Quaestio 1

⁋ Distinctio. Quadragesimae nonae Quaestio Prima. SEquitur distinctio quaedragesima nona, in qua magi ter de beatitudine & aureolis loquitur. Nos in ea aliquantulum immorabimut: de tribus potissimum dicturi. Pri mo de beatitudine pecundo de dotibus. Tertio de aureolis. Circa primum xvi. quaestiones terminabo. Primo quaeram. An summu bonum sit in bonis corporis vel fortunae Secundo in quo consistat vera beatitudo. Tertio inquiram de essentia beatitudinis: an sit in vno actu an in pluribus. Quarto. an homo naturaliter obie ctum beatificum possit videre. Quinto an beatitudo principalius in actu intellectus / an voluntatis consistat. Sexto. an omnes summe beatitudinem appi tant. Septimo. an appetitus deliberatiuus de necessitate appetat beatitudinem. Octauo. an intelle ctus creatus clare videns obiectum beatificum pos sit non delectari. Nono. an voluntas respectu suae beatitudinis efficientiam habeat. Decimo. an beati tudo a beato partialiter producatur. Vndecimo. ar omnes beati sint aequaliter beati. Duodecimo. an bea titudo sit perpetua. Decimotertio. an buntudo sancto rum post resurrectionem erit maior. Decimoquarto an sensus exteriores beatorum erunt in suis actibus in patria. Decimoquinto. an videns deum ipsum comprehendat. Decimosexto. quid sit videre in vel bo. Decimaseptima quaestio erit de dote impassibi litatis. Decimaoctaua, de dote agilitatis. Decimanona de dote claritatis. Vigesima, de dote subtilitatis. Vigesimaprima, an duo corpora dura possint immediate se tangere. Vigesimasecunda, de aureola virginum. Vigesimatertia, de aureola doctorum. Vige simaquarta de aureola martyrum, & quid ad marty rium requiratur & sufficiat. Vigesimaquinta, quando quii debeat pati martyrium, & pro quibus causis. Vigesima sexta. an actus cui debetur martyrum aureola sit praeferendus actui cui haec aureola non debetur. Vigesimo septimo & vltimo inquiremus sub qua virtute actus martyrii contineatur. Vt istis absolutis finem imponamus. quo ordine sunt propositae quaestiones attingemus.

⁋ Pr mo igitur quaero, an felicitas siue summum bonum in bonis corporis vel fortunae inueniatur. Pro quaestione ter minanda hoc fundamentum iacio. omnes conveniunt in hoc quod illud quod est maxime expetibile: est btintudo siue felicitas. sed vt Aristo. i. Ethicorum. dicit, varii de hoc in ter se dissenserunt. Aliter enim vulgus / aliter sapientes iudicant. & item sapientes inter se non omnes conveniunt. quare de hoc aliqua in lumine naturali ponam: postea ad lumen supernaturale theologico more transiturus. Licet autem omnes in termino conueniant quod scilicet beatitudo sit quid maxime expetibile, & optimum: quae tamen res / ipsa foret, dissenserunt. de apparentioribus aliqua tangam / de minus apparentibus taciturus.

⁋ Et procedam mem bratim per conclusiones. quarum Prima est. Licet in corporis voluptate magnum sit desiderium: tamen in ea in lumine naturali nulla est ponenda felicitas. Prior pars huius conclusionis patet. Nam in felicitate pu tata a multis / ingens est desiderium. sed aliqui in voluptate corporis felicitatem posuerunt: vt Eudoxus vir optimus: qui vt recitat Arist. x. Ethicorum, vidit omnes summe voluptatem amplectem tes / licet ipse esset temperatus: quapropter in volu ptate felicitatem posuit. ac si sic argumentaretur Eudoxus. Omne illud quod maior pars hominum expetit & prosequitur / est beatitudo vel summum bonum: corporis voluptas est huiusmodi. igitur.

