ergo patet falsitas istius conclusionis de eclipsi. Ad oppositum est litera, & omnes Astro nomi. Ad quaestionem dicendum, quod de motibus stellarum potest esse scientia, non quidem demonstratiua, qualiter omni tempore mouebuntur, sed demonstratiua qualiter omni tempore natae sunt moveri, si Deus mira culose aliter non disponat, sicut enim docet beatus August. Sic DEVS rebus creatis motus operationes indidit, ut tamen pro libitu voluptatis eas exerce ant, uel omittant: Vnde quamuis experimentaliter & sensibiliter uideamus, quod ignis natus est comburere: contigit tamen aliquando quod ignis qui dam approximatus quibusdam pueris non nocuit, & tamen alios qui magis distabant occidit, sicut patet Dan. 3. Et ideo quamuis sciamus qualiter res na tae sunt agere, & qualiter frequenter egerunt: quia hic uocamus naturale quod semper uel frequenter contingit. Qualiter tamen res certo tempore agent, ne scimus: quia hoc est in manu DEI. Pro rationibus tamen est notandum, quod ista tria miracula maxima, quae unquam in corporibus coelestibus contigerunt adduxit Dionysius, contra quendam philosophum in Epistola ad Polycarpum, quae est 7. in ordine Epistolarum beati Dionysij. Ad quorum euidentiam in tentionem dictae Epistolae breuiter explanabo sequens expositonem fratris Alberti, qui omnes libros Dionysij exposuit satis clare.

Sciendum est ergo quod illa Epistola mentionem facit de tribus personis, uidelicet Dionysio, Polycarpo & Appollophane. Fuit autem Polycarpus di scipulus beati lohannis Euangelistae, postea episcopus, & tandem martyrixca tus. Appollophanes fuit quidam philosophus, qui fuerat magister beati Dio nysij in philosophia. Iste cum uisitaretur a Polycarpo, & inuitaretur ad fidem CHRISTI redarguebat abeuntem Dionysium super hoc quod philosophia, quam a Graecis didicerat, contra philosophos uteretur, dicens: Iniustum esse a liquem uti aliquo contra eos a quibus illud accepit: & ideo uocauit Dionysium uerberatorem patrum metaphorice: quia uidelicet repraehendit Graecos de eorum philosophia, a quibus tamen philosophiam didicerat: sicut a parenti bus & magistris. Cum ergo sic frequenter responderet Polycarpo dictus phi losophus: Polycarpus nacta opportunitate mandauit Dionysio, quod sibi ali qua rescriberet, per quae dictus Appollophanes ad fidem trahi posset ex pro prijs principijs disciplinae suae, qui clarus in astronomia inter alios habebatur. Hac ergo occasione scribit ad Polycarpum epistolam illam ostendens, quod per eam ad cultum DEI ueri nesciuit pertingere. Ad cuius tamen noticiam ex astronomia maxime debuisset peruenisse. Et arguit sic. Cum ordo motuum corporum coelestium sit regularis & certus: Si ille ordo ab aliquo mutaretur: constat quod ille sic mutans, foret DEVS. Sed ordo motuum corporum coe lestium fuit aliquando mutatus, sicut ipsemet Appollophan. nouit: ergo debuit conclusisse quod causa illius mutationis fuit causa prima continens & regens totum coelum. Et per consequens relictis idolis, & talis DEVS foret colendus. Minorem huius rationis probatDionysius in tribus exemplis: primo per sta tionem Solis, Iosua 10. de quo argutum fuit in prima ratione. Siue etiam dica tur quod Sol stetit immotus cum orbibus superioribus & inferioribus secun dum unam opinionem. Siue solus Sol steterit alijs motis secundum suum cur sum secundum aliam opinionem: hoc tamen certum est Solem stetisse, quod non potuit fieri nisi per operationem alicuius causae infinitae. Secundo probat idem per ascensum Solis in horologio Acham, sicut argutum fuit in ratione. Secundo quando unus dies artificialis fuit fere triplicatus. Dies uero artificia lis