Table of Contents
In Quartum Sententiarum (Redactio B)
Prologus
Quaestio 1 : An liceat aliqua non theologica in theologia tradere
Quaestio 2 : Quid opus sit facto in contrarietate positionum seu opinionum
Distinctio 1
Quaestio 1 : An creatura possit creare
Quaestio 2 : Ad definitio sacramenti quam poni magister sit bona
Quaestio 4 : Utrum pro cuiuslibet legis tempore debeant esse alia et alia sacramenta
Quaestio 5 : Quid sit circumcisio, et quomodo obligat
Distinctio 2
Quaestio 1 : Quid sit baptismus: et quae eius materia et forma.
Distinctio 3
Quaestio 1 : An institutio baptismi circumcisionem et legalia evacuet
Distinctio 4
Quaestio 1 : An virtutes infundantur in baptismo
Quaestio 3 : An omnes baptizati aequaliter effectum baptismi recipiant
Distinctio 5
Quaestio 1 : An liceat recipere baptismum a ministor malo vito
Distinctio 6
Quaestio 1 : An character sit causa initerationis baptismi
Quaestio 7 : An confirmatio sit sacramentum initerabile
Distinctio 8
Quaestio 1 : An sit ponenda forma in sacramento Eucharistiae ut in caeteris
Distinctio 9
Quaestio 1 An omnis mortalis peccator indigne Eucharistiam assumat
Quaestio 2 : An in somno pollutus communicare possit
Quaestio 3 : An non ieiunus possit eucharistiae sacramentum sumere
Distinctio 10
Quaestio 1 : An corpus Christi et eius sanguis realiter in Eucharistia contineantur
Quaestio 2 : Quomodo corpus Christi sit in Eucharistia
Quaestio 4 : An deus possit aliquod corpus simul ponere in diversis locis separatis circumscriptive
Quaestio 5 : An corpori Christi eaedem proprietates insint in eucharistia quae in caelo
Quaestio 6 : Utrum aliqua creatura possit movere corpus Christi prout existit in sacramento
Quaestio 7 : An sit essentialis ordo inter modum essendi sacramentaliter, et sub modo naturali
Distinctio 11
Quaestio 1 : An panis transubstantietur in corpus Christi
Quaestio 2 : An solus panis triticeus et vinum vitis fit conveniens materia huius sacramenti
Quaestio 3 : An corpus Christi sit categorice adorandum in eucharistia, an conditionaliter
Distinctio 12
Quaestio 1 : An omne accidens possit esse sine subiecto
Quaestio 2 : An quantitas distinguatur a re quanta
Quaestio 4 : An cum omni alteratione accidentium in eucharistia maneat corpus Christi
Quaestio 5 : An pluries in die celebrandum sit
Quaestio 6 : Utrum quilibet clericus quolibet die teneatur dicere horas
Quaestio 7 : An ex inadvertentia dicens horas vel distractus satisfaciat praecepto de dicendis horis
Quaestio 8 : An audiens missam, et interea dicens horas satisfaciat utrique praecepto
Distinctio 13
Quaestio 1 : An sequendo consecrationem Christi debeamus in fermentato, an in azimo pane consecrare
Quaestio 2 : An Christus xiiii luna comederit agnum paschalem
Quaestio 3 : An laicus teneatur sub utraque specie communicare
Quaestio 4 : Quis sit modus celebrandi
Distinctio 14
Quaestio 1 : An peccati post baptisma commissi necessaria sit poenitentia
Quaestio 2 : An per sacramentum poenitentiae peccatum mortale deleatur
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum quis possit satisfacere seu adimplere poenitentiam iniunctam existendo in peccato
Quaestio 2 : An opus satisfactorium sit aequae meritorium ac non satsifactorium
Quaestio 3 : An non ieiunantes peccent
Quaestio 4 : An ieiunium quadragesimae sit de iure divino
Quaestio 6 : An tertio comedens frangat ieiunium ut secundo comedens
Quaestio 7 : An quilibet teneatur ad eleemosynam faciendam
Quaestio 9 : An quilibet non extreme pauper teneatur pauperi exteme eleemoysnam impedere
Quaestio 10 : An rerum dominia iure naturae divino an humano partita sint
