Table of Contents
In Quartum Sententiarum (Redactio B)
Prologus
Quaestio 1 : An liceat aliqua non theologica in theologia tradere
Quaestio 2 : Quid opus sit facto in contrarietate positionum seu opinionum
Distinctio 1
Quaestio 1 : An creatura possit creare
Quaestio 2 : Ad definitio sacramenti quam poni magister sit bona
Quaestio 4 : Utrum pro cuiuslibet legis tempore debeant esse alia et alia sacramenta
Quaestio 5 : Quid sit circumcisio, et quomodo obligat
Distinctio 2
Quaestio 1 : Quid sit baptismus: et quae eius materia et forma.
Distinctio 3
Quaestio 1 : An institutio baptismi circumcisionem et legalia evacuet
Distinctio 4
Quaestio 1 : An virtutes infundantur in baptismo
Quaestio 3 : An omnes baptizati aequaliter effectum baptismi recipiant
Distinctio 5
Quaestio 1 : An liceat recipere baptismum a ministor malo vito
Distinctio 6
Quaestio 1 : An character sit causa initerationis baptismi
Quaestio 7 : An confirmatio sit sacramentum initerabile
Distinctio 8
Quaestio 1 : An sit ponenda forma in sacramento Eucharistiae ut in caeteris
Distinctio 9
Quaestio 1 An omnis mortalis peccator indigne Eucharistiam assumat
Quaestio 2 : An in somno pollutus communicare possit
Quaestio 3 : An non ieiunus possit eucharistiae sacramentum sumere
Distinctio 10
Quaestio 1 : An corpus Christi et eius sanguis realiter in Eucharistia contineantur
Quaestio 2 : Quomodo corpus Christi sit in Eucharistia
Quaestio 4 : An deus possit aliquod corpus simul ponere in diversis locis separatis circumscriptive
Quaestio 5 : An corpori Christi eaedem proprietates insint in eucharistia quae in caelo
Quaestio 6 : Utrum aliqua creatura possit movere corpus Christi prout existit in sacramento
Quaestio 7 : An sit essentialis ordo inter modum essendi sacramentaliter, et sub modo naturali
Distinctio 11
Quaestio 1 : An panis transubstantietur in corpus Christi
Quaestio 2 : An solus panis triticeus et vinum vitis fit conveniens materia huius sacramenti
Quaestio 3 : An corpus Christi sit categorice adorandum in eucharistia, an conditionaliter
Distinctio 12
Quaestio 1 : An omne accidens possit esse sine subiecto
Quaestio 2 : An quantitas distinguatur a re quanta
Quaestio 4 : An cum omni alteratione accidentium in eucharistia maneat corpus Christi
Quaestio 5 : An pluries in die celebrandum sit
Quaestio 6 : Utrum quilibet clericus quolibet die teneatur dicere horas
Quaestio 7 : An ex inadvertentia dicens horas vel distractus satisfaciat praecepto de dicendis horis
Quaestio 8 : An audiens missam, et interea dicens horas satisfaciat utrique praecepto
Distinctio 13
Quaestio 1 : An sequendo consecrationem Christi debeamus in fermentato, an in azimo pane consecrare
Quaestio 2 : An Christus xiiii luna comederit agnum paschalem
Quaestio 3 : An laicus teneatur sub utraque specie communicare
Quaestio 4 : Quis sit modus celebrandi
Distinctio 14
Quaestio 1 : An peccati post baptisma commissi necessaria sit poenitentia
Quaestio 2 : An per sacramentum poenitentiae peccatum mortale deleatur
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum quis possit satisfacere seu adimplere poenitentiam iniunctam existendo in peccato
Quaestio 2 : An opus satisfactorium sit aequae meritorium ac non satsifactorium
Quaestio 3 : An non ieiunantes peccent
Quaestio 4 : An ieiunium quadragesimae sit de iure divino
Quaestio 6 : An tertio comedens frangat ieiunium ut secundo comedens
Quaestio 7 : An quilibet teneatur ad eleemosynam faciendam
Quaestio 9 : An quilibet non extreme pauper teneatur pauperi exteme eleemoysnam impedere
Quaestio 10 : An rerum dominia iure naturae divino an humano partita sint
Quaestio 11 : Utrum homo teneatur restituere illa quae acquisivit per perscriptionem vel usucapionem
Quaestio 12 : Quomodo conveniant et differeant ususfructus et usus et quomodo finiantur
Quaestio 13 : An lucrans in ludo acquirat dominium rei lucratae, et potissimum in ludis taxillorum
Quaestio 14 : An ludere sit honestum
Quaestio 15 : An bene vivant homines tesseras facientes vel eas vendentes
Quaestio 16 : An proximi lacerans famam teneatur eam restituere
Quaestio 18 : An accusatus de aliquo crimine teneatur illud crimen prodere non obstante fama
Quaestio 19 : An homicidium sit magnum peccatum: et quae restitutio debeatur homicidio
Quaestio 20 : An liceat occidere et rapere in bello
Quaestio 21 : An licitum sit christiano viro vocare in suum auxilium infideles contra Christianos
Quaestio 22 : An homo damnatus ad mortem possit aufugere licite
Quaestio 23 : An duellum sit licitum
Quaestio 24 : An furto aliena subtrahens peccet
Quaestio 26 : An fur teneatur ad restitutionem omnium quae furto abstulit
Quaestio 27 : An iuste pro furto infligatur mors
Quaestio 29 : An omnis usura sit peccatum
Quaestio 31 : An mutuator possit mutare ad usuram, vel recipere ultra sortem aliquid
Quaestio 35 : An liceat ad usuram capere
Quaestio 36 : An contractus quem cambium bursae dicunt sit licitus
Quaestio 37 : An trapezitae seu campsores permutando et capiendo plusquam debent usuram commitant
Quaestio 38 : An usurarius teneatur restituere lucrum ex usura acquisitum
Quaestio 39 : Quot sint species contractus
