Quaestio 1

Quaestio. I An matrimonium sit sacramentum

VTRVM matrimonium sit sacramentum.

videtur, quod non. Quia medicina non debuit praecederi morbum: ergo matrimonium non est sacramentum. Antecedens patet, quia sicut non est opus valentib medicus, vt dicitur in euangelio, sic nec medicina; & per con sequens videtur, quod medicina superfluat, nisi morbus praecedens ipsam medicinam requirat. Consequentia probatur: quia omne sacramentum est quedam medicina contra morbum peccati, vt patet ex praecedentibus: Sed matrimonium fuit a deo institutum ante omne per catum, quando homo in statu innocentiae adhuc fuit in deliciis paradisi: ergo si matrimonium esset sacramentum,. tunc medicina praecessisset morbum

Contra, da oppo tum, tunc non essent septem sacramenta nouae legis, cuius contrarium patet ex dictis praecedentibus. Hic quattuor sunt videnda Primo de princi pali quae sito in ista quaestione.

Secundo de matrimonii institutione. Tertio de eius obligatione, puta, vtrum quilibet homo de necessitate praecepti teneatur ad contrahendum matrimonium. Et quarto videbitur de matrimonii significatione.

RESOLVTI O cum matrimonium uerum sit sacramentum, inter legitimas per sonas (non obstante quod virginitas vtriusque contugum illibata remane at (ratum esse pet est: quod sane sacra menism cum principaliter a Deo futrit institu tum haud semper fuit de neces sit ate salutis.

ARTICVLV S 1. Vtrum Matrimonim sit sacramentum.

VANTVM ad primum pono duas conclusiones. Prima est, quod matrimonium est verum sacramentun¬

Quia sacramentum est sacrae rei signum, vt superius atuit per August. Sed matrimonium non solum est si gnum gratie, sicut ctiam cetera sacramenta: verum etiam est signum coniunctionis Christi, & ecclesiae, quae sunt res sacratissimae.

2 Praeterea, illud, quod est remedium sanctitatis con ra peccatum homini echibitum per signa sensibilia, hoc est sacramentum: sed matrimonium est huiusmodi. Maior patet ex dictis superius circa primam, & secundam distinctiones. Minor etiam patet, quia dato, quod matri monium non sit proprie remedium curatiuum morbi ia inslicti, est tamen remedium praeseruatiuum, ne morbus infligatur. Facit enim hoc matrimonium, quod illud non est peccatum; immo quandoque potest esse meritorium, uod sine matrimonio esset peccatum, & demeritorium

Preterea, Apostolus loquens de matrimonio ait, Sacramentum hoc magnum est

Sed contra istam conclusionem est quedam haeretica opinio quorundam, qui Taciani vocantur, qui mattimo niales nuptias damnant, & pares eas reputant ceteris for nicationibus, & per consequens secundum istos matrimonium nequaquam estsacramentum. Motiua autem storum haereticorum poterant esse ista

Quia omne sacramentum est causa gratiae: Sed matri monium non est causa gratiae: ergo matrimonium non est sacramentum. Maior patet ex dictis Augustini, & ma gistri circa principium istius quarti libri. Patet etiam ex dictis per me recitatis dist 2. qi art. 1. conclusione a Minor probatur multiplititer

Primo sic, voluntas humana non est causa gratiae: er go nec matrimonium Consequentia patet. Quia quicquid est causa causae est etiam causa causati. Sed consenus humanae voluntatis est causa matrimonii, ut patebi nfra: ergo si matrimonium esset causa gratiae, tuc humaua voluntas esset ca gratiae, & sic ad oppositum consequentis se queretur oppositum antecedentis, & per consequens prima con sequentia fuit bona, vt patet ex regulis Arist. habitis primo priorum, & secundo perihermenias. Antecedens etam patet, quia si humana voluntas esset causa gratiae, tunc ex puris naturalibus possemus consequi gratiam, & vitam eternam, quod suit error Pelagij.

