Table of Contents
In Quartum Sententiarum (Redactio B)
Prologus
Quaestio 1 : An liceat aliqua non theologica in theologia tradere
Quaestio 2 : Quid opus sit facto in contrarietate positionum seu opinionum
Distinctio 1
Quaestio 1 : An creatura possit creare
Quaestio 2 : Ad definitio sacramenti quam poni magister sit bona
Quaestio 4 : Utrum pro cuiuslibet legis tempore debeant esse alia et alia sacramenta
Quaestio 5 : Quid sit circumcisio, et quomodo obligat
Distinctio 2
Quaestio 1 : Quid sit baptismus: et quae eius materia et forma.
Distinctio 3
Quaestio 1 : An institutio baptismi circumcisionem et legalia evacuet
Distinctio 4
Quaestio 1 : An virtutes infundantur in baptismo
Quaestio 3 : An omnes baptizati aequaliter effectum baptismi recipiant
Distinctio 5
Quaestio 1 : An liceat recipere baptismum a ministor malo vito
Distinctio 6
Quaestio 1 : An character sit causa initerationis baptismi
Quaestio 7 : An confirmatio sit sacramentum initerabile
Distinctio 8
Quaestio 1 : An sit ponenda forma in sacramento Eucharistiae ut in caeteris
Distinctio 9
Quaestio 1 An omnis mortalis peccator indigne Eucharistiam assumat
Quaestio 2 : An in somno pollutus communicare possit
Quaestio 3 : An non ieiunus possit eucharistiae sacramentum sumere
Distinctio 10
Quaestio 1 : An corpus Christi et eius sanguis realiter in Eucharistia contineantur
Quaestio 2 : Quomodo corpus Christi sit in Eucharistia
Quaestio 4 : An deus possit aliquod corpus simul ponere in diversis locis separatis circumscriptive
Quaestio 5 : An corpori Christi eaedem proprietates insint in eucharistia quae in caelo
Quaestio 6 : Utrum aliqua creatura possit movere corpus Christi prout existit in sacramento
Quaestio 7 : An sit essentialis ordo inter modum essendi sacramentaliter, et sub modo naturali
Distinctio 11
Quaestio 1 : An panis transubstantietur in corpus Christi
Quaestio 2 : An solus panis triticeus et vinum vitis fit conveniens materia huius sacramenti
Quaestio 3 : An corpus Christi sit categorice adorandum in eucharistia, an conditionaliter
Distinctio 12
Quaestio 1 : An omne accidens possit esse sine subiecto
Quaestio 2 : An quantitas distinguatur a re quanta
Quaestio 4 : An cum omni alteratione accidentium in eucharistia maneat corpus Christi
Quaestio 5 : An pluries in die celebrandum sit
Quaestio 6 : Utrum quilibet clericus quolibet die teneatur dicere horas
Quaestio 7 : An ex inadvertentia dicens horas vel distractus satisfaciat praecepto de dicendis horis
Quaestio 8 : An audiens missam, et interea dicens horas satisfaciat utrique praecepto
Distinctio 13
Quaestio 1 : An sequendo consecrationem Christi debeamus in fermentato, an in azimo pane consecrare
Quaestio 2 : An Christus xiiii luna comederit agnum paschalem
Quaestio 3 : An laicus teneatur sub utraque specie communicare
Quaestio 4 : Quis sit modus celebrandi
Distinctio 14
Quaestio 1 : An peccati post baptisma commissi necessaria sit poenitentia
Quaestio 2 : An per sacramentum poenitentiae peccatum mortale deleatur
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum quis possit satisfacere seu adimplere poenitentiam iniunctam existendo in peccato
Quaestio 2 : An opus satisfactorium sit aequae meritorium ac non satsifactorium
Quaestio 3 : An non ieiunantes peccent
Quaestio 4 : An ieiunium quadragesimae sit de iure divino
Quaestio 6 : An tertio comedens frangat ieiunium ut secundo comedens
Quaestio 7 : An quilibet teneatur ad eleemosynam faciendam
Quaestio 9 : An quilibet non extreme pauper teneatur pauperi exteme eleemoysnam impedere
Quaestio 10 : An rerum dominia iure naturae divino an humano partita sint
Quaestio 11 : Utrum homo teneatur restituere illa quae acquisivit per perscriptionem vel usucapionem
Quaestio 12 : Quomodo conveniant et differeant ususfructus et usus et quomodo finiantur
Quaestio 13 : An lucrans in ludo acquirat dominium rei lucratae, et potissimum in ludis taxillorum
Quaestio 14 : An ludere sit honestum
Quaestio 15 : An bene vivant homines tesseras facientes vel eas vendentes
Quaestio 16 : An proximi lacerans famam teneatur eam restituere