Quaestio 11 : Utrum homo teneatur restituere illa quae acquisivit per perscriptionem vel usucapionem
Quaestio 12 : Quomodo conveniant et differeant ususfructus et usus et quomodo finiantur
Quaestio 13 : An lucrans in ludo acquirat dominium rei lucratae, et potissimum in ludis taxillorum
Quaestio 14 : An ludere sit honestum
Quaestio 15 : An bene vivant homines tesseras facientes vel eas vendentes
Quaestio 16 : An proximi lacerans famam teneatur eam restituere
Quaestio 18 : An accusatus de aliquo crimine teneatur illud crimen prodere non obstante fama
Quaestio 19 : An homicidium sit magnum peccatum: et quae restitutio debeatur homicidio
Quaestio 20 : An liceat occidere et rapere in bello
Quaestio 21 : An licitum sit christiano viro vocare in suum auxilium infideles contra Christianos
Quaestio 22 : An homo damnatus ad mortem possit aufugere licite
Quaestio 23 : An duellum sit licitum
Quaestio 24 : An furto aliena subtrahens peccet
Quaestio 26 : An fur teneatur ad restitutionem omnium quae furto abstulit
Quaestio 27 : An iuste pro furto infligatur mors
Quaestio 29 : An omnis usura sit peccatum
Quaestio 31 : An mutuator possit mutare ad usuram, vel recipere ultra sortem aliquid
Quaestio 35 : An liceat ad usuram capere
Quaestio 36 : An contractus quem cambium bursae dicunt sit licitus
Quaestio 37 : An trapezitae seu campsores permutando et capiendo plusquam debent usuram commitant
Quaestio 38 : An usurarius teneatur restituere lucrum ex usura acquisitum
Quaestio 39 : Quot sint species contractus
Quaestio 40 : Utrum negotiatio proprie dicta lucrativa sit licita
Quaestio 42 : An reddituum emptio sit licita
Quaestio 43 : An redditus depraevetur per hoc quod est irredimibilis vel perpetuus
Quaestio 44 : An liceat emere vitalitium, hoc est sustentationem pro vita vel pro victu
Quaestio 45 : Utrum contractus locationis et conductionis sint liciti
Quaestio 46 : An contractus Socidarum quibus rustici in animalibus innituntur sit licitus
Quaestio 47 : An contractus societatis sit licitus
Quaestio 48 : De quodam particulari contractu tanquam societatis an sit licitus
Quaestio 49 : An contractus quem Ioannes Eckius Germanus proposuit: sit aequus et licitus
Quaestio 50 : Utrum in restitutione pluribus facienda aliquis sit servandus ordo, et quis
Distinctio 16
Quaestio 1 : An contritio: oris confessio: et satisfatio sint partes poenitentiae
Distinctio 17
Quaestio 1 : Quo iure confessio vocalis sit introducta
Quaestio 3 : An quilibet adultus teneatur confiteri omnia sua peccata proprio sacerdoti
Quaestio 4 : An peccatorum circumstantiae sint de necessitate salutis confitendae
Quaestio 5 : An homo habens peccata non reservata cum reservatis teneatur omnia illa curato
Quaestio 6 : An quis licite compelli possit sua peccata bis confiteri
Quaestio 9 : An debeat iterare confessionem is qui confessus est et non poenituit
Distinctio 18
Quaestio 1 : An sacerdos evangelicus virtute sacramenti poenitentiae tollat aliquid de culpa
Quaestio 2 : An excommunicatio excommunicatum et alios excludat a communione mutua
Quaestio 3 : An omnis participans cum excommunicato mortaliter peccet
Quaestio 4 : Utrum communio cum excommunicato sit lege divina; an humana prohibita
Distinctio 19
Quaestio 1 : An sacerdos possit uti calve in quolibet
Quaestio 2 : An fraterna correptio sit cuilibet adulto de praecepto
Distinctio 20
Quaestio 1 : An ille sit prorsus liberatus a poena qui adimplet poenitentiam iniunctam a sacerdote
Quaestio 2 : An indulgentiae vivis et mortuis prosint et ad quid
Distinctio 21
Quaestio 1 : An aliqua peccata dimittantu rpost hanc vitam
Quaestio 2 : An sigillum secret sit omni modo servandum