Secudo sic. lllud, a quo secundum consilium Apostoli expedit homini semper abstinere, hoc non est causa gratiae: Sed matrimonium est huiu modi. Maior est nota a sensu contrario, quia nul lo modo expedit homini perpetuo abstinere ab eo, quod est causa gratiae. Minor probatur, quia purae virgini expe dit perpetuo abstinere a matrimonio, vt patet ex dicti Apostoli. 1. ad Cor.. patet etiam ex communi doctrinomnium catholicorum doctorum, qui virginitatem pram ferunt matrimonio.

Tertio sic. lllud, quod deijcit hominem ab excessentiori statu, hoc non consert, sed magis ufert, gratiam: mattimonium est huiusmodi. Maior patet Probatur minor, quia deiicit hominem a statu virginali, qui est purior, & excellentior sta tus fidelium.

Quarto sic, Si matrimonium esset causa gra tiae, hoc maximae videretur pro tanto, quia praestaret remedium contra voluptatis carnalis incendium sed hos non, quia per actum catnalis copulae, quo vtuntur homi nes matrimonium contrahentes, augetur carnalis concupiscentia, quod patet per Arist. 3. ethi. vbi ait, Insatiabilis est concupiscentiae appetitus, & per operationem congruam augetur

Preterea, contra conclusionem arguitur secundo sic Perfectum matrimonium potest fieri absque benedictio ne: ergo matrimonium non est sacramentum. Antecedens patet, quia inter multos fuit, est, & erit, qui nullam recepit, vel recipiet benedictionem. Probatur con sequentia, quia vt patet discurrendo per singula nouae legis sacramenta, vnumquodque inuenitur habere aliquam benedictionem ita necessario annexam, quod ab que huiusmodi benedictione sacramentum non potest esse, iuxta quod ait Hugo de sancto vic. quod sacramen tum est ex benedictione sanctificans

Praeterea sacramentum efficit, quod figurat, vt patet ex dictis August in principio istius quarti libri: Sed matrimonium non esficit coniunctionem Christi cum ecclesia, quam figurat, ut de se patet.

Praeterea cuilibet sacramento conuenit sacramentalis efficacia ex conformitate, quam habet ad passionem Christi: Sed matrimonium nullam videtur habere conformitatem ad Christi pastionem, quia actus eius non s carnaliter afFlictiuus, sed magis delectatiuus: ergo nonhbet aliquam satramentalem efficaciam, nec per conse quens poterit esse sacramentum

Praeterea, hoc non est sacramentum, in quo non est tria assignare, quorum vnum sit sacramentum tantum aliud sactamentum & res sacramenti; & tertium, quod sit res sacramenti tantum: quia vt patet ex dictis superius, In omni sactamento contingit haec tria assignaresed non apparet, quomodo haec tria possint in matrimonio assignari: ergo &c.

Sed contra istam haerrticam prauitatem est quasi rotus liber August. quem ferit de bono coniugali; ac dicta multorum aliorum sancterum in diuersis libris. Sunt ent contra eam dicta Christi, & Apostoli, quae magister con tra hanc haeresim allegat hic in litt era

Ideo hac heresi resutata, tamquam sufficienter impro ata, ad primum motiuum, eius respondeo, negando minorem

Ad primam probationem, nego consequentiam. Ad r ib ationem illius dicendum, quod maior proposito non est vera, quando causa causata dependet a pturibus tausis: quia tunc effectus causatae causae ita potest reduci priginaliter in vnam suarum causarum, quod non redum ceretur in alteram. Sic autem est in proposito, quia matrimonium non solum causaliter dependet ab humar a voluntate, sed principaliter dependet ex diuina institu tione; & ideo causare gratiam potest conuenire matrimonio, vt est causatum a diuina institutione, dato, quod hoc sibi non conueniat, vt est causatum ab humana voluntate, & per consequens, licet humana voluntas sit cam matrimonii, quod est causa gratiae: tamen humana volumtas non est causa gratiae.

Ad secundam probationem dicendum, quod abstini dum esse ab aliquo, potest dupliciter intelligi. Vno mon tamquam a malo, & sic maior est vera. Alio modo, tam quam ab eo, quod est minus bonum, ad hoc, vt homo con sequatur maius bonum, & sic maior non est vera: licet enim vita actiua sit minus bonum, quam vita conteplatiua, tamen ex hoc vita actiua non priuatur merito Sie autem est in proposito, quia licet Apostolus det abstine. di consilium, tamen hoc non facit pro tanto, quod matrimonium sit malum, sed pro tanto, ut pura virgo feruen tiori caritate dispensetur Christo, & ex hoc abundatiorem gratiam consequatur.