Quaestio 18 : An accusatus de aliquo crimine teneatur illud crimen prodere non obstante fama
Quaestio 19 : An homicidium sit magnum peccatum: et quae restitutio debeatur homicidio
Quaestio 20 : An liceat occidere et rapere in bello
Quaestio 21 : An licitum sit christiano viro vocare in suum auxilium infideles contra Christianos
Quaestio 22 : An homo damnatus ad mortem possit aufugere licite
Quaestio 23 : An duellum sit licitum
Quaestio 24 : An furto aliena subtrahens peccet
Quaestio 26 : An fur teneatur ad restitutionem omnium quae furto abstulit
Quaestio 27 : An iuste pro furto infligatur mors
Quaestio 29 : An omnis usura sit peccatum
Quaestio 31 : An mutuator possit mutare ad usuram, vel recipere ultra sortem aliquid
Quaestio 35 : An liceat ad usuram capere
Quaestio 36 : An contractus quem cambium bursae dicunt sit licitus
Quaestio 37 : An trapezitae seu campsores permutando et capiendo plusquam debent usuram commitant
Quaestio 38 : An usurarius teneatur restituere lucrum ex usura acquisitum
Quaestio 39 : Quot sint species contractus
Quaestio 40 : Utrum negotiatio proprie dicta lucrativa sit licita
Quaestio 42 : An reddituum emptio sit licita
Quaestio 43 : An redditus depraevetur per hoc quod est irredimibilis vel perpetuus
Quaestio 44 : An liceat emere vitalitium, hoc est sustentationem pro vita vel pro victu
Quaestio 45 : Utrum contractus locationis et conductionis sint liciti
Quaestio 46 : An contractus Socidarum quibus rustici in animalibus innituntur sit licitus
Quaestio 47 : An contractus societatis sit licitus
Quaestio 48 : De quodam particulari contractu tanquam societatis an sit licitus
Quaestio 49 : An contractus quem Ioannes Eckius Germanus proposuit: sit aequus et licitus
Quaestio 50 : Utrum in restitutione pluribus facienda aliquis sit servandus ordo, et quis
Distinctio 16
Quaestio 1 : An contritio: oris confessio: et satisfatio sint partes poenitentiae
Distinctio 17
Quaestio 1 : Quo iure confessio vocalis sit introducta
Quaestio 3 : An quilibet adultus teneatur confiteri omnia sua peccata proprio sacerdoti
Quaestio 4 : An peccatorum circumstantiae sint de necessitate salutis confitendae
Quaestio 5 : An homo habens peccata non reservata cum reservatis teneatur omnia illa curato
Quaestio 6 : An quis licite compelli possit sua peccata bis confiteri
Quaestio 9 : An debeat iterare confessionem is qui confessus est et non poenituit
Distinctio 18
Quaestio 1 : An sacerdos evangelicus virtute sacramenti poenitentiae tollat aliquid de culpa
Quaestio 2 : An excommunicatio excommunicatum et alios excludat a communione mutua
Quaestio 3 : An omnis participans cum excommunicato mortaliter peccet
Quaestio 4 : Utrum communio cum excommunicato sit lege divina; an humana prohibita
Distinctio 19
Quaestio 1 : An sacerdos possit uti calve in quolibet
Quaestio 2 : An fraterna correptio sit cuilibet adulto de praecepto
Distinctio 20
Quaestio 1 : An ille sit prorsus liberatus a poena qui adimplet poenitentiam iniunctam a sacerdote
Quaestio 2 : An indulgentiae vivis et mortuis prosint et ad quid
Distinctio 21
Quaestio 1 : An aliqua peccata dimittantu rpost hanc vitam
Quaestio 2 : An sigillum secret sit omni modo servandum
Quaestio 3 : An sacerdos teneatur celare peccatum sibi in confessione detectum
Distinctio 22
Quaestio 1 : An quilibet resurgens a peccatis mortalibus resurgat ad priora merita vel gratiam
Quaestio 2 : An in labente in mortale peccatum post gratiam redeant priora peccata
Distinctio 23
Quaestio 1 : An extrema unctio sit sacramentum novae legis
Quaestio 2 : An aqua benedicta aliquid in ecclesia valeat
Distinctio 24
Quaestio 1 : An ordo sit sacramentum movae legis
Quaestio 2 : An summus pontifex possit dispensare cum sacerdote ut contrahat matrimonium
Quaestio 4 : An accipiens personas in beneficiis ecclesiasticis peccet
Quaestio 5 : An liceat dare beneficium paruulo octo vel decem annorum
Quaestio 6 : Quomodo ab inidoneo idoneus sgregetur
Quaestio 7 : An quis possit petere honorem
Quaestio 8 : An conferens beneficium bono, meliore relicto, peccet