⁋ Secunda pars conclusionis probatur sic. nihil turpe & probrosum est felicitas. sed corporis voluptas cre berrime est huiusmodi. igitur, consequentia tenet tum maiore. & minor probatur testimonio diui Hieronymi aduersus louinianum dicentis. Saturitate nimia concitantur multi: & quod turpiter ingesserunt / turpius egerunt. Et idem ait. Pinguis ven ter non gignit tenuem sensum. Hinc infamis est & inglorius Sardanapalus tanquam probrosus in ore omnium / non solum philosophorum sed & vulgi & eius epitaphium, Ede bibe lude, ab omnibus exprobratur. quamobrem imperium Assyriorum tot sudoribus partum a maioribus in illo monstro extinctum est. principes namque indignum censebant talis beluae perferre iugum. Secundo arguitur ad idem. nihil quod est communis causa morborum / est summum bonum sed corporis voluptas est huiusmodi. igitur. consequentia te net cum maiore. minor probatur per illud commune Hipi pocratis quo dicit, crassa & obesa corpora in para lysim & pessima morborum genera erumpere / nisi cita mii sione sanguinis minuantur. cui astipulatur Horatius. Sperne voluptates nocet empta dolore voluptas Fortasse dicis. corporis voluptas moderata est sum mum bonum: & moderata non est causa morbi. Contra hoc arguo. magis bonum non est propter minus bonum: vt arguitu Aristo. x. Ethicorum. sed comedimus vt philo sophemur & viuamus honeste: & non contra. Praeterea anima corpori praestat secundum omnes: ergo animi volupta est corporis voluptati praeferenda.

⁋ Secunda conclusio. etsi diuitiae sinae lege a multis quaerantur: in eis non est humana felicitas. prior pars patet quotidiana experientia. nam ecuniae obediunt omnia. ac teste Horatio, & genus & formam regina pecunia donat. Secunda pars probatur ratione Aristotelis. nam diuitiae sunt bonum vtile & propter aliud: ergo non sunt summum bonum. tenet cosequentia: quia finis vltimus non reducitur in alium finem vlteriorem: saltem creatum. Secundo, diuitiae sunt bona extema: nec in potestate nostra. ergo non sunt felicitas. Tertio. diuitiae habent secum anxietatem tam in acquisitione quam in conseruatione: sed hoc repugnat felicitati. igitur. Quarto arguitur. diuitiae sunt plerisque exitiale malum tam quo ad corpus qui quo ad animam. Quibus & quot bone deus / pecunia sit causa nortis tam domi quam in itinere / nemo est qui ignoret. anxius in itinere homo incedit: & in hospitio dormiendo fures somniat: sacculum sub caput noctu reponit: timet homicidium, vbi cantabit vacuus coram latrone viator. Lydius ille Croesus mortalium opulentissimus per resposum Solonis hoc satis manifestat: qui visis omnibus Croesi opibus interro gatus ab eo: quis esset hominium felicissimus: respondit citra assentationem omnem, vt philosophum clarissimum decuit: Tellus atheniensis. & cum secundo interrogaretur, quis post Tellum esset beatissimus: Cleobe & Bithonem nominauit. ratus est Croesus / saltem si non primas beatitudinis haberet a sapiente partes: secundas sine controuersia ferret. Hoc ipsum Midas phrygius Gordii filius apud Quidium in transformatis lib. xi. satis demonstrant. Quinto arguitur. mediocria habe re puta pauca pro mediocri coditione: hoc est pauper tas quodammodo / ipsis diuitiis debet praeferri: ergo in diuiriis non est felicitas. consequentia est nota ex ratione termini. nam idem est summum bonum & felicitas. Quia autem paupartas sit diuitiis immensis praeferenda, probatur ex Aristotere. x. Ethicorum. viii. c. & ad hoc Anaxagoram in troducit. Insuper Synopeus Diogenes in Cremmyo ex tra Corinthum habitans / pauca bona fortunae habens, Alexandro & potentissimo & cordato regi se inui senti non assurrexit: recte iudicans se rege maiorem qui bona mundi conculcabat: quae Alexander auide in sequebatur. Accedit ad hoc verbum Alexandri: qui abiens principibus Diogenem irridentibus respondit. si Alexander non essem optarem esse Diogenes. De Anaxagora & Democrito idem ostendi potest. Caesar item accedens casam vilem Amyclae dormientis sa ris intellexit felicitatem pauptatis: & sollicitudinem gloriae. Hinc Lucanus recte dicebat pauptatem esse munus deorum non satis a mortalibus intellectum. vt alibi citauimus. Et delphicum oraculum dixit Aglaum esse felicissimum, qui in Arcadie angulo paucos agel los pro sustentatione habebat. De innumeris aliis fa cile est exempla in medium proferre.