Ad tertiam prob vtionem dicendum, quod maior nan est vera, quando sic fit deiectio ab excellentiori statu, quod tamen non fit proiectio in malum statum, sed fit collocatio in bono statu. Nunc autem ita est, quod per matrimonium homo non proficitur in malum statum, sed collocatur n statu bono a Deo principaliter instituto, ut patebit in secundo articulo. Etiam istae duae probationes presuppo nunt falsum, scilicet quod verum matrimonium, & pura virginitas, non possint simul eidem competere, cuius op positum patebit in secunda conclusione.

Ad quartam probationem dicendum, quod minor non est vera, loquendo de personis ordinate viuentibus in matrimonio, secundum quod matrimonium est sacramentum nouae egis: tales enim personae non vtuntur concubitu, nisi secundum dictamen rectae rationis, & per consequens sic vtendo, acquirunt virtutem temperantiae, quia ex frequen tatis actibus circumstantionatis, secundum dictamen rectae rationis acquiritur habitus virtutis, non solum circ; tristabilia, verum etiam circa delectabilia. Ad probationem dicendum, quod dictum philosophi potest intelligi de appetitu concupiscenti e, secundum quod est in hominibus non regulatis rectae rationis dictamine, quorum operatio etsi quandoque sit congrua propter indigentiam naturae; tamen in huiusmodi operatione non sistunt, sed vlterius seipsos prouocant ad operationes superfluas, & incongruas, quibus natura non indiget, sed potius per ip sas laeditur & destruitur.

Ad secundum argumentum potest dici, quod antecedens non est verum, quia licet perfectum matrimonium quandoque possit fieri absque benedictione hominis; ta men numquam fit absque benedictione Dei, quia dicitur de primis hominibus matrimonium contrahentib benedixit eis Deus dices, crescite & multiplicamini &c a qua benedictione nullum legitimum videtur esse ex clusum, & maxime fidelium hominum

Ad tertium dicendum, quod haec proposito, sacramen tum cificit, quod figurat, non est extendenda ad omne illud, quod figur at, sed est restringenda ad gratiam, quam ngurat, seu significat, & efficit modo, quo superius est ex pressum Ex quo apparet, quod si maior accipitur vniuer saliter, tunc est falsa; si autem accipitur particulariter tune nihil concluditur, quia minor etiam est particularis: ex puris autem particularibus nihil concluditur, ut patet 1. priorum

Ad quartum dicendum, quod minor non estuera, quia quamuis, quantum ad afflictionem, matrimonium non habeat conformitatem ad Christi pastionem: tamen con formitatem habet, quantum ad dilectionem, quae Christum inclinauit ad sustinendum passionem, & quantum id coniunctionem, qua ecclesia Christo fuit coniuncta virtute suae sanctissimae passionis: Nam in matrimonio debet esse contrahentium personarum mutua sincera dilectio, & fidelis coniunctio.

Ad quintum nego minorem: quia actus exteriores, uibus personae matrimonium contrahentes se mutuo poligant, sunt sacramentum tantum: Sed gratia a Deo d ata personis legitime contrahentibus, ac etiam coniuctio Christi cum ecclesia per matrimonium figurata, sunt res sacramenti tantum: Sed ipsa perpetua personarum contrahentium mutua obligatio est sactamentum gres sacramenti. Nam respectu actuum exteriorum, qui sunt sacramentum tantum, ista obligatio est res sacramenti; sed respectu coniunctionis Christi cum ecclesia, quam significat, & respectu gratiae, quam efficit, est sacramentum. Conclusio secunda est, quod matrimonium verum, & ratum esse potest inter personas legitimas, non obstan te, quod virginitas vtriusque coniugum maneat illibata

1Quia, si datur oppositum, tunc inter loseph, & Mariam non fuisset verum matrimonium Sed salsitas istiu consequentis patet apud omnes fideles doctores. Con sequentia etiam patet, quia fides sancta, & scriptura sa cra tenent, & praedicant matrem Dei Mariam semper simmaculatam virginem permansisse. Sed qua rationi potest esse verum matrimonium inter duas personas le gitimas, femina permanente in pura virginitate, eadem ratione posset esse verum, &ratum matrimonium, dato quod maritus purus virgo permaneret.