habet 12. horas & tres dies 36. horas, & per consequens fuit triplicatus ad alium diem artificialem exceptis quatuor horis, quod patet: quia sicut in astro labio signantur & lineantur duodecim horae in horologio Acham. Et iam in aduentu Esa. ad regem descenderant Sol per 10. lineas ita quod non distabat nocte nisi per duas horas: Sol ergo transcendit ad dictas 10. lineas & descen dit per easdem iterum: ergo compleuit tunc 30. horas & adhuc restabant duae li neae ultimae usque ad noctem: ergo illa dies habuit triginta duas horas. Et ideo dicit Dionysius quod dies ille fuit triplicatus, & hoc fuit tantum miraculum quod conuertit in stuporem Babylonios qui fuerunt diligentes in considera tione motuum coelestium, & hoc miraculum subiecit eos regi Excechiae sine pugna sicut cuidam aequali DEO & homines excedenti. Et deinceps sacerdo tes Persarum notantes diem illum fecerunt annuatim festum triplicati Solis: & dicebantur triplicati inter sacerdotes, uidelicet festum triplicati Solis cole bant. Ista ergo signa quae non fuerunt localia facta, uidelicet in regione una, uel una terra, sed communia toti mundo, debuerunt mouisse Appolophanem ad colendum illum, qui haec miranda causauit. Sed quia Appollophanes posset ista ex pertinacia forte negare, quamuis sacerdotum testimonium uiderit, non scribit Dionysius Polycarpo, quod si ista duo negauerit contigisse: reducat sibi ad memoriam tertium uidelicet de eclipsi tempore passionis CHRISTI, & dicat sic sibi, quod illam non potest negare. Dicit Dionysius quando nos ambo stetimus in Heliopolim ciuitate Aegypti, & simul stantes uidimus Lunam in opinabiliter & innaturaliter supponentem se Soli, cum non esset tempus con iunctionis, sed magis oppositonis, uel fere. Quae quidem eclipsis fuit multi pliciter miraculosa. Primo quia eclipsis Solis non fit nisi in coniunctione So lis & Lunae: Coniunctio autem sit per hoc quod Luna est uelocioris motus quam Sol, & ideo attingit Solem. Manifestum ergo est quae Luna accedens ad So lem transit per arcum interceptum inter Solem & occidentem: quandocunque hoc est naturaliter sit coniunctio siue sit eclipsis, siue non. Modo in passione CHRISTI non uenit Luna ab occidente, sed a parte orientis, quod est omnino contra naturam. Vnde pars orientalis diametri Solis primo eclipsabatur: & sic per consequens totus diameter Solis: quia fuit eclipsis uniuersalis. Et tunc redijt uersus orientem, ita quod primo illuminabatur pars diametri occiden talis, quae ultimo eclipsabatur, quod quidem fuit contra naturam eclipsis: quia in omni naturali eclipsi pars occidentalis eclipsatur primo, & primo re illu minatur. Tertio fuit mirabilis: quia Luna tunc temporis infra 6. horas fere com pleuit motum 15. dierum: quia inter nonam & uesperam iuit 185. fere gradus. Quod sic patet. In oppositone ista constat quod inter Solem & Lunam fue runt 185 gradus, qui sunt medietas coeli, non fuit eclipsis post oppositonem per 9. horas: ita quod Luna in illis novem horis transierat 5. gradus ultra locum uere oppositonis uersus occidentem. Redijt ergo per 185 gradus Solis acce dendo, & similiter recedendo, sic infra 6. horas iuit motum fere 15 dierum. Quarto fuit miraculosa: quia sicut probatPtolomaeus tam oppositone quam coniunctione Luna est in auge. Oportet ergo quod aux circulus Lunae in eo dem spacio temporis accederet ad Solem cum Luna, & cum Luna recederet, quod est contra naturam: quia aux Lunae semper mouetur motu contrario Lu nae: sicut patet in theorica planetarum. Quinto latitudo Lunae causata fuit: quia Luna non fuit infra gradus eclipsis sufficiens, & dato, qui fuisset Soli comiuncta