Table of Contents
Commentarius in librum sapientiae
Lectio 46 (Sap. 4:3-4:4)
POSTTA commendatione multiplici Spiritus sanctus, cuius donum est sapientia: restat iam ipsius sapientiae excellentia declaranda Commendando autem sapientiam sic procedit. Primo commendat sapientiam ex his, quae eis conueniunt absolute ex seipsa. Secundo ex his quae ei conueniunt in comparatione ad alia. Secunda pars ibi: Est enim haec speciosior sole. Circa primum duo facit: Nam primo ostendit eius nobilitatem in essendo, secundo eius potestatem in regendo, ibi: Et cum sit vna omnia potest.
Circa primum duo facit. Primo commendat sapientiam per conditiones pro prias. Secundo per locutiones tropicas, secunda pars ibi: Papor est enim. Circa primum duo attribuit sapientiae omnia gubernanti, uidelicet sufficientiam ce leritatis, & coexistentiam praesentialitatis
Quantum ad primum dicit sic: omnibus mobilibus mobilior est sapientia. Voi notandum est quod quanto agens est maioris uirtutis in agendo, tanto cele rius & uelocius producit effectum. Vnde agens infinitae uirtutis agere potest in omni tempore: quia ergo sapientia quae est donum Spiritus sancti, est quodan modo infinitae uirtutis. Omne autem mouens mobile, est uirtutis finitae: patet quod sapientia est mobilior: id est, uirtuosior in movendo omni mobili: & per consequens habet sufficientiam celeritatis. Secundo habet coexistentiam praesen tialitatis. Et quantum ad hoc dicit: Attingit autem vbi quae propter mundiciam siam. Quia enim per sapientiam disponuntur & reguntur. In Psal. Omnia in sapientia fecistis, repleta est terra possessione tua. Sicut enim deducit magister Alexander cognomento Nequam: In omni creatura corporea quantumque sit modica, potest ratio humana uidere infinita DEI potentiam, infinitam sa pientiam, & bonitatem: uerbi gratia, ut de atomo fiat exemplum. Satis enim approbathumana ratio, & acceptat, quod mensura potentiae agentis sumatur secundum proportionem facti ad illud, de quo fit. Tanta enim uidetur poten tia facilitatis, quantum ipsum factum excedit illud, de quo sit. Cum ergo ratio inue nerit atomum esse aliquid ex nihilo, & sciat quod si atomus excederet, nihil infi nitum excederet: concludit quod potentia, ducens atomum de nihilo adesse, est infinita. Secundo uidebit ratio quod cum atomus sit corpus, habet inter se tres lineas intersecantes se ad angulos rectos: in qua sectione posito circino conscribi potest sphaera super atomum: & uidet in sphaera infinitos circulos posse describi, imo infinita corpora infra sphaeram esse imaginabilia, & ultra, infra circulos om nes figuras fore inscriptibiles, quae tamen sunt infinitae: super quas infinitae pos sunt erigi demostrationes, tam de magnitudinibus, quam de numeris. Ergo ui debit ratio humana in atomo, uel in flore infinitam scientiam, obiectiue descriptan Infinitam uero scientiam non potest descripsisse agens quodcumque, nisi sapientie infinitae: ergo humana ratio si est bona, uidebit & inueniet in uno atomo infinitam sapi entiam conditoris. Tertio uidebit ratio mentis humanae quod in assecutione huius in finitae scientiae quae est in atomo est magna utilitas animae, & delectatio admira bilis. Et si foret infiniti intellectus, infinitas haberent delectationes, imo unus intellectus in infinitum potest delectari in acquirendo noticiam istius atomi: ergo potest ratio concludere, quod ille, qui atomum creauit infinitae est bonita tis, qui rem infinitae utilitatis de sua bonitate creauit. Sic ergo ex minimo atomo potest homo concludere, DEVM esse infinitae potentiae, & bonitatis. Aliter exponi potest de DEO, qui est in rebus omnibus per essentiam, potentiam & praesentiam. Per essentiam inquam. Essentia cuius libet rei est quaedam participatio diuini esse. Et sic essentia cuiuslibet rei adest. inquantum habet esse: sicut adest causa proprio effectui. Per potentiam adest inquantum omnia agunt uirtute ipsius. Per praesentiam inquantum omnia immediatem disponit & regit. Attingit ergo sapientia diuina vbique: id est, in o mni loco propter suam mundiciam: quia cum in omni loco sit corpus, in omni corpore scientia potest esse infinita obiectiue: id est, conclusiones scibiles infi nitae, & hoc propter suam mundiciam: id est, cuiuscunque defectus impermixtio nem. Sic ergo describit sapientiam per conditiones absolutas & proprias. Con sequenter eam describit per locutiones figuratiuas & tropicas, cum dicit: Va por est enim, ubi incipit subtiliter describere sapientiam per figuras & similitu dines. Et ponit quinque similitudines, quibus sapientia comparatur. Dicit enim ir quod metaphoricem loquendo, ipsa est vapor, emanatio, candor, speculum, & ima ei eo. Vapor est quoddam corpus subtile extractum de terra, uel de aqua per ca lorem Solis, sicut patet 1. Metero. Tamen stricte & proprie loquendo, ua por est aër humidus, & extrahitur de aqua: exhalatio est sicca, & extrahitur de terra. Et de istis duobus generantur omnes aëreae impressiones: cuiusmodi sunt nubes, pluuiae, grandines, nix, tonitruum, ros, pruina, & caetera multa. Est ergo sapientia quasi uapor uirtutis DEI: id est, subtilis effectus diuinae uirtutis, cau