2 Praeterea, postquam personae legitimae sub intentione contrahendi matrimonium mutuo expresserunt verba, quibus, secundum ius canonicum verum contrahitur matrimonium, tunc inter illas personas, vel est verum matrimonium, antequam carnalis copula subsequa tur, vel non¬

Si est verum matrimonium, tunc habetur propositum quia qua ratione per vnam diem potest esse verum ma trimonium inter duas legitimas personas, vtraque per manente in sua virginitate, eadem ratione omnibus dic bus vitae eorum posset esse verum matrimonium inter eas, vtraque de consensu vtriusque semper permanente in pristina puritate. Si non est verum matrimonium in ter eas ante carnalem compulam, tunc quaelibet illarun personarum potest a priori voto recedere, & cum alia persona contrahere, quod est simpliciter falsum, sicut in fra patebit, cum haec materia in suo proprio loco tagetur

Sed contra istam conclusionem est quaedam vpinio, quam Magister hic tangit in littera. Et adducunt posito res istius opinionis pro se auctoritatem Augustini ex lipro soli loquiorum, vbi ait, Non est perfectum coniugit sine commixtione sexuum. Et iterum ait Augustinus, Non est dubium illam mulierem non pertinere ad matrimonium, cum qua docetur non fuisse commixtio se xuum. Item, Leo Papa ait, Non est dubium illam mulic rem non pertinere ad matrimonium, in qua docetur non fuisse nuptiale ministerium.

Ad istas, & consimiles auctoritates potest dici, quod inter coniuges non esse commixtionem sexuum potes dupliciter contingere Vno modo, ex impotentia, puta quando vel vir non potest reddere debitum ex natura li frigiditate vel alio perpetuo impedimento; vel mulienon potest recipere debitum ex nimia sui corporis clat sione. Alio modo potest istud contingere non ex impo tentia, sed ex castitatis eminentia procedente ex vtrius que coniugum mutua voluntate. Primo modo non con mixtio sexuum impedit matrimonium, quia inter tale personas numquam poterit esse verum matrimonium sicut patebit inferius, quando tractabo de frigidis, & ma leficis. Et ad istum sensum videntur ire auctoritas Leonis, & secunda auctoritas August & hoc propter Iy doci tur, quod in utraque auctoritate ponitur: quia propriistud docetur, quando alter coniugum ab altero petit d uortium coram iudice, & sufficienter docetur, vel ostenditur, quod mulier non est corrupta, & hoc vel ex arctitudine sua, vel ex viri impotentia.

Forte dices, quod contra istam solutionem habetu ex secunda ratione adducta pro ista secunda conclusione, quia si dictis verbis, quibus secundum ius canonicum contrahitur matrimonium, verum est matrimonium inter personas mutuo exprimentes huiusmodi verba, ante quam sexuum fiat commixtio secundum carnalem compi lam, cum talia verba possint dici auiro impotente, & a muliere nimis arcta, sequitur, quod verum, & indissolubile matrimonium inter huiusmodi virum, & nmilierem contrahatur, dato, quod numquam possint carnaliter c misceri; quod est contra istam solutionem, ac etiam conn tra veritatem.