Quaestio 3 : An sacerdos teneatur celare peccatum sibi in confessione detectum
Distinctio 22
Quaestio 1 : An quilibet resurgens a peccatis mortalibus resurgat ad priora merita vel gratiam
Quaestio 2 : An in labente in mortale peccatum post gratiam redeant priora peccata
Distinctio 23
Quaestio 1 : An extrema unctio sit sacramentum novae legis
Quaestio 2 : An aqua benedicta aliquid in ecclesia valeat
Distinctio 24
Quaestio 1 : An ordo sit sacramentum movae legis
Quaestio 2 : An summus pontifex possit dispensare cum sacerdote ut contrahat matrimonium
Quaestio 4 : An accipiens personas in beneficiis ecclesiasticis peccet
Quaestio 5 : An liceat dare beneficium paruulo octo vel decem annorum
Quaestio 6 : Quomodo ab inidoneo idoneus sgregetur
Quaestio 7 : An quis possit petere honorem
Quaestio 8 : An conferens beneficium bono, meliore relicto, peccet
Quaestio 9 : Eadem. An collator beneficii peccet, beneficium bono dando, relicto meliore
Quaestio 13 : An conclusiones cum suis probationibus in quaestione praecedente positae sint verae
Quaestio 16 : An praelatus ecclesiae sit dominus proventuum ecclesiae datorum
Quaestio 18 : Quomodo cognoscatur status et sufficientia viri
Quaestio 20 : An clericus possit de rebus suis testari
Quaestio 23 : Utrum clericus teneatur restituere fructus beneficii quos in mortali recepti
Distinctio 25
Quaestio 2 : Utrum simonia sit grave peccatum
Quaestio 3 : An prece et obsequio committatur simonia
Quaestio 5 : An simoniace promotus munere a manu iustum titulum in beneficium acquirat
Quaestio 6 : An possit esse pactio in spiritualibus
Quaestio 7 : Quae sit poena simoniacorum
Distinctio 26
Quaestio 1 : An matrimonium sit sacramentum novae legis
Quaestio 2 : An matrimonium ob pulchritudinem vel opes contrahi possit
Quaestio 3 : An matrimonium sit sacramentum univoce cum aliis sacramentis
Distinctio 27
Quaestio 2 : An matrimonium per sacros ordines et religionis professionem dissoluatur
Quaestio 3 : Quis possit sponsalia contrahere et an sint licita
Quaestio 4 : Quo modo matrimonium conditionale contrahatur
Quaestio 6 : An maximus pontifex possit cum bigamo dispensare ut ordines suscipiat
Distinctio 28
Quaestio 1 : An carnalis copula cum sponsalibus matrimonium causet
Distinctio 29
Quaestio 1 : An consensus coactus per metum ad matrimonium sufficiat
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum error matrimonium impediat
Quaestio 2 : In quo virginitas consistat; et an sit virtus
Quaestio 3 : An viduitati et castitati coniugali virginitas praestet
Quaestio 4 : An fuerit verum matrimonium inter Mariam virginem et Ioseph
Distinctio 31
Quaestio 1 : An tria bona matrimonii excusent actum matrimonialem ne sit peccatum
Distinctio 32
Quaestio 2 : An unus coniugum possit vovere sine consensu alterius
Distinctio 33
Quaestio 1 : An liceat vel licuerit unquam simul plures habere uxores
Quaestio 2 : An libellus repudii in lege Mosaica fuerit licite permissus
Distinctio 34
Quaestio 1 : An impotentia coeundi matrimonium impediat
Quaestio 2 : An maleficiatus possit contrahere
Distinctio 35
Quaestio 1 : An vir possit uxorem ob adulterium dimittere
Quaestio 2 : An aliquis possit mulierem sibi matrimonio coniungere quam per adulterium polluit
Distinctio 36
Quaestio 1 : An servitus impediat matrimonium
Distinctio 37
Quaestio 1 : An sacer ordo impediat matrimonium
Distinctio 38
Quaestio 1 : An expediat vovere
Quaestio 3 : An omne votum obliget voventem ad sui observantiam
Quaestio 4 : An opus factum ex voto sit melius quam opus factum sine voto
Quaestio 6 : An status religiosorum sit perfectior statu episcoporum saecularium
Quaestio 8 : An paupertatis votum in communi, in religione expediat