Quaestio 40 : Utrum negotiatio proprie dicta lucrativa sit licita
Quaestio 42 : An reddituum emptio sit licita
Quaestio 43 : An redditus depraevetur per hoc quod est irredimibilis vel perpetuus
Quaestio 44 : An liceat emere vitalitium, hoc est sustentationem pro vita vel pro victu
Quaestio 45 : Utrum contractus locationis et conductionis sint liciti
Quaestio 46 : An contractus Socidarum quibus rustici in animalibus innituntur sit licitus
Quaestio 47 : An contractus societatis sit licitus
Quaestio 48 : De quodam particulari contractu tanquam societatis an sit licitus
Quaestio 49 : An contractus quem Ioannes Eckius Germanus proposuit: sit aequus et licitus
Quaestio 50 : Utrum in restitutione pluribus facienda aliquis sit servandus ordo, et quis
Distinctio 16
Quaestio 1 : An contritio: oris confessio: et satisfatio sint partes poenitentiae
Distinctio 17
Quaestio 1 : Quo iure confessio vocalis sit introducta
Quaestio 3 : An quilibet adultus teneatur confiteri omnia sua peccata proprio sacerdoti
Quaestio 4 : An peccatorum circumstantiae sint de necessitate salutis confitendae
Quaestio 5 : An homo habens peccata non reservata cum reservatis teneatur omnia illa curato
Quaestio 6 : An quis licite compelli possit sua peccata bis confiteri
Quaestio 9 : An debeat iterare confessionem is qui confessus est et non poenituit
Distinctio 18
Quaestio 1 : An sacerdos evangelicus virtute sacramenti poenitentiae tollat aliquid de culpa
Quaestio 2 : An excommunicatio excommunicatum et alios excludat a communione mutua
Quaestio 3 : An omnis participans cum excommunicato mortaliter peccet
Quaestio 4 : Utrum communio cum excommunicato sit lege divina; an humana prohibita
Distinctio 19
Quaestio 1 : An sacerdos possit uti calve in quolibet
Quaestio 2 : An fraterna correptio sit cuilibet adulto de praecepto
Distinctio 20
Quaestio 1 : An ille sit prorsus liberatus a poena qui adimplet poenitentiam iniunctam a sacerdote
Quaestio 2 : An indulgentiae vivis et mortuis prosint et ad quid
Distinctio 21
Quaestio 1 : An aliqua peccata dimittantu rpost hanc vitam
Quaestio 2 : An sigillum secret sit omni modo servandum
Quaestio 3 : An sacerdos teneatur celare peccatum sibi in confessione detectum
Distinctio 22
Quaestio 1 : An quilibet resurgens a peccatis mortalibus resurgat ad priora merita vel gratiam
Quaestio 2 : An in labente in mortale peccatum post gratiam redeant priora peccata
Distinctio 23
Quaestio 1 : An extrema unctio sit sacramentum novae legis
Quaestio 2 : An aqua benedicta aliquid in ecclesia valeat
Distinctio 24
Quaestio 1 : An ordo sit sacramentum movae legis
Quaestio 2 : An summus pontifex possit dispensare cum sacerdote ut contrahat matrimonium
Quaestio 4 : An accipiens personas in beneficiis ecclesiasticis peccet
Quaestio 5 : An liceat dare beneficium paruulo octo vel decem annorum
Quaestio 6 : Quomodo ab inidoneo idoneus sgregetur
Quaestio 7 : An quis possit petere honorem
Quaestio 8 : An conferens beneficium bono, meliore relicto, peccet
Quaestio 9 : Eadem. An collator beneficii peccet, beneficium bono dando, relicto meliore
Quaestio 13 : An conclusiones cum suis probationibus in quaestione praecedente positae sint verae
Quaestio 16 : An praelatus ecclesiae sit dominus proventuum ecclesiae datorum
Quaestio 18 : Quomodo cognoscatur status et sufficientia viri
Quaestio 20 : An clericus possit de rebus suis testari
Quaestio 23 : Utrum clericus teneatur restituere fructus beneficii quos in mortali recepti
Distinctio 25
Quaestio 2 : Utrum simonia sit grave peccatum
Quaestio 3 : An prece et obsequio committatur simonia
Quaestio 5 : An simoniace promotus munere a manu iustum titulum in beneficium acquirat
Quaestio 6 : An possit esse pactio in spiritualibus
Quaestio 7 : Quae sit poena simoniacorum
Distinctio 26
Quaestio 1 : An matrimonium sit sacramentum novae legis
Quaestio 2 : An matrimonium ob pulchritudinem vel opes contrahi possit
Quaestio 3 : An matrimonium sit sacramentum univoce cum aliis sacramentis
Distinctio 27
Quaestio 2 : An matrimonium per sacros ordines et religionis professionem dissoluatur
Quaestio 3 : Quis possit sponsalia contrahere et an sint licita
Quaestio 4 : Quo modo matrimonium conditionale contrahatur
Quaestio 6 : An maximus pontifex possit cum bigamo dispensare ut ordines suscipiat
Distinctio 28
Quaestio 1 : An carnalis copula cum sponsalibus matrimonium causet
Distinctio 29
Quaestio 1 : An consensus coactus per metum ad matrimonium sufficiat
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum error matrimonium impediat
Quaestio 2 : In quo virginitas consistat; et an sit virtus
Quaestio 3 : An viduitati et castitati coniugali virginitas praestet
Quaestio 4 : An fuerit verum matrimonium inter Mariam virginem et Ioseph
Distinctio 31
Quaestio 1 : An tria bona matrimonii excusent actum matrimonialem ne sit peccatum
Distinctio 32
Quaestio 2 : An unus coniugum possit vovere sine consensu alterius
Distinctio 33
Quaestio 1 : An liceat vel licuerit unquam simul plures habere uxores
Quaestio 2 : An libellus repudii in lege Mosaica fuerit licite permissus
Distinctio 34