Respondeo, quod ex ratione praedicta nihil habetur contra istam solutionem, quia ratio procedit de perso nis legitimis, quae possunt contrahere matrimonium Sed instantia nunc adducta contra solutionem assumit depersonis illegitimis, quae numquam possunt contrahere, qualiacumque verba dicant. Vir enim impotens, & mulier nimis arcta, sunt personae illegitimae ad contrahendum matrimonium, vt infra patebit. Et ideo non obstan te, quod tales personae fateatur coram iudice, quantum in ipsis erat se contraxisse matrimonium per verba de praesenti, tamen si sufficienter docetur, quod vir sit impo tens, vel mulier nimis arcta, tunc per iudicem ab inuicen separantur, non quod aliquod ibi matrimonium dissoluatur, sed potius ostenditur per talem separationem, quod inter huiusmodi personas nullum fuit matrimoniui, quam uis ante perceptionem istius impedimenti videretur es se matrimonium inter eas: Sed secus fieret, si personae le gitimae essent, & impedimentum sexualis commixtionis non haberent: quia dato, quod tales personae contraxe rint matrimonium per verba de presenti, & transeant po stea multa tempora, quibus temporibus inter huiusmo di personas numquam fuit attentata carnalis copula:ta men verum matrimonium fuit inter eas, quod patet, quia si altera istarum personarum alibi contraheret, & per car nalem copulam, quantum in e esset, cum persona secun da m atrimonium consummaret: nihilominus per verum iu dicem ecclesiasticum compelleretur redire ad primam personam, & dimittere secundam. Quod iudex nequa quam facere deberet, nisi inter illas duas primas perso nas verum, & ratum matrimonium, ctiam sine carnali copula extitisset

Sed propter primam auctoritatem Aug. adductam pro praedicta opinione est aduertendum, quod matrimonia le coniugium tres gradus habere videtur. Primus est quando fit contractus coniugii per uerba de futuro. Se cudus, quando fit per uerba de praesenti Tertius, quande post verba matrimonium exprimentia subsequitur car nalis copula. Primus gradus secundum aliquos dicitur matrimonium initiatum, sed non verum, uel ratum. quia dum initiatur, tunc proprie adhuc non habet esse: n isto enim gradu proprie habent esse sponsalia, & noni matrimonium, quia sponsalia non sunt matrimonium, cet sint disposito ad matrimonium. Secundus gradus es matrimonium uerum, & ratu, quamuis non consumma tum. Sed tertius gradus proprie facit matrimonium cos summatum Cum igitur Aug. ait, non est perfectum coniu gium sine commixtioue sexuum, videtur, quod huius mo di verba sint intelligenda de perfectione tertii gradus qua matrimoniale coniugium dicitur consummatum, & & non de perfectione secundi gradus, qua dicitur verum, & ratum. Et per istam distinctionem potest sufficienter responderi ad multas sophisticas instantias, quae contra istam secundam conclusioneum possent adduci, quas cau sa breuitatis non adduco,

ARTICVLVS I. De matrimonij institutione.

QVANTVM ad secundum articulum pono duas conclusiones.

Prima est, quod matrimonium est principaliter a Dec institutum.

Quia omne sacramentum a Deo est principaliter institutum, sed matrimonium est sacramentum. Maios patet: quia si aliquod sacramentum principaliter esset ab aliquo puro homine institutum, tunc ab homine posset etiam destitui huiusmodi sacramentum. Consequens est falsum; ergo & antecedens. Minor etitam patet ex praedictis.

2 Praeterea, a quo originaliter, & primo facta est con iunctio legitima maris cum femina, ab illo est principali ter matrimonii institutio Sed huiusmodi coniunctio fa cta est a Deo. Maior patet. Minor etiam est nota ex dictis Christi, Matth. 10. vbi loquens de matrimoniali coniun ctione ait, quod Deus coniunxit, homo non separet.

Sed contra istam potest argui sic. 1 Illud, quod per humanum consensum efficitur, hu ius principalis institutor videtur esse homo, & non Deus sed matrimonium humano consensu fit, & contrahitur, vt patebit infra: ergo &c

2 Praeterea, secundum quod magister hic ait in litera tunc fuit primo institutum matrimonium, quando dictum est, hoc nunc os ex ossibus meis, & caro ex carne mea, propter hoc relinquet homo &c sed ista fuerunt verba primi hominis, ut patet &en 2. c. ergo &c.

Preterea, non inuenitur, quod Deus aliquid locu tus sit de spectantibus ad matrimonium, nisi cum dixit primis hominibus, crescite, & multiplicamini, & replete terram. Sed per hoc non videtur costituisse matimonium quia consimilia verba dixit piscibus, & aliis animantib in quibus tamen Deus non constituit matrimonium.