Quaestio 10 : An expediat monachis habere bona in communi in coenobio, et non in proprio
Quaestio 11 : An licite sint aliqui religiosi mendicantes
Quaestio 13 : Quis sit dominus bonorum quae habent fratres minores
Quaestio 17 : An gravatus aere alieno possit profiteri religionem
Quaestio 19 : An transgressio cuiuslibet in regula contenti sit peccatum
Quaestio 20 : An sit meritorium religiosos non religiose viventes reformare
Quaestio 21 : An liceat vel expediat religioso ab una religione in aliam transire
Quaestio 22 : An sit expediens tot religiones habere in mundo
Quaestio 23 : An Carthusia sit religionum optima
Quaestio 24 : An peccent Carthusienses comedendo carnes
Distinctio 39
Quaestio 1 : An dispar cultus impediat materimonium
Distinctio 40
Quaestio 1 : Quomodo cognoscatur gradus consanguinitatis
Quaestio 2 : An consanguinitas impediat matrimonium
Distinctio 41
Quaestio 1 : Quid sit affinitas et an impediat matrimonium
Quaestio 2 : An sint aliqui filii illegitimi
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum cognatio spiritualis et legalis impediat matrimonium
Distinctio 43
Quaestio 1 : An idem corruptum possit per naturam redire
Quaestio 2 : An in lumine naturali ostendi possit hominem resurrectionem possibilem esse futuram
Quaestio 3 : An Deus possit reproducere aliquid proprie corruptum
Quaestio 4 : An totum dicat tertiam entitatem a suis partibus realiter distinctam
Quaestio 5 : An resurrection mortuorum generalis sit futura, et quis sit modus resurgendi
Quaestio 6 : An corpora mortuorum resurgent cum omnibus suis partibus et adminiculis
Quaestio 7 : An foeminae resurgent in sexu masculino
Distinctio 44
Quaestio 1 : Quoto anno aetatis Christus passus sit
Quaestio 2 : Quoto die Christus resurrexerit a mortuis
Quaestio 3 : An infernus sit sub terra
Quaestio 4 : An ignis inferni sit eiusdem speciei cum igne nostro
Quaestio 5 : An corpus damnati possit calefieri
Quaestio 6 : Quo modo animae corporibus excute crucientur: et similiter daemones
Quaestio 7 : An tristitia sit magna poena
Distinctio 45
Quaestio 1 : Quibus prosint suffragia ecclesiae
Quaestio 3 : An suffragia existentis in mortali peccato prosint defuncto
Quaestio 4 : An conducat in loco sacro sepeliri, et an quilibet possit eligere sibi locum sepulturae
Quaestio 5 : An sancti orent pro nobis
Quaestio 6 : An sit aliqua memoria intellectualis sicut sensualis
Distinctio 46
Quaestio 2 : An deus inaequaliter merentes inaequaliter praemiet
Quaestio 3 : An homines pro meritis et demeritis habebunt praemium et supplicium
Quaestio 4 : An aliquod peccatum sit infinitae parvitatis: et similiter omissio
Distinctio 47
Quaestio 1 : An in generali iudicio erit disputatio vocalis
Quaestio 2 : An ignis conflagrationis erit eiusdem speciei cum igne praesenti
Distinctio 48
Quaestio 1 : An caeli cessabunt a motu post diem iudicii
Distinctio 49
Quaestio 1 : An felicitas sive summum bonum in bonis corporis vel fortunae inveniatur
Quaestio 2 : In quo consistat vera beatitudo
Quaestio 3 : An essentia beatitudinis in uno actu consistat, an pluribus
Quaestio 4 : An homo naturaliter possit Deum videre
Quaestio 5 : An beatitudo principalius consistat in actu intellectus, an voluntatis
Quaestio 6 : An omnes summae appetant beatitudinem
Quaestio 7 : An appetitus liber, ex necessitate appetat beatitudinem
Quaestio 8 : An intellectus clare videns Deum possit non delectari, vel deum non diligere
Quaestio 9 : An voluntas efficientiam habeat respectu suae beatitudinis
Quaestio 10 : An beatitudo partialiter producatur a beato
Quaestio 11 : An omnes beati sint aequaliter beati
Quaestio 12 : An beatitudo sit perpetua