Quaestio 1 : An impotentia coeundi matrimonium impediat
Quaestio 2 : An maleficiatus possit contrahere
Distinctio 35
Quaestio 1 : An vir possit uxorem ob adulterium dimittere
Quaestio 2 : An aliquis possit mulierem sibi matrimonio coniungere quam per adulterium polluit
Distinctio 36
Quaestio 1 : An servitus impediat matrimonium
Distinctio 37
Quaestio 1 : An sacer ordo impediat matrimonium
Distinctio 38
Quaestio 1 : An expediat vovere
Quaestio 3 : An omne votum obliget voventem ad sui observantiam
Quaestio 4 : An opus factum ex voto sit melius quam opus factum sine voto
Quaestio 6 : An status religiosorum sit perfectior statu episcoporum saecularium
Quaestio 8 : An paupertatis votum in communi, in religione expediat
Quaestio 10 : An expediat monachis habere bona in communi in coenobio, et non in proprio
Quaestio 11 : An licite sint aliqui religiosi mendicantes
Quaestio 13 : Quis sit dominus bonorum quae habent fratres minores
Quaestio 17 : An gravatus aere alieno possit profiteri religionem
Quaestio 19 : An transgressio cuiuslibet in regula contenti sit peccatum
Quaestio 20 : An sit meritorium religiosos non religiose viventes reformare
Quaestio 21 : An liceat vel expediat religioso ab una religione in aliam transire
Quaestio 22 : An sit expediens tot religiones habere in mundo
Quaestio 23 : An Carthusia sit religionum optima
Quaestio 24 : An peccent Carthusienses comedendo carnes
Distinctio 39
Quaestio 1 : An dispar cultus impediat materimonium
Distinctio 40
Quaestio 1 : Quomodo cognoscatur gradus consanguinitatis
Quaestio 2 : An consanguinitas impediat matrimonium
Distinctio 41
Quaestio 1 : Quid sit affinitas et an impediat matrimonium
Quaestio 2 : An sint aliqui filii illegitimi
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum cognatio spiritualis et legalis impediat matrimonium
Distinctio 43
Quaestio 1 : An idem corruptum possit per naturam redire
Quaestio 2 : An in lumine naturali ostendi possit hominem resurrectionem possibilem esse futuram
Quaestio 3 : An Deus possit reproducere aliquid proprie corruptum
Quaestio 4 : An totum dicat tertiam entitatem a suis partibus realiter distinctam
Quaestio 5 : An resurrection mortuorum generalis sit futura, et quis sit modus resurgendi
Quaestio 6 : An corpora mortuorum resurgent cum omnibus suis partibus et adminiculis
Quaestio 7 : An foeminae resurgent in sexu masculino
Distinctio 44
Quaestio 1 : Quoto anno aetatis Christus passus sit
Quaestio 2 : Quoto die Christus resurrexerit a mortuis
Quaestio 3 : An infernus sit sub terra
Quaestio 4 : An ignis inferni sit eiusdem speciei cum igne nostro
Quaestio 5 : An corpus damnati possit calefieri
Quaestio 6 : Quo modo animae corporibus excute crucientur: et similiter daemones
Quaestio 7 : An tristitia sit magna poena
Distinctio 45
Quaestio 1 : Quibus prosint suffragia ecclesiae
Quaestio 3 : An suffragia existentis in mortali peccato prosint defuncto
Quaestio 4 : An conducat in loco sacro sepeliri, et an quilibet possit eligere sibi locum sepulturae
Quaestio 5 : An sancti orent pro nobis
Quaestio 6 : An sit aliqua memoria intellectualis sicut sensualis
Distinctio 46
Quaestio 2 : An deus inaequaliter merentes inaequaliter praemiet
Quaestio 3 : An homines pro meritis et demeritis habebunt praemium et supplicium
Quaestio 4 : An aliquod peccatum sit infinitae parvitatis: et similiter omissio
Distinctio 47
Quaestio 1 : An in generali iudicio erit disputatio vocalis
Quaestio 2 : An ignis conflagrationis erit eiusdem speciei cum igne praesenti
Distinctio 48
Quaestio 1 : An caeli cessabunt a motu post diem iudicii
Distinctio 49
Quaestio 1 : An felicitas sive summum bonum in bonis corporis vel fortunae inveniatur
Quaestio 2 : In quo consistat vera beatitudo
Quaestio 3 : An essentia beatitudinis in uno actu consistat, an pluribus
Quaestio 4 : An homo naturaliter possit Deum videre
Quaestio 5 : An beatitudo principalius consistat in actu intellectus, an voluntatis
Quaestio 6 : An omnes summae appetant beatitudinem
Quaestio 7 : An appetitus liber, ex necessitate appetat beatitudinem
Quaestio 8 : An intellectus clare videns Deum possit non delectari, vel deum non diligere
Quaestio 9 : An voluntas efficientiam habeat respectu suae beatitudinis
Quaestio 10 : An beatitudo partialiter producatur a beato
Quaestio 11 : An omnes beati sint aequaliter beati
Quaestio 12 : An beatitudo sit perpetua
Quaestio 13 : An beatitudo sanctorum post resurrectionem erit maior in anima quam nunc sit
Quaestio 14 : An sensus exteriores beatorum erunt continuo in actibus suis in patria
Quaestio 15 : An videns deum ipsum comprehendat
Quaestio 16 : Quid sit videre in verbo, et an videns verbum omnia quae in verbo relucent videat
Quaestio 17 : Per quid corpora beatorum erunt impassibilia
Quaestio 19 : Utrum dotem claritatis habeant beati
Quaestio 21 : An duo corpora dura possint immediate se tangere
Quaestio 22 : An virginitati debeatur aureola
Quaestio 23 : An doctoribus debeatur aureola
Quaestio 24 : An mors sit de ratione martyrii
Quaestio 25 : Quando quis debeat pati martyrium et pro quibus causis