Ad primum dicendum, licet matrimonium efficiatur humano concensu, hoc tamen non fit cum exclusione institutionis diuinae: illa enim exclusa, nullus consensus humanus sufficeret ad faciendum verum, & legitimum matrimonium,

Ad secundum dicendum, quod quamuis illa verba es sent primi hominis pronunciatiue, tamquam preconis voluntatem, & institutionem Dei pronunciantis: fuerunt tamen eadem verba, inquantum faciebant ad matrimo nii institutionem, Dei auctoritatiue tamquam principis hominem inspirantis. Et ista videtur esse intentio Chri sti, Macth. 10 vbi approbando indissolubilitatem matrimonii, verba, quibus matrimonium primo fuit institutum attribuit ips Deo, & non homini, dicens. Qui fecit homines ab initio, masculum, & feminam fecit eos, & di- xit, Propter hoc relinquet homo patrem, & matrem, & adhaerebit vxori suae, &erunt duo in carne vna. Vnde istverba fuerunt verba primi hominis, & tamen attribuur tur Deo, qui institutionem matrimonii his verbis per hominem pronunciauit. Sicut enim Deus quandoque lo quitur per prophetam, & sicut rex quandoque loquitur. per praeconem, sic instituendo matrimonium Deus loquebaturper primum hominem

Ad tertium dicendum, quod maior non est vera, vt pa tet ex iam dictis.

Conclusio secunda est, quod quantum ad personarum contrahentium determinationem, matrimonium est ab humana institutione Quia illud quod est ex mandato ceclesiae, hoc est ex humana institutione: Sed huiusmodi personarum determinatio sepe est a mandato ecclesiae, puta, quod nullus contrahat matrimonium cum aliqua sibi attinente infra quartum gradum cognationis. In mul tis enim talibus conditor iuris scilicet Papa potest dispen sare, ex quo patet, quod a potestate Papae talis prohibitio, & limitatio videtur emanare: de his tamen magiapparebit infra, quando tractabitur de impedimentis matrimonii.

ARTICVLVS II Vtrum quilibet homo de necessitate prae cepti teneatur ad matrimonium contrabendum

QVANTVM ad tertium articulum pono duas con clusiones.

Prima est, quod homines quandoque tenebantur de necessitate salutis contrahere matrimonium. Quia qui libet de necessitate salutis, quantum in se est, tenetur ob seruare illud, quod Deus sibi praecipit: Sed Deus praecepit primis hominibus, vt crescerent, & multiplicarentur ficens, Crescite, & multiplicamini, &c. Et eodem modo praecepit Noe, & filiis suis, ueno ergo saltem Deus implicite precepit hominibus illorum temporum contrahere matrimonium, quia non poterant ordinate crescere, nisi praeuio matrimonio: nam crementum hominum sine matrimonio esset fornicarium, & per consequens inor dinatum.

Forte dicetur, quod istud stare non possit, quia om- ni tempore semper licuit virginitatem praeeligere matrimonio: ergo nullo tempore matrimonium cecidit sub praecepto Consequentia patet, quia illud numquam de bet eligi, quo eligens efficitur praeuaricator praecepti di uini. Antecedens probatur, quia omni tempore licuit, & icebit maius bonum praeeligere minus bono: Sed virgi nitas est maius bonum, quam matrimonium. Maior pat et, quia sicut maius malum est magis fugiedum minus malo, sic maius bonum est magis eligendum minus bono. Minor probatur, quia maiori bono in vita presenti datur maius praemium in vita futura: sed ceteris paribus tunc virginibus datur in vita futura maius praemium, quam coniugatis, vt omnes doctores testantur: ergo &c

2 Preterea, Abel non fuit transgressor diuini praecepti, seu mandati: ergo tempore ipsius Abel matrim onium contrahere non erat de necessitate salutis, & per conseuens, non cecidit sub praecepto. Antecedens patet, quia Deus non acceptat sacrificia tramsgressorum suorum madato ru: Sed sacrificium Abel Deus acceptauit, vt patet in SenProbatur consequentia, quia ex quo scriptura nusquam rec tat Abel vxoratum fuisse, ideo non est dubium, quin mor tuus fuerit virgo, & per consequens matrimonium non contraxit: propter quod transgressor fuisset diuini mandati, si suis temporibus contractus matrimonialium nuptiarum cecidisset sub praecepto Etsi tempore Abel ma trimonium non erat sub praecepto, sequitur, quod etiam nullo alio tempore sit, vel fuerit sub praecepto, quia sem per homines postea fuerunt magis multiplicati, & per consequens plures inueniebantur, qui sua sponte sine praecepto cogente se nuptiis tradiderunt