⁋ Tertia conclusio. Licet humana fe licitas a multis imprudentibus in gersia putetur esse collocata: nequaquam in ea sedem habet. prior pars patet: quia videmus multos quos magnanimos vulgus appellat, diuitiis spretis gloriam assectantes: & pro ta mori non dubitantes: iuxta illud Ciceronis. Omnes tra himur laudis studio & incendimur gesia. Hinc Milcia dis triumphus Themistocli somnu eripuit. Infiniti quoque famae & glesiae cupiditate varia facinora perpe trarunt. Alexander ille Macedo glersia accensus / imperio non ob opes, sed gloriam potitus est. Idem in Sigaeo apud Achillis tumulum positus exelamauit. O fortunate iuuenis qui tuae virtutis praeconem Homerum inueneris. vt est apud Sillium. Felix Aeacida cui tali contigit ore Gentibus ostendi: creuit tua carmine virtus. Simile apud Plutarchum & Suetonium legimus de lulio Caesare. qui (vt inquit Tranquillus) cum Gades venisset: animaduersa apud Herculis templum magni Alexandri imagine: ingemuit: & quasi pertesus gnauiam suam / quod nihil tum a se memorabile actum esset in ea aetate qua iam Alexander orbem terrarum subegisset. Hannibal item apud Sillium in bello Cannensi sic inquit. Mihi magna satis sat vera superque Bellandi merces sit gloria: caetera vobis Vin cantur. Philosophi quoque illi qui ad fugiendam glo riam dixerunt scriptores non debere sua nominia in librorum exordiis praenotare: ipsi sua nomina praeposuerunt. Simile de Phidia illo statuario peritissimo habes: qui cum simulacrum Mineruae fecisset incomparabile: nec ei liceret inscribere vt moris est nome suum, inclusit in clypeo suam ipsius effigiem: qua convulsa tota operis colligatio & structura soluebatur. Quid vos moror de gloria? nunquid vulgatissima est historia Frostrati qui templum Dianae in Epheso vnum e septem mundi spectaculis exussit vt nomen suum & famam posteris reliqueret? Ex his vides priorem partem perspicuam.

⁋ Posterior pars probatur: quia haec glesia nihil aliud est qui celebris fama qui de viro habetur: & non est in potestate eius, contra rationem felicitatis. In super si homo sic sit suae famae & glesiae auidus: non viuet in ani mi tranquillitate: quod est contra rationem felicitatis, quod patet: quia gloriam ambientibus plurimum alii inuident: percutiunt fulgura modotes: de eis sinistre loquentur: & eorum gesta interprtabuntur in peiorem partem, quod cum ad eos peruenerit: torquambuntur. In super gloria est causa superbiendi. Praeterea in illo non consistit felicitas quod est in aliorum omnino potestate locatum. sed sic est de gloria hac caduca & momentanea. igitur.

⁋ Quarta conclusio. Licet humana fe licitas in magno dominio putetur collocata: in ea tamen feli citas nullum locum habet. Prior pars huius conclusionis satis est nota. nam homines magnanimi putati multum laborant augere ditiones: & alienas terras suo adiugere imperio. hic vt M. Cice. refert, Caesar semper in ore hunit. Si violandum est ius: propter imperium violandum est. in caeteris pietatem cole. Insuper multi principes non solum gentiles, sed Christiani interdum ad hoc tendunt caeca affectione ducti: se habere terrarum titulos gloriantes: in quibus solum ius mathematicum habent. Multi quoque ecclesiae praelati eodem morbo/ vt superius diximus, laborant, sub vmbra honesta tis se protegentes: ne sedem deteriorem relinquant quam acqui siuerint, sed illam augeant.

⁋ Secunda pars ostenditur sic. augere dominia cotra rationem est peccatum: ergo in eis non consistit felicitas. Sed dicis. debeo procedere in lumine naturali in quo peccatum est igno tum. falsum est, notum est enim aliquod esse malum & praeter rationem in lumine naturali: quod etiam philosophi peccatum vocant. Rursus in eo non est ponenda felicitas in quo mens humana continuo perturbatur & inquietatur. sed sic est in potentia & in augedo imperio. nunc homo laetus / si sui vincant: nunc tristis si vincantur. nam euentus belli est fortuitus: & nunc hunc nunc illum / consumit gladius. Praeterea in statu caduco & maxime instabili non est ponenda felicitas sed tale est magnum dominium. igitur. minor ostenditur exemplis. Nam Alexander Macedo / eius vxor, & proles pauca lamentabilem habuerunt exitum: quem si praecognouisset non attentasset rapere aliena. lulius Cae sar tanquam tyrannus tribus & viginti vulneribus meri to confossus est in senatu. Pompeius post tot maris & terrae victorias & triumphos praesente vxore & liberis / capite truncatus. Croesus a Cyro captus & palo affixus. & ipsius Cyti caput in vtre sanguine pleno a Thomyre impositu. Ditissimi Crassi caput auro refertum. lugurtha re militari clarissimus ante currum Marii nudus cum liberis ad spectaculum ductus. Syphax Numidiae rex potentissimus ad Scipionis pedes supplex ductus. Valerianus Au gustus eloquentia & doctrina clarus, in manus regis Persarum incidens, ignominiosa seruitute apud eum consenuit: vt ipse senex humi depressus / regen equum ascensurum semper dorso attolleret. Pazaitem denique Turcam potentissimum Tamberlanus parthus currui suo iunctum vinxit catena aurea. quae haec felicitas oro? Adde quod principes sunt in timore foris: multo magis interdum domi inter suos. Memoratissimum est illud exemplum de Dionysio Syracusano & Damocle. cum Damocles Dionysium propter opes / famulos & caetera id genus diceret bea tum: & ex consensu vtriusque Damocles poneretur in regio solio: in aureo lecto: tot honestis famulis con sistentibus, videbatur ferme beatus. at vbi super ca put Damoclis poni iussit Dionysius ensem acutissimum seta equina e lacunari pendentem: locum libens reliquit Damocles. cui Dionysius. Talis est, inquit, vita mea. sic semper nobis mortem imminentem videmus. Et licet tyrannus non timeat mortem coram obiectam: toxicum formidat, ac opus est cibum praegustate antequam comedatur. Vides dominium esse rem plenam la boribus / sollicitudinibus / & tristitiis. Quare scite in definitione inopinabilis Arist. in Topicis exemplum ponens dicebat, quemadmodum est dicere: reges esse infe lices secundum vulgares. ac si diceret. Apud sapientes nulli in toto regno sunt minus felices multis regibus

⁋ Quinta conclusio. Beatitudo nec est in corporis eleganti forma: nec in corporis ro bore: nec in claro parentum stemmate. probatur sic. Forma est fluxa & caduca & parum stabilis: quam so la aetas tollit. Praeterea crebro est causa propinqua luxus & vitii. De corporis robore patet: quia plus roboris est in brutis. In super robustissimi corpore minus valent mente / & robur aufert aetas. Tertium autem est omnino accidentarium.

⁋ Ecce quomodo beatitudinis essentiam inter se secundum iudicia & affectiones homines variant, nec probabilitatis aliquid hi omnes de beatitudine ponunt.