Quaestio 9 : Eadem. An collator beneficii peccet, beneficium bono dando, relicto meliore
Quaestio 13 : An conclusiones cum suis probationibus in quaestione praecedente positae sint verae
Quaestio 16 : An praelatus ecclesiae sit dominus proventuum ecclesiae datorum
Quaestio 18 : Quomodo cognoscatur status et sufficientia viri
Quaestio 20 : An clericus possit de rebus suis testari
Quaestio 23 : Utrum clericus teneatur restituere fructus beneficii quos in mortali recepti
Distinctio 25
Quaestio 2 : Utrum simonia sit grave peccatum
Quaestio 3 : An prece et obsequio committatur simonia
Quaestio 5 : An simoniace promotus munere a manu iustum titulum in beneficium acquirat
Quaestio 6 : An possit esse pactio in spiritualibus
Quaestio 7 : Quae sit poena simoniacorum
Distinctio 26
Quaestio 1 : An matrimonium sit sacramentum novae legis
Quaestio 2 : An matrimonium ob pulchritudinem vel opes contrahi possit
Quaestio 3 : An matrimonium sit sacramentum univoce cum aliis sacramentis
Distinctio 27
Quaestio 2 : An matrimonium per sacros ordines et religionis professionem dissoluatur
Quaestio 3 : Quis possit sponsalia contrahere et an sint licita
Quaestio 4 : Quo modo matrimonium conditionale contrahatur
Quaestio 6 : An maximus pontifex possit cum bigamo dispensare ut ordines suscipiat
Distinctio 28
Quaestio 1 : An carnalis copula cum sponsalibus matrimonium causet
Distinctio 29
Quaestio 1 : An consensus coactus per metum ad matrimonium sufficiat
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum error matrimonium impediat
Quaestio 2 : In quo virginitas consistat; et an sit virtus
Quaestio 3 : An viduitati et castitati coniugali virginitas praestet
Quaestio 4 : An fuerit verum matrimonium inter Mariam virginem et Ioseph
Distinctio 31
Quaestio 1 : An tria bona matrimonii excusent actum matrimonialem ne sit peccatum
Distinctio 32
Quaestio 2 : An unus coniugum possit vovere sine consensu alterius
Distinctio 33
Quaestio 1 : An liceat vel licuerit unquam simul plures habere uxores
Quaestio 2 : An libellus repudii in lege Mosaica fuerit licite permissus
Distinctio 34
Quaestio 1 : An impotentia coeundi matrimonium impediat
Quaestio 2 : An maleficiatus possit contrahere
Distinctio 35
Quaestio 1 : An vir possit uxorem ob adulterium dimittere
Quaestio 2 : An aliquis possit mulierem sibi matrimonio coniungere quam per adulterium polluit
Distinctio 36
Quaestio 1 : An servitus impediat matrimonium
Distinctio 37
Quaestio 1 : An sacer ordo impediat matrimonium
Distinctio 38
Quaestio 1 : An expediat vovere
Quaestio 3 : An omne votum obliget voventem ad sui observantiam
Quaestio 4 : An opus factum ex voto sit melius quam opus factum sine voto
Quaestio 6 : An status religiosorum sit perfectior statu episcoporum saecularium
Quaestio 8 : An paupertatis votum in communi, in religione expediat
Quaestio 10 : An expediat monachis habere bona in communi in coenobio, et non in proprio
Quaestio 11 : An licite sint aliqui religiosi mendicantes
Quaestio 13 : Quis sit dominus bonorum quae habent fratres minores
Quaestio 17 : An gravatus aere alieno possit profiteri religionem
Quaestio 19 : An transgressio cuiuslibet in regula contenti sit peccatum
Quaestio 20 : An sit meritorium religiosos non religiose viventes reformare
Quaestio 21 : An liceat vel expediat religioso ab una religione in aliam transire
Quaestio 22 : An sit expediens tot religiones habere in mundo
Quaestio 23 : An Carthusia sit religionum optima
Quaestio 24 : An peccent Carthusienses comedendo carnes
Distinctio 39
Quaestio 1 : An dispar cultus impediat materimonium
Distinctio 40
Quaestio 1 : Quomodo cognoscatur gradus consanguinitatis
Quaestio 2 : An consanguinitas impediat matrimonium
Distinctio 41
Quaestio 1 : Quid sit affinitas et an impediat matrimonium
Quaestio 2 : An sint aliqui filii illegitimi
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum cognatio spiritualis et legalis impediat matrimonium
Distinctio 43
Quaestio 1 : An idem corruptum possit per naturam redire
Quaestio 2 : An in lumine naturali ostendi possit hominem resurrectionem possibilem esse futuram