satus in mente rationabili. Secundo dicit quod est quaedam emanatio clari.E tatis omnipotentis DEI sincera: id est, claritas emanans sincerem ab omnipoten ti DEO. Emanare idem est quod scaturire, sicut aqua ascendens de terra di citur emanare. Sincerus dicitur quasi sine cera: id est, sine mollitudine & flu xibilitate, purus, constans, & mundus: Et ideo nihil inquinatum incurrit in il lam propter mundiciam suae claritatis. Sicut lux Solis quantumcunque tur pia loca illuminet, nihil tamen inquinati contrahere potest. Et emanatio quae dam, &c. DEVS enim fons est a quo emanat omne genus gratiarum. Est e nim in fonte iugiter emanante perpetuitas preciosa suauitas saporosa & com munitas copiosa. Primo in fonte est perpetuitas preciosa. Quicquid enim bo nitatis uel copiae inuenitur in riuulo, totum emanat de fonte. Et eodem mo do quicquid delectabilitatis & bonitatis est in creatura, totum emanat de fon te bonitatis diuinae infinitae, Ecclesiast. 1. Fons sapientiae uerbum DEI in ex celsis. Ad istum fontem sitiunt animae sanctae. Iuxta illud Psalm. Sicut ceruus desiderat ad fontes aquarum, &c. sitiuit anima mea ad DEVM fontem uiuum. Ceruus hausto serpente moritur, nisi citius attingat aquam: desiderat enim na turaliter uitam suam prolongare. Vnde sicut dicit glos. super illud: Quemad modum desiderat, &c. Ceruus senio grauatus excrescentibus pilis atque cor nibus explorato serpente ipsum naribus haurit: quo hausto ueneno aestuat, un de fontem ad bibendum ardentissime desiderat: a quo si deficiat, moritur, & inde uitam abbreuiat, quo prolongasse putauit. Moraliter. Homo serpen tem haurit, quando Diaboli suggestionibus acquiescit, & noxias sibi dele ctationes incorporat per peccatum: sed tunc ueneno aestuat, quando transa cta delectatione foeditatem considerat. Tunc enim fontem misericordiae desi derat, cum DEO reconciliari per sacramentum poenitentiae affectat. Si aut con tingat, quod post haustum serpentis: id est, comissionem peccati fontem gratiae non attin gat, damnum perpetuae mortis incurrit. Fons autem gratiae de quo putei aquarum uiuentium emanant est CHRISTVS. In cuius corpore multa uulnera, quasi multi putei extiterunt. Eccles. 50. In diebus ipsius emanauerunt putei multi aquarum, & quasi mare adimpleti sunt supramodum. De istis fontibus dicitur Esa.12. Haurietis aquas in gaudio de fonte Saluatoris. Secundo est in fonte ema nante suauitas saporosa. Dulcior enim aqua est in fonte quam in riuulo. Et isto modo delectabilior dulcedo est in CHRISTO, quam in creatura qua cunque. Dulcedo enim fontis est secundum conditiones terrae, de qua ema nat: sicut dicit Aristoteles libro de Sensu & sensato. Et ideo aqua currens per terram amaram & sulphuream, & sic emanans est amara naturaliter. Sed aqua emanans de terra pura & sabulosa fit dulcis & clara. CHRISTVS autem fons sapientiae manauit de terra humili virgine, uidelicet gloriosa. In qua nihil au steritatis, nihil amaritudinis, nihil lutosae foeditatis erat. Vnde nihil amari tudinis in fonte qui CHRISTVS dicitur inueniri potest. Iacobi 3. Nunquid fons de eodem foramine emanat dulcem & amaram aquam. Et tamen ipse de ingratis hominibus, qui diuina delectatione contempta, in terrenis uolu ptatibus immerguntur, grauiter conquirit Hieron. 2. Foderunt sibi desipatas cisternas, quae continere non ualent aquas.
Tertio in fonte iugiter emanente inuenitur communitas copiosa. Est enim fons omnibus communis, pauperibus & diuitibus, hominibus & iumentis lsto modo CHRISTVS iustis & peccatoribus omnibus clemens inuenitur & propitius, Genesis 2. Fons ascendebat de terra irrigans uniuersam super ficiem terrae.
Dubitatio literalis esse potest. An DEVS sit in qualibet creatura adoran dus. Et uidetur quod non. Quia si sic, tunc cum in aliqua creatura sit adoran dus DEVS, pari ratione in alia: quia in qualibet est essentialiter. Quod au tem sit adorandus in aliqua creatura, patet Exodi 3. Quia Moyses adorauit DEVM in rubo. Et in Genes. habemus quod Abraham adorauit DEVM in angelo. Praeterea Christianus adorat DEVM in crucifixo, uel in imagi ne intendens precise adorare DEVM, & sic non peccat: ergo cum DEVS sit essentialiter in lapide intendit adorare, non peccat eadem ratione.
Prae terea quod est maioris potentiae DEO magis est attribuendum, sed maioris potentiae uidetur conseruare rem per absentiam suam, quam per praesentiam: sicut ex nobilitate regiae maiestatis est, quod ubique regat in regno, licet ubi que personaliter non existat. Contra, quidam effectus dependet ex suis cau sis, quod sine earum praesentia non existunt, propter uehementiam causali tatis, & dependent iam effectus: sicut patet de radio & sole: sed omnes res sum me a DEO dependent, & DEVS est causa intima omnis rei: ergo est omni rei essentialiter praesens. Ad quaestionem dicit Chrysostomus: Quod DEVS est ubique, scimus: sed quomodo sit ubique, intellectu non capimus.
Ad pri mum dicendum, quod DEUS non est adorandus in quolibet suo signo, sed tantum in proprio, quod est aliqua res ad hoc ordinata, ut in ea DEVS ho noretur, sicut fuit rubus ardens sine combustione, & angelus apparens Abra hae.
On this page