Quaestio 27 : Cuius virtutis sit actus martyrii vel illae cui debetur aureola martyrum
Distinctio 50
Quaestio 9
Quomodo dari possit modus cognoscendi quando et quomodo servetur monachus immunis a proprietate⁋ Distinctionis Trigesimaeoctauae Quaestio Nona. NOno in hac distinctione & secundo de voto paupertatis quaeritur, quomodo dari possit modus cogno scendi: quando & quomodo seruetur monachus immunis la proprietate. Ad hoc responi detur Ioannes Andreas in Nouella in cap. Cum ad monasterium. de sta. monacho. & Panor. in eodem ca. insequitur. Proprium (inquiunt) dicitur quicquid abbati celatur, vel celatur ei vel alteri praelato. Contra hanc rationem soluendi quaestionem sic argu mentor. Ex ea non potest constare quando abbas est proprietarius in coenobio: cum ipse multo plura expendat contra regulam quam duo vel tres: fortassis quam omnes. Si dicas, Ioannes loquitur de aliis monachis fecluso abbate. Contra hoc arguitur. ergo habeo quod non loquitur vniuersaliter de ma ximo proprietario in toto coenobio, qui tantum inu tiliter expendit quantum omnes religiosi. Secundo. illa via euadere non potest. nam pono quod abbas imprudens & opulentus concedat cuilibet monachorum excessiuam pecuniam expendendam ad libitum: iam isti monachi nihil abbatem celant: & tamen sunt proprietarii. gitur. Non valet color quo Panor. hoc roborare nititur de seruo habente pecuniam ex consensu do mini: qui non est proprietarius. quia proprietas illius pecuniae est domini: quam dare potest cuilibet, siue pec cet, siue non. Bona autem coenobii non sunt abbatis: sed est duntaxantur eorunm fidenlis dispensator.
⁋ Restat ergo aliter respondere ad quaestionis ti tulum: supponendo quod per abbatem / quemlibet superio rem intelligamus in coenobio: siue sit abbas, siue clusione sequitur quod facultas abbatis facit aliquid non esse proprium, quod sine facultate esset proprium. Secundo sequitur quod abbas potest capere sine alicuius facultate alterius a se, illud qaumguaraegunlae, no. repugnat. nam potest aliis facultantem impartire: ergo illam in se habet. nemo enim dat quod non habet.
⁋ Quinta conclusio. Quilibet monachus, siue abbas, siue inferior po test esse proprietarius venialiter & mortaliter: grauis simen & minius grauitetr. honc est sub aliis vocabulis: potest quilibet istorum. contrauenire suo voto pau pertatis per veniale & mortale. Per (grauissime intelligo multum grauiter. Non enim capio suplatiuu affirmatiue vel negatiue / de virtute sermois: sed ad bonum sensum. Probatur haec conclusio quo ad tres partes. quod venialiter peccet patet per motus secundo primos: quia sic peccatur contra praecepta diuina. Secundo etiam de actibus deliberatis: quia si non posset pec care venialiter: hoc esset quia contraueniret suo voto de pauptate: sed hoc non probat intentum, quod sic osten ditur. non magis obligat votum spontanee emissum quam ius diuinum: immo de iure diuino obligat post emissionem. sed aliquis potest peccare venialiter contraueniendo praecepto decalogi: vt furando spin ter vel pomum quod no est notabilis bonitatis. Fodem modo in proposito / celando a superiore aliquid quod non est notabilis bonitatis sine facultate eius comcessa, vel rationabiliter praesumpta. Hinc Innocentius tertius in cap. praefato. Cum ad modonasterium. dicit. Vnde si ocqui alicui fuerit specialiter destinatum: non psumat illud accipe: sed abbati vel priori vel cellerario assignetur. Quia peccet mortaliter grauissime probatur: quia potest capere multa bona coenobii, & con tra intentionem regulae ea expendere: vt abbas vel syndicus pecuniam habens in custodia. & sic erit auarus, proprietarius, retro aspiciens ab aratro / ad quod manum misit: & de itinere ad viam promissionis redibit ad Aegyptum, vel in Babylonem proficisce tur. & sic legem diuinam transgredietur. Refert Cassia nus libro. vii. cap. xix. verbum sancti Basilii epsopi Caesariensis ad virum senatorii ordinis Syncletum nomine: quem cum monachus effectus esset / sic corripuit. Senatorem Synclete perdidisti: & mona chum non fecisti. volens dicere, non esse bonum mona chum qui pecuniam habeat. Et Vrbanus papa. xii. qu. i. c. Scimus. dicit. Quicumque vestrum comunem vitam susceptam habet: & vouit se nihil proprium habere: videat ne pollicitationem suam irritam faciat: sed hoc quod domino est pollicitus fideliter custodiat. ne damnationem sed praemium sibi acquirat. In super arguitur a posteriore, non infligitur magna poena nisi pro magnis peccatis. sed pro talibus peccatis ma gnae poenae infliguntur, probatur haec minor. nam bea tus Gregorius in libro Dialogorum refert se quen dam in sterquilinio sepeliuisse, penes quem mediocris pecunia inuenta est. Et Innocentius tertius in. c prae prior. aliqui namque sunt prioratus adeo pingues vt coenobia. vt videre est de prioratu sancti Andres Per monachum autem / canonicum & quencumque religio sum intelligimus.
⁋ Hoc praenotato pono aliquas co ciusiones. Prima est. Nuillus religiosus potest habe proprium de virtute sermodois. Probatur. quilibet religio sus abdicauit dominium omnium rerum a se in prima sua professione. ergo nullus alicuius dominii est capax quamdiu est monachus.
⁋ Secunda conclusio. hoc non ob stante loquendo vt plures / aliquis monachus est pro prietarius. nam ita loquuntur omes & bene, de ma lis monachis.
⁋ Tertia conclusio. quilibet religiosus est proprietarius: & contrauenit voto pauprtatis suae emissae, quando vtitur pecunia contra suam regulan Probatur sic. aliquo modo religiosus dicitur proprietarius per secundam conclusionem: & non solum per pecuniam abbati celatam, vt contra loannem Andream / & Pa nor. diximus: nec per hoc quod dominium rei habet per primam conclusionem: nec videtur per quid aliud: ergo noc modo est proprietarius. Secundo probatur idem. nam per hanc viam aliis votis suis & constitutioni bus contrauenit: ergo eodem modo suae pauprta ti. Tertio probo idem. Religiosus debet habere ali quem limitem rationis: vel regulam infallibilem per quan possit cognoscere quando male viuat. sed hoc fit per re gulam quam profitetur / quae est rationabilis ab optimo pa tre instituta: & per maximum pontificem admissa & approbata. Sicut enim inter leges vltimata resolutio est reducenda ad legem dei per quam tandem cognoscitur an lex sit rationabilis (& propterea recte dicitur quod volun tas diuina est prima lex obligatoria potissimum in contingentibus) ita inter leges humanas oportet ad legem illam tendere quae est rectior: & de cuius recti tudinem magis constat. sed sic est de regula quam homo profitetur. Et licet voluntas abbatis, religioso sit lex viua & animata: tamen quando constat, vel prima fronte du bitatur: an iuste praecipiat: oportet iacerae fundamentum ex regula per quam id cognoscatur. regula enim non potest deuiare: superior vero plerumque deuiat.
⁋ Quarta conclusio. Tenens aliquid temporale sine facultate abbatis concessa in particulari vel vniuersaliiest proprietarius / vbi in casu rationagilifacumltate habita non esset proprietarius. Patet: quia tam regulae quam professioni contrauenit. Secundo, tenet contra voluntatem superioris: cum non habeat facultatem ab eo con cessam: quia si facultatemhaberet: non esset proprieta rius. Exemplum de concessione particulari. cum praesen tatur Petro monacho liber: Petrus habet faculta tem a superiore librum suscipiendi in vniuersali. Ab bas autem videns Paulum bonum religiosum & studiosum / si concedat ei facultatem recipiendi libros & similia quae regulae non repugnant: ipse capiens non contra regulam, non est proprietarius. Ex hac con fato. Cum ad monastcrium. Prohibemus quoquod districte in virtute obedientiae sub obtestatio ne diuini iudicii: ne quis monachorum proprium aliquo modo possideat. sed si quis aliquoid habeat proprii: totum incontinenti resignet. Si vero post hoc proprieta tem aliquam fuerit dephensus habie, regulari moni. prae de monasterio expellatur: nec recipiatur vlterius nisi poeniteat secundum monasticam disciplinam. Quia si propri etas apud quemquam inuenta fuerit in morte: ipsa cum eo in si gnum perditionis extra monasterium in sterquilinio sub terretur: secundum quod btuns Grego. natrat in dialogo se fecisse. Et loanes Cassianus de institutis renunciantium cap. xx. sic recitat. In septimana cuiusdam fratris cum praeteriens oeconomus tria lenticulae grana vidisset iacere in terra: quam hebdomadario festinanti dum ea praeparat concoctioi / inter manus cum aqua qui diluebantur, elapsa sunt: confestim super hoc cosuluit abbatem: a quo velut interuersor, neglectorque sacri peculii iudicatus / ab orone suspensus est. Cuius negligentiae reatus non aliter eiremissus est nisi cum publica poeni tentia diluisset. Non solum enim seipsos non esse suos: sed etiam omnia qua sunt sua, credunt domino consecrata. Propter quod si quid fuerit in monasterium semel illatum: vt sacro sanctum / cum omni decernunt reuerentia debere tractari. Tantaque fide vniuersa procurant atque dispensant: vt etiam ea quae despectui habentur, paruaque reputantur ac vilia, si vel loco mouerint, vel competentius collocauerint: si gillonem aqua impleuerint: si ex eo cuiquam obtulerint ad bibendum: si tenuem festucam de oratorio cella ve submouerint: mercedem se consequuturos a domino tota credulitate confidant. Ex verbis istius eruditissimi religiosi arguitur sic. Religiosi in Ae gypto, Syria, & Scythia credunt se & bona omnia, deo data, & reuera ita est. ergo contra illd / bona coenobii expendens, sacrilegium facit: & quanto plus aufer tur, tanto peccatum est maius. Hoc idem ostenditur per poenam Anantae & Saphyrae inflictam. Actuum. v. & ludae, pecuniam Christo & apostolis datam / furanti. Ex istis patet altera pars: quod aliquando est peccatum mortale / medio cre ac paruum aliquid tenendo. Ecce probatam minorem. & per consequens habetur tota conclusto.
⁋ Ex hac conclusione infero quod grauius peccat abbas sinendo religiosos suos esse proprietatios & seipsum, quam feipsum solum. nam secundum faciendo peccat etiam grauiter, scan dalizando alios actiue, quia capite languente, caetera menbra dolent. Sicut enim ex nimiohumore & ceatharro in capite / pleuritis / colica / & ileos / & caetera id genus in corpore vero generantur: sic in corpore mystico scilicet teligione. cum tamen sit caput, magis debet tendere ad caelestia quam aliae partes corporis, vt in homine videmus. sed alios sinendo etiam peccat aliis peccatis, totiquot sunt religiosi in domo: & pluries ex parte temporis / proprietatem non relegando. Ab bas nanque ad duo tenetur: & seruare regulam in se: & aliorum vitia cohibere.
⁋ Contra primam conclusionem arguitur sic. Religiosus habet vsum licitum omnium rerum quibus vtitur licite. sed aliqua est res cuius proprietas nodistinguitur ab eius vsu. vt patet in rebus vsu consumpti bilibus: quemadmodum sunt panis, vinum / & cibus. quia siquis vtatur eis: ad earum vsum / earum transmutatur dominium. Respondetur. religiosus habent dominium talis rer & proprietatem in actuali vsu: sed non propterea ditur proprietarius: quia dominium rei identificatum cum eius licito ysu non sufficitur denominare vtentem proprietarium. sicut albedo in dente Aethiopis non sufficit eum denomninare album. Etiam non potest rem illam alienare ad nutum sed potest non dari ei vnqui: quod in proprietario non con tingit. nam proprietarius dniunimn reni ante vsum dat cui vult. hoc autem non potest religiosus.
⁋ Secundo argui tur. ponatur quod aliquis relinquat in testamento suo aliquid religioso: illius rei religiosus habebit dominium. Sed ditis & bene. illud acquiritur monasterio. xviii. qui. .c. vnico. vt si quid reliquatur seruo / ius acquiritur dominoita quod per momentum ius no consistit in persona serui. vt in l. Placet.litutr. de acquirem. haeredi. cum religosus sit magis coenobio astrictus quam seruus domimno. Seruitus enim spi ritualis est strictior. liiii. dist. ca. Multos. Contra hoc pono quod relinquatur consanguineo hac conditione adiecta, vt nihil acquiratur monasterio. Respondetur sufficienter ad argumentum vsque ad obiectionem, quae non con cludit. vt patebit ex proximo argumento.
⁋ Ter tio. ponatur quod aliquis profiteatur tria vota religionis ea conditione vt in domo sua maneat / tenendo rerum suarum proprietatem. tunc sic arguitur. lste est religiosus: & tamen est proprietarius licitus: cum nemo obli getur ad paupertatem nisi volens. modo iste vult& patet casus argumenti in cap. Insinuante. quicle. vel vouen. de illa muliere nobili quae emisit votum sancti Augustini in propria domo.
⁋ Respondetur. si aliquis profiteatur vt in domo sua cum omnibus bonis suis moretur: aut ex certis redditibus viuat: hoc non est contra substantiam monachatus. nam superior potest hoc concedcre cap. Cum inter. de elect. & potest talem amouere si velit: licet non debeat nisi pro iusta causa. Si au tem fiatur reseruatio per viam conditionis resolutiue vel suspensiue: vt dicendo / aliter non intendo profiteri / nec alio modo: tunc non est locus in terpretationi: sed vitiatur actus & non conditio. & sic non erit religiosus vllo modo. vt in cap. fina. de condi. apposi. Ista autem nobilis mulier suscepit religionem in propria domo. Si vero fiat alius contractus / vt dicatur oblatus monasterio nihil ad a. ls enim non est religiosus. & sic nihil contra conclusionem. Cum enim inter haec vota non sit essentialis dependentia: potest quis duo eorum vouere / & non tertium: puta castitatem / & obedientiam absque pauprtate: sed manca erit haec non religiosus. & si tot habeat / est duntaxat mathematica pauprtas & nomine: nec est gloria religionis, sed ignominia & dedecus: & religionis exitium. Tertio quando dat suis consanguineis diuitibus aliquid puro dono, est proprietarius. Si dicas. pluribus egent pro sua conditione. hac via concludens eum licite posse dare haec bona regi vel duci ditissimo, quod est absurdum, contra regulam & intentionem fundatorum. Quarto quando abbas est profusus in vesti bus vel in cibo. Quinto quando se confert ad cu rias principum, sine rationabili causa multa expen dendo. Si quis dicat eum peccare sic pecuniam pro dige expendendo: & non esse proprietarium: eadem est sententia: & verbale solum discrimen. Sed cum religiosus non possit habere dominium rei vsu non consumptibilis, quando prodige aliquid expen dit contra regulam: melius est dicere quod semper est proprietarius. nam in aliquibus talibus est proprietarius: vel nunquam eum proprietarium dabis, nec est maior ratio in vno quam alio: ergo in quolibet tali. vnus tamen actus proprietatis erit alio multo mi nor. Et breuiter vbi expendit conformiter ad in stitutionem seum regulam suam, non peccat contra votum paupertatis: vbi contra regulam, est proprietarius. Er pro illo dignoscendo / consideret abbas intentionem fundatorum & religionis institutoris: & conetur illam imitari quantum potest. & si parum ab illo fine dis cedat: paruum est peccatum. si multum, plurimum pec cat: & plagis vapulabit multis. At si abbas indo ctus fuerit: asciscat sibi vitum sapientem & deum timentem qui regulam explanet. vbi autem occurret dubium, an in aliquo contraueniat voto pauprtatis: consulat illum: vel plures vbires erit implicita. eorum enim vtendo consilio / nullo modo erit proprie tarius: & omnis conscientiae scrupulus ab eo auferetur.
⁋ Secundo arguitur. Religiosi in aliquibus coenobiis habent decem ducatos pro vestibus ex consensu abbatis: & tamen non sunt proprietarii, quod probo: quia vnus potest seruare totam pecuniam com munitatis pro vestibus & aliis necessariis emendis. sed quia ille erit pecuniae administrationi nimis implicitus in suam iacturam spiritualem: nam quid tetigerit picem inquinabitur ab ea. Ecclesiastici. xiii. i vtilius fuerit illud onus duobus impartiti: & qua rati ne duobus / eadem ratione vel maiore / tribus: & cuilibet reliquatur sua portio decem ducatorum / ab officio non praepediens. & exonerabitur vnus procurator communis per multorum paruam sollicitudinem.
⁋ Et confirmatur haec ratio. si oporteret abbatem in singulibus necessariis expendendis adire: inuerecundi & effrontes continuo eum pro necessariis adirent: verecundi autem etiam in necessitate non exigerent. Item contingit abbatem crebro aliis esse inuolutum: vel aliumlab eo substitutum: & superuenientes cognatos religiosi pro sua obedientia & crebro inutilis, nec ille erit religiosus & mortuus ciuiliter. si tamen verbis impropriis vtatur dummodo non constat expresse de opposito: pro religione est interptandum, vt res potius valeat qua pereat.
⁋ Quarto arguitur. Pontifex potest disper sare cum religioso vt egrediatur coenobium & ducat vxorem: vt dicemus in voto continentiae. ls igitur potest habere proprium: & est religiosus. igitur. Respondetur negan do quod vllo modo sit religiosus: cum a morte ciuili sit resuscitatus ad vitam ciuilem. sicut religiosus resuscitatus a morte naturali, non est amplius mona chus: sed potest vxorem ducere si non fuit sacerdos: & esse proprietarius sine peccato, nec est concedendum cum aliquibus quod ille non teneatur ad continentiam sed ad pauptatem: quia nullo modo amplius est religiosus, perinde ac si non vouisset vnquam.
⁋ Quin to arguitur. Si quis per metum vouit religionem est religiosus. cap. Porrectum. de regula. & tamen potest habere proprium ex cap. Perlatum. quod me tus causa. Respondetur: si metus sit ab homine vt quis profiteatur: non tenet professio, ex cap. Perlatum, nec mirum quod habeat proprietatem. si vero metus aliunde proueniat: puta ab infirmita te, periculo mortis, in mari, inter latrones, vel hu iusmodi: non impedit votum religionis, dummodo caetera quae ad votum sufficiant ponantur. praesumitur enim talis metus a deo incuti.
⁋ Contra sextam conclusionem ar gumentor. Habeat abbas mille scuta, quorum ducenta vel trecenta sufficiant religiosis nutrien dis. Templum autem & domus non egeant reparatione. hic abbas potest reliquam parte pecuniae ex pendere vt volet: & tamen non erit proprietarius. igitur.
⁋ Intendimus hic paucis attingere illud quod prin cipaliter in quaestione quaeritur. Dico ergo primo. quam do abbas expendit secundum rationem: vtpote aedificando templum & coenobii muros ad includendos fratres: in hoc non est proprietarius. Quo ad mensam vero & famulos, quia mundum reliquit per profes sionem suam: tametsi quinquies mille ducatos po test expendere annue: sufficit aei habere consucium religiosum cum vno, duobus: vel tribus famulis: & men sae ac vestium mediocritatem: famulis soluendo pro laboribus. eo namque modo certum est eum non esse proprie tarium. Non asciscat sibi famulos consanguineos qui eum ad mala impellant: sed ex toto conuentu deligat religiosissimum fratrem consocium: & famulos probatae vitae in castitate & sobrietate. Certum autem est ipsum esse proprietarium, si reliquam partem pecuniae nominatae expendat in multitudine clientum, & potissimum diuitum in mensa. Secundo proprietarius est, si tot nutriat quot multi iam epscop non potentes plura expendere quam iste abbas. Ille enim votum pauptatis emisit: non aut alter episcopus probitate non excipi, siue tractari. ergo expedit quod uilibet habeat sua pecuniolam expendendam.
⁋ Responde, tur. hic tangitur casus sicut in priori argumento ambiguus, ansciliet liceat & expediat religiosum conventua lem hatre certam pecuniae summam pro vestibus & aliis necessariis expendendam. In primis suppono quod mu ta licent quae non expediunt. Secundo dico non expedire quod religiosus habeat certam quotam pecuniae sic expendendam, vt tangit argumentum / immo est valde periculosum: quia est cuilibet religioso dare occasionem redeundi ad vomitum & ad Aegyptum. id est ad sae culum quod deseruit. nam opinione mea quilibet hoc in se experitur: cum aliquam pecuniam habet: sollicitior est ad pecuniam colligendam quam cum nihil habet: & ad temporalia distrahitur. Secundo dabitur ei occasio mediante pecunia de inquendi: quia si pecunia non esset occasio peccandi stulti fuissent omnes religionum institutores / sic arctis sime pecuniae vsum prohibentes, quod nefas est dice re. Tertio dico. possent aliqui tales esse in via sa lutis, dummodo pecuniam illam capiant distribuendam so lum, sicut prudens oeconomus sibi distribueret: nisi sic via obliqua aliis detegeretur. sed multi non sic ex pendunt: quare ipsis aperitur fenestra ad vitia. Pro regula itaque habeto. Nullus religiosus potest pecuniam data expendere nisi cum licite potest petere pecuniam a superiore / & omnino in tales vsus. Si igitur sit prudens religiosus in coenobio qui nouit suam regulam: & nolit aliter expendere pecuniam / quam regula patiatur: debet debito congiuitatis / vel necessi tatis non capere illam quotam pecuniariam ne via reliquis imprudentibus aperiatur. Crebto enim homo abstinere debet a licito etiam si nihil mali sequaeretur, propter sequalam. propterea ex Cassiano allegauimus publicam poenitentiam hebdomadatio iposi tam pro ablatione trium granorum solum ob sequalam mali: ne parua audentes sensim procederent ad maiora.
⁋ Ex his patet argumentisolutio. Cum enim religiosi illi videantur esse proprietarii: & de proprietate sint vehementer suspecti: quamuis non sit necessarium eis ab hac summa pecuniae abstinere: securum tamen est & consulendum. pot autem non religiosus pecuniam seruare: vel plures vicissim: qui rationem districtam habeant reddere abbati. & melius est religiosis de hoc se non ingerere: quia certe periculosissimum est officium totius coenobii. Et vtilius est quod vnus sit impli citus potissimum prudens circa iliam pecuniam expendendam, quim multum mereatur si bene expendat, quam quis quod religiosorum: quorum nonnulli sunt propest ad malum: & forte omnes erunt infecti. Item potest esse quod vnus sit prudens oeconomus: & non plures: vl duo & non plures. & tunc illic sistendum est. licet autem omnes essent prudentes: propter confequentiam quia non continuatur prudentia: in vno standum est, vel in coenobio vel foris, prout opportunum vi debitur.
⁋ Ad confirmationem respondetur quod non oportet adire abbatem / sed procuratorem prudentem qui effronti imponat silentium: & verecundo neget nihil. & si negauerit, quaerimonia est ad abbatem defe renda / qui omnia iudicare debet.
⁋ Habes vtcumque ex his quomodo mo nachus quilibet possit deprehendi proprietarius / vel non praecipuus autem proprietarius in coenohio est abbas. nam si cum quinque scutis decedens sepultus est in sterquili nio a bea. Gregorio: iure abbas sub vmbra praeminentiae decem milia ducatorum & amplius sensim profundens meretur iuxta centrum terrae sepeliri. Cui consonat responsio Diomedis piratae capti & Alexandro Macedoni praesentati, dicetis. Quia ego pauca in mari capio / pirata vocor: tu autem qui omnia in terra capis, imperator vocaris. Idem nanque religiosus subditus abbati congnito menalo, mente dicere potest. Ex quo patet quod abbatis officium est in tota religione periculosissimum: quia pecuniam picem manuu denigratiuam tractat. & se in vita cum Augusto censens felicem: in Priami calamitates incidet. Hinc Actuum. vi. de apostolis legimus. Conuocantes autem. xii. multitudinem discipulorum dixerunt. Non est aequum nos derelinquanre verbum deii & ministrare mensis. Vbi glossa iuterlinearis. Meliora sunt fercula mentis qui dapes corporis, quaere of ficium eorum qui temporalibus praesunt est infimum. Si itaque velit se a proprietate seruare immunem / figat se in tuto: in expensione bonorum coenobii dubia prudentes & deum timentes consulat: rato egrediatur coenobium: sed versetur cum aliis in choro. nam praestat. quod aliquam iacturam faciat coe nobium in temporalibus ui abbas, vel aliquis religiosorum periclitetur in anima. Forte enim coenobium nimis abundat. Elonget praeterea se a saecularibus viris. Hinc beatus Antonius ho minum conspectus cum fratribus fugit. & ad Carthusienses difficilis est ingressus. Bernardus vero iussit in nemoribus habitare. Et potissimum fugiat consanguineos / a quibus facilius vincitur prudens: cum religioso cuilibet dictum sit illd Genesis. xii. Egre dere de terra tua / & de cognatione tua, & de domo patris tui: & veni in terram quam mostrauero tibihoc est, relinque terrena id est fortunae bona (& de cognatione tua) hoc est egredere de inclinatione tibi connaturali, id est appetitu illicito carnis (& de domo patris tu). hoc est, procul sis a consanguineis tuis qui animam tuam abs te euellunt. & veni in religionem: & versare cum bonis: & cum iis quorum san cta est conversatio: quia Cum sancto sanctus eris: & cum nnocente innocens eris. Et cum electo electus eris: & cum peruerso puerteris. Psal. xvii. Cum manum ad aratrum miseris: noli retro aspicere. Purgare insuper habet abbas religiosorum vitia, & potissimum religionem tangentia. Dabit eis solum necessaria quae ad salutem conducunt: non ferculorum pluralitatem quam fra- trum sanitati corporali nocet. det eis tamen portionem sufficientem quae corpus enutrire sufficiat: vt fercula bina non sordida nec infecta / & non amplius: cum potu. sic namque fiet ne corpus in animam recalcitret. Non enim opor tet habere oculum ad vitas patrum in Thebaide aegy pti. tum quod homines forte tunc essent robustiores: tu quod multi illorum sensim latitudinem temperantiae arctam in se procreauerant: ad quam nec ipsi, nec alii tenentur. tum quod illic haerbe, aquae, & fructus sint meliores quam In his regionibus septentrionalibus. Non det autem pecuniam religiosis in particulari pro vestibus. Ioannes Ca ssianus cap. xii. loquens de spiritu philargyriae vir tualiter tangit de pecunia in particulari, dicens. Non ignoro quedam qui semetipsum autumat monachum: sibique (quod est deterius) de perfectione blanditur: qui cum admoneretur vt omnia a se relegaret: abbati respodit si tu habes vnde plurimos sustentes: me simiter habe cur prohibebis? illic Ioannes Cassianus reputat illum spiritu philargyriae laborare. sed verum est quod ille iussus erat a superiore pecuniam relinquare. Et forte sunt multi iam vocati religiosi, quibus si abbas praeciperet omnia fradere, no traderent. quicunt tamen se paratos omnia tradere abbati, confidentes in eius humanitate, perqo tius negligentia, quod num quam resignationem petiturus situ. Monachus autem eques vel pedes pro rationabi li causa ad locum aliquem transiens, vel in studio, potest habere pecuniam cum famulo. Nec aliquid potest dare in eleemosynam de sua pecunia extra religionem, ci tra extremam necessitatem. ratio est: quiapecuniae sibi tradi tae, solum habet vsum: nisi super hoc specialem ha beat facultatem a prudente superiore. Diximus etiam monachum, licet rei vsu consumptibilis proprietatem habeat: non tamen esse proprietarium. Vestium enim quas defert, non est dominus, sed earum vsum habquaedam tamen vestes ei committuntur / quia magis conveniunt. nam si breuis / vestes longi viri assumeret, & econverso, esset in religione difformitas. & circa assignatas vestes quilibet est magis sollicitus quam si successiue varias assumeret.
On this page