Quaestio 3 : An Deus possit reproducere aliquid proprie corruptum
Quaestio 4 : An totum dicat tertiam entitatem a suis partibus realiter distinctam
Quaestio 5 : An resurrection mortuorum generalis sit futura, et quis sit modus resurgendi
Quaestio 6 : An corpora mortuorum resurgent cum omnibus suis partibus et adminiculis
Quaestio 7 : An foeminae resurgent in sexu masculino
Distinctio 44
Quaestio 1 : Quoto anno aetatis Christus passus sit
Quaestio 2 : Quoto die Christus resurrexerit a mortuis
Quaestio 3 : An infernus sit sub terra
Quaestio 4 : An ignis inferni sit eiusdem speciei cum igne nostro
Quaestio 5 : An corpus damnati possit calefieri
Quaestio 6 : Quo modo animae corporibus excute crucientur: et similiter daemones
Quaestio 7 : An tristitia sit magna poena
Distinctio 45
Quaestio 1 : Quibus prosint suffragia ecclesiae
Quaestio 3 : An suffragia existentis in mortali peccato prosint defuncto
Quaestio 4 : An conducat in loco sacro sepeliri, et an quilibet possit eligere sibi locum sepulturae
Quaestio 5 : An sancti orent pro nobis
Quaestio 6 : An sit aliqua memoria intellectualis sicut sensualis
Distinctio 46
Quaestio 2 : An deus inaequaliter merentes inaequaliter praemiet
Quaestio 3 : An homines pro meritis et demeritis habebunt praemium et supplicium
Quaestio 4 : An aliquod peccatum sit infinitae parvitatis: et similiter omissio
Distinctio 47
Quaestio 1 : An in generali iudicio erit disputatio vocalis
Quaestio 2 : An ignis conflagrationis erit eiusdem speciei cum igne praesenti
Distinctio 48
Quaestio 1 : An caeli cessabunt a motu post diem iudicii
Distinctio 49
Quaestio 1 : An felicitas sive summum bonum in bonis corporis vel fortunae inveniatur
Quaestio 2 : In quo consistat vera beatitudo
Quaestio 3 : An essentia beatitudinis in uno actu consistat, an pluribus
Quaestio 4 : An homo naturaliter possit Deum videre
Quaestio 5 : An beatitudo principalius consistat in actu intellectus, an voluntatis
Quaestio 6 : An omnes summae appetant beatitudinem
Quaestio 7 : An appetitus liber, ex necessitate appetat beatitudinem
Quaestio 8 : An intellectus clare videns Deum possit non delectari, vel deum non diligere
Quaestio 9 : An voluntas efficientiam habeat respectu suae beatitudinis
Quaestio 10 : An beatitudo partialiter producatur a beato
Quaestio 11 : An omnes beati sint aequaliter beati
Quaestio 12 : An beatitudo sit perpetua
Quaestio 13 : An beatitudo sanctorum post resurrectionem erit maior in anima quam nunc sit
Quaestio 14 : An sensus exteriores beatorum erunt continuo in actibus suis in patria
Quaestio 15 : An videns deum ipsum comprehendat
Quaestio 16 : Quid sit videre in verbo, et an videns verbum omnia quae in verbo relucent videat
Quaestio 17 : Per quid corpora beatorum erunt impassibilia
Quaestio 19 : Utrum dotem claritatis habeant beati
Quaestio 21 : An duo corpora dura possint immediate se tangere
Quaestio 22 : An virginitati debeatur aureola
Quaestio 23 : An doctoribus debeatur aureola
Quaestio 24 : An mors sit de ratione martyrii
Quaestio 25 : Quando quis debeat pati martyrium et pro quibus causis
Quaestio 27 : Cuius virtutis sit actus martyrii vel illae cui debetur aureola martyrum
Distinctio 50
Quaestio 25
An furtum sit veniale, an mortale in casu sequente. Sit unus cumulus granorum: auferat Sortes omnia grana sensim, numquam duo simul, sed semper unicum: habeat tot volitiones distinctas quot sunt grana. et quandocumque aufert unum granum, habeat volitionem particularem cadentem solum super illud granum, numquam habendo volitionem cadentem in plura grana totalia.QVaeritur secundo de furto (& est huius quintaede cimae distinctionis quistio vigesimaquinta) an furtum sit ve niale an mortale in casu sequenti satis vulgari: sed quem non vidimus plene resolutum, & fortasse nec nos penitus omnem difficultatem in ar gumento emergentem reserabimus. Et quia ipsum est nodosum, tangamus pro modulo quae occurrunt nobis: primo venam argumenti aperiendo. Sit vnus cumu lus granorum in horreo Melros. auferat Sortes omnia grana sensim: num quam duo simul, sed semper vnicum. habeat tot volitiones distinctas quot sunt grana: sic.ilie volo capere a. granum. volo capere b. granum. & quandocumque aufert vnum granum habeat volitionem particularem cadentem solum super illud granum: num quam habendo volitionem cadentem in plura grana totalia. Tunc sic. in casu verum est dicere, Sortes euacuauit horreum sensim auferendo grana: & tamen non peccauit mortaliter: & si in hoc casu non peccauit mortaliter non inuenies furtum mortale. Si dicas non peccauit mortaliter: in fine sic callide subtrahendo dabis occasionem auferendi omnia bona sine nortali. Item habens distinctas volitiones occidendi tres viros plus peccat quam habens volitionem occidendi tres copulatim. alioquin volens occidere infinitos infinite peccaret. ergo habens plures volitiones distinctas cadentes super plura grana plus peccat quae habens vnam cadentem super magnam congeriem granorum. sed auferens congeriem sic per vnu actum / duos / vel tres mortaliter peccat: ergo &c.
⁋ lam probemus quod non peccauit mortaliter. vel in ablatione primi grani & hoc non, vt constat: nec in ablatione secundi grani quia eadem est ratio: & sic de qualibet alia volitione eiusdem speciei specialissime: quae volitiones cadunt in obiecta similia: & dependent a similibus notitiis abstractiuis vel intuitiuis. Forte dicis. ablatio de cimi grani est peccatum mortale: hoc est volitio auferendi decimi in virtute praecedentium: sicut vltima gutta cauat lapidem in virtute praecedentium. Sed con tra. decima est eiusdem speciei vt dictum est cum aliis volitionibus: & si fuisset prima non fuisset morta lis: ergo nec in vltimo loco: alioquin auferens post nouem alios, mortaliter peccaret. Item analogia de cauatione lapidum non conducit. Et quia per illam forte effugium quaeris: & est in omnium ore: eam impugnabimus. & hoc sic. Vel prima gutta aliquid a lapide aufert: vel nihil. si secundum: pari forma nec setunda gutta aufert, nec tertia: cum sit par ratio: ergo nulla gutta cauat. Dicis. prima & secunda dispo- nunt ad cauationem: sed vltima virtute illius dispositionis cauat. Quaerorquam sit ista dispositio vel mol lificatio. nam lapis non videtur mollior solito. & cum nulla forma substantialis producatur: non est aliqua praeuia dispositio. Respodetur concedendo quod quaelibet illarum volitionum est eiusdem speciei essentialis entitatiue, sed non sunt eiusdem speciei in genere malitiae.
⁋ Oportet autem videre secundum iudi cium prudentum quando sit notabile damnum illatum proximo, vel potius notabile bonum ablatum a proximo. vt auferre a rege Francorum tres vel duos duodenos non est ei nocere notabiliter: sed aufertur ab eo notabile bonum: quia per illam pecuniam po terat mereri, eam dando pauperi. Considerandum est itaque si esset prudens, vel aliquis iustus propinquus, diceret: non est notabile bonum ablatum adhuc: licet male actum. & interdum diceret: nunc est notabile bonum ablatum: quia mediat instans inter notabile bonum & non notabile: in quo quidem instanti verum est dicere: nunc est primo notabile bonum ablatum: vel nunc non est notabile bonum ablatum: sed immedia te post hoc erit notabile bonum ablatum. Et do se cundum: alioquin dabis minimum mortale circa talem materiam cum tali intensione graduali & circunstantiis. Prudens ergo diceret Sorti, nunc desiste: siali ud vltra auferas, mortaliter peccabis. Et le nos lateat an in fine ablationis istius grani sit maximum non damnificans, vel illius: tamen scimus esse statum in fine alicuius. frequenter enim scimus indefinitam: & de qualibet singulari dubitamus. vt haec est scita a me, in die aliqua stella est supra nos: & quelibet singularis mihi dubia. Si conscientia viri dictet ei quod si auferat plus: notabiliter aufert & mortaliter peccat: tunc mortalitet peccat contraueniendo conscientie erroneae. Si non notabile bonum in rei ve ritate sit ablatum: idem est, licet peccatum sit mi nus si vehementer dubitet. sin habeat scrupulum leuem, non oportet. Si vero aufert notabile bonum: dato quod conscientia ei dictet quod non est notabile bonu: mortaliter peccat contraueniendo praecepto dei de furto.
⁋ Ex isto sequitur: quod quando maximum non damnificans est ablatum, si aliquid vltra auferatur quantuncumque pusillum: est mortale peccatum: & sic ablatio vnius grani immo cuiuscumque partis proportionalis vnius grani facit mortale peccatum non absolute sed in virtute praecedentium. Quo fit vt non sit idem in ablatione primi grani & vndecimi. vocemus decem grana gratia exempli maxi mam multitudinem non damnificantem: vt est de ca uatione lapidum. Item si post ablationem decem granorum poeniteat intendens restituere: sed reuocetur mox nolendo restituere: sed auferendo vltra aliud mortaliter peccat: quia capit notabile bonum. Sed quo ad analogiam impugnatam dicitur: quod quaelibet gutta aliquid de lapide tollit: sed primu ablatum est insensibile: secundum etiam insensibile: & stat totum abla tum adhuc esse insensibile. deinde in fine quarti vel quinti casus erit vnum sensibile: & tunc erit cauatio parua. In secundo autem casu semper plus cauatur qui in primo propter maiorem intercapedinem in ter guttam & terminu ad quem: & meliorem vnionem in recipiendo. Si dicas. tunc tandem lapis perfora retur. conceditur quantuncumque spissus & firmus. sicu non quaelibet depressio nasi denominat virum simum, sed notabilis depressio.
⁋ Sed contra istud arguitur. oportet ergo dicere quod Sortes peccat veniali ter & mortaliter sic auferedo. hoc est inconveniens, igitur. quod sequatur patet. ascendendo a non peccato prius transit per veniale tamquam per medium qui per mor tale: ergo ablatio quinti grani (gratia exempli)erit venialis: & sic de quolibet grano ad decem vsque in clusiue: & ablatio vndecimi grani erit mortalis. & sic ablatio eius erit peior qui decem volitiones praecedentes. immo ablatio minimi naturalis vndeci mi grani.
⁋ Respondetur primo ad materiam argu menti, quod stat capere decem grana vel racemos sine peccato: videlicet propter sitim vel famen, vel ad vi dendam naturam terrae: quando dominus rationabiliter vel let illud si esset praesens, vel rationabiliter velle deberet si sciret: tuc enim non pecco quoquo pacto. Et ponamus quod quinque grana vel spicas capiam sine peccato: ibi dadum est maximum non damnificans citra veniale: rursus a quinque ad decem maximum non damnificans quo ad mortale: ita vt ablatio cu iussibet grani sub quinque vel quinti sit non peccatum: cuiussibet autem ablatio inter quinque & decem, etiam deci mi sit venialis: & supra decimu mortalis. Et licet sint duo maxima non damnificantia: vnum citra vel niale: alterum citra mortale: de secundo tamen potissimum loquor. Quamuis etiam non procedatur semper a non pecca to ad mortale per veniale tamquam per medium: tamen hic proce ditur dato quod fuerit consensus deliberatus auferendi alienum paruum. Conceditur ergo quod ablatio minimi naturalis supra decem erit perior qui ablationes omnium partium praecedentium, quia in eo aufertur notabile bonum. pro mortali vocetur b. primum notabile bonum: pro ve niali a. sed hoc est propter habitudinem ad praecedentia grana. Et eodem mo oportet dicere quod ablatio dec mi grani est peior quam ablatio noni, & ablatio noni peior quam octaui: & sic ad quintum vsque, vbi est non peccatum. Et concedo quod sic auferes mortaliter & venialiter peccat. Forte dicis, non inconvenit mortale integrari ex venialibus praecise: sicut magnum pondus ex paruis conflatur. & hoc vult Alanus inquiens. De minimis granis fit maxima summa caballi De minimis mendis non veniale malum. Si intelligat vt verba sonant, delitat, nec de eius errore curo. venialia enim frequinter disponunt ad mortale. An autem quaelibet pars peccati mortalis sit mortals, alibi inqui rimus.
⁋ Sed dicis: ponamus quod aliquis eliciat in instanti vndecim volitiones distinctas auferendi vn decim grana: non possum tunc recurrere ad vnum actum in virtute praecedentium: cum nullus actus praecedat: ergo in illo casu quilibet actus erit venialis, & necessarium est dicere quod auferens totum cumulum solum peccat venialiter, vel quod mortale ex solis ve nialibus conflatur.
⁋ Respodetur. admitto casum. licet enim voluntas non possit habere vndecim act distincte simul: non euitatur difficultas capiendo obiecta maiora vel grana, sicut malum punicum est in duplo maius in Aegypto quae in Vasconia. tunc enim potest habere quinque vel sex actus: & dico quemlibet illorum actuum esse mortalem: quia aequa est ratio in omnibus & si vnus sit non peccatum vel venialis: eadem est ratio de omnibus.
⁋ Ex isto autem non sequitur quod tangitur inter arguendum de decem volitionibus successiue elici tis, quod mortale ex venialibus componatur: cum quilibet illorum actuum, de quibus in vltima obiectione, sit ve nialis, quia sic decedens puniretur solum per finitum tenpus in purgatorio vel in infemo. sed non datur actus commissionis quoquo pacto ex venialibus resultans. Ratio quare illorum qulibet est mortalis, est, quia nunc laeditur proximus notabiliter: & hoc mihi constat. & de requalitate rationis actuum hanc canm addiderim, alioquin dicere oportebit quod a principio intendens successiue hire decem actus per cautelam, per quemlibet actum peccaret mortaliter. Sed cum possit dari discrimen in actibus, non apparet esse idem: sed iste sic intendens a principio peccaret mortaliter per vnum actum. scilicet volo auferre vndecim grana successiue per distinctos actus vnde cim: vt sit sophisma. et iterum in. xi. actu peccaret mortaliter. sed sic quemlibet alium actum voluntatis se cluderet habendo illos vndecim actus successiue: vndecimus autem actus primo esset mortalis. lstud potest colorari per id quod dicirurcitct. ad le. Aqui. l. ltem. S. Sed et si seruu. vbi similis casus de percussione incidit. Sid dicis. si cum vnuscilis. Sortes hae vndecim actus in eodem in stanti elicitos circa totidem grana, quilibet est mortalis, & cum Plato successiue elicuit vndecim actus: vndecimus primo est mortalis: Sortes vndecies plus peccaret quam Plato: non stemus in venialibus Platonis cum excessus mortalis super veniale sit sicut linea ad punctum. Dicitur hoc non oportere: quia stat vnum mortale esse peius aliis duodecim. Potest tamen homo non insulse dicere de eo qui intendit sophistice sic grana auferre, dato quod successiue actus voluntatis habeat: quod quilibet eorum sit mortalis: & idem sit instantanee & partibiliter illos actus habere. Sed contra totum istud arguitur. si Sortes auferat a cumulo decem grana: Plato superueniens auferens vnum granum peccaret mortaliter. cum auferat notabile bonum. Item ponatur quod vnus auferat a variis cumulis congeriem granorum pro onere caballi: sic scilicet vt a quolibet auferat praecise vnum granum videtur quod non peccabit saltem mortaliter: cum a nullo capiat notabile bonum.
⁋ Ad primum dico. vel Pla to scit Sortem tunc abstulisse decem: & sic concedo quod peccet mortaliter. & ita apparet quod quilibet auferes vnum granum si sciant de se inuicem, peccat mortaliter si nesciat, non oportet: quia nescit de ablatione no tabili. & Sortes solum peccauit venialiter. Interdum enim minus auferens plus peccat: vt si Sortes in can pis habeat tres panes, quorum quilibet sufficiat succurrere suae extremae necessitati: Plato primo aufe rat ei duos: postea Cicero vnum: hic plus peccat qua ille. Sed dicis. Ponamus quod nolint restituere: Sor tes dicat: ego peccaui solum venialiter auferendo: nec teneor restituere sub poena peccati mortalis Plato dicat: minus abstuli quam Sortes: sed ipse non tenetur restituere sub poena peccati mortalis: ergo nec ego. Dico quod Sortes in illo casu tenetur restituere sub poena peccati mortalis / licet solum peccauerit venialiter auferendo. nam si mille abstulerunt mille grana ab vno cumulo: quilibet eorum peccauit venialiter auferendo, vel forte non peccauit. et si postea sciuerint de se inuicem quod paterfamilias notabiliter laesus sit: tenentur omnes restituere sub poena peccati mortalis. alioquin fraudaretur innocens suis bonis. Sed si omnes restituerent vno dempto, & ipse clanculum abiret cum suo grano, non oportet ipsum pec care mortaliter hoc retinendo.
⁋ Ad aliud vbi po nis vnum callide furari a variis / puta Cacum: talem non excuso. Alioquin auferens a communitate Venetorum & Romanorum in diebus quibus Roma floruit: & nunc a coenobitis nostris, non peccaret: cum a nullo capi at notabile bonum, sed a communitate. Si dicas. habent subordinationem ad quandam vnitatem: vt coenobitae ad abbatem: Veneti & Romani ad senatum & ad patricios. Idem dico vbi nulla esset subordinatio: quia sufficit quod sit notabile bonum ablatum de se. furari tamen a pauperiore est maius peccatum caeteris paribus.
⁋ Pro tota hac materia capiatur haec scala ascendendi ad intelligendam solutionem. Percutiat Alexander Macedo Clitum vndecies: ita vt primus ictus non sit ad mortem vsque, sed parum laedat: sic vt stet esse veniale peccatum, & sic de aliis ictibus. interim videns charissimum Clitum debilitatum in decimo ictu, iudicat vel sapiens iudicaret, si amplius percutiat, occidet vel non tabiliter laedet amicum Clitum. Vel si constat quod non omnis pforatio carnis inducit mortem, ponatur quod penetra: tio decem partium non inducat mortem / sed bene vndecim sensim: Brutus mittat pugionem in cor lulii Caesa ris / & constet Bruto per reuelationem ab Aesculapio vel Hippocrate: tunc posterius semper amplius peccat. Et idem est in proposito argumenti principalis: hoc dempto quod vnum peccatum est circa maius obiectum & peius qui aliud.
⁋ Sed contra totum illud arguitur. Volitio vndecima est improportionabiliter maior decima: sicut mortale transcendit veniale: quia notabile bonum aufertur: ergo duodecima volitio erit morta lis improportionabiliter maior vndecima volitione quia videtur eadem ratio.
⁋ Respondetur negando consequntiam. sicut aliqua concauitas nasi non sufficit denomi nate virum simum: & ponatur quod decem paruae depressiones non sufficiant: & vndecima primo sufficiat / vel deci ma depressio est vltima non sufficiens, non qualibet sequens vndecimam depressionem, simitatis sic variat denominationem.
⁋ Interdum pro solutione argumenti ali ter imaginatus sum / vce quod sic furans grana pecca bat peccato omissionis mortaliter: & mouebar ex illo / quia videbatur mihi aequalis ratio de quaelibet voli tione cadente super vnum granum siue primo loco / vltimo / vel medio. & quia non videbatur ratio quod totiens pec caret mortaliter quot essent actus: vel quod nullo modo peccaret mortaliter: incidi in hoc quod peccat peccato omissionis: cum nulla commissio sufficere videretur. Omissio fuit hoc modo. tenebatur in praesentia obiecto rum habere vnum nolle efficax auferendi alienum: quod quia non habet peccat mortaliter omittendo. sicut oc cidens in ebrietate vel in dementia exterius peccat secun dum vnum modum dicendi: & actus exterior est malus: & tamen nullus actus interior malus respondet. vbi videtur esse confugiendum ad vnam puram omissionem.
⁋ Sed con tra istud arguitur. tunc sequitur quod quam primum tu venires in bibliotheca meam, tenereris habere vnum nolle aufe rendi libros meos, & in foro vel in templo respectu cu iussibet obiecti concupiti esses deuinctus habere tot nolitiones, quod videtur absurdum & falsum. Pari for ma quando haberes actum malum voluntatis, peccares peccato omissionis. patet: quia esses obligatus non habere istum actum: & eu habes: igitur. Licet haec argumenta viderentur responsioni imponere silentium, nisus sum tamen respondere. Ad primum nego consequntiam quando obiectum praesentatur in praesentia locali. secus e quando praesentatur obiectiue: quando homo exit in actum exteriorem: qui quidem actus non habet tam malum actum interiorem quam est exterior reputatus a prudentibus modo exterior acceptio alieni est mortalis: & non videtur quis actus interior sit mortalis in casu. Se cundum argumentum ferme ae qualiter procedit con tra omnem opinionem. concedo quod tenetur non habere illum actum: & qui eum habet peccat peccato commissio nis. tunc autem solum homo peccat peccato omissionis quando omittit habere actum quem tenetur habere: quod non contingit in proposito, non enim tenetur habere nolle, quando est actus interior tantae malitiae quantae exterior reputatur a sapientibus. Siquis voluerit conformiter huic modo dicere: dicat. placenmihi magis prius dicta. Possumus enim seruare tantam malitiam in actu interiore vt superius nisi sumus ostendere: quanta a prudentibus ponitur in exteriore. Malitia namque actus exterioris ab interiore pendet. Propterea satius est in radice loquem do confugere ad interiorem.
On this page