Ad primum nego antecedens. Ad probationem dice dum, quod minor non estuera, si additur ei omni tempore, sicut additum est in maiori, quia propter paucitatem hominum, & propter necessitatem multiplicandae prois, quandoque virginitas non fuit maius bonum, quam matrimonium Propter quod ait Au. quod celibatus loam nis non est preferendus coniugio Abraae Ad probationem nego minorem, quia supposita necessitate contrahendi propter paucitatem populi Dei, tunc non minus prae miaretur matrimonialis faecunditas, quam virginais castitas

Ad secundum, nego consequentiam. Ad probationem dicedum, quod licet praeceptum negatiuum obliget ho minem semper, & ad semper, tamen praeceptum affirma tiuum non obligat ad semper, quamuis obliget semper secundum congruentiam, & opportunitatem temporis, & loci. Cum igitur preceptum Dei, de contrahendo ma trimonio, fuerit affirmatiuum tantum: ideo non teneba tur Abel ad accipiendum vxorem, nisi tanto tempore vixisset, quod congruum, & opportunum hoc sibi fuisset Et quia ante illud temporis occisus fuit a Cain fratro suo: ideo dato, quod virgo decesserit, tamen ex hoc trans gressor diuini mandati non fuit.

Conclusio secunda est, quod modernis temporib rebus se habentibus ut nuc, nullus tenetur, seu obligatur, vt de facto contrahat matrimonium, quia sicut de subue tio ne parentum habemus praeceptum affirmatiuum, & nihilominus eo tempore, quo pater non indiget, filius non tenetur de facto patri subuenire; sic quamuis de hominum multiplicatione, & per consequens de cotrahendo matrimonio Deus dederit praeceptum affirmatiuum, ta men quia pro nunc tot homines sunt, qui voluntarie matrimonium contrahunt, quod mundus quasi repletus est hominibus ideo illi, qui volunt abstinere, pro nunc non tenentur contrahere.

Dico autem notanter, pro nunc, uvel ieb se habentibus, vt nunc: quia posset contingere tanta mortalitas hominum, quod illi pauci, qui viui manerent, propter conseruationem humanae speciei, vel propter aliquam aliam imminu tem necessitatem, tenerentur contrahere matrimonium, sup posito, quod essent personae legitimae ad contrahendum. Si autem haberent impedimentum absolubile per disper sationem sedis Apostolice, tunc sedes Apostolica, huius modi necessitate imminente, cum talibus hominibus deberet dispensare

ARTICVLVS uu. De matrimonij significatione.

QVANTVM ad quartum articulum satis commu niter ex dictis sanctorum potest haberi, quod matrimonium significat gratiam, quam etiam aliquo mon cau sat, sicut dictum est superius, & per conseques significat coniunctionem fidelis animae cum Deo, quae fit per gratiam, & caritatem, & vnionem, seu coniunctionem ecclesiae cum Christo: istis tamen ad praesens non insisto: quia forte alias de his aliqua pertractabo.

Ad argumentum principale potest vno modo dici, quod antecedens non est verum, quia licet medicina curatiua vel restauratiua non precedat morbum: tamen medicina praeseruatiua, & sanitatis confortatiua potest praecede re, & non praesupponit morbum. Ad probationem dicedum, quod haec, & similia verba, semper sunt intelligenda de medicina morbi curatiua, vel deperditi restaurati ua; & non de medicina praeseruatiua, & confortatiua, Potest etiam negari consequentia. Ad probationem dicemdum, quod dato, quod omne sacramentum sit quaedam medicina contra morbum peccati:tamen non est neces se omne sacramentum esse medicinam sanatiuam pecca ti iam perpetrati, quia potest esse medicina peccati praeuentiua, ne contingat, quale sacramentum est ipsum matrimonium, quod sua virtute excusat peccatum, quod in carnali copula esset, si matrimonium huiusmodi compulam non praecederet.