Quaestio 13 : An beatitudo sanctorum post resurrectionem erit maior in anima quam nunc sit
Quaestio 14 : An sensus exteriores beatorum erunt continuo in actibus suis in patria
Quaestio 15 : An videns deum ipsum comprehendat
Quaestio 16 : Quid sit videre in verbo, et an videns verbum omnia quae in verbo relucent videat
Quaestio 17 : Per quid corpora beatorum erunt impassibilia
Quaestio 19 : Utrum dotem claritatis habeant beati
Quaestio 21 : An duo corpora dura possint immediate se tangere
Quaestio 22 : An virginitati debeatur aureola
Quaestio 23 : An doctoribus debeatur aureola
Quaestio 24 : An mors sit de ratione martyrii
Quaestio 25 : Quando quis debeat pati martyrium et pro quibus causis
Quaestio 27 : Cuius virtutis sit actus martyrii vel illae cui debetur aureola martyrum
Distinctio 50
Quaestio 2
An poena damni sit magis afflictiva quam poena sensus, et an omnes poenae damni sint aequales⁋ Distinctionis Quinquangesimae Quarti Sententiarum Quaestio Secunda & Vltima. Ecundo in hac distinctione quinquangesima & postre mo in hoc quarto quaeritur. An poena damni sit magis affl ctiua quam poena sensus: & an omnes poenae damni sint aequa les.
⁋ Pro solutione quaestionis pono conclusiones: quarum Prima est. Omnis poena damni capiendo eam pro sola priuatione & non pro aliquo poenali positiuo / est cuilibet poenae damni aequalis. hoc est: nulla illarum est alia maior. Probatur haec conclusio. niam omnes paruuli decedentes in solo originali aequaliter puniuntur: ergo poena damni ca pia pro illa carentia non suscipit magis in eis. Antecedens patet: quia omnes paruuli decedentes cum sola gratia baptismali aequaliter praemiantur: ergo paruu li omnes legis gratiae decedentes in solo originali aequaliter puniuntur poena damni. Et sic argumenta- ri potes de paruulis legis Mosaicae. De adultis idemostenditur: quia priuatio nullum ens positiuum dicit: ergo vna priuatio capta ratione priuationis naem est. maior aliam. sieut caecus factus ab vno ictu vel a mil. le ictibus non est magis vel minus caecus. iuxta il lud Alani. Quid prodest medico plagas sanasse ducentas Si maneat quaedam qua moriatur homos.
⁋ Secunda conclusio. Non omnis poena damni capiendo poenam damni pro priuatione & tristitia inde consequente est aequalis alteri poenae damni. probatur. aliquis plus tristatur de carentia visionis diuinae quam alter: ergo poena damni illius includendo positiuum inuolutu, & consequens ad carentiam vi sionis diuinae est maior quam in alio. antecedens probatur per Chrysostomum super Matthaeum homilia. xxiii. dicentem. Duae poenae sunt: ignis gehennae: & casus gloriae. nouimus autem quod multi gehennam solum abhorrent: ego autem casum illius gloriae multo ma iorem gehenna esse aio. Et paulo post. Intolerabilis est gehenna & illa poena. sed si decem mille gehennae poenas dederis: nihil tale est quale est ab illa beata vita excidere. Secundo arguitur ad idem. Illud quod maximum commodum a viro tollit, ei maximum incommodum & damnum affert. sed peccatum mortale finale est illud ratione cuius illud in commodum infertur. si autem non sequeretur tristitia/ non esset tale incommodum. igitur. Tertio anima damnata vel daemon appetit delectationem & coniun gi delectabili. sed nihil est delectabilius quam deo coniungi per visionem & fruitionem: & hoc quilibet damnatus scit & scire cogitur: ergo carens illo conmodo maxime tristatur. propterea namque vocatur poena damni, vt sit constructio intransitiua. Nonenim tristatur damnatus de carentia visionis diui nae propter amorem dei: & ratione honesti: sed solunquia priuatur proprio commodo & ratione pecca ti non quia dei offensiui.
⁋ Tertia conclusio. peio ritas poenae damni non est attendenda penes prae mium quo alias fuit aliquis dignus qui punitur. probatur sic. priuatio beatitudinis in illo qui fuit di gnus maiore praemio non est peior quam in illo qui fuit: dignus minore permio: ergo nec poena eius damni erit maior. antecedens patet capiendo sortem multum bonum virum decedentem in paruo mortali: & Pla tonem minus bonum decedentem in maiore crimine: iam Sortes priuatur maiore praemio qui Pla to: & tamen non punitur maiore poena damni quam Plato. ergo conclusio vera.
⁋ Quarta conclusio. Ma ioritas poenae damni attenditur secundum magnitudinem peccati quo quis priuatur visione diuina. probatur conclusio. nam omnis poena ortum habet a cul pa: & vbi est maior culpa / est vtrobique maior poena. sed poena damni est multum magna vt ex secunda conclusione patet. nam poena damni vt positiuum. includit / est remorsus conscientiae & vermis spiritua: lis animum rodens ratione peccati commissi: ratione cuius damnatus priuatur visione diuina perpetuo. Displicet enim damnato commisisse a. mortale: ad cuius displicentiam sequitur tristitia: & illa displicentia est poena vermis. similiter displicet ei carere summo delectabili ratione a. solum ratione commodi: ad quam displicentiam sequitur tristitia: qua potest vocari conscientiae remorsus sicut alia poena. Nec te moueat quod quis habeat duos conscientiae remorsus: immo. xx. interdum habet vel. xxx. iuxta numerum peccatorum commissorum, nec stes finita actiuitate potentiae: quia cum ope diuina non est status. quomodo licet cum auxilio generali non possim trahere currum onustum: cum auxilio tamen humano possum ipsum trahere: & multo magis cum ope illius qui est infiniti vigoris: cuius virtus non diminuitur quamuis infinitis applicetur.
⁋ Quita con clusio. Ilsta poena vermis est multo maior qui dolor causatus ab igne corpori inflictus. Et quamquam aliquid su per hoc in dist. xliiii. huius diximus: adhuc nonni hil cursim apponam. Anima siquidem corpori prae stat: & intellectus & voluntas est altior potentia qua sensus: ergo maiorem delectationem habere potest: quam sensus: & per oppositum maiorem tristitiam & magis punitiuam. propterea beatus Gregorius. xv Moralium poena mentis punitioni quam a clibano ar dente infertur comparat: & poenam sensus poenae impressae ab igne exteriore. modo ignis in clibano in clusus est vigorosior quam ignis in foco liberum ha bens exitum: quia plus est de forma. Dicit sic. De uorabit eum ignis qui non succenditur: vt clibanus intrinsecus ardet. is vero qui ab igne deuoratur / ab exteriore parte incipit concremari. Vt ergo sacra eloquia ardere & exterius & interius reprobos demonstrarent: eos etiam ab igne deuorari, & sicut clibanum poni testantur: vt per ignem crucientur in corpore: & per dolorem ardeant in mente. Et glos sa interlinearis Iob. xx. in illud. Deuorabit eum ignis qui non succenditur. Proprie, inquit, exprimi tur ignis gehennae / qui corporeus malos corpora liter vrit: nec vt ille noster studio hominis succendi tur: nec lignis nutritur: sed creatus semel permanet. Anima & corpore damnatus punietur: quia in vtroque peccauit.
⁋ Contra primam conclusionem ar guitur. Omnes paruuli decedentes cum solo origina li / puniuntur sola poena damni: capiendo damnum pro sola carentia diuinae visionis / nullum positiuum ponens: prout nunc suppono ex secundo. sed paruuli inaequaliter puniuntur, quod probatur: quia inaequa liter paruuli praemiantur. nam passio Christi plus gratiae contulit exhibita quam praeuisa: ergo paruuli legis gratiae plus gratiae habent in baptismo quam paruulirecutiti Hebraeorum in lege Mosaica: & ex conse- quenti plus gloriae. ergo eodem modo inaequaliter puniuntur cum his culpis originalibus decedentes. Ad istud in sua materia responsum est.
⁋ Contra quintam conclusionem ar guitur. Ex ea & dictis in quaestione sequitur quod poena damni capiendo eam in toto suo ambitu / aliquam poena sensus sit maior. hoc est contra beatum Augustinum in Enchiridio ca. lv. dicentem quod paruu lorum poena est mitissima, eo quod puniuntur poena damni. Hoc innititur illi medio quod poena damns est mitissima. Responsum est ex dictis sufficienter. lo quitur enim Augustinus capiendo poenam damni pro pura priuatione visionis diuinae pro tempore quo est in potentia propinqua ad deum videndum. Materiam autem ponenae paruulorum nullo modo hic attingam: quia in secundo propriam habet sedem.
⁋ Secundo arguitur contra eandem conclusionem & eius probationem. Dolor corporis infligit mortem potius quam tristitia ergo est poenalior. tenet consequntia: quia non ob aliud mortem quicquam incutit nisi quia est poenale & cor rosiuum subiecti: ergo vbi est celerior subiecti cor tosio ibi est maior poena. dolor igitur est magis cru ciatiuus quam tristitia.
⁋ Respondeo negando conse quentiam: quia stat a. esse poenalius b. & tamen b. infli gere mortem & non a. nunquid aliquando laborasti colica vel iliaca, quam Paulus vocauit stimulum carnis & angelum sathanae: prout aliquibus placet? sane dolor liacus est poenalior quam decollatio vel suffocatio, vel sanguinis lenta diminutio ad mortem: & tamen non sic mortem infligit. quare tristitiam non ita celeriter mortem inducere vt dolorem: non est argumentum sufficiens maioris cruciatus. Vbitatur: an sint tenebrae cor porales in infemo. Respondetur quod sic: quod ostenditur ex euangelio Matth. xxii. vbi dicit rex de non habente vestem nuptialem: Mittite eum in tenebras exteriores. Ratio est: quia fumus ab igne infernali ascendens / reuerberatus a superficie terrae in terrestreitatibus inclusus magnum facit fumum. Sed ali quid lucis erit vt dolorem videant. vt dicit Greg. lib. ix. Moralium: exponens illud Iob. x. Vbi vm bra mortis & nullus ordo. his verbis. Licet ad consolationem non luceat: tamen vt magis torqueat / ad ali quid lucet. nam sequaces quosque suos secum in tor mentis reprobi flamma illustrante visuri sunt, quo rum amore deliquerunt.
⁋ Ad se cundam dubitationem respondetur. In primis erit mirabi lis mentis tristitia ratione peccatorum commissorum: & omissorum, non amore dei vel honesti: sed solum quia crum ciantur. displicet eis carentia visionis diuinae & beatorum spirituum vt modo in hac quaestione diximus. dolor in corpore: stridor dentium: fletus corporalis oculi sine humoris resolutione: horribiles auditus blasphemiae / & malorum: visus terribiles in fumo existen tes: in olfactu foetor incomprehensibilis: humor fellis in gustu: praua & puersa societas, ves diabolus cum damnatis: ageli eius: Mahumetus Arabs: Arrius Alexan drinus: ludas lIschariotes: dominorum suorum & pa triae proditores: Nero, & tyranni subditorum oppressores: Sardanapalus assyrius: & caetera id genus hominum monstra. in qua societate maligna quilibet damnatus manebit non vno die duntaxat: non anno praecise: sed perpetuo. Si ex mote aliquo Imao maiore ex arenulis conflato / in qualibet annorum myriade, arithmetice loquendo, auferretur vnum solum granulum remanentibus omnibus reliquis: adhuc omnibus his ablatis nihil temporis poenarum est consumptum: sed semper adest tormenti initium: quia in illo cruciatu perpetuo sine vlla requie manebunt: & ita iudicant. nam temporis finiti quantucumque magni ad infinitum conparatio est nulla. Caeterum de poenis istis adiunxisse satis sit illud Virgilianum. Non mihi si linguae centum sint, oraque centum, Ferrea vox: omnes scelerum comprendere formas: Omnia poenarum percurrere nominia possem.
⁋ Ad vltimam libri dubitationem de gaudiis paradisi respondetur. Principio societas erit illic gratissima sanctorum, virginum, confessorum, martyrum, Apostolorum / angelorum, christiparae virginis & anctae trinitatis. Imaginare: si pulcherrima facien numanam etiam casto amore contempleris: quantum appetitiua visiua gaudebit. beati autem incoparabiliter facies melius dispositas in patria habebunt quam in via. loannem baptistam / diuam virginem, & humanitatem Christi, nostrae redemptionis instrumentum illicclarissime videbis. De auditu. in gutture cantus erit suauissimus. vt in distinctione praecedente diximus. & adhuc de cantu paucula subiungam. beatus Augu sti. ix. Confessionum asserit se in hymnis & cantibus dulcibus fleuisse. &. x. Confessionum ait. Adducor cantandi consuetudinem approbare in ecclesia: vt per oblectamenta aurium, infirmus animus in affectu pietatis assurgat. Boetius item in primo libro suae musicae recitat quonam pacto Empedocles / cum quidam furibundus gladiator suum hospitem inua sit: dulcedine cantus furorem in mansuetudinem inflexit. Si igitur in hoc mundo cantus nobis ter restres aures habentibus appareat voluptuosus: quid erit in patria in qua omnes beati organa habebunt incorruptibilia, ad cantum aptissima ? nam aures ad audiendum delicatissimas omnes habe bunt. Thobias senior si hanc symphoniam audisset: non dixisset, Quale gaudium mihi erit qui in tenebris sedeo: & lumen caeli non video? Thobiae. v. Et ita in aliis sensibus exterioribus & interioribus erit suum respondens oblectamentum: quia coniunctio potentiae optime dispositae ad obiectum ei convenien tissimum. Mens autem hominis non solum humanas effigies contemplabitur: sed & angelos. & hic intellitas: quicquid cadit sub obiectum sensus: hoc sub obie ctum intellectus cadere. Eiusque spiritualis voluptas est maior quam corporea vti diximus. Tunc ascende gra datim. intellectus spiritualiter gaudet intelligendo pul chra obiecta corporea humana: magis autem de ange licis. & quanto angelus est superior: tanto voluptas spiritualis maior. quid ergo erit de visione clara dei & eius dilectione: clare videntes rapientis in sui visio nem continuam & amorem: Per creaturas autem pulchras huius mundi potes ad hoc intelligendum assurgere: teipsum quantum fieri potest ad impartibilia rapiendo.
⁋ Sancta illic societas: tota omnium vna mens & vo luntas cum deo & inter se: summa tramquillitas & concordia. In his omnibus honestissimis tam corporis quam animi oblectamentis nunquam fastidium: & vrens deside rium deum possidendi: & certitudo de ipso sic perpetud possidendo. Si enim Petrus in Christi trani figurat tione scintillam huius caelestis gaudii & nihil copara tiue degustans / dicebat. Domine bonum est nos hic esse faciamus tria tabernacula: tibi vnum: Moysi vnum: & Heliae vnum: ac noluit ab eo separari: quod hic dice ret?
⁋ Si haec consideres / dices cum Gregorio in quadam pulchra homilia, quam recitamus in communi martytum. Si consideremus fratres charissimi quae & quanta sunt quae nobis promittuntur in caelis: vilescunt animo omnia quae in terris habentur. Terrena namque substantia supernae felicitati comparata / pondus est / non subsidium. Teporalis vita aeternae vitae comparata / mors potius est dicenda quam vita. Ipse enim quotidianus defectus corruptionis / quid est aliud qui quaedam prolixitas mortis? & beat. Augu. ait. Fecisti nos dominue ad te: & inquietum est cor nostrum donec requiescat in te. Et regius psaltes. Satiabor cum apparuerit glersia tua. psal. xvi. Nemo tamen distincte illius gesiae nobilitatem natrare poterit. iuxta illud. i. ad Corith. ii quod ex Esaiae. c. lxiiii. allegauit apostolis dicens. Sicut scriptum est quod ocu lus non vidit / nec auris audiuit / nec in cor hominis ascen dit: quaem praeparauit deus his qui diligunt illum.
⁋ Noli ergo texere aranearum telas pro muscis capiendis in benefi ciorum perniciosa abundantia / vel quibuscumque aliis huius saeculi caducis bonis: sed animu quotidie ad caelestia convertas / mane & vesperi hanc beatitudine tecum reuolue: & dic cum psalmographo. psal. liiii Quis dabit mihi penas sicut columbae & volabo & requiescam: scilicet ad beatitudinem: quam nobis concedat qui vnus visus in essentia & in personis trinus omnes beatificat: cui laus est & gloria perennis